T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ, DENETİMİ, PLANLAMASI
ve EKONOMİSİ BİLİM DALI
TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJESİ
İLKOKULLARDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN
DEĞERLER EĞİTİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ
(MERKEZEFENDİ İLÇE ÖRNEĞİ)
NURAY ONAT SAYIN
T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI EĞİTİM YÖNETİMİ, DENETİMİ, PLANLAMASI
VE EKONOMİSİ BİLİM DALI TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJESİ
İLKOKULLARDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN
DEĞERLER EĞİTİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ
(MERKEZEFENDİ İLÇE ÖRNEĞİ)
Nuray ONAT SAYIN
Danışman
Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN
Bu çalışma ………...tarafından …..…...nolu Tezsiz Yüksek Lisans projesi olarak desteklenmiştir.
iv
TEŞEKKÜR
Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi alanında tezsiz yüksek lisans yapma sürecinde özveri ile uğraşan ve yaşama yaklaşımıyla bizlere örnek olan, bilgisini ve deneyimlerini her zaman cömertçe bizlerle paylaşan değerli hocalarım Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN, Prof. Dr. Kazım ÇELİK, Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU, Dr. Öğr. Üyesi Gökhan TUZCU, Dr. Öğr. Üyesi Aydan ORDU, Dr. Öğr. Üyesi Muammer KUNT, Dr. Öğr. Üyesi Metin YAŞAR ve Dr. Öğr. Üyesi Ömür Kaya KALKAN’ a
Bizleri “ Eğitim Yönetiminde Örnek Uygulamalar” alanıyla tanıştıran, araştırmamın her aşamasında değerli görüş ve eleştirileriyle beni yönlendiren, rehberliğini, zamanını ve bilgisini esirgemeyen değerli hocam- danışmanım Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN’e,
Yüksek Lisans anketimin uygulanmasında desteklerini esirgemeyen Merkezefendi İlçesi okullarında görevli değerli öğretmen arkadaşlarıma,
Ekonomik ve sosyal hiçbir yardımı esirgemeden yanımda oldukları, kendilerine ayırmam gereken zamanı yüksek lisans için kullanmama karşın desteklerini esirgemeyen sevgili eşim, Ömer Faruk SAYIN’a sevgili kızım Ela SAYIN’a ve oğlum Hilmi Tuna SAYIN’a,
Teşekkür ederim.
vi
ÖZET
İLKOKULLARDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN DEĞERLER EĞİTİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ
ONAT SAYIN Nuray
Yüksek Lisans Projesi, Eğitim Bilimleri ABD,
Eğitim Yönetimi Denetimi Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN
Mayıs 2020, 49 sayfa
Bu araştırmada, İlkokullarda görev yapan öğretmenlerin değerler eğitimiyle ilgili görüşleri araştırılmıştır.Araştırmada “tarama modeli” kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2019– 2020 eğitim-öğretim yılı Denizli ili Merkezefendiilçesinde ilkokullarda görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. “Rastgele örnekleme” yöntemiyle seçilen yer, öğrenci ve veli profili birbirinden farklı ilkokulda çalışan öğretmenlerden 22 öğretmene ulaşılarak veriler toplanmıştır. Araştırmada kullanılan veri toplama aracı; araştırmacı tarafında literatür taranarak ve uzman görüşü alınarak oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır.Denizli ili Merkezefendi ilçesinde görev yapan öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin amaçlarına ilişkin genellikle olumlu olduğu görülmekle birlikte olumsuz görüşlerin de olduğu görülmüştür. Olumlu ve olumsuz yönleri birlikte değerlendirildiğinde olumlu görüşlerin daha fazla olduğu, olumsuzlukların uygulama ve aile katkısından kaynaklandığı görülmüştür. Uygulamada sağlanacak kolaylıklar ile aile desteğinin sağlanması halinde değerler eğitiminin amacına ulaşacağı kanaatinin yaygın olduğu sonucuna ulaşılmıştır.Öğretmenlerin değerler eğitimi gerekliliğine ilişkin görüşlerine bakıldığında öğretmenlerin tamamının değerler eğitiminin gerekli olduğu fikrinde hemfikir oldukları görülmüştür. Devletlerin ve ülkelerin olduğu kadar birey ve toplumun da temel yapı taşlarından olan değerlerin kazandırılması için değerler eğitiminin gerekliliğine ilişkin öğretmenlerin tamamının hemfikir olması konunun hassasiyetinin önemini gösterdiği şeklinde yorumlanmıştır.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesine ilişkin görüşlerinin projenin farklı şekillerde yürütüldüğü yönündedir. Genel olarak olumlu
