\'~t.
au.
Ih·q:,.(1997).13.i : 17·21HAMDANi
KOYUNLARıNDABAZI KAN PARAMETRELERiNiN
ARAŞTIRILMASI
Ayşegül
Bildikt
Fatmagü
l
Yurt
F
erda Be
lge2
Yeter Oeğer1 Semiha Oede'Invcsti gati on ofSo me IIcm at ological
Parameters
in
the lI
amdani Sheep
Summary: In thisstudy. 15Hamdani sheep and4 rams belongto ResearchCenterof UniversityofYüzüncüYılwere usedasresearch material.Using spectropholometrictecniquethewtıolebloodserrcleand plasmawereanalysed for the determination ol the levels of glUlathione,ceruloplasmin. Cu. Ca and P. In addition. haematoeritwas de
-terminatedby usingmicrohae maıoe rittechnique. Animals havingover25mg1dl glutathione weredesignated ashigh glutathione type(GSHH).vaıuesofGSHH,GSHh.ceruloplasmin.Cu, Ca,Pandhaematoerit inHamdanisheep were 30.811.7 mgldl, 11.8812.2mgldl. 12.68
±
0.87 mgldl,75 ±23 (g/dl. 6.71±
0.4 mgldl, 14.74±0.63mgldl,%3310.37,respectively.These valuesinHamdanirams alsowere 32.8mgfdl,22±0.25mgldl,12
±
2.9 mgldl,91±40(g/ııd l, 9.45±2.1mgldl,5.69± 1.7mg/d ı and%36.7±1.3,respectively.Statisticalypesitiveccrrereucn weefound betweenCu and ceruloplasminconcentrationof plasma (p<0.05).
Keywords: Hamdanisheep,bioehemical parameters,haematoerit.
Özet: Araşurmada mateıyal olarakYüzünc üYıl Üniversitesi,Araştırma Çittli{Jinde bulunanLSadet Hamdanikoyunu ile 4 adet Hamdanikoçukulla nı ldı.Alınankanörneklerinde GSH.seruloplazmin,Ca,P veCu speklrolotometrik olarak, hemaıokritisemikrohematokrit yöntemleyapıldı. Glutatyondüzeyleri 25 mgldl'denfazlaolanlar yüksek glutatyon tipi
(GSHH) olaraktanımlandı. Koyunları n, GSHH, GSHh,seruloplazmin,Cu,Ca,Pve hematokrit de{Jerlerisırasıyla30.8± '.7 mg/dı' 11.88±2.2mgtdl,12.6810.87 mgldl,75±23(g/dl, 6.71
±
0.4 mgtdl,14.74±0.63mgldl,%33 ±O.37,koç -lardaisebu de{Jerler32.8mgtdl, 22±0.25mgldl,12±2.9mgldl,91±
40(gldı, 9.45±2.1mgldl,5.69±1.7 mgldlve 36.7 ± 1.3 olarak bulundu. Plazma Cuile seruloplazmin ko nsa nıra syon ları aras ın da p<O.05 düzeyinde pozitif ko-relasyonsapt an dı.
Anahtarkelim eler.Hamdani koyunu.biyokimyasalparametreler,hematokrit. Giriş
Iran'ın Hemadan Rizaiye Bölg esinden köken alan Hamdani (Hareki -Harki) koyunu.Yurd umuzda Van. Siirt. Hakkari illerinde yaşamaktadırve
mor-foloj ik olarak Akkaraman koyununabenzem ektedir. Diğer ırkıara ora nla kulaklarının oldukça uzun ot-ması bu ırkın en belirginözelliğidir ( Eksen v~ ark., 19 92 ).Glutalyo n(G SH,l -y-glutamil-l-sisteinilg lisin),
sisleiniçeren ve protein olmayan bir
tiold
ür.
