A. O. Vel. Fak. flerg.
40 (2): 208-21'J 1991
BHV-I İLE ENFEKTE TAV1?ANLARDA DEXAMETHASONE UYGULAMASıNDAN
SONRA VİRUS REAKTİv ASYONU
İbrahim Ru,rg'.l2
R"activatic:! of viı':ıs af ter DM treatment in rabbits infected with BHV.l.
Sunıı:nary: ,)'aClliabbils w::re infiıled with JJllV-.] Colortidu stmiıı b)' iıılmnasalij', TIı:' ,,oirus ıD/H ıciso!oleri fiwn nasal stüelion s 011 TB days PosthlOcııltıtion. 011,0' one (oııj;mr!iwl seaetioli uıas positive for BllV-], wlliclı is obtained jJOstil70Cl!latiolı
:l
ılt do)'. Howeva vaginal suxıb saminlrs were ne-gatil'e for BHV-].D,11 (4mg!k~; ıvas giun d"i) Im to11 raMits far ıhree coıwwtiue dap begiıwiııg LO weds after viws İiiOculatioı!.• ,Vasal seeıctions on 5-6 th dG;.Ys {rom the begiııning of' D Ai !nalmi ii!ZDerepositilJC far BIlV--], which are beloııg
tr; one rabbit. BJlV-] u,oas({{so isoililiri hom nıJsal epithelhilll and tıigeminal
gaı;gliun of the same rabbil.
Obtained data shoi1J1lIlwl; nHV--] colorada strai!! wuses lateııt infectioıı in rabbits and lalcnl IlC/pesvirilJ inf~ction rwctivates fulluwiııg DA1 treatment. AiealZwhile, according lo ı!ıe (:-Sl/U, iL is inciicale.! Ihat there is a relatior; between the e,nit!zeliıım BH!'-] has inferled and the ganglion in whieh it has remained latat! and arter infcdion u,'ith tlte Ilasal rol/tc, the virus whieh has remained lateııt in ıhe trigemiıı:?! gmıglioii j'dums lo the Ilasal cjJithdium ecntrifiJgalf)' via Ihe nerves.
Öı;ct: BH V-] (olorarfuıı!,;" ile illlrrlna.:al olarak enfekte edilen taı,o-şanlardan, enfeks£yowl1 3-8. ,f"iinlcri arasmda alman na<.al swap iimrlllerinden BHV ii:cole edildi. KOi!J'u17ktiuaiSiL'ap örneklcrindm sadece enfeks£yollUn5 . gü-nii afıw!ll.
ı'
iBHV-! )ihıündeli pozitif sonl/(' urrli. Vajinal swap ümdc!eri ise BHV-] )'önünden Ilegatif" bl/lıındıı,Ilk cnfeks£,-oııdmı ](i hana sonm
,ı.
deneme Im'şanzna 3 giin siirC)'le 4.m.g,ll.:p:DAf intmml/s.lciiler ola/ak ve;Hdi. Dj\! l~l'gl1lalııasml takiben! deneme
1 Yrd. Doç. Dr., AÜ. Veteriner F;~kiılıc,i, Viroloji Bilim Dalı, Ankua 2 Prof. DL, ;\ Ü. V,.:erİner Fakıllıesi, Viroloji Bilim Dal., Aakara.
TAVŞANLARDA DEXAl\IETHASONE UYGCLAMASI:'\DA:'\ SO:'\RA 209
tavşamrta ait ve Dk! ~vgulamasına başlanmasının 5-6. günleriııde a'ınan nazal swap örnekleri Bl/V-] )'o'niinden pozitif sonuç verdi. Ayrıca bu tavşanın nazal epitel ve trigeminal ganglionundan da virus izole edildi.
Araştırmadan elde edilen ueriler, Bl/V ..] C%rado suşunun tavşanlarda latent enfeksiyona sebep olduğu ve !atent /zerpes drus enfeksiyonlarının D Af uygulaması sonucu reaktive olduğunu ort~va koydu. Elde edilen bulgular ışığında, (ıirusun enfekte ettiği epitel ile [atent kaldığı ganglion arasında bir ilişkinin bulımduifu, nazal yolla enfeksi)'ondan sonra trigemiııal ganglionda latent kalan virusun, sinir )'olları ile sentıHuga! olarak tekrar na(a! rpitde gddiği sonunma uanldı.
Giriş
Bovip.c herpcsvirus-- i (BHV -1) alphahcrpcsviruslar grubunda
ycr alap., kop.jup.ktivitis vc rhinotracheitis ilc karaktcrize üst solunum
yolu cP.feksiyop.u scmptomları (9), vulvovaginitis (7), mastitis (15),
mcpjp.gocf'.sef".litis (6) vc abort (10) gibi klip.ik semptomlarla scyredcp.
cr.feksiyor.larır: sebebi olan, sığırların önemli bir viral patojcnidir.
Virus ilk kez 1956 yılıp.da üst soluP.um yolu cEfcksiyonu ctkcni(IBR) ol<.'.rakizole cdilmiş(9), daha sor.ra bcı'.zer viruslar geıı.ital sistcm
er.-feksiyodarır.a (JPV) (7) ilgili olarak da tammlanmıştıı.
BHV-I diğer herpcs viruslarda olduğu gibi latcp.t yada subklinik
cnfeksiyor.lara sebep olmaktadır. Ap.cak hcrpcsviruslarm latent kaldığı
doku yada orgal'.larıı'. farklılıklar göstcrdiği ortaya kop.ulmuştur. Bazı
herpesviruslar epitel dokuda, bazıları ler.foid dokuda, bazıları da
otonom g?r.gliOl'.larda latent kalırlar. BHV-I 'ip. ir.<;anların HSV'unda
olduğu gibi otoP.om gar.gliOl'.larda latent kaldığı tesbit edilmiştir(l ı).
Latcr.t ep.feksiyonların varlığmm BHV-l 'in sığır populasyop.unda
persiste b.lmCl.slı'.lp. sebcbi olduğu. düşünülmcktedir. Lateı'.t
cp.feksi-yop.larda virus konakçıda latent durumdadır. Bu döı'.emdc konakçı
virusun genomunu taşır. Ancak cp.fcksiyöz virus ne saçılır p.c de
sap-. taı'sap-.abilirsap-. Daha sor.ra çeşitli faktörlcrin etkisiyle reaktive olan virus,
sekretlcr ilc saçılmaya başlayarak sağlıklı hayvanların el'.fcksiY0f'.una
neden olur.
tlk kez 1965 yılında, Snowdon (22) deneysel olarak enfekte cdilen
bir danada, cp.fcksiyondaı'. 578 gün sor.ra virusun reaktive olduğunu
tesbit ctmiştir. O tarihtcl'. buyana doğal yada dencysel cp.fcksiyodar
kal-210 FERAY ALKAN - İBRAHI:-'l13URGU
dığı orgaı'.lar, laterı.t fazda virusllJ~ bulunduğu replib.syorr aşaması, laterı.t virusııı... reaktivasyor.uEuı ... sclwpleri ve mckal'.izması üzçriı'.e araştırmalar yoğudaşmıştır.
Sığırların BHV -1 ile later: t cr.feksiyolı.uP.a ilgili bilgileri Rock ve ark. (I 7) 4- madde altm.da özetlemişlcrdir.
1 . Errfektc olan hayvap.ların çoğuduğu dcı~cysd er:fekdY0P.1ar-dan sonra lateı ...t er.fektc olurlar.
2. Latent crı.fektc hay\'adarda spOl'.tan yada spoı adik olarak virus saçılımı görülür.
3. Latent cr.fcktc hayvanlarda glukokortikosteroid uygulama-larmdan sorı.ra virus rca.ktivasyonu görülür.
4. Virus later:t olduğu dönemde seı...sory ve otOlı.om siLİr gap.gliol!-larmda persiste kalır.
BHV -I ile later:t erıfeksiyorı.larda, vinısur~ vücuda giriş yolu ile latcnt kaldığı otOl'.Gm sip.ir gaı~glior.ları arasıı'.d,t ilişkidI' varlığı bil-dirilmiştir (3, 19). Davies ve Duncan (3), ip..treı.va.iir~,tl(Iv) yolla edektc 'edileI'. ha yvaP.1arcla sakral spi nal' rord 'daı:, intrarı.c_sal (In) yolla enfekte ediler. hayvar.lardeı. !'.asal epitel ve trigeminal ganglion-darr virus izole ettiklerini bildirmişlerdir. Rossi vc ark (19). daintra-nasal yolla erı.fekte edilerr' tavşar.ların Eazal swaplarmdan, I v yolla enfekte edilerJel'in vajinal swaplarından Dexamethasol'.e (DM) uy-gulamasır~ı takiben virusurr izüle edildiğini belirtmişlerdir.