vii
yargıların olduğu görülmekle birlikte olumsuz görüşlerin de olduğu görülmektedir. Projenin büyük oranda başarıyla yürütüldüğü ancak uygulamalarda farklılık ve çeşitlilikler olduğu, formaliteler, derslerin yoğunluğu ve öğretmenlere destek yoksunluğu, materyal eksikliği gibi nedenlerle projenin yürütülmesinde sorunlarla karşılaşıldığı görülmüştür. Bu olumsuz durumların bertaraf edilmesiyle birlikte değerler eğitiminin başarıyla yürütüleceği sonucuna ulaşılmıştır.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlarla ilgili olarak süreç içinde uygulama, dış çevre, aile ve malzeme-materyal eksikliği kaynaklı sorunların olduğu görülmektedir. Bu sorunların eğitimin birçok aşamasında var olan kronik sorunlar olduğu, sadece değerler eğitimiyle ilgili sorunlar olmadığı ve bu sorunların ortadan kaldırılmasının hem eğitim öğretim hem de değerler eğitimi açısından büyük yararlar sağlayacağı sonucuna ulaşılmıştır.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerilerinin 27 madde ile sıralandığı görülmüştür. Sürecin içinde aktif olarak görev yapan ve sahadaki sorunları bilen öğretmenlerin sorunlara ilişkin çözüm önerilerinin sorunları kökten çözme ve bu projenin başarılı bir şekilde uygulanmasının sağlanması ve değerlerin kazanım olarak öncelikle öğrenciler ve sonrasında da aile ve diğer paydaşlarla birlikte nihayet topluma kazandırılması sürecinde yol gösterici olması bakımından önemli ve değerli olduğu düşünülmektedir.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde gerekli gördükleri paydaşlara ilişkin düşüncelerinin genel olarak eğitimin iç ve dış paydaşları çerçevesinde şekillendiği söylenebilir. Öğretmenlerin görüşlerine bakıldığında öğrenci, öğretmen, okul, çevre, STK’ler, Vakıflar, MEB ve toplumun tamamının projenin paydaşı olduğu vurgulanmıştır. En büyük payın öğretmen, okul ve veli paydaşlarına ait olduğu vurgulanmaktadır. Dolayısıyla projenin paydaşları için esas ağırlığın veli ve öğretmenlere yüklendiği görülmüştür. Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde görevini en iyi yapan paydaşlara ilişkin görüşlerine bakıldığında 18 öğretmenin görevini en iyi yapanların öğretmenler olduğunu belirttikleri görülmüştür. Değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde görevini en iyi yapan paydaş olarak öğretmenleri gösterilmesi çok önemli olmakla birlikte öğretmenlerin bu işi tek başlarına başarıya ulaştırmaları mümkün görünmemektedir. Aile, arkadaş çevresi ve dış çevre tarafından desteklenmeyen, pekiştirilmeyen değerlerin kalıcı olması mümkün değildir. Bu nedenle öğretmenler kadar aile, arkadaş çevresi ve dış çevrenin de bu konuda görevini iyi yapması gerekmektedir. Ancak böyle olursa değerler eğitimi amacına ulaşabileceği sonucuna ulaşılmıştır.Öğretmenlere göre değerler eğitimi projesinde anne-babaların katkıları ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerine bakıldığında anne ve babaların çocuklarına değerler
viii
eğitimi ve değerleri kazandırmada katkılarının olduğu ancak bunun yeterli olup-olmadığı konusunda farklı görüşlerin olduğu görülmüştür. Değerler eğitimiyle ilgili anne-baba katkılarına ilişkin öğretmenlerin görüşlerinin farklılık gösterdiği görülmekle birlikte her iki yargının da gerçekliği bulunmaktadır. Bazı ailelerin gerekli destek ve katkıyı sağladığı görülürken bazı ailelerin destek sağlamadığı gibi kötü örnekler oluşturduğu da görülmüştür.