GSH,Glutatyon transferaz ve Glutatyon perok sida z e n-zimleri için bir substrattır. Bu enzim ler. serbes t r a-dikaller vereaktif oksijen türlerinin antiok sida syonu,
ksenobioliklerin detoksifikasyon reaksiyonlarını ka
-ralize eder. Glutatyonun antieksidan rolü dışında, sisıeinin depolanmas ı ve taşınması, hücresel re-doks dengesinin düzenlenm esi. leukotrin ve pre
s-tagla ndin metabolizması, deoksiribonükleotid s
en-tezi, immun fonksiyonu ve hücre çoğalması gibi
fonksiyonları da vardır (Ros e, 1984; Gözükara, 1989;Bray ve Taylor,1993).
Her
ne
kadar glutatyon konsantrasyonu g e-(idi ~Tarihi:16.01.1997i.YüzüncüVıiÜnwersucsi,ver.,Pak., Biyokimya AnabilimDalı,VAN.
nILDIK.VUR. BELGE. DEGER.DEDE
netikkontrolünaltındaise de çevrevefizyolojik fak-törlerin etkisi altındadır (Board ve ark., 1974; At-roshi,1979 ).
Hemalokrit, kan hücrele ri hacminin kan ha
c-mine oranıdır. Hemaıokrit değer plazma hacmi ne,
efyuvarlann şekline ve büyüklü!Jüne bağlıdır (Schalm ve ark., 19 76 ; Konuk, 1981; Yılmaz, 1984).
GSH ile hemalokrit aras ında koyunlarda
po-zitif, insanlarda ise negatif bir ilişki oldugu li -teratürlerde bildirilmektedir(Alroshi,1979).
Besintetle dışarıdan alınan bakır, ince ba
-ğırsaklann proximal kısımlarından emirerek kana geçer. Koyunl arda büyük ölçüde bakınn net ab-sorbsiyonu kalın bağırsaklarda gerçekleşir. Bu ab-sorbsiyonu, alınan bakınn miktarı ve kimyasa l formu,diğermelal iyonlarınınve organikbileşiklerin dryetteki seviyeleri ve hayvanın yaşı etkiler ( Un-derwood,19 77;Ersoy ve Bayşu, 1986).
Plazma bakınnın en büyük bölümü s e-ruloplazminebağlı halde laş ın ır. Bakı r eritrositlerde eritrokuprein (Cu prote in) şeklinde bulunur ( Un-derwood,19 77;Murray ve ark.,1990 ).
Seruloplazminkaraciğerde sentez edilirve se--ruma verilir. Fizyolojık şartlar alt ında se--rulOpJazmindeki bakı rilekandak i serbestbakıra ra-sında değişimolmaz. Plaz mada bulunan bakınnen büyük kısmını a-2g1obuline (seruloplazmin) ba!J1r bakır teşkil eder. Hermolekül 6-8 atom bakıriçerir. Bu bakırın yansı kuproz (Cu+1), yarısı ise k~rik (Cu+2) yapıdadır. Molekül ağl ı1lğı 150 000
do-layındadı r(Unde rwood,1977).
Bakır, Tirozin az, monoami no oksidaz. ürikaz, sitokrom enzimlerinin kofaktörOdür (Gubbler ve ark.,1953;Murray ve ark.,1990).
Ba kır eksikliğinde hipokrom mikrosit erve nor -mosit er anemi şekilleni r. Yeleı1i düzeyde he-moglobi n oluşıurulamaz. Anemilerde hipoksia so-nucu vücutdirencidüşer(Wiener ve Field ,1969) .
Kalsiyum ve fosforun absorpsiyo nu esas o la-rak diyeneki miktarlarına bağlıdı r ve kanda normal seviyelerinde tutulması için diyell e yeterince alın ması gereklidir. Vücut kalsiyum ve fosforunun büyük birkısmı kem ikvedişlerdedir. Gerikalanının
ise vöcutta son derece önemli fonksiyonları vardır (Ersoy ve Bayşu, 1986).Her ne kadar kandaki kal-siyum seviyes inin kontrolünde sıkl ı kla PTH, kal-sitenin ve Vitamin D'densöz edilirsede adrenal kor-ükoidler. östrojenler, tirok sin , somalotropin ve glukagon gibi diğer harmanlar da belirli şartlar al-tında, kalsiyumun hcmeostasisinin korunması na iş tirak edebilirler(Capes veRoso l,19 89 ).
