-DAGLfÇ KOÇ VE KOYUNLARININ ET VERİMLERİ üZERİNDE .ARAŞTIRMALAR
Doç. Dr. Med. Vet
Mehmet KARABOY lrfanDr. Med. Vet.TEZCAN ÖNSÖZ
Yurdumuz 'kasaplık hayvanları et verimleri üzerinde bugü1l,8.ka dar, şümullü sayılabilecek hiç bir araştırma yapılmamıştır. Bu konu nun önemi ise çok büyüktür.' Medeni bir aile, günlük kazancının '0/0 60- 65 ~ni ,hayvanlardan elde edilen gıdalara vermektedir.
Biogen olan bu gıda menbalan hakkında bir gelişme sağlayabil mek için, 'hali hazır durumlarının bilinmesine mutlak IfJıtiyaı; vardı'!. Dünya ,,",,üfusunun 2/3 sinin hayvani protein /aÇlığınamahküm olduğu' bilinen bir !hakikattır. Nüfus ıartımı görülmemiş bir tempo ile çoğalmaktadır. Bu bakımdan insanlıtlın istikbaZi, bilginler tarafından
çok karanlık görülmektedir. ."
Yurdumuzun dil 'hali hazır 'durumu, bu :yönden bizlerin huzurun'u kaçırması ldzım gelen bir '(meVkidedir.Senede~üfus başına 50 Kgr. et temin etmek gayemizdir. Memlekette mevcut ,kasaplık , hayvanların tümü, yurdumuzun ancak bir senelik 'et ihtiyacını 'karşılıyabilecek du-rumdadır. Bu gerçeği bütün şumulü ile JllÇtklamakldil memleket ay-dınlarının en önemli ödevidir.
l~e yukarıda ,açıklanan düşüncelerIe, . 'bu konuda ,ı,raştırmalar yapmağı faideli ve uygun bulduk.
MATERYAL VE MErOD
Çok iJYi,iıyi, orta ve zayıf olarak
dere-celenmiştir.
HayvanlaTa kesiılıeceği gün gıda vernU-ım.~, baskül üzerinde bulunan Ziraa,t VekAllıe1ıU,Veteriner İşleri UmuJffi' Müdürllüğü, Çifteler Ha.-rasında ke.sdı1en 18 koç (dağlııç) ve 67 /koyun (dağlıç) materyal olarak
kul~anılımıştır. \ \
B~t DERECESİ . CANLl AGIRLIK
Dağlıçlarda et verimi
KESİM SONU AGIRLlÖI KAN MIKTARl ET AGIRLIGI 20 SAAT SONRA ET AGIRLIGI ET FİRE MIKTARl
nEm
AGlRLIGI BAŞ AGIRLIGI AYAK AGIRLIGI KUYRUK AGIRLIGI ~EMİ!K AGIRLIGI SAFİ ET VERİiMİ VERTEBRA CERVİcALES VERTEBRA THORACALES VERTEBRA LUMBALES VERTEBRA COXYGE BOYNUZ AGIRLIGI YüZDELERAZAMI. ASGARİ, ORTAMA
daraısı mailum kafes içerisinde tar. tı.illffiışıtıT.
Koyunllar kesiillmıiş, kaıu alkıtıillmış ve somra taırtıilım.lştıJr.
CaM ağıTlıkla, kıesiim sonu ağır.lık aTasında!kıi:fark, kan miktaın o1ara,k Ihesaplammıştıx.
Baş, deri, oııganJ1ar ve baıcaklar çıika-nlarak' et tartı1limnştıır.
Tarlıilian etler 20'Sa.aJtsonra bir daha tartlilımıştır.
Etlerİn ilk ve 20 saat sonraki tartılan araıs:ndıa.ki:fark, f1iıreolM-a.k hesap-lanm~ştıT.
Hayva.nU:aryüzüi1.icl:Ülkterı.s<>maı deriler tartrlJmııştır (!baş 'Ve ay~ derileri
ha.~).