ix
İÇİNDEKİLER
PROJE ONAYSAYFASI ... iii
TEŞEKKÜR ... iv ETİK BEYANNAMESİ ... v ÖZET ... vi İÇİNDEKİLER ... ix TABLOLAR LİSTESİ ... x BİRİNCİ BÖLÜM: GİRİŞ... 1 1.1. ProblemDurumu ... 2
1.1.1. Problem Cümlesi ve Alt Problemler ... 3
1.2. Araştırmanın Amacı ... 3
1.3. Araştırmanın Önemi ... 4
1.4. Sayıltılar ... 4
1.5. Sınırlılıklar ... 4
1.6. Tanımlar ... 5
İKİNCİ BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 6
2.1. Kuramsal Çerçeve ... 6
2.1.1.Değerler ... 6
2.1.2. Değerler Eğitimi ... 6
2.1.3.Değerler Eğitiminde Yaklaşımlar ... 7
2.2. İlgili Araştırmalar ... 8
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : YÖNTEM ... 10
3.1. Araştırma Deseni ... 10
3.2. Çalışma Grubu ... 10
3.3.Veri Toplama Araç ve Teknikleri ... 12
3.4. Verilerin Analizi ... 13
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: BULGULAR ve YORUM ... 14
4.1.Alt Problemlere İlişkin Bulgular ... 14
4.1.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 14
4.1.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 16
4.1.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular... 19
4.1.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 21
4.1.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 23
4.1.6. Altıncı Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 26
4.1.7. Yedinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 29
4.1.8. Sekizinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ... 32
BEŞİNCİ BÖLÜM: TARTIŞMA, SONUÇVE ÖNERİLER ... 36
5.1. Tartışma ve Sonuç ... 36
5.2. Öneriler ... 41
KAYNAKÇA ... 42
EKLER ... 46
x
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3.2.1. Katılımcı Öğretmenlerin Çalıştıkları Okullara Göre Dağılımı ... 11 Tablo 4.1.1.1.Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin Amaçlarınaİlişkin Görüşlerinin Analizi ... 14 Tablo 4.1.2.1.Öğretmenlerin Değerler Eğitimin Gerekliliğine İlişkinGörüşleri Analizi .... 17 Tablo 4.1.3.1.Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin Yürütülmesine
İlişkinGörüşlerinin Analizi ... 19 Tablo 4.1.4.1. Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin YürütülmesindeYaşanan Sorunlara İlişkin Görüşlerinin Analizi ... 21 Tablo 4.1.5.1. Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin YürütülmesindeYaşanan Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri Analizi ... 24 Tablo 4.1.6.1. Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin YürütülmesindeGerekli Gördükleri Paydaşlara İlişkin Düşüncelerinin Analizi ... 27 Tablo 4.1.7.1. Öğretmenlere Göre Değerler Eğitimi Projesinin Yürütülmesinde Görevini En İyi Yapan Paydaşların Analizi ... 30 Tablo 4.1.8.1. Öğretmenlere Göre Değerler Eğitimi Projesine Ana-Babaların Katkıları ve Sorunlara İlişkin Çözüm Önerilerinin Analizi ... 32
BİRİNCİ BÖLÜM: GİRİŞ