Bu çalışma Van ve Hak kari bölgesinde önem laşıyan Hamdan ikoyunlarınınkan değerlerinin te s-bit edilmesiamac ıyla yapılmıştır.
Maleryal ve Metal
Mal eryal olarak, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ve-teriner Fak ültesi Araşlırma Çiftliğinde bulunan Iran kökenli,sağlıklı, aynıyaşta 15 adet Hamdani koyun ve4 adetkoç kullanıldı.
Kan örnekle ri usulüne göre koyunların V.jugularislerinden EDTA'l ı tüple-e alındı. Glutatyon analizleri ve hematokrit miktarları ıüm kanda,
se-ru
cotazmo.
bakır ve fosfor tayinleri ise plazmada1996 yılı Kasım ayında, kalsiyum tayinleri ise 199 7 yılı Şubat ayında aynı koyun ve koçları n kan se-rumlanndatesbit edildi..
Tüm kandaki glutalyon miktarı Beuttler metodu (Beuller ve ark., 1963) ile, plazmadaki se -ruloplazmin miktarı Ravin 'inmetod una göre(Yen -son, 1986), bakır, kalsiyum ve fosfor analizleri
Bo-ehringe r-Manheim (Boehring er-Manheim Gmb H,6800 Manheim 31, Germany) firmasından temin edilen test krtleri ile Perkin Elmer-la rT'bda 1A UVI VIS Spektrototo metre'de kolonmeırik olarak tayin edildi (Schmidl ve Forsiner . 1985).Hematokrit mik-tarlarına ise mikrohematokrit yöntemle bakııdı (Yıl maz,1984).
Istati stiki analizler Minitab paket programında yapıimışdı.
Bulgular
Elde ed:!c~ bulgular ve bunların ortalaması Tablo1 ve 2deverilmiştir.
HumduniKoyunlarındaHazıKan Parametrelerinin...
Tartışma
ve
Sonu çTablo1.Hamdani koçlarının kan parametrelerine aitve -rilerinortalama ve standarthatala rı
37.80mg/dl (Çamaş ve ark., 1986-1987), Fin ko -yunlarında 39.71mg/dı (Atroshi, 1979; Atroshi ve
Sandholm, 1982), Morkaraman koyunlarında
9.3±0.56mg/dl (Çetin ve Mert, 1993), Merinos
ko-yunlarında eritrosit GSHh29.79 mg/dı (Kalayeıoğlu,
1984) olarak bildirilmiştir. Hamdani koyunlarının
GSHhdüzeyleri Morkaraman ırkıkoyunlarayakıno l-masına rağmen, diğerkoyun ırkıarındanoldukça d
ü-şüktür. Koçlardaki GSHh seviyeleri koyunlara göre
daha yüksektir.
Tablo 1 ve 2 incele ndiğinde tüm kan GSHH miktarları ise koçlarda 32.8 mg/dı, koyunlarda 30.8 ± 1.7 mg/dı olarak tesbit edilmiştir. Merinos ko -yunlarının eritrosit, Ramlıç ve Fin koyunlarının tüm kan GSHH düzeyleri 50 mg/dl'nin üzerindedir(At-roshi, 1979; Atroshi ve Sandholm, 1982; Ka -laycıoğlu, 1984; Çamaş ve ark.1986-1987). Mor -karaman koyunlarındaise tüm kan GSHH miktarları 38.18 ± 4.32 mg/dı olduğu saptanmıştır (Çetin ve Mert, 1993). Hamdani koç ve koyunlarının GSHH düzeylerinin Morkararnan ırkı koyunlara daha yakın olduğu görülmektedir.