B~, deI'!i,kul'll1kve d.iı1i. ~ biT bütün oırarak tfLTtıllimıştıır. Koçlarda boy-nUZlar çıkaırı3ırnıştır.
Ayalk deri!sti.iile biiillkte tartıJjmııştır. Derisi yü2Üı1ımüşkuyruğun tarttiLması
i11eelde edıiaırniştitr.
Baş ve ayaklar ha.'riç, diğer kemikler, etlıarlınd.€n t~erek tartt:lrmşur. ıKerrri:kr.eritemıiZL~ et zmktandır. . Sayılan sa~ştLT.
Saıyrlan sayıillmıştIIr. Saıyıları sayıJiImştılf. Sayman sayıilı'ID:ııştIIr.
Boynuzlar k1rJ.1dıktan sonra
tartıl-mıştır.
Oraıit~(ıı olarrak hesaplaıını!lştir.
Ortalamalar, azami ve asgari ağ1rlık-lar koç ve koyunlarda ayrı ayrı aJ.ınjığıgilbi" koç ve koyunların müş-terek azarrnı, asgaıri ve ortalama a-ğırlıkları da hesaplanmıştır.
Karasoy - Tezcan
85 adet dağhıç koç ve kıoyunun teker teker öl!çiller.ıne ve vasatile-rine aİt ori1inaJl cedvEiller baskı ,güçlüğünden dolayı konamamıştır.
ÖZET
'Esıkişehir, Çifteler Haraısında 18 dağ1ıç koç, 67 da,ğ1I.ıç koyunun e~ verİımleri üzerinde çaJ.ışll1mış, aşağ:ı.ıda billdirıi.ilienneticeler aılınmıştliI' .•
KOÇ
Azaııni Asgari 34.500 33.400 0.400 0:86 , ,,14.700 42.60 14.500 40.84 0.200 0.68 2.950 6.88 1.900 4.56 0.600 1.42 0.250 0.72 4.700 8.86 0.900 2.01 7.825 22.65 Ortailiarrna 42.683 41.405 1.277 3.00 18.844 44.14 18.188 42.59 0.705 3.59 3.343 7.86 2.822 6.70 0.819 2.08 1.784 4.08 5.477 12.96 1.227 2.91 10.614 24.85 53000 51.500 2.000 4.94 25.200 47.54 . 23.000 43.39 1.500 5.88 4.200 '9.33 4.150 7.83 1.100 4.96 5.150 10.51 7.000 15.60 2.050 4.18 18.450 34.08 KEMtK SAYISI Canlı ağırJıkKesirm son u aığırilığı Kan Jnfi!ktarı
.
. .Kan y~desiı Et 'ağırlığı (hemen)
Et ağıdığı yüzdesi (hemen) Et ağırlığı (20 saat sOIlIra)
Et ağl'~lığı yüzdesi (20 saat sonra) : Fire
FiJre yüzdesi Dem a.ğırlı ğı
Deri ağırlığı yüzdesiı Ba.ş ağırlığı
Baş ağıT'lığı y~esi Ayak ağırlığı
Ayak ağIJrlığı yüzdesi Kuyruk ağırlığı
Kuyrnk ağl'I"lığı yüzdesi Ke:ndlk ağııılığı
Kem~k ağırlığı yÜZ<İe.sıi Boynuz ağırlığı
Boynuz ağ:rlığı yüzd,esi Safi et n:ııiktan
Safi et milktaın yüzdesi
Costa Yertebra cervicailes Vertebra thoracales 13 7 13 13 7 13 13 7 13,
,
Dağlıçlarda et verimi
Azami Ortalama Asgari
T"'ltaıbra Jn.ımbail.ıes ertebra' coxy KOYUN 6 15 6 II 6 6 anılı ağır'.lık es~iIUSO~LU ağııiflğı
:rniiMarı an yüzdeslt . t ağırlığı (hemen)
t ağır1l!ğı yüzdesi (hemen) t ağıırhğı (20 saat sonra)
t ağıIihığı (20 saat sonra) yüzdMi
ire ..
iTe yüzdesi eri ağırlığı .