BHV -1 ilc cı...fektc olaı~ ha yvanlardaseİ-ıtetik koı tikosteroidlcrin kullanımmdan sonra virusun l'Caktivasyomi ilk kez Shcffy (2i) tara-fmdan bildirilmiştir. Daha sonraları gcnital kanal yada rrazal yolla cl'.fekte edilen hayvadarda, kortikosteroid kullal'.1mır.ııı. virm rcak-tivasyönuıı.aetkileri birçok araştırma ile göwcrilmiştir. :'\,>.rita Vi: ark.
(12) deneysel cnfekdyondan sonra .'1.ayda DM ile cl'Jektc cdilen sı.~ır-larda, Pastoret ve ark (I 4). ısı duyarlı ve ısı dııy~.rh olmayar. BHV-'I aşıları ilc aşİlaıı.an sığırlarda, Davies ve Duncan (3) eI'.feksiyonc!aJ~ :3 ay sonra DM yada adrep,o cortico tropic hormon (ACTH)uygulaıı.an 6 buzağır.liı. tümünde, Rock ve Reed (I6)intrakonjuktival (ik) yolla enfekte ediler'. 22 tavşanın tümünde ilk eıı.feksiyoı'.dar~ 2--7 ay sonra yapılan DM uyguhı.ma~mı takiben virus rcakti\'asyoıı.uı'.\l bildirmiş-lerdir •.
LateI'.t virusun reaktivasyonu!'.da DM, ACTH, Flumethasoıı. gibi kortikosteroidlerirı. beıı.zer etkiye sahip olduğu bildirilmiştir.
Clu-TAVŞA:\LARDA DEXAlI1ETHASOI\E UYGULAMASıNDAN SONRA 211
kokortikosteroidkril'. later.t cdeksiyor.ıu'.UI'. recurrer.sir.deki etkileri-p.İr., immun yar.ltı bask il<l.'ll,'. özelliklcrir,dcı, ileri geldiği düşür.ülmek-tcdir (1,2,5,14,17,20).
Sığırlarda BHV i 'irı. rı~aktivasyor.ur,da glukokortikostrcroidlerin
y,'.p.ısıra gebelik, trar.sport, stres faktörleri (2i) ve bazı viral hastalık-lanrı. (4-) da rol oyl'.C'.dığl belirtilmiştir.
Bu ça!tşmada, BHV -i'ir. Colorado suşu ile erJekteedilcr.
tav-şeı,r.larda later,t erı.feksi)'or.ur~ olu.şturtılmeı,sı ve virusun later.t kal-dığı orgar.l ',I' ile kortikostcroici uygu.lam?sıClrı. btcrı.t edekte "irusun
rec,ktiv<"syor.ur~daki rolür,ür, ar?ştırılm,~sı amaçlar~mıştır.
Materyal ve Metot
Virus: IBR virusur.u.İ'. Colorado n.f\~rcı'.s suşu kullaı'.ıldı. MD13K
hücre kültürür.dc ürctileJ'. virusUl, edcksiyözite gücü i05•5
fO.
1 mlolarak bclirleı~di.
Hücre Kültürü: Araştırmada, deJ'.cy ha yval'.1arıı,11 , edektc
edil-mesi am<ı.cıyla kulları.ıları. BHV- i'in üretilmesi, kar. serumlarır.m
p.öt-ralizasyonı, swap ve otopsi materyallerir.de!, virus izolasyor.u amacıyla
MDBK hücre kültürü kullaı'.ıldı.
Hücre kültürü
%
!O dar:.a serumlu E<>.g1cMFM vasat! ilc üretildi.Dep.eme Ha yvar.lan: Araştırmada 2 .5- 3 kg ağırlığır.da, 3'ü dişi
vc 4'ü erkek toplam 7 adet Yeı'.i ZcIap.da tavşaı'.ı kullar.ıldı.
İzolasyon. Materyalleri: Deı'.cysel ç?Jışm? düzer.İ gereğir'.ce
deı'.c-mc hayvar.larından alır.ap. nazal, korJurı.ktival, vajinal swap
örrı.ck-leri ilc D:',,1 uygulamasır.m tamamlaıunasır.d<>.l'. 4 gürı. ~,or.ra' kesilen tavşil.l'.larır. trigemir'.al gar'.glioı'., r~azal epitelyum, bulbus olfactorius,
bcyir~, beyir.cik, por. s, karaciğer, akciğer, dalak, böbrek ve
vagir,a-i '.rı vagir,a-ilc ke~,vagir,a-imsır<>.smda".Iıı'.a!'.kar.l<~rıBHV--I vvagir,a-irus vagir,a-izolasyor.u amacıyla k\111al'.11dı.
Swap matcrydleri alIP.mal<>.rınıtakiben içip.de 2 ml PBS buluı'.an
tüplere konuldu ve 30 -60 dakika süre ilc buzdolabında beklı:tildi. Daha
sor.ra swap çubuğu çıkarılarak, tüptc bulup.,~n materyal :'WOO rpm'de
30'sal~trifüj edildi. est sıvı <'.1ır.arak,virus izoh1.SYOl'.1lamacıyla MDBK
hücre kültürüı'.e ekim yapıldı.
Organ matlTy?Jlcri,
i;
iO oraLlı'.da PBS ik karıştırıLı.r,l.k,homo-jer,ize edildi. Daha SOEra:~OOOrpm'de 30' santrüfüj edilerek, üst sıvı
212 FERA Y ALKA]\ - İBRAHİM BURCU
Dep.ey Düzer.i: Araştırmada. kulLı.ı"'.ılan 7 dep.erne tavşap.ı In
yolla 10s.s/ml erJeksiyözite gücündeki BHV -1 Colorado suşu ile
cl~-fekte edildi. Enfeksiyonun ilk günüı~den itibareP. deneme hayvap.1arı
hergün korı.trol edildi ve atqleri ölçülerek, klir.ik bulguları kaydedildi.
ErJeksiyonun 2. gününden itibare!"'. 12 gün süre ile epJektc edilen
tavşalıJardan nazal, kopjunktival ve vajir.,d s,'\';~p örı"'.ek1eri alıı,dı.
Bu sürer.İp. sonup.dan itibaren spoP.tap. vİrm saçılmasmır. buluLup
bulunmadığlı"'.II'. kor.trol edilmesi aın'-'.cıyb iO'ar gür. ard. ik sw;~p ör-Jl.eklcrir.İrı.alınmasırı.a devam edildi.
Eı'.fektc edileI'. tavşadardan serolojik kontrol amacıyla periyodik
olarak kaı, alnı.dı.
tık
erJcksiyondan 10 hafta sonra 4 tavşana 3 gün süreyle DM(':1.mg/kg) (Im) uygular.dı. Kor.trol tavşaı,a ise steril distilc su verildi.
DM uygulamasıı~m i. güp.ündep. itibaren G gül'. süre ilc kop.tral ve
DM uygulamloıı. t;>.vşanlardaı~ nazal, koı~uı~ktival ve vajinal swap
örnekleri alll'.dı. DM uygulamasının tamamlanmasıp.dan 4 gün sonra
deneme tavşar.ları kesilerek, p.azal epitel, trigemip.al ganglior., beyilC,
beyip.cik, pons, bul bu s olfactorius, karaciğer, akciğer, dalak, böbrek,
vajiıı.a ve kapjan virus izolasyop.u amacıyla alındı.
Trigeminal gar.glion ko-kültürü hazırlanması: Trigeminal
garı.g-liolıJar bistürü yardımıyla küçük parçalara ayrıldı. Parçalar ~1DBK
hücre süspap.siyoI'.u (150000 hücre/ml) ile Lı.rıştırılarak, 25cmı
dispo-sible hücre üretme şişelerine konuldu. 37°C:'de inkubasyona bırakılan
şişcler 27 gün süre ik hergün doku kültürü mikroskobunda koı~trol
edildi. Sitopatolojik bulgu görülmeyen hücre kültürleri BHV -1
yö-p.ündeı~ p.egatif kabul edildi.