Araştırmada koyunlarda saptanan hematokrit değer alt ve üst sınırları değişik yazarların (Schalm ve ark.,1976;Konuk,1981;Yılmaz, 1984) koyunlar için bildirdiği değerlere (%24-49) yakın bulundu. Eksen ve ark. (1992), Hamdani koyunlarında ve koçlarında ortalama hematokrit değeri sıras ıyla
%41.41 ve %38 bulmuşlardır. Bu çalışmada ise or -talama hematokritdeğer, koyunlarda ve koçlarda sı rasıyla %33 ve %36.7 olarak bulundu. Elde edilen
değerler koyunlar için bildirilen hernatokrit mik -tarlarına yakın olmasına rağmen, Eksen ve ark. (1992)'nın Hamdani koyunlarındatesbit ettiği de -ğerlerden düşük bulundu. Adı geçen araştırıcılar,
hematokrit değeri Cell-Counter cihazı ile tesbit et -mişlerdir. Çalışmamızda ise mikrohematokrit yön -tem kullanılmıştır.Hematokritdeğerler arasındakibu
farkın, metotdan kaynaklanabileceği tahmin e dil-mektedir. Her ne kadar literatürlerde koyunlar için GSH ile hematokrit arasında pozitif bir iliş ki b il-dirilmişse de (Atroshi, 1979), bu araştırmada ko -relasyon katsayısı istatistiki açıdan önemsiz bu -lunmuştur.
Insan ve hayvan organizmasının normal
fonk-siyonları için,.çeşitli elementlerin besinlerle belirli
Min Max x±Sx 22.6 23.1 22.±0.25 32.8 32.8 32.8 6.63 16.59 12±2.9 23.07 161.5 91 ±40 5.8 14.1 9.45±2.1 3.51 9.07 5.69±1.7 33 39 36±1.3
Tablo 2. Hamdani koyunların ı n kan parametrelerineait verilerinortalamavestandarthat al arı
Biyokimyasal Parametreler n Min Max x±Sx GSHh(mg/dı) 9 4.0 21.7 11.88±2.2 GSHH(mg/dı) 6 27.5 38.6 30.8±1.7 Seruloplazmin (mg/d ı) 15 6.84 18.16 12.68±0.87 Cu(f.lg/dl) 15 23.07 161.5 75±23 Ca(mg/d ı) 15 5.14 9.3 6.71±0.4 P(mg/d ı ) 15 4.81 17.12 14.74±0.63 Hematokrit(%) 15 30 37 33±0.37
Biyokimyasal parametreler,tür, yaş, çevre ve fizyolojik faktörlerin etkisi altındadır (Underwood, 1977;Ersoy ve Bayşu, 1986).Araştırmamızda tüm kan GSHh düzeyleri koçlarda 22± 0.25 mg/dı, ko-yunlarda 11.88 ± 2.2 mg/dı olarak bulunmuştur. Ramlıç koyunlarında tüm kan GSHh miktarı Tüm kan Glutatyon düzeyleri 25 mg/dl'den fazla olanlar yüksek glutatyon tipi (GSHH) olarak tanımlandı(Çetin ve Mert,1993).
GSH ve hematokrit arasındakikorelasyon
kat-sayısı r:0.388 (p>0.05),seruloplazmin ve Cu
ara-sındaki korelasyon katsayısı r:0.733 (p<0.05), Ca ve Parasındaki korelasyon katsayısı ise r: -0.374
(p>0.05)olarak bulundu. GSHh(mg/dı) 3 GSHH(mg/dı) Seruloplazmin
(mg/dı ) 4 Cu(f.lg/dl) 4 Ca(mg/dı) 4 P(mg/dı) 4 Hematokrit(%) 4 Biyokimyasal Parametreler n
BILDIK. YUR, BELGE,DEGER, DEDE
oranlarda alınması gerekir. Bu elementler or-ganizman~n yapısal ve fonksiyonel faaliyetlerine
katılarak, özellikle bir çok enzim sistemlerinde rol alarak canlı organizmanın metabolizmasında
önemli görevleri üzerine alırlar (Underwood, 1977; Cousing, 1985; Ersoy ve Bayşu, 1986).