IT ağı.rr1ığı,yüzdmi a.ş ağı.ırlığı
aş ağırılığı yüzdesi yak ağır'l.ığı
yak ağırlığı yüzdesi uyruık ağı'!Ü'Lğı uyruk aığı:r/J.rığıyüzdesi emıiık ağıınlı.ğı
emik 81ğırhğı yüzdesi aifi et mliktan
ati et muıldar] yüzdesi
47.400 46.600 2.200 4.93 27.000 56.96 26.400 55.69 1.500 9.09 4.900 11.55 3.200 9.34 0.875 2.78 3.250 7.33 7.800 22.34 19.850 41.87 36.159 35.097 1.053 2.94 16.717 46.23 14.786 40.89 0.438 2.92 3.507 9.72 1.972 5.50 0.722 2.02 1.488 3.96 4.660 13.43 8.283 22.90 25.000 24.000 0.400 1.11 10.000 40.00 9.500 38.00 0.100 0.71 2.200 7.38 0.850 2.57 0.550 1.50 0.250 0.91' 3.500 964 3.125 12.50 KOYUN
Çok iyi İyi amı ağırlık
es'İm sonu ağı'11hğı an mi~ktan
yüzdesi
t ağıT'lığı (hemoo)
t ağıThğı (hemen) yüzdesi t ağllll]ğı(20 s8lat 8'Onra)
38.508 37.566 0.941. 2.48 17.558 45.59 17.066 Orta 37.346 36.180 36.231 36.112 1.115 1.017 3.01 2.75 15.584 14.720 41.71 40.68 15.0'84 14.385 Zayıf 31415 30.257 1.188 3.77 12.326 39.23 11.880
,
Karasoy ..- Tezcan
Çok iyi İyi Et ağırhğı (20 saat sonra) yüzdesi
F,ıre
Fire yüzdesi Kemik ağı,1'Ü:ı;ğı KemiİJk a,ğınl1ığıyÜZldesi
Dem aığuiJ..ığı
Deri ağırlığı yüzDeBi Baş ağırb.ğı
Baş ağniLığı yüzdesi Ayak ağırlığı
Ayaik ağııııl!ığı yüzdesi Kuymk aığırll'ğı
Kuyruk ağııılığı yüzdesi Safi et ın:iktarı
Safi et m1ktarı yüzdesi
27.88 0,491 2.87 4.987 13.27 3.672 9.56 2.090 5.48 0.773 2.04 .' 1.834 4.67 10.000 25.96 40.38 0.500 3.21 4.821 12.87 3.5200 9.72 1.989 5.33 0.709 1.90 1.357' 3.66 8.700 23.29 Orta 39.75 0.335 2.26 4.610 12.83 3.517 9.70 1.840 q.12 0.692 193 1.569 4.01 8.026 22.18 Zayıf 37.81 0.446 3.66 4.701 111.26 3.123 9.97 1.990 6.34 0.715 2.29 1.046: 3.29 5.791 18.43 KEMİK SAYISI
Azami Ortalama Asgari
--Costa sayısı Verıt€Ora ceııviıcailes Vert€.bTa, thoracal€S Verteibra ıUJrrIiba'les VerteibTa coxy . 13 7 13 6 17 13 7 13 6 10 13 7 13 6 6 GENEL ORTALAMA (Koç ve Koyun) Canlı ağLI1lllkKesim sonu ağırlığı Kan ,miktarı
Kan miktaTIl yüzdeşi. Et ağırJ.ığı (hemen)
Et aığİ.r1ığı (hemen) jrüz.desti. Et ağırlığı (20 saat sonira)
Et a;ğırl~'ğı (20 saat sonıra) yüzdesi Fire Fi,re yüzdesi 37.541 36.432 1.101 2.95 17.167 45.72 15.507 41.30 '0.484 3.06
Dağlıçlarda ct verimi eri ağırlı~