Eğitim; sosyal bir süreç olup bireyin gelişimini yapılandırılmış ve kontrollü bir çevre ile sağlamaktadır. Eğitim ayrıca bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal olarak gelişimin topluma en uygun şekilde gerçekleştirilmesidir (Öztürk, 2001, s.98). Bireyler ve bireylerin oluşturduğu toplum için olduğu kadar devletler için de eğitimin önemi sürekli olarak artmaktadır. Eğitim öğretim sürecinde bireylere toplumun istekleri doğrultusunda birtakım kazanımların aktarılması hedeflenmektedir. Bu kazanımlar genellikle üç kategoriye ayrılabilir. Bunlar; bilişsel, duyuşsal ve psikomotor olmak üzere ayrılabilir. Bilişsel alan; daha çok bilme temeline dayanan kazanım ve becerileri kapsamaktadır. Psikomotor alan ise etme, yapma gibi daha çok bedensel ve kas becerilerine dayanmaktadır. Duyuşsal alan ise daha çok değer ve tutumların yaşatılması gelecek kuşaklara aktarılması temeline dayanmaktadır. Değerler ve tutumlar toplumun temel yapı taşı görevini görmekte olup birey için önemli olduğu kadar örgütler ve toplumlar için de önemlidir. Değerler kişilerin tercihlerinde filtre işlevi görmektedir. Aynı zamanda değerler “inanç formunda yargıların normu, standardı ve ölçütü” olmuştur. Kişilerin hayatına yön veren, yaşamın amacı olan değerler, kişilere “önemli olanı” tanımlayarak arzu ve isteklerine kılavuzluk etmektedir (Keskin, 2016). Değerler; insanların duygu, düşünce ve davranış boyutlarıyla yakından ilgili olup sosyal bilimcilerin büyük çoğunluğu insan davranışları üzerinde değerlerin belirleyici bir öneme sahip olduğunda birleşmektedir (Kuşdil&Kağıtçıbaşı, 2000).
Literatüre bakıldığında “değer” kavramı pek çok şekilde tanımlanmıştır. Çağlar (2005), değerlerin, kişilerin düşünce, tutum ve faaliyetlerinde standart kültürel ögeler olarak ortaya çıktığını belirtmektedir. Hacıkadiroğlu (2002) değeri “eleştirilen niteliklerin geneli” şeklinde tanımlarken Erdem (2003) ise belirli bir durumu diğerine tercih etme eğilimi şeklinde tanımlamaktadır. Değer, sadece bir inanç yerine organize olmuş birçok inanca karşılık gelmektedir (Güngör, 1996). Değerler ve inançlar, hayatın anlaşılması ve yorumlanmasına, davranışların şekillenmesine rehberlik eder. Böylelikle insanlar, hayata ve olaylara karşı farklı bakış acısı geliştirirler (Akıncı, 2005). Değerler, kişilerin tutum ve davranışlarını etkiler, tutum ve davranışların belirlenmesi ve biçimlendirilmesinde önemli rol oynar (Dilmaç, 1999). Değerler; dünyaya bakış, insanı algılayış, bugün ve yarın üzerine
2
düşünüş şeklinde somutlaştırılabilir. Bu somutlaştırma da tutarlı ve anlamlı ise büyük bir önem taşır (Erinç, 1995).
Eğitim, değerlerin kazandırılmasında baş etkenlerden biridir. Aynı şekilde eğitim felsefesini ve eğitim müfredatı oluşturulurken de değerler göz önüne alınır. Ülkeler eğitim sistemini kurgularken değerleri dikkate alarak yaparlarken aynı şekilde eğitim ile de değerleri yeni kuşaklara aktarma ve yaşatma çabası içindedirler.
Bu çalışmada 2019-2020 eğitim öğretim yılında Merkezefendi ilçesindeilkokullarda görev yapan öğretmenlerin değerler eğitimiyle ilgili görüşleri araştırılmıştır.
1.1. Problem Durumu
Değer, birey ve toplum için vazgeçilmez bir kavramdır. Devlet ve toplumlar sahip oldukları değerleri geçmişten günümüze yeni yetişen nesillere sürekli aktarma gayreti içinde olmuşlardır (Nalçacı, 2016). Değer, toplumsal boyutuyla ele alındığında toplumun varlık, birlik, işleyiş, devamını sağlama ve sürdürme amacıyla üyelerinin çoğu tarafından doğru ve gerekli oldukları kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ilke veya inançlardır (Kızıler ve Canikli, 2015).