Bugüncanlı organizmanınnormalfonksiyonları için esansiyel olduğu kesinlikle tespit edilmiş olan elementler arasında bakırın biyolojik sistemdeki rolü ve önemi uzun zamandan beri bilinmektedir (Underwood,1977;Ersoyve Bayşu, 1986).
Literatürlerde sağlıklı koyunlar için kan plaz-masındaki bakır değerleri 59.8-130 ~Lgldl arasında olduğu bildirilmektedir (Evans ve Wiederanders, 1967; Mc Coscer, 1968; Wiener ve Field, 1969; Şendil ve ark., 1975; Bayşuve ark.,1984;Ağaoğlu ve ark. 1992). Hamdani koyunlarında tesbit et-tiğimiz ortalama bakır değerlerinin, yukarıda be-lirtilen sınırlar içinde olduğu ve bakır eksikliğinin söz konusuolmadığı görülmektedir. Bu koyunlardan
%13.3'ünün kan plazmasındaki Cu düzeyi 50 ~Lg/ dl'ninaltındatesbit edilmiştir.
Plazmadaki bakırın büyük bir bölümü %90 ka-darı seruloplazmine bağlı haldetaşınır. % 10' u da albumin ve amino asitlere bağlanmış şekilde bu-lunur. Buna bağlı olarak plazma seruloplazmin ve bakır konsantrasyonu arasında pozitif bir ko-relasyon tesbit edilmiştir (Amer ve ark., 1973; Un-derwood,1977).
Seruloplazmindeğerleri Dağlıç, imroz,Kıvırcık, Merinos koyun ırkıarında sırasıyla 11.52, 23.45, 21.64, 19.22 fl9/dl olarak bildirilmiştir (Serpek, 1980).Konya yöresi koyunlarında 19.3-31 mg/dı (Serpek ve ark., 1989), Akkaraman koyunlarında ise 17.01±0.64 mg/dı olarak bulunmuştur( Günay ve Yur,1996 ).
Bu çalışmada saptanan seruloplazmin mik-tarları özellikle Akkaraman ve Dağlıç koyunlarının seruloplazmin miktarlarınayakınlık gösterme~edir.. Ayrıca kan plazmasındaki bakır ve seruloplazmin arasında p<O.05 düzeyinde pozitif bir korelasyon
bulunmuştur.
Sağlıklı koyunlar için serum Ca değerleri
9.3-11.7 mg/100ml, P değerleri 4.0-7.3 mg/100ml olarak bildirilmektedir (Ası, 1983; Ersoy ve Bayşu,
20
1986; Capes ve Rosol, 1989). Iyonlaşmış kalsiyum ile anorganik fosfor serumda bir denge meydana getirirler,biri azalırsa diğeri ona karşılıkartar (Yen-soy, 1986).Hamdani koç ve koyunlarında tesbit edi-len Pmiktarlarının sağlıklı koyunlar için bildirilen de-ğerlerin biraz üzerinde olmasına rağmen Ca miktarları biraz düşük bulunmuştur. Her ne kadar Ca ve P arasındaki korelasyon istatistiki açıdan önemli olmasa da, Ca ve P düzeyleri arasında yu-karıda bildirildiği gibi, bir denge olduğu gö-rülmektedir.
Literatürlerde Hamdani koyunları ile ilgili bi
-yokimyasal parametrelere rastlanmadığından kar
-şılaştırma olanağı olmamıştır.