Virus İzobsyomı: Yöntemine uyguı"'. olar<'.k hazırlanan sw::ı.pve
organ matcry.ıJleri MDBK hücre kültürür~c ekiIdi. Iwlasyoı~
mater-yalIeri MDBK hücrelcriEdc 3 kez pasajbEdı. Sitopatolojik bulgu
oluşturan materyalleI'e, virmun ider.tifikasyor.ıı amacıyla BHV-l
antikodarı ile p.ötralizasyop. tf'sti uygııhu"'.dı.
Bulgular
Kliı~ik Bulgular: Erı.fekte ediler: tavşar.ların i. güı"'.d(~!,itibaren bederı. ısıiarı ölçüldü ve kliı,ik bulguları b.ydedildi.
Er.feksiyor.uı~ 3-1. gür.üı:deı"'. itibarcı: er.fckte edilerı. tavşaı,lanp. beden ısılarır.lP. arttığı görüldü. Bedeı'. msıı'.ıı'. yükselmesi ilc
hayvan-TAVŞANLARDA DEXAMETHASONE UYGt.:LAMASINDAX SONRA 213
larda durgUl'..luk görüldü. 5. gün 2 ve 8 r.olu tavşanlarda seröz burun
akll'..tlsı, kor.jup.ktivalarda hiperemi oluştu. Er.fcksiyoP.un 7. gür.üP.de
7 ve 8 ı'.olu tavşarJarda şiddetli burur~ aklP.tlsl ve hızlı soluma gözlendi.
tık
enfeksiyondan yakla)ık i ay sonra 3 r.olıı tavşanda zaman zamankendi ekseni etrafn:da dönme ile karekterize sinirsel semptomlar
görül-dü.
Erı.fcktc edilcl'. tav)anlardan biri (?'Jo: 5) edeksiyomu". iO. günü, diğeri (No: 8) .13. günü öldü.
DM uygulap.an tav~ap.brda beden ısısında artış saptanmadı ve
7 nolu tavşar.da DM. uygulamasır.ın 4. günüp.de başlayan bunu'.
akın-tısı dışında klinik bulgu izlenmedi.
Virus İzolasyomı: BHV--i ilc edekte edilen deneme
hayvanları-nın tümür.den virw; izolasyonu yapıldı. 7 tavşaı'..ın tümüne ait (7/7)
p.azal swap örr.ekleri ilc 4 rwlu tavşarı.ın er.feksiyonun 5. gününde
alı-nan kor.jur.ktival swabı BHV--I yönür.den pozitif sor.uç verdi. Cerı.ital
swap örnekleri ise BHV-I yönünder. negatif bulundu (Tablo I).
Naza.l swap örr.eklerinden BHV-I izolasyonu cr.feksiyonun 3.
günü başladı ve 8. güne kadar devam etti. İzole edilen viruslann
enfcksiyözite gücünün 101,5;0. I ml--I03•75/0.1 ml arasında olduğu
belirlendi.
lIk enfeksiyondan 10 hafta sonra DM uygulanan 1 tavşandan
(No: 1,3,4,7) i'ine (~o. 7) ait ve DM uygulamasının başlamasır.daı'.
sonraki 5. ve 6. günlerde alınan r.azal swap örneklerinden BHV-l
izole edildi (Tablo 2). İzole edilen virusların cnfeksiyözite gücü 10
.3.0/
0.1 ml olarak hesapla.Edl.
D:i\1 uygulanmasına başlanmadan önce alınan nazal, vajinal
ve kOP,junktival sW;-J.pörndjeri BHV--l yür.ünden negatif bulundu.
DM uygular.an diğer 3 tavşan (No: 1,3,4) ve kontrol tavşar.a (No: 2)
ait p.azal, kor.junktival, vajinal swap örnekleri ile DM uygulamasının
6. günü kesilen 5 tavşap.dar. alınan kan örr.eklerinde BHV -1 tesbit
edilmedi.
DM uygulamasH'..m 6. günü kesileı'. tavşaP.lara ait beyip., beyineik, bulbus olfactorius, por.s, karaciğer, akciğer, böbrek ve vajina
materyal-leri BHV-l yönüı'.ckn Eegatif SOl'..UÇ verdi.
7 nolu tavşar.ır. p.azal epiteli ile trigeminal garı.glionuı,daı". BHV-l
tav-2lı FERAY ALKA:'-i - İBRAHiM BURGU
şanların trigeminal ganglion ve nazal epitel örıı.eklerinde ise BHV-I
tesbit edilmedi (Tablo 3).
Tablo i. BHV-I ile enfekte edilen tavşanlardan virus izolasyonıı.
Gün 2 3
-~-'-~.-
i
6 7 8 9-12 Ko --.--_._-- ----'- --- --- --- -_.----i N - i.75 - - - -K - - - - --- .---- --- '--- -_.- --- ----"--_._- _._--2 N .. 2 .5 - - .. - - -K - .. - - -- - - --- ---.--- -------
._- ---- ---.-1----3 :'-i - i 75 3. 75 3.5 .. - - -K - - - - - - - i --- ---'---- --'- -- --- -_.- --- ---'i N - 2 .75 3.5 - -- - - -K - - - 2 75 - o- - -V - - - .. ---.---
- --o. ---- --- -~------ ---5 N - 2. 7:> 2.5 i 5 i.5 - - -K .. o- - - - - - --- --- --- --_o. ---- -- --'--..__
. 7 N - 2 75 2.0 2 .5 2.5 2.5 - -K - - - - .. .. - -V - o- - - - - - -- .. - -- --- --- ---- --
--8 N o- 2.0 3.0 3.5 3.5 3.25 i.5 -K - - - .. - - --ı
V - - .. - - - - -*: Log DKID5010.1 ml N: Nazul swap K: Konjunktival- swap V: Vajinal swapltı
Of!
TAVŞANLARDA DEXAMETHAS01\E UYGULAM:\SI;\;])A:'\ SONRA 215
T;~bıo '1., D\.[ uyg\1b masından sonra swap örneklerinden BI [\'- i izolasyonu , D\[ uygtıbnrnı~ D:'"I uygulanmanıı< İIk etıfeksiyon
N,;z,ı1 swap .1/'1
Konjunktival swap ıj+
Vajınal '",ap O/'i.
\i..~)~[
lI):~I~nı~ısı:I~:~~~~:
._..
._.____
);"zı\ sw;'p 0/4 Oj!
ı
Konjuı<kıi""l swap 'Oif Oj!i Vaiir,~,l S\np 0/2
11)~1
tıygtıl:tm;ı~-'ır-ı(-.Ia-.'-ı-s-0"-1I-'a-j :i-.~ ....-..--. ---.-- .---,.----..- ...----.--,
]'\'11.,,1 swap 1 /'i O / i
Konjıınkıi""ı swap Oil 0/1
V::jinal swap 0'2
Tablo 3. D1,,1 uygulamasından sonra alınan organ örneklerinden virus İzolasyonu
])\1 uygu.Janıi'1Iş .])\1 ııygulanmamı}
---_.--- --- ----
---J\azal epitel 1/4 Of!
Pons 0/4 Of!
Beyin
.
0/4 Of!Beyincik 0/4 0/1
Trigeınina! ganglion 1/4 O/I
Karaciğer 0/4 O/I
Akciğer 0/4 OJI
Dalak 0/4 OJl
Böbrek 0/4 O/I
Vajina 0/2
Serolojik Bulgular: BI-lV-1 ile enfekte edilen deneme
tavşanları-nl11er.f(~ksiyop.ııp.2. haftasİp.da alınaı'. kap. serumu örp.eklednde BHV -
ı
<J.1'.tikorGsaptandl. Aı'.tiko'r tİtrcb-i 2,-.'): haftalarda gCP.elliklc sabit
kdJı
ve
daha sOnra azalınaya başladı. DI"! uygulamasının 6. günüalır.an kan serııınu örneklerinde BHV-lantikorları tesbit edilmedi
2){, FERA Y ALKA:'Ii - İBRAHİM BURCU ... 20
DM
..
l ....