Okulların görevlerinden bazıları, değerleri öğretme, öğrencileri kurallar doğrultusunda disipline etme, ahlaki gelişimine katkıda bulunma, karakterini ve benlik algısını olumlu yönde etkilemedir (Akbaş, 2004). Hayat boyu süre gelen değer kazanma/kazandırma süreçlerine “değerler eğitimi” denilmektedir (Yaman, 2012). Değerler Eğitimi, öğrencilerin akademik başarıları, sosyal eğilim ve becerilerini güçlendiren, destekleyici yapılarını ve eğitim bilimlerini işleyen bir eğilimdir ( Berkowitz, 2011). Değerler eğitimi aile ve okulda yapılabileceği gibi günümüzde sosyal medya ve iletişim araçlarıyla da yapılabilmektedir (Keskin, 2008).
Toplumsal değerler günlük yaşamda kuralları belirleyen ve organize eden değerlerdir (Doğan, 2012). Topluma hâkim olan değerlere uygun davranışlar sergileyen kişilerin toplumla uyumlu oldukları görülmüştür (Yazar, 2016).
Hızlı bir şekilde değişen dünyada değerler de hızla deforme olmakta ve değişmektedir. Değerlerin bireyleri ve toplumu bütünleştiren ve ortak davranışlara yönelttiğinden hareketle değerlerin önemi artmakta ve değerlerin aktarılması ve yaşatılması için çalışmalar yapılmaktadır. İlimizde de EDEP (Eğitimde Değerler Eğitimi Programı) adıyla proje yürütülmektedir. Yaklaşık 3 yıldır uygulanan proje çok bileşenli ve
aktif olarak uygulanmaktadır. Bu çalışmada EDEP projesinin öğrenciler, öğretmenler, veliler ve diğer paydaşlar üzerindeki etkilerinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır.
1.1.1 Problem Cümlesi ve Alt Problemler
Bu sorunlardan yola çıkarak bu araştırmada araştırmanın problem cümlesi;
“Denizli ili Merkezefendi ilçesinde görev yapan ilkokul öğretmenlerinin ‘değerler eğitimi projesi’nin etkililiğine ilişkin görüşleri nelerdir?” sorusu araştırmanın problemini oluşturmuştur.
Yukarıda ifade edilen problemin cevabına erişilmesi için aşağıdaki problemler ele alınmıştır.
1. Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin amaçlarına ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Öğretmenlerin değerler eğitimin gerekliliğine ilişkin görüşleri nelerdir?
3. Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesine ilişkin görüşleri nelerdir? 4. Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlara ilişkin görüşleri nelerdir?
5. Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerileri nelerdir?
6. Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde gerekli gördükleri paydaşlara ilişkin düşünceleri nelerdir?
7. Öğretmenlere göre değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde görevini en iyi yapan paydaşlar hangileridir?
8. Öğretmenlere göre değerler eğitimi projesine ana-babaların katkıları var mıdır? Yoksa bu sorunun nasıl çözüleceğine ilişkin önerileri nelerdir?
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı; Denizli ili Merkezefendi ilçesinde görev yapan öğretmenlerin değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin tespit edilmesi, önerilerinin değerlendirilmesi ve değerler eğitimine ilişkin tartışmaların bilimsel biçimde incelenmesini amaçlamaktadır. Böylelikle, değerler eğitiminin eğitim sürecindeki önemini ortaya çıkartmak amaçlanmaktadır.
4 1.3.Araştırmanın Önemi
Toplumsal birlik ve beraberliğin sağlanması ve huzurun sürdürülebilmesi için toplumdaki değerlerin yeni nesillere aktarılması gerekmektedir. Bunun başarılması da ancak eğitim ile mümkündür. Değerlerden soyutlanmış bir eğitim anlayışı tasavvur edilemez. Çocuklarımıza ve gençlerimize toplumsal yapımıza uygun şekilde değerler eğitimi faaliyetleriyle değerler kazandırılmalıdır. Çocuğun doğuştan getirdiği iyi özelliklerini ortaya çıkarmak; kişiliğin çeşitli yönleri ile gelişimini sağlamak, bireyi ve toplumu kötü ahlaktan korumak, bunun yanı sıra bireyi iyi ahlaki davranışlarla donatmak ve bunun devamını sağlamak değerler eğitiminin amaçları arasında yer almaktadır (Ulusoy ve Arslan,2016). Bu anlamda öğretmenlerin değerler sisteminin bilinmesi de önemlidir (Sarı, 2005). Bu araştırmayla öğretmenlerin değerler eğitimine ilişkin görüş ve önerilerinin ne olduğu ortaya çıkarmaya çalışılmaktadır. Ortaya çıkan bulgular ışığında gerekli öneriler verilmeye çalışılacaktır. Çalışma bu yönüyle çok önemlidir.