eri a.ğırtLığı yüı:desi Baş ağı:r:lığı
aş ağırlığt yüWffii Ayaık ağıililığı
Ayak ağırhğı yüzdes'İ Kuy.ruık ağıIi1ığı
Kuyruk ağır:lıığı Y'üzj€S.J Kemiiik ağırlığı
Kami'k ağ~rilığı yü2desi 8a11i et miiildan
Safi et rnıiıktan yüZdesi
Boynuz ağı:rhğı (Y'anıı.ı~koçlarda) Boynuız a.ğıırlığı ( II )ı') yüZ4esi :
KEMİK 3.472 9.33 2.152 5.75 0.743 2.03 1.551 3.99 4.939 13.33 8.777 23.37 1.227 2.91 SAYISI , Azami Ortalmnıa Asgari Cogta sayısı VertElbra cel'Viıcales Vertelıra thoracaJes Vertebra lumbales Vertebra coxy 13 7 13 6 17 13 7. ,LS 6 10 13 7 LS 6 6 SUMMARY
This s,tudy wa:s mooe on meat yield af 18 dag1ıç ram.., and 67 dağlıç. ewes in Çifteler Harası, EsJmışehir. The resuilts were obtained a,re aö foilılow :. RAMS Average Minimum -- -_._-42.683 34.500 41405 33.400 1.277 0.400 3.00 0.86 18.844 14.700 Live weight
Weiıght af ter sU.aughtering Quan ti,ty orf the blood Blood's percentaıge
Who:e meat weight (8000 alter
.
"sl1auıgıhterılııg)
r:::,~,:,n~a.'l;e of the whole meat wer-ıg'ht (soon aiter sl:aJUlgh-terinıg) Maximum 53.000 51.500 2.DOü 4.94 25.2.00 47.54 44.14 42.60
Dağlıçlarda et verimi
Maximum Average Minimum
._---Whole mıeat weilgfrlt(soon af ter
s!Laughtering) 27.000 16.717 10.000
Percentage of the whole mıeat we~ght (soon af ter
s1:aughte-I1İnig) 56.96 46.23 40.00
Whole meat wea:g1ıt(20 hours
af ter slaughte$g)_ 26.400 14.786 9.500
Percentage of the whole ımeat we.Lght(20 hou.rrs af ter
sllauıghter'ing) 55.69. 40.89 38.00
Quantity of the shrinıkaıge 1.500 0.438 0.100
Percent~ge of the quantity of
the shI"İnlkaıge 9.09 2.92 0.71
llide weiıght 4.900 3.507 2.200
Percen ta1ge of the hıiıde weigh t 11.55 9.72 7.38
Head we:iJght 3.200 1.972 .0.850
Percentaıge .of the head weight 9.34 5.50 2.57
Trotrers' wei!gı1ıt 0.87'5: 0.722 0.550
Percenta,ge af the tratter weight 2.78 2.02 1.50
Tai!l we'ıgıh-ı 3.250 1.488 0.250
Percentage of the taH weight 7.33 3.96 0.91
Bone w8!~ght 7.800 4.660 3.500
Percentaıge of the bone weriıght 22.34 13.43 9.64
Net (pure) mea.t we::ıghıt 19.8.'50 8.283 3.125
Percentage of the net (pure)
meat weiıght 41.87 22.90 12.50
E W E S
EXc:::Urr,Ent Go;od Fa,jr Weaık.