10 SN 1/64 1/32 1/16 1/8 2 3 4 5 6 7 8 9 10 .. 70 .. 60 50 .. 40 .. 30 O 11- TavsJln No 1 +Taviilan No 2
"*
Tavsan No 3 <>-Tavşan No 4"*
Tavışarı No 7 -<>Tav.an No 8Hafta
Şekil ı. Enfekte edilen tavşanlarda BHV-l antikoru değerleri
Tartışma
BHV-I diğer herpesviruslar gibi er.fekte ettiği kor~akçıda latent
enfeksiyonun oluşumuna neden olur. Bazı herpcsviruslar leıı.foid do-kularda, bazıları epitel dokuda, bazıları da otonom siı~ir ganglionla-rında latent kalırlar (23). BHV -I insaf'.Iarın HSV uı~da olduğu gibi
otonom sinir yolları ve gangliodarda latef'.t kalmaktadır (11,12,17,18).
Herpesvirus1ar neurotropik olmadıkları halde sir'.İr yolu ilc
mer-kezi sinir sistemine (MSS) yayılmalarının mekanizması
bilinmemek-tedir. Heq:.ıesviruslar ile enfekte olan konakçıda hematojef'. yayılma tesbit edilmiştir. Bu sebeple virusun merkezi sinir sistemine
ulaşmasın-da virenıinin rolü olabileceği düşünülmüı ise de, araştırmalardan
el-de edilen veriler bu olasılığın oldukça düşük olduğup.u ortaya koymuş-tur. Davics ve Duncan (3), latent er.feksiY0f'.dan SOf'xavİnısun nadi-ı'cn medulla ve beyinden de izole edilmesine karşııı., genellikle kOl"l.k-çının enfekte olduğu yolla da ilgili olarak otonom sinir ganglionları ve sensorik sinirlerden tesbit edildiğini, bu sebeple vireminin
latent-TAVŞA:"LARDA DEXAMETHASONE UYGULAMASıNDAN SONRA 217
liğip. olu~ma~ır.da etkin bir yololamayacağını savurı.muşlardır. Narita
ve ark. (12) da BHV - iile latcrı.t enfck~iyor.un recurrerı.sinder. sonra,
kan hücreleriEirı. IF testi ilc korı.trolünde virus antijcr.ini tesbit etmc-diklerini belirtmişlerdir.
Araştırmacıbr BHV-l ile l2.ter.t er.fehiyor.larda virusup. sir.ir
garı.glionlarında laterı.t kaldığı kop.usur.da birleşmektedirler. Bu
r.ok-tada, araştırmacılarm ilgisirj çeker. ep. ör.emli kor.u, latep.tliğirı. oluştu-ğu gaJ~glior.larır. belirlenmesi olmuştur D?vies ve Duncar. (3), BHV-I ile İn ve İv yolla er.fekte ediler. sığırlc.r ilc yaptığı der.eysel çalışma-sır.da, er.fekte ediliş yolu ile ilgili ole.rak, rı.c.zalepitel-trigemir.al gang-lior., vajir.al epitel-sakral spirı.al cord ilişkisir.i tesbit etmiştir. r\'arita
ve ark. (12) da DM uygulamasır.m 1.-1
ı.
gür.leri arasında almar~tri-gemir:al gaı'.glior.laru'. histopatolojik kor.trolüp.de, trigemir.al sirı.ir ve gaı'.:slior.hücrderir.de virusu saptamı~lardır. Araştırıcıl".r (12), BHV-I ar.tijer.ir.i ilk ör.ce trigemip.al gar~glion hücrelerirı.de, daha sor.ra Sch-wanrı. hücreleri, s?tellit hücreleri, r.eurogli?.lar ve rı.azal mukoza
hücre-lerir.de er.febiyor.urı. LO. gür.ül'.e b.dar tesbit etmişlcr ve er.fekte
hüc-relerirı. çok azırı.da IF testi ile virus tesbit edilmesi sebebiyle, trigeminal
gangliorı.ların BHV-I 'in latent sahası olabileceğini belirtmişlerdir.
Luptop. ve ark. (8) ise optik ve trigeminal sirı.irdep.BHV-I
izolasyo-nunurı., primer sahadan virusurı. neural trarı.slokasyonunun karı.ıtı
olduğur.u bildirmişlerdir. HSV ile laterı.t er.fekte oları. ir.sanlarda
virusun, reaktivcı.syop. sahalarmda w.perfi~i"J ser.~orik sinir sodarı
yada epitel hücrc1erip.İn bazal germip.al katlarır.dcı. latent kalıyor
ola-bileceği görüşü ileriye sürülmüştür( 13). Davies ve Dur.carı. (3) da
latent enfekte virusun reaktivasyondan sonra, erı.feksiyonurı.giriş
sa-hasından izole ediliyor olması sebebiyle, virusup. başlangıçta yoğun
rer-likasyonunun bulunduğu dokuda persiste kalıyor olması ihtimali
üzerinde durmuşlardır. Bu ar2.ştırmada, 7 rı.olu tavşanın r.a~al epitel
ve trigeminal ganglionurı.da BHV-I varlığı saptanmıştır. Aycı
tavşa-nın MSS'ne ilgili bulbus olfaktorius, beyin, beyincik ve pon~'u ise BHV-I yönünden negatif sonuç vermiştir. DM uygulamasındarı. sonra
alınap. nazal, vajinal ve korJurı.ktival swaplardar. sadece nazal
swap-larm BHV --i içirı. pozitif olma~ı, 7 nolu tavşaJl.ln sadece rı.asal epitel
ve trigcmin~.l ganglior.unup.. BHV --I içirı. pozitif olması, nas?l yolla
enfeksiyowlan sopxa virusun trigeminal gar.glior.da hter.t kaldığır.ı
bildiren araştırmalar ilc bep.zer SOl'.UCU ortaya koymuş ve reaktive
olan \irusun latep.t olduğu gangliondar. sentrifugal olarak sirlr yolları ile epitel dokuya ulaştığı düşünülmüştür. Ancak virusun nazal epitelde de Iate nt kalıp kalmadığı konusunda bir yorumda bulunmak güçtür.
218 FE RAY ALKAN - İ13RAHIl\l BURGU
Bazı araştırmalarda İn edebiyondan sorı.ra bterı.t cdektc olan
hayv2.nlar:n trigeminal ganglionundar. virus izole edilememiştir.
Rossi ve ark. (I 9) da trigemin".! garı.gliondan virus izolasyorı.ul'.a
oraT'.-la mukozaI yüzeylerden virus izolasY0l'.unurı. daha kob)' olduğuT'.LI
bildirmişlerdir. Pastoret ve 2.rk. (I4') DM uygulamasından. sonra ı~azal
swaptar., Rock ve Reed (I 6) İk yolla edektc edilen hayvad:'.rırı.
kor.-jurı.ktival ve nazal swaplarından virus izoI2.syorı.urı.uIater.t
erJeksiyo-r.ur. tesbiti için yeterli bulmuşlardır. Bu araştırmada, 7 p.oIu tavşan
dışında DM uygulap.arı. hayvarı.!arın trigeminal gangliodarıl'.\T'.
yar.l-sıra rı.azaI swap ve nazal epitelleriı~dep. de virus
izolasyorı.u11.uı:yapıl-maması, muhtemelen sadece 7 nolu tav~an1J1.lat('l'.t edektc olduğur.u
ortaya koymuştur.
Bu araştırmada in yolla erJekte edilen tavşanlarda, vırusıu'.
tri-geminal ganglior.da later.t kaldığı tesbit edilmiştir. Al'.cak diğrı'
oto-nom garı.gliorı.!arın BHV -I yönür.den kor.tral edilmemiş oImaQ
r.e-der.iyle, rı.anl erJeksiyodarı t?kiber. diğer bazı garı.gIiür.larda da
vi-rusun latep.t kalıp kalmadığı belirlenememiştir. Ayrıca farklı
yollar-la enfekte edilen tavşar.yollar-larda virusun Iater.t kaldığı org,lr.hrm tesbiti
de later.tliğin mekarı.izmasırı.m arı.1?şılma~ı bakımırı.dar. ör.em taşımak-tadır. Bu sebeFlc later.t crJeksiyoL'.!l'. p".toger.ezil'.e yönelik, yeı:.i
viro-lojik ve histopatoviro-lojik araştırmalarır: yapılma~mm yararlı ole.eağı ve
bu çalışmadan elde ediler. verilerin yeı~i u2.ştırmalara ışık tut,ı.cağı
düşür.ülmektedir.