1.4. Sayıltılar
Araştırmamızın planlanıp yürütülmesinde aşağıdaki sayıltılardan hareket edilecektir.
Araştırmaya katılan öğretmenler görüşmede dürüst olmuşlar ve kendilerine göre doğru cevap vermişlerdir.
Araştırmamıza katılan öğretmenlerin değerler eğitimiyle ilgili bilgileri yeterli düzeydedir.
1.5. Sınırlılıklar
2019-2020 Eğitim Öğretim yılında Denizli ili Merkezefendi ilçelerinde görev yapan öğretmenlerin görüşleriyle sınırlıdır.
Veri toplama aracı olarak “Değerler Eğitimi Öğretmen Görüşme Formu” kullanılacaktır.
1.6. Tanımlar
Eğitim: Çocukların ve gençlerin toplum yaşayışında yerlerini almaları için gerekli
bilgi, beceri ve anlayışları elde etmelerine, kişiliklerini geliştirmelerine okul içinde veya dışında, doğrudan veya dolaylı yardım etme, terbiye (TDK).
Öğretim: Belli bir amaca göre gereken bilgileri verme işi (TDK).
Öğretmen:Öğretmenlik ise bir meslek olarak, devletin eğitim ve öğretim ile ilgili
görevlerini üzerine alan özel bir uzmanlık mesleği olarak tanımlanmaktadır (Saracaloğlu, 2009).
Değer: Bir şeyin arzu edilebilir ya da arzu edilemezliği hakkında inanç (Dilmaç
2007, Dilmaç ve Ekşi, 2007, Güngör 1993) olarak tanımlanmıştır.
Değerler Eğitimi: “Değerler eğitimi, öğretmen için açık bir girişimdir” (Keskin,
İKİNCİ BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
2.1. Kuramsal Çerçeve
Bu bölümde alan yazın taraması sonucu günümüze kadar yapılan eğitimle ilgili araştırmalarda yer alan; “Değerler, Değerler Eğitimi, Değerler Eğitimin Yaklaşımlar ve İlgili Çalışmalar” başlıkları altında ortaya konulmuş ve bu alanda yapılmış çalışmalardan bazılarına yer verilmiştir.
2.1.1.Değerler
Değerlerin, hayatın anlaşılması ve yorumlanmasına, davranışların şekillenmesine rehberlik ettiği (Akıncı, 2005), kişilerin tutum ve davranışlarının belirlenmesi ve biçimlendirilmesinde önemli rol oynadığı (Dilmaç, 1999) belirlenmiştir. Ayrıca değerler kapsam olarak, küçük grup bağlamında ise aile değerleri, bireysel bağlamda bireysel değerler ve toplumsal bağlamda toplumsal değerler şeklinde ayrılabilir (Winter, Newton &Kirkpatrick, 1998).
Değerlerin sosyal hayatta önemli özellikleri ve çeşitli işlevleri vardır. Hatta değerlerin en önemli işlevinin sosyal hayatı biçimlendirmek olduğunu söylemek mümkündür. Din, dil, hukuk, sanat gibi pek çok kültürel olguların değer yapısının sonucudur (Aydın,2011, s.40).