17.558 15.584 14.720
45.E;9 41.71 40.68. Live wf,İıglhi;
Weüght aıftm sla,ughterniıg Quan tity af the bl:ood Blc-od's percenta:ge
Whale rm.eat weİJght (soon after sJ.al1ghterıimıg)
Perc€nta.ge e,f the whoile mea.t weight (soan' af ter
s[,augh-tpring) 38.508 37.566 :\ 0.941 2.48 37.346 36.180 36.231 3'5.112 1.115 1.017 3.01 2.75 31.415 30.257 1.188 3.77 12.326 39.23
Karasoy - - Tezcan
Excellent Good Fair Weak 'WhoIe meat weight (20 ihours
af ter Slaugıhtering),. 17.066 15.084 14.385 11.880 Percentage of the whole meat
weiJght (20 hours af ter
slaugfrlterinıg) 27.80 40.38 39.75 37.81
Qu.antity of the swimkage 0.491 0.600 0.335 0.446 Percen ta:ge üf tlhe quantHıy of
the shrilnka:ge 2.87 3.21 2.26 3.66
Bone wei~gh'~ 4:.987 4.821 4.610 4.701
Percen taıge arf tıhe bone WF.;jlght 13.27' 12.87 12.83 15.26
Hi,de weagıht 3.672 3.620 3.517 3.123
Percentage of the h'iJC:e weiıght 9.56 9.72 9.70 9.97
Head weıi:ght 2090 1.989 1.840 1.990
Percenta:ge of the head weight 5.48 5.33 5.12 6.34
'Trotters' weiıgıht 0.773 0.709 0.692 0.715
Percenta,g,e of the tratter wEıİght 2.D4, 190 1.93 2.29
'TaH w!2I:lght 1.834 1.357 1.569 1.046
PBrcentalge of the taİıl weUıght 4.67 3.66 4.01 3.29 -Net (pUf2) meat w€wght 10.000 8.7'ÜO 8.026 5.791
Percentaıg€ cf the net (pure)
meat weilgiht 2'596 23.29 22.18 18.43
NUMBER OF mE BONES
Maximum Average Minimum -Ccsta .Vertebra cer:viıcaJ1ıELS )) tihoraca:les ») ımımbales )) coxy 13 7 13 6 17 JOİNT AVERAGES OF THE
RAMS ALID EWES
13 7 13 6 10 13 7 13 6 6 Liıve weııght
Weiıght af ter s[aUJgıhterti~g Quan t;rty af the b1lood -B10lod's peocenıtage
'Wha~'e ,meat w€~6'ht (S'oan after slaughterinıg) 37.541 . 36.432 . 1.101 2.95 17.167
DağIıçIarda et verim:
crcentage of the W!ho[€ meat
wetght (seon af ter s~aU'gh-tering)
Vhüle meaıt we1gıht(2Q hours 21fter Sil1auıghteııiıııg) erıcentaıge of 'Chewhole meat
w£ıüg.ht(20 hours rufter slaUlghtering)
uantıity oıf 1Jheshrinrkaıge ercen taıge of the quan tity of
the shr:iınJmlg,e ije weıiıght
ercentaıge 01 the h1i1d>ew€d(ght ead w£l:ıgh t
ercE'ntaıge of the head we:ıght rotters' we:ilght
errCenıta,geof the tretter weiıght ai!l wei:gıht
eııcentaıge of the trumweiJght one weiıght
ercentaıge of tıhe Ibone weiıght Net (pure) meat weight
Percentaıge of the net (pure) mea t we~ght
Hom weight (only in rams) Percenta,ge of tıhe ihorn we.i;ght
(on[y in falffis) 45.72 15.507 41.30 0.484 3.06 3.472 9.33 2.152 5.75 0.743 2.03 1.551 3.99 4.939 13.33 8.777 23.37 1.227 2.91 NUMBER OF THE BONES
Minimum Maximum Average - -- - _.._.. -. --.. -- -- _ .. Cc~ta 13 13 13 Vertfrbra cerviıcaJles 7 7 7 II thoracaı1es 13 13 13 II lumlbaJ.es 6 6 6 )) coxy 17 10 6