Sonuç olarak Hamdani koyunlarının kan se-rumiarındaki, Cu, seruloplazmin, Ca ve P miktarları diğer koyun ırklarıyla benzerlik göstermesine rağ men GSH miktarları düşük bulunmuştur.Bu
ça-lışmanın Hamdani koyunlarının normal kan ve bi-yokimyasal değerlerine bir katkısı olacağı kanısındayız.
Kaynaklar
Ağaoğlu, Z.T., Akgül, Y., Bildik, A.(1992): Van ve yö·
resinde Enzootik Ataksininyayılışı.Y.Y.Ü.Vet. Fak. Derg.
3(1 • 2): 71 - 90.
Amer, MA, ST-Laurent, G.J., Brisson, G.J. (1973):
Supplemental copper and selenium for calves: Effects
upon ceruloplasmin activity and liver copper con
-centration. Canadian Journal of Physiological Phar
-mocology.Volume 51, 649.653.
Ası, T. (1983): Elazığ ve yöresinde koyun ve sığırlarda
normal vesağlıklıdurumlarda kanserumlarında bakır,kal
-siyum, mağnezyum ve anorganik fosfat değerleri üze
-rinde araştırmalar. Doğa Bilim Dergisi, 01, 7, 3 . 219 .
231
Atroshi F.(1979): Phenotypic and genetic association bet
-ween production, reproduction traits and blood. Bi·
ochemical Polymorphic Characters in Finnsheep. Doctora
thesis,Helsinki.
Atroshi F., Sandholm M. (1982): Red blood cell glu
-tathione as a marker of milk production in Finn sheep.
Research in Veterinary Science (33)256-259 .
ku-lI"md "nlKoyunlarmdaR"zıKıolnParemetrelertnln ... .
zulardayün ve bakır değerleri arasındaki iliş ki ve bunun
diagnostik önemi.DoğaBilim Dergisi,01,81,17-23.
Beutler E., Duran O., Kelly B.M.(1963) : Improved
rret
-hod forthe determination ot blood glutathione. J.l ab. & Clin.Med.61(5) 882-888.
Board P.G.,Robert sJ.& EvansJ.V.(1974);The genetic
controlot erythrocyte reduced glutathione in Australian
Merinosheep . Journal ol Agricultural Scienee (82)
395-398.
Bray.T.M.and Taylor, C.G. (1993): Tissue glutathione,
nutntron and oxidative sır es s. Can. J.Physiol. Phae -macol.71:746-751.
CapesC.C. and Rosol T.J . (1989): Caleium regulating
hcrmones and diseases ol abnormal mineral
me-ta b o l ı sm. In:Clinic:al Biochemistry of Domestic Animals. .1th ed:Kaneko JJ. Academc Press. frc.. San Diego, NewYork.Bost on.London.Tcrcnto.
Cousing. J,R (1985): Plıysiol ogic al Reviews. Vol: 65, No:2 A[' "i
I" , , " Ba ş p ına r H.,Antaplı M., Oğan C., Şener E.
. ,Iö ti 1987):Ramllç dişi toklulardayapağı verimive ya·
pagı özellikleri ile glutatyon düzeyleri arasındaki iliş ki.
U.O.Vet.Fak. Derg.(5-6),1-2-3,175-180
Çetin M.. Mert N (1993): Morkaraman koyunlarda
glu-ıalyon ve seruloplazmin düzey leri. U.O.VeI. Fak.Derg.
Sayı 3.Cı" 12.t07-t 13.
EksenM..A~aoğlu. Z.T.,Keskin E. (1992):Sağll kh
ham-danı (Hareki-Harki) Koyun l arında Bazı Hematolojik
De-ğerler. S.O.Vet.Fak.Derg, 8(2):37-40.
Ersoy,E,Ba yşu, N.(1986):Biyokimyaders Kitabı . Ank. Oni.Vet.FakYayınları.608.
Evans GW.,Wiederanders,R.E. (1967):Blood Copper
vansnon Among Species. American Journal ol physi -0Iogy.213(5), 1183.