2.1.2. Değerler Eğitimi
İşlev bakımından sosyal yapıyı şekillendiren ve etkileyen değerlerin yapısı korunarak ve yaşantı şeklinde yeni nesillere belli plan ve program dâhilinde sistemli bir şekilde aktarılması büyük önem arz etmektedir. Bundan dolayı değerler eğitimi çok önemlidir ve değerler eğitimi önemli bir kavramdır (Bilir ve Bağcı, 2013, s.1323)
Değerler eğitimi alanında çalışmaların 1920’li yıllarda Amerika’da yapılan karakter eğitimi adıyla yapılan çalışmalara dayandığı görülmektedir. Sonraki süreçte değerler eğitimiyle ilgili çalışmaların 1970’li yıllardan sonra Simon, Rokeach, How, Kirschenbaum, Raths, Harmin, Kohlberg’in çalışmalarının yayınlanmasıyla ön plana çıktığı söylenebilir. 1990’lı yıllarda bireysel uyum değerleri ön plana çıkarken toplumsal ve ahlaki değerlere verilen önem azalmıştır. Bu dönem sonrasında toplumsal sorunlarda ortaya çıkan artışlar
değerler ve ahlak eğitimini tekrar ön plana çıkarmıştır (Elbir ve Bağcı, 2013, s.1323). Aileler, eğitimciler ve toplum önderleri toplumsal problemler nedeniyle okullarda ahlak ve değerler eğitiminin gerekliliğini vurgulamışlardır (Demircioğlu ve Tokdemir, 2008, s.73).
Değerlerin aktarılmasında eğitimciler çok önemli işleve sahiptirler. Hangi değerlerin veya değerler sisteminin nasıl kazandırılacağı önem arz etmektedir. Değerlerden soyutlanmış ve değerleri kapsamayan bir eğitimin eksik olduğundan dolayı “Neyin doğru? Neyin yanlış? ve neyin öğretmede öncelikli ve önemli olduğu?” nu vurgulamada eğitimcilere yol gösterecek ilkelerin olması şarttır (Akbaba Altun, 2003). Çocukların sağlam karakterli, özgüvenli, toplumsal ve kültürel değerlere sahip çıkan bireyler olmaları ancak değerler eğitiminin aktarıldığı sorumluluk sahibi öğretmen ve yöneticilerin olduğu nitelikli eğitim ile sağlanabilir.
Günümüzde değerler eğitimi ayrı bir program şeklinde yapılmamaktadır. Müfredatta yer alan derslerin içine yerleştirilen değerlerin aktarılması ile değerler eğitimi yapılmaya çalışılmaktadır. Böyle olunca da programların içinde verilen değerlerin kazanım şeklinde verilememesi okulların tamamında tutarlı bir değerler eğitimi verilememesine neden olmaktadır.
2.1.3. Değerler Eğitiminde Yaklaşımlar
Değerlerin eğitiminde farklı yaklaşımlar ortaya konulmuştur.
Sparka tarafından geliştirilen “telkin etme, ahlaki gelişim, analiz, aydınlatma/ belirginleştirme ve eylem/davranış öğrenme” adlı 5 yaklaşım kullanılmıştır. Telkin etme yaklaşımında öğrencilere değerleri aşılama ya da değerlerin öğrenciler tarafından içselleştirilmelerini sağlama, öğrencilerin değerleri değiştirme amacı vardır (İşcan, 2007, s.33).
Analiz yaklaşımı diğer yaklaşımlardan farklı olarak “değerlerle ilgili konu ve sorulara karar vermek için öğrencilerin mantıksal düşünmelerine ve bilimsel incelemeler yapmalarına, kendi değerlerini kavramsallaştırmalarına, bunlar arasında karşılıklı bağlantılar kurmalarında mantıksal ve analitik süreç izlemelerine yardım etmek amaçlanmıştır.” (Sparka ve diğerleri; akt İşcan,2007).
Davranış öğrenme yaklaşımında ise belirginleştirme yaklaşımında ifade edilen amaçların gerçekleştirilmesi için proje benzeri kişilerin daha etkin olabileceği faaliyetler yapılmaktadır.
8 2.2. İlgili Araştırmalar
Değer ve değerler ile ilgili çalışmalar eğitimcilerin en çok tercih ettiği çalışmalar haline gelmektedir (Özsoy, 2007). Çünkü değerler insanların tutum ve davranışları etkileyerek (Ayral, 1992) insan davranışlarının belirlenmesi ve yönlendirilmesinde önemli bir işleve sahiptir (Kulaksızoğlu & Dilmaç, 2000). Ayrıca değerler insan hayatına saygı ve değerlilik katmaktadır (Dilmaç, 2002).