Kaynaklar
1. '8rown, G.A. and Field, H.J. (1990). E~perime"lal reacıivaıion of boviııe herpesvırus i (BflV-I) b}' meaııs of corıicoslaoids iııan illlraııasa! rabbiı moda. Arclı. Vir<?l. 112 :81-101. 2. Davies, D.H. and CarmichaeJ, L.E. (19i3). Role of allmediaıed immııııiı)' i".ıhe
ıeco-ve~y of cal/le from p~imar_v and ıecurren! ir/ecliold willı infecıioıı.< boriıı; rhiııolmdıeiıi.< virus. Infecıian anel immuniıy 8 (4): 510-518.
3.' Davies, D.H. and Duncan, J.R. (1974). The paıliogene.<isof recurıerzl iııj;xliOllS u:iıh irifeetioııs bovine rhinolracheiıis virılSindll£ed in calvN by Irealme/d wiıh eoııieosteroidl. CQrııell Vet. 64: 340-3G6.
4. Edwards, S. and Roeder, P.L. (1983). Aı~eııı/)ıs reacıivnıion of lalen' boııiııe heıpes vims i infecıion in calves by iriferıioı. u:iıh ruminanl j)eslivirus. Veı. Micrabial., 8 :563-569. 5. Guy, }.S. and Potgieter, L.N.D. (198~»).KineıieJ nf anlibDd)'foronlılion 'ifteı Ihe ıear/imıion
,if bovine /ıerpesvirılS-1 irifeeıion in cal/le. Am.J. VCI. Res. 1G( 4): 899 90ı.
6. Johnston, L.A.Y., Simmons, G.C. and Mc Gavin, M.D. (1962). A ",ral TIlellilıgocn-cephaliıis' iTl calves. Ausl. Yel. J. 38: 207'--215.
TAVŞA:"LARDA DEXAMETHASO:\"E UYGULAMASIl\'DAi': SOKRı' 219
7. Kendriek, J.W., Gillespie, J.H. and MeE i e, K. (19.~8).fnfee/i01ls /!Us/ıı/ar
[;11/;:0-vagiııiıis oj ca~l!e. Corndl Vel. 1B: 45B ..495.
8. Lupten, H.W., Barnes, H.J. and Reed, D.E. (1980). Eva/ııaıiOl, 'ıfıhe rabibiı (iS a !(i-bo,aıor)' model fo. iııfeetioııs boviııe ,.hilZotmclıeilis virus. Corncil Vet. 70: ..77.95 .... 9. Madin, S.H., York, C.J. and MeKereher. (19:')6\. lsolafi"ız of ılu: ilifee/iv1Is boı 'ine
rhiııvlraeheilis ıim.ı' Scienc,' 12+: 121 ..7:..>:2.
lO. Mc. Kereher, D.G. and Wada, E.M. (1964). Tlıe ;;i,us of il?fe:./i01ls boı;iııe rhiwl,ae-Iıeiıis as a eause of aborıirm iıı cal'!e ..J. Am. Vet. :vIed. As~oc. 144: 136-142.
Il. Narita, M., Inui, S. and Manha, K. (197G). T,igemiıı(l! g(lI.'g!ioııilis (lızd eııccplıali~is ilZ ca!ves ;,u,mıassally iıwell/tlled ,,,i~1ı hfer.fioı:.ı' bOl:i1lcı-!1i:lo'J"(/,lıeiıis vimses ..l.(:omp. Patlıol. 86: 93-100
12. Narlta, M., Inui, S., Koichi, N. and Shimizu, Y. (1978). }Ileu',,! ehaııges i:ııe'lIIlc1I1 in{eeıio1l ol iııfeclio1ls b",.itıe rlıinol,achciıis iıı eahe.' l"cMed wirh dexaıııeıhas01l". Aııı.J. Vet. Res. 39: 13~19.I,ıo3.
13. Paine, T.F. (19G4). 1.(lletlılıCl/,es sim/,!e.>. i"ferlioıı ili ma1l Hacı. Rev. 28: 472 479.
14. Pastoret, P.P., Babiuk, L.A., Misra, V. and Griebel, P. (1980). ReaeıiMıioTl of lemIJernturc-se ..silİi-'f and llOn - 'emp~l'tl!ll1e -se12Jit£ve i1ifectious bovirı.e rhinnlraclzeiıis Nıeemt?
vims wi/h dexamflhasOlıe. Infenion aııel imnnınity. 29 (2): 483-488.
15. Robe.'ts, A.W., Carter, G.R. and Carter, F.A. (1974). lııjee!ious bo~,ine rhiMlraclıeilis virus rerovered jrom ılı" mi/k of a cow wiıh masıiıis ..J. ,'.m. Vel. !\.fed. Assoc. 164--:413 16. Rock, D.L. and Reed, D.E. (1982). Persis~en/ iı!IecliOll wiıh bovine lu,/,esı-i,us ı)'Pe ı:
Rabbi/ ,\Jode/. Infectioıı an'; Imtllun;ı)" 35 (I): 371-373.
17. Rock, D.L., Hagemoser, W.A., Osorio, F.A. and Reed, D.E. (1986). ])eleeıiolZ of boıi'i<! hCljJesviTIIs IylJe RJ".'! ilZ I,igemiııa! gal/glia of /aleıı/Iy iıı{eeleel rabbi/s by ilZsiıu hibridi-za'iolZ ..l.gen. Virol. 67: 251:').2;:;20.
18. Rock, D.L., Beam, S.L. and Mayfield, J.E. (1987). lv!aı,ping bovine hapesvirus !ype
ılal.eııcy-re/Illed RNA ilZ Iriliemit,,,! gtllıglia of !aıenı/)' iıı{er.led rtıbbiı .•. .Jour. of ViraL. 61 (12): 3827-3831.
19. Rossi, C.R., Kiesel, G.K. and Rumph, P.F. (1982). AHodaıion be/wfCll rol/le cifiıwcııl-aıion wiıh i,?reelious b,mi", rhiııalracheiıi.ı virus cmd sile of rer.mdesemce Iljier de.mmellı(lsoM lreal-menl. Am ..l.Vel. Res. 43 (8): 1440-1442.
20. Roth, J.A., and Kaeberle, M.L. (1981). ~[fer.LJ ~f in vivo dexameıhas()ıze admilZislraıiolZ of i1l /iiıra bov;ıze /lo/ymor/l/ıoılUc!ca' lew;oryle funcıiol/. infect. Immun. 33: 431-44 ı. 2ı. Sheffy, B.E. and Davies, D.H. (1972). ReaelimliolZ of a bOl'i'.e haptsi,ims afıer
corıieos-teroid Irea/mm/. Proc. Sac. £"p. !liol. Med. 140: 97'1 ..976.
22. Snowdon, W.A. (1965\. The IBR-IPV /iiTlls.' Reaelio" lo i~{ecıioıı and inıermi!!eı.1 re",ıery ofvil"Us.fro!ıı CYj,e,imen/all)' in{ee/ed cal/le. Ausl. Fe/.J.41 :135-142.
23. Stevers, J.G. (I 978). La~ızı charlicleris/ies of s<!ler./edherpesuimses. Adv. Car. Res. 26: 127-256
A. O. Vet. Fak. Derg.
40 (2): 220-230 1993
SAANEN ıRKı KEÇİLERDE ERKEN GEBEUGİN B.MODE REAL TiME tiLTRASONOGRAFİ İLE TANısı
Şükrü Küplülü1 Rıfat VuraIz Selim Aslan:;
Rıfat Salmanoğluı Çetin Kılıçoğlu4 Hakkı İzgür1 Diagnosis of early pregnancy by using B-mode real time ultrasonography
in Saanen goats
Sumnıary: The purpose of tlzis sturl] was to determine the efjicaC)' of real time ultrasonograj)hy with .') m/iz transducer in ead)' pregnaney diagılO-sis in Saanen goats when tlzC),wae in dorsal recumbenry or were standing posit-ian.
Sixty three goats "[ure examined ~)' transabdominal B-mode real time ultrasonography witlz Sm/h transduca. The animals were scmıned from the :lower riglzt and ldt ftank aıw both ıvhm they were siltiııg down with their hind limbs extcnded horizontal{y and while the)' 10erestanding pasition. Initial examination for pregnanc)' was pedormed between d,Z),s 15 and 38 after maling and tlzen animals were rescanned 50 da)'s later from the first ultrasonographic examination (beetween do....vs65 and 88 artcr mating). The second ultrasonog-raphic examination was made as control.