Gözukara E.M. (1989); Bıyokimya,
1.0
.
Yayınları, Ma· latya.Gubler, C.J., lahey. M.E., Cartwnqht, G.E., wmtrcbe. M.M.(1953): Studies on Copper Metabolisrn. iX. The
TransportahonofCopper in BloodJourn al ofClinical
In-vesnqeuon32. 405•414.
Günay.A.. vur.F.(1996):Van yöresindeAkkaraman
Kc-yunlarını n bakır. seruloplazmin ve albümin mik1arların ın
tesbiti.Y Y.O.Saı;lI kBilimleriDergisiı(1-2),62-65.
Kalayc ıoğlu l.(1984): Konya Zootekni Araştırma Ens
-titüsü Mennos koyunlarında eritrosit glutasyon değerleri
üzerinde araştırmalar.Selçuk O.Vet.Fak.Der-g.Ozel Sayı
141-147.
KonukT.(1981):Prat ik Fizyolo ji.Ankara Üniversitesi Ba
-s,mevi, Ankara.
McCoseer, P.J. (1968); Observatlcnaon blood copper in
the sheep 1.. Normal Copper Status and Variations In
-duced by Ditterent Condit ions Researeh ol Veterinary
Seienee.,9, 91- 101.
Murray,R.K.,Granne r,DK,Mayes,PA,Rodwell,V.W.
(1990): Harper'ın Biyokimyası. Çevirenler: Menıeş. G.,
Ersöz,B.,BarışKitabevi.
Rose W.C. (1984):New aspects of glutath ione bi
-ochemistry and transport-selective atteraticn of
glu-tathionemetabojsrnNutrition Reviews(42)12,397·410.
Schalm,O.,Jain,N.C.,
ca
rrcn.
EJ.( 1976); Veterinary He-matology.3.Ed.lea and Febiger, Philadelphia.
Schmidl, M.U., Forstner , V. (1985): vetermer
-medizinische Labcrunter-Suchunqen Für die Diagnose
und Verlaufks Kontrolle Boehr inger Mannheim GmbH.
Mannheim.
Serpek,B.(1980):Koyun kan serumlanndabakı rve se
-ruıcpıazrrsnko n s a ntrasyo n l a r ı üzerindearaşt ırmalar.Dek
-tora lezi.tü.vet.Fak.Alı nmı şt ı r: Çetin M.,Mert N.(1993):
Morkaraman koyunlarda glutaıyon ve seruloptazmin
dü-zeyleri.U.Ü.Vet.Fak.Derg.Sayı3,Cilt 12,107·113.
Serpek,B.,Başpınar. N.,Soysal,S.(1989):Konya ili ve
çevresinde yettşnrnen koyunlarda bipck uprczie tanısı ve
tedavisi amacıyla serum seruloplazmin kon
-santrasyonlarının saptanması. Istanbul Üniversitesi
Ve-terinerFakültesi Dergisi.15(2)1·7.
Şendil, Ç.•Beyşu. N., Ünsüren,H., Çeukkan,M. (t 975):
Yurdumuzdaenzootik ataksininvartı{ı ıve ensi dans ı ü
ze-rinde çalışmalar. Fırat ünivers itesi Veteriner Fakultesi
Derg.11(1)38-52.
Underwood, EJ. (1977); Trace Elements in Human and
Animal Nutrition, Academic Press Newyork San Ftan
-ciscc london.
Wiener, G., Field , A.C. (1969):copperconcentrations in the liver and blood ofsheep ol dillerenI breeds in retetten to Swaybaek history ..Jcumat otComparative Pathology .
Vol.,79,7·14.
Yenson, M. (1Q8fi~: K!inik 9iy.:.l.:ii,ıya Laboratuvar
Ça-nşrreıen. B~taYayınları, e.beekı..IstanbuL.
Yılmaz B. (1984):Fizyoloji Hacertepe Taş Kitapçılık lTD.