Pregnan(y was detectcd as early as day 18 in one goat.. The greatest accuraey was obtained betıveen days25 and 38 after mating (The arcuracy rate,
%
100). Faz'orable results for pregnancy diagnosis in early pregnmıcy periodwere obtained in tlte standing position but wae found no signifieant variation in the restmining position of animals in the second examination. The emhı)'oııic vesicle and tlze embT.-vowitlzin the vesicle were eritaia for early pregnancJ' diagrlO-sis by B-mode real time ultrasonograp/~y with .) mHz transducer. In ser:ondultra-sonographic examination, placentomes, fetal head, fetal thorax, fetal mavements, fctallimb andfetal hcart beat were used as criteria for pregnanc.v.
ıDilç.Dr .. AÜ Veteriner Fakültesi, Do~um ve Rep. Hast. Bilim Dalı, ANKARA
:!Y.Doç.Dr., AÜ Vctrriner F2.kültesİ, Dogum ve Rep. Hast. Bilim Dalı, ANKARA 3 Dr.,\rş.Grv., AO Veteriner F".kü1tesi, Doğuın ve Rep Ha';t. Bilim Dalı ANKARA 4 Prof. Dr., AC Veteriner f?külresi, Düğuın ve Rep. Has!. Bilim Dalı, A:'\K:\R:\
SAANEN ıRKı KEÇILERDE ERKE:--; eEBELiGI:" B-MODE... 221
As a result, we eonduded that E-mode real time ııltrasonography with linear array 5 mHz transdueer for early pregnancy diagnosis can be used with the greatest aeel!1"ac)'ji-orıı dqy 25 af ter mating iJl Saaııen goats in. the standing position.
Özet: Bu çalışmamn amacı, Samım ırkı keçilerde aken gebeliklerin teşhisindc,yatmı vc ayaktrJ bulıman IW)'c'anlara ı~)gulanan Bmode real time ultrasonografinin etkinliğiniıı araştırılmaSldli".
B-mode Tcal time linear an!?y 5 ml-h tmn,dıu;cr donanımlı ultras01wgra/i ile 63 kcçi muql'::llc edildi. Trensducer, hayvanlai a)lakla /Jeyatarak sağ Vi? sol ingiıı-abdomina! bölgedm u)gulandl. Keçilrre gebelik taııısı amacı ilc ilk muq;:eneçiftleşmC)'i i.~!()'m 1:1<)3. güııhr amSl ikinci muq)'e~lCise50 gün sonra 65 /Je 88. giinla amsında ı~)'gulandı. Ikinci dtrasoıwgrafik mZlo.venekontrol olarak de/i,erli:7Zdirildi.
Pozitif" .sebelik en akcn bir keçidc iı;. günde belirltli di. F.tkin do/!,ruluk oranı (% 1(0) ise çiftlcşm~ıi izl:.ycn 2
:ı--:ıa.
günler arasznda gözlendi. Erken gebelik döneminde gebc!ik tanısı için ideal sonuçtar a.rakta mua..reneedilm keçi-lerde grir::,lenirken:")0 gün sonra )lapılaJl ikinci muo)'enede !zaY'(lIml dul"U,1" pozis-yonu gebelik sonuçlarını etkilemedi. İlk mZla..venedeclllbr£1'onikkese gebelik kriteri olarak alınırken 50 gün sonraki ikinci mIHı)'mcde plasmtomla:', (ölüsiin başı, ayakları, toraksı ve {(itiisün !zarekethri ('e kalp atımlan olumlu gebe/ik kriteri olarak değerlendirildi.Sonuç olarak, Linear (lIwi:)!5 mHz transdueer li B ..mode real time ultra-sonograflnin Saanen ırkı keçilerde, erken gebcliğin tanısmda aJakta muayene ile çifileş7I1eyi idı')en 25 . gündm sonra )iiksck do/Imluk oranı ilc k71llamlabile-ce.ği kanısl1l.a vardık.
Giriş
Keçilerde gebdiği!'. erkcı'. dörı.cmdc doğrduklc. saptanması, iş-letme orgar.izasyorı.u ;:ı.çISIl'.d:ırı.gerekli olduğu gibi, gebe olma)'adanr.
(yalaı'.c! gebe, hidrometra olgulC'.rır.ır.) aşım mev~;jmirı.dc sağıtımla-nr.ır. yapılabilmesi açısır.d,~rı. d,ı. ekarı.omik ör.errıi bUIU1~ma.ktadlr
(1,7,9,11,13).
Keçilerde belirtilerı. Lirçok gebdik tar.1 yörı.temi arasll'.da ultra-sonagrafi, gebeliklerin erkcrı. dör.cmde sc.ptarı.abilınesir.de, gebelik patolojik iı'.İr. tar.ısır.da, fötüs S,',)'15I1'.ır'.bdirlenrrıesir.de diğ T
222 Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu _. II. İzgiir
Ultrasonografi keçil Tde abdomir:'.1 ve rektal 1'011:.•. uygul:w.abil-mekle birlikte, rektal yo1h uygııiamCJ.EIE nterusuI'. pclvis boşlrğ mda olduğ'J erkeı~ gchelikleı ir, sapt?ıı.rnasIJ'.da etkiJ'.1iğir.ir~ yap.I~Jra, rektum yaralan'naları ve uyguL.'.mar.ıl"'. pr,?tik olmaması gibi öp.emli dez<tvar.-tajlm da bulur.duğu bildirilmektedir (7,8,10).
Bucrell (4), öze11ill~ k('(/1 ~rde IItervsur. ;;ı.1xlomir.<'.1bölgeye doğru
sa,kık ve bu böl.'Sedf'ki ye'.ğl '.nr. ,','!. olması r.cdtr.iyk abodomir.".! ult-rasor.ogr,'.fir.in ?y,'.kt,'. ve iJ'.:,uir.~.l biJ~('ckr. yapılm?o,ı ilc küh~y ve güver.ilir sor.uçl;;'.r alır:tG.ğIJ'.l lJi1dirmcktcdir.
Tair.tuıier ve c'.rk. (12::, kcçikı'de erken gebelikleı İc 11t1?'iocog-rafi ile tar.ı:,md"., erkcl'. ckncmde C'.r.ckojcr.ik (ek:)jl'r.ik ulnı?j, •.p.) böl-gelerin içir.dc beyaz lekl'kı il'. \,,'.11ğ, ddıa ilcı i dör.emlcrde i'ie föt?! keseler, fötüs, fötüs orgar.l '.rı ve Wt:'! lı".reketliliğ' re doğru t,~r.1 kriteri oLl.r?k alınabileceğirj vdrgı b.,:>.ı~h.r ve ('.bdomiL'.! yo11? iı".guiı".".l böl-geder. uygLlLı.dık1?rı ultr,~o,oı"').5r;.fi ik keçilerde gebclilderil.İr. 31. gü-r.ür.de f(jtüsüp. 17 mm \T uterusul'. 35 mm ç?pır.d2. olcluğı1r:ı
:;apta-mışlardır.
Ara~tırıcJI:'.r 13,4,5,7,9,10), kcçile;de tr~ı.r.~;;~bdomir.d ve)';;~ tr;;~ı',';' rekt?.! u1trasor.r)grafide 3-5 mUz lik proLlanı'. kuUar.llabilcceğir.i, ilr:ri gebdiklcrde 3 mH7. lik probk.rıı, tercih edilebileceğir.i l:ildirmek-tedi Ll'.
Bucrdi (4), keçiLrd.e 2:)-30. gcbdik güdcıir.de c.bdo;11il'.,j yolla ir.giuE".l bölgeder. F.p;L'.p. 1.ltr<',';ül'.')gl('.fide tn.I;,I],. koh'.)' ve güvcr.i1ir olduğu ap.ce'.k sürülerde iu tir .. gcb('li~. t,'.!. hrır.w whun:l?nv.yı izkycp. 35-50. gür.lcrde Y2.p:li1la~lr.1J".uyg!T. o1<'.::,'.ğ;Ll bildirJT).i~tir.
Bi.l.ror.p.t ve ?rk. (:3), rektal VOU'.L 1tra.'ioE')gr?.fide ise beg-d iğii"'. 20--30. gür'.leri arasıı ..d,'. güvcr.ilir olc:ı.r,'.k S(l.ptC'.r.dığıcl beli itnıi~lerdir.
Sumıbıı. ça.lışnı2.d<ı. S?ar.e;-. ırkı keçilerde gclxli~ lerİrün 15-38. gür.leri arcı.sında 5 nı Hz liı'.':ar B-Ivlode ultr?s(w'ügrafir.iıı. abdomip.<J.1 yoU? sağ-sol ingiErı".! biilgeueı"'., yat"_p. ve ayakta bulur.an hayvadara u ygv larn,rak gebe1iklcril'.ir. ~alJtar~'ıbiliıliği araştirlldı.
Materyal ve Metot
Bu çalı~macla, i\nl\.<~ra Üı"'.i\'er,jte;,i Zira','t F~,-kültöi Zootekr.i Bölümü DcI'.eme çiftljğİp.(~ ,tiı 1-7 ya~lı S<l.aı~eI'.ırkı, 63 keçi kulb.r~ıldı. Der.erne hayvanlarıElP. barır.ma ve be~,LI'.mclerip.dc bir ürr'.eklilik sağlandı.
SAA:"IEN ıRKı KEÇİLERDE ERKEN GEBELİcİN B-MODE... 223
.Gebelik tar.ısı amacı ilc B-Mode Rea! Time, 20 cm muayene de-rinliği oJ<ı..r.,5 mHz trarı.~ducer ile görürı.tülerirı. ka ydedilmesi için özel prip.ter ve polaroid kamera donap.ımh ultrasorı.ografi cihgzı (Shimad-su SDL 32) ve ultrascınografik jel kullanıl:!ı.
Kulak numarası bulur.<\r. keçilcr aşIn hrır.ı izleyen 15-38.
gün-leri ile 65-88 gebelik gürJcri ara~ır.da iki defa mm'.yer.e edildi.
Birin-ci muaycr.e bulguları der.ey, ikir.ci mUC'.yer.ebulgula.rı .korı.trol olarak
dtr.dı.
A~ıınlaxı 15 .38 gü rı. ,'.r;\sır.dc'. değişen 63 keçi, bopıhktan tek tek
geçiıil.crek muayeı:e edildi. Keçibip. ör.ce kulak r.umaraları tesbit
edildi, sağ ve501- ilc<:suil:?1bölgeleri, tr;'.ş edildi. Her keçi örı.ceyatarak
üzerir.<~jel sürülmüş tral'.sducer'ir. sc'.ğ-sol ir.guir .••.l bölgeye yerleş-tirilmesi ilc mu;ı.ycP.eedildi. Her h?y"?r: ••, ,',it değişik pozisyoıı. ve
mua-yeLe yeılcriL\~ göre elde edikc gcbclik bulguları kayıt edilip, printe
edildi. Aycı hayvar.! '.1' gclıcliklerir.ic 65-88, gür.leıi arasır:da yukarıda
belirtilcp. yör.temle muayer:e celildi.
Muaycr.derde, nkeıı. gebelik dönemiı:de embriyorük kese ve
fdüs, ileri gcbcliklcrde ise p1<',ser.tomlar, fötüsüp. baş, toraks, ayaklar ve kalp atışları olumlu gebclik kriteri oh'.rak c.lındı.
Bulgular
Yapılar. araştırmada elde edilerı. bulgular, tablo ve ultrawrı.İk
görür.tüler şeklicde sur.ulrnuştur.
Tablo 1. de görüldüğü gibi gcbeliğin 15..38. güı..,leri arasındaki
63 keçide yapıları. ultrasor.grafi de 5i'rı.e (%8 i) gebelik pozitif, 12'
r:c (% 19) gebe1ik r.egatif tap.lS! kondu. Ayr:r keçilere 50 gü rı. sorı.ra
gebcliklerip.ir. 65-88 . gür:lcri arasında 2. kez ultrasonografi
uygulan-dığmda bur.lardan :,)5'r.ip. (%87) gebe, 8 ıı.ir: (%13) gebe olmadığı
belirler.di.
i. ııltrasonografik muayener.İp. yapıldığı ve gebc1ik negatif
'ta-r:ısı koıı.duğu gclıe1iğir: 15. gür.üı:de i olgu ve gebeliği.: i9ve 20.
gür.leriıcde ise 2 şer olguL1JJl.i
ı.
ultrasor.ografik muayenede gebeol-dukları saptar:dı. ilk muaycl'.ede gebeliğin 18. gür.ü gebe pozitif
tarı.ısı kor.ar. bir olguP.un ise II. muayerı.ede gebe olmadığı belirlendi.
Çalışmada gcbeliğin 2:i-38. günleri arasır.da pozitif ve negatif
gcbcIik-leri saptama orar.l, ,'){)gür. sOP.rayapılan II.ultrasor.ografik
22.l Ş. Küplühi - R. Vural - S. A~bn - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu - Ho İzgür Tablo i o Keçilerde 50 gün ara ile Fopılan iki ultra~onografik mu?yene ile elde edilen
gebclik bulgul?orının brşılaştırılması
i. ultrawnogr?.fik muayene II o Ultra~onogr?.fik mu?ycnc
2 2 i Ultrasonografik ı\.fu?yene Sonucu i i 2 2 i 5
Gebelik iMuayene Gebelik Muayene
dönemi
i
Edilen Ultr~.mnografik Dönemi Edilen Muayene Sonucu(gün) i Hayvan (gün) Hayvan
i S?yısı Gebelik
ı
Gcbdik Sayısı Gebelikı
Gebeliki Poziıif ;'\egatif Pozitif Negatif,
--- ----..•.-.-.-_._-.--._--_ - _._--_.- --_ _----_.- ---15 i
i
-
1 65 18 1 i - 68 19 2ı
-
2 69 20 2i
-
2 70 25 ; i i - 75 30 5 5 00 80 ; 31 i 12 LO 2 81 12 LO 2 32 8 5 3 82 8 5 3 33 4 4 - 83 4 4 -34 3 3 - 84 3 3 -35 7 7 - 85 7 7 -36 i 3 2 1 86 3 2 i 37 5 5 - 87 5 5 -3819 8 i 88 9 8 i ----,----;_._--~ .---_.__
._-- --- --- --,----.Topo(%): 6:i 151(-8J) 12(-19) Top.(%) 63 55(-87) 8(-13)
Gebeliğin 15-38. güP.1eri arasırıoda yapılan i. ultrasonografik
muayenede ayaktaki keçilerde ultrasoroografik tar.ı yatırılarak
mua-yene edilenlere göre daha kolay ve doğrulukla yapıldığı belirlendi. Yatırılan ve ayakta tlJtular. keçilerde trar.sducerin sağ ve sol inguir,al
bölgeye yerleştirilmesi ile yapılaro muayenelerde gebelik pozitif ve
gebelik negatif olguları eşit bulur.du. Gebeliğin 65-88 gürJeri
ara-sında yapılan II. uItrasor.ografik muayenede, yatan ve ayakta muayer.e edilen keçilerde elde edilen bulgularda farklılık gözlenmedi.
i. muayerı.ede gebeliğin erker. dönemİrı.de 1-1.5 cm çapında
embriyor.ik keseler, gebeliğirıo ilerleyen döroemlerirode fötal keseler
(ar.ekojenik-siyah aları.) içirı.de fötüs (ekojerı.ik-beyaz alan) görüldü.
Korı.trol amacı ile gebeliğir. 65 ve 88. gürıJeri arasmda yapıları. II. mu-aycr.ede tüm olgularda fötal keseler, plasentomlar, fötüs kesimleri (baş, toraks, ayaklar) ve fötüsürı. kalp atımları tesbit edildi (resim 1,2,3,4).
SAAXEI\" ıRKı KEÇILERDE ERKEI\" CEncLlGI=" B-MODE... 225
Resim i. Kcç;t!c plasentombrııı ultr'lsonik görünümü. Cltraso,iİc "ppcanııc:c of phccntomcs in mid gcstaıion in goat
226 Ş. KüpIüIü - R. Vural - S . .'~dan - R. SalmaııoftIu - ç. Kılıçoğlu - II. İzgür
Resim :Z. Kcçide föt:ı] i,kdct ve kalbin ,ı1[nsonik göriinümü Uhrasonİc "'ppcannee of fctal scieıa! anı! hcart in midgcstation in go;tt.
SAANEl\" IRKı KEÇiLERDE ERKE"i GEBELİeL'\! B-MODE... 227
Resim 3. Kc\:ide fÖLd b~,:,1l1ultrasonik görününıü
228 Ş. Küplülü - R. Vural - S. Aslan - R. Salmanordu - ç. Kılıçoğlu - H. İzgür
Resim 1. Kcç.idc röıal baş ın "Itrasonik görünümü Ulırasonic appc;ırance of fetal Iıead in nıidgc5tation in goat
Tartışma
Araştırıcılar (2,3,5,9,12,1:))., ke~:ilcrde lIJtrasor.ografir.ir. gebelik tar.ısı amacı ilc etkir. bir şekilde kullaEılabilcceği,..i belirtmişlerdir. BaroEct ve ark. (3), Karı.d.elg)' ve ark. (6), keçilerde erkcp. dör.cmde gebelik1cr, trarı.sduccrip. rektal yolla uygular.arak bclirlcr.cbilcceğir.i, La\"oir ve ark.(7) ise kcçileriı~ ger.ital org:ar.larır.!p. erkcr. dör.emdep. itibareT'. ir.giu-abdomimı! yolla tesbit edilebileceğir.i, ve erkcı"'. dÖEemde embriyor.ik ölümleriı'. şekillep.mesir'.e bağlı olarak elde edile!'. sOl'.uçlarıl'. güverilir oJamayacağw! belirtmişlerdir. Bu çalışmada elde ettiğ'irniz erkcı"'. dör.em gcbelik bulguları, Lavoir ve ark. (7), belirttiği durumları
SAA!'-iE:'\ lRKI KEÇiLERDE ERKEN GEBELİGiN lHVrODE... 229
doğrular f'.iıdikte olup, ilk muayer.edc gebdiğin 1.'), i9 ve 20.
günüı,--de bulunan ne?;atif gebeliklcril'. ikinci muaycf'.edc pozitif çıkmasll~1
uterusun pclvik çatı smırmda bulur.masına, 18. gÜl'.de bulunan pozitif
gebeliğin ikinci muayenede rcegatif çıkmasıııı ise embriyoı,-ik ölüme
ba?;lac\lk.
Araştırıcılar (2,3,4,6,7), keçilerde gcbcliğin 25. gününden
itiba-ren gebeliklerin kob.ylıkLı. tesbit edildıileccğini ve doğruluk oranmill
%
100 olduğur.u ?.çıklamışlardıf. YapllaI'- bu çalışmada dagebe-liğiı,- 25-38. gürJeri <ıxasmda elde ettiğimiz gcbclik sor.ı.ıçlarınlP.
d.oğ-ruluk ararı.!
%
i00 olup ,\raştırlCilarm sonuçları ilc ber~zerilikgöster-miştir.
Eucrell (4), koyu:'. ve keçilerde gcbeliğir. erkeı~ dör.emindc, yatan.
hayvap.larda uterusun aJ'.3.tomik kOEumımun dcğişme~ind.cp. dolayı
gebeliklerin beliı kI'.mesir.de y,o.Jl.ılgılaJ'li'-olab;l ;eeğiEi vurgulamıştır.
Yapılan. bu çalışmada gcbcliğin. 15.-38. gi.ip.lcri arasıı,-da Buerl'ıı (4)
in belirttiği gibi keçilerde erken. gebclik dÖJ'.cminde ayakta
ultraso-nografik muayerı.e ile daha yüksek doğru tanı elde ettik.
Eucreıı (4), Pil'tcrsc ve ark. (9) ve Taverna (13), erkerı. gebelik
döneminde fötal ampubnm gebclik tanısı kriteri olması ve
hidromet-ra olguları ile b.rışmasındcm dülo.yı yarı.ılgılarırı. o!<J.lıileceğir.i,gebcliğin orta dÖ1'-emi1'-defötüs ve fötüs harckctlerif'.İrı. bdirkı'-mcsi ile bu
yanıl-gıların ortadan kalkacağıEI 2.çıklaml~lardıf. ErkeE ve ilerleyerı.
gebe-liklerde printe ediler'. gcbelik kriterleri ara~tırıcıların kriterleri ile ber.-zerIik göstermiştir.
Sor.uç olarak, :) mHz Real Time ultrasonografinin keçilerde
gc-beliğin 25. gününderı. itibare!'. sağ ve sol ingiu-<ı.bdominal bölgeye
uygulanarak gebe1ik tanmrı.m doğrulukla yapılabileceğir.i, ayakta
yaj)ı!al". ultrc.s01'.ogr::ıJik muayenelerde utcrusup. anatomik yapısu'-lIl
bozulmamasma bağ'Iı ohre.k yatan keçilere göre ebha etkin sonuçlar
vereceği kaı'.ısın;> v"rı!c!ı.
Kaynaklar
i. Aiumlamaj, S., F•.edriksson, G., Nilsfal'S, L. (1992). Renl time lIltrasonograplıv for determiııing the gestatiorw! age of CllXS. Ve\. Rec., 131,560-562.
2. Arthur, G.H., Noakes, D.E., Pearson, H. (ı 989). Ve/erirımy r"l"odııelion and obstetrics. Sixıh ediıion, pp 9192. Daİııere Tindaıı I'iıilatlclphia.
3. Baranet, D., Vaillancourt, D. \ı989). Prcgııanry diagllIJsis in goats by echotomografilıy. Med. Vet. Du. Queb., 19 (2) (iı-73.
230 Ş. Küplülü - R. Vural - S. i\,lan - R. Salmanoğlu - ç. Kılıçoğlu - H. İzgür t. Bucrell, B.C. (ı988). L1N,limlioıı of ulırflsolıo.gınl,lry ili ıclnodwlioıı ii! shecl, aıd goals.
Therİo., 29, il--B1.
5. Haibel, G.K. (ı 988). Real time ullrnsoııic feıal head measuıemelf mul gestatioııal age iıı dairy
gonls. Thcrio., 30 (6), 1053-105i.
6. Kandelgr, M. and Jordan, R.M. (I9B,)).l'reg,ıalıC)' dir.g'lOsis ili AlIgo,n goals ..J.Anim. Scic., 6i (Supp!. 2), pp. 90.
i. Lavoir, M.C. and Taverna, M.A.M. (1989). The diagnosis of Imgııa7l!;'y IlIld IJSeudo-pregmmry nnd ıhe determilıalioll '!ffoeıolıııımhers '!f.~oats h'ymealiS ofreal lime ultrr.sour.dscal/illg.
ili: di:>.gnoSlic ulır;;sound and :ıııima! reproduClian (cd. M ..'\.~LTaverna and A.ır. Wilkmsc;. Klıl\ver Academic l'ublishers. pp 89.
8. Ott, R.S., Bıaun, W.F., Lock, T.F.I. (1985). A camIiarisaıı ofinlrarectal dol,lıler m.d rec-tal-ahdomilllı1 pal/,ntinnfoı pregllallC)'/{sti"g in goaıs ..J. Anim. vel. Med. Assoc., ii8: i30-i32.
9. Pieterse, M.C. and Taverne, M.A.M. (I 936). li)'dromelm in goats: /)iagllOsis wiıh renl
time ultrasoııımd and trealment wiıh IJrostnglmıdills Or O,),tociı,. Tlıerio., 26, 813 -82ı.
LO. Reichle, J.K. and Haibel, G.K. (1991). Ulli'{Jsor.ichiparieıel diOlne!er of seen/ıd Itimeıler P"ygıı~vgoal felnses. Therio. 3", (4) 689-694.
IL. Russel, A.J.F. (19B9). The ajJpliratioı, of real time ultrasoııir sea...nillg in commercial sheep,
goals and cnt!le produeıion eı.terprises. in: diagnostic ultrasoıınd and anİmal rcprodııclion (cd. :YLA.l\1. Tavcrna and A.H. \O\'illernse) KlıJlver acadcrnİ,- Publishcr" pp. i3.
12. Tainturier, D., Lijour, L., Chear, M., Sardjana, K.W., Lenet, J.L. (1983). Diag-nostic de la gestalioil chez In eheae par erhotomographie. Rcv. Med. VeL, 131 (I i), .'ı9i--599.
13. Taverna, M.A.M. (ı99 1). Aj,l,licatiom of Iwo dimcı,sional ultra.wııııd ;'1 aninını rrlıroduelior:. Wicn Tierazt MSchr., iS, 341-345.
14. Wani, G.M. (1988). Delectieıı offetal age in slıeejı and goats ~V ultmsonic teclmiqııe. Ind. j. Aninı. Sei. 59 (12), 1525-]:",26.