Gündüz, Saygılı ve Sulak (2014) sınıf öğretmenlerinin üçüncü sınıf öğrencilerine değerler eğitimiyle kazandırılmak istenen davranışlara yönelik metaforik algılarına yönelik yaptıkları araştırmada öğretmenlerin metaforlarını üretirken genellikle algı, şekil, kişi ve olay benzetmeleri yaptığı tespit edilmiştir.
Değerler eğitimiyle ilgili Türkiye’de yapılan çalışmalara bakıldığında Aladağ ve Kuzgun (2015) sınıf öğretmeni adaylarının değer kavramına ilişkin metafor algılarını belirlemeye yönelik araştırmasında, öğretmen adaylarının değerlere ilişkin düşüncelerini 7 ana temada toplamış ve 330 farklı görüşe ulaşmıştır.
Aydın ve Sulak (2015) “Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Değer” Kavramına Yönelik Metafor Algıları” adlı çalışmalarında sınıf öğretmeni adaylarının değer kavramına yönelik metafor algıları araştırması sonucundaBartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi sınıf öğretmeni adaylarının 79 farklı metafor geliştirdikleri görülmüştür. Bunların; “zorunluluk olarak değer (27), birleştirici ve şekillendirici olarak değer (21), değişken olarak değer (17), mutluluk kaynağı olarak değer (10) ve yol gösterici olarak değer (4)” şeklinde sıralanmıştır. Geliştirilen metaforların Değer kavramıyla ilgili olarak daha çok olumlu anlam ifade ettikleri görülmüştür.
Uzun ve Köse(2017) “Okul Öncesi Eğitimde Değerler Eğitiminin Uygulanmasına Yönelik Öğretmen Görüşleri” adlı çalışmalarında değerler eğitimine okul öncesi eğitim döneminde başlanması gerektiği ve değerler olarak saygı, sevgi,dürüstlük, yardımlaşma,sorumluluk, vatan sevgisi,hoşgörü ve paylaşma değerlerinin verildiği, bu değerleri Türkçe ve drama derslerinde kazandırmaya çalıştıkları, değerler eğitimi kapsamında daha çok resmi kurum ve kuruluşlara geziler düzenledikleri, değerlerin kazandırılmasının en çok aile ve öğrenci kaynaklı sorunlardan olduğu görülmüştür.
Meydan (2014) “Okulda Değerler Eğitiminin Yeri ve Değerler Eğitimi Yaklaşımları Üzerine Bir Değerlendirme” adlı çalışmasında değerler eğitiminin Milli Eğitimde 2003 yılından beri uygulandığı ve 2010’dan beri de yeni bir ivmeyle devam
etmekte olduğu ve değerler eğitiminin kişi, eğitim ve toplum için önemli ve gerekli olduğu; bütüncül yaklaşımların uygulamada daha olumlu sonuçlar verdiği görülmüştür.
Kurtdede Fidan (2009) “Öğretmen Adaylarının Değer Öğretimine İlişkin Görüşleri” adlı çalışmasında öğretmen adaylarının genelinin değerleri yaşamanın önemine vurgu yaptıkları, değerler eğitiminin bilgi kadar önemli olduğu, kişilerin değerlere verdiği anlamların farklı olduğu, değerler eğitiminde sorunlar yaşandığı, medyanın değerler eğitiminde okul ve öğretmenin etkisini azalttığı görülmüştür.
Saygılı, Gündüz ve Gülsoy (2015) “Sınıf Öğretmenlerinin Değer Eğitiminin Daha Çok Nerede Verilmesi Gerektiğine Yönelik Düşüncelerinin Değerlendirilmesi” adlı
çalışmada sınıf öğretmenlerinin çoğunun değerler eğitimimin
sadeceailedeverilmesigerektiğini belirtirken diğer sınıf öğretmenleri ailede verilendeğer eğitiminin okul ve toplumda desteklenmesini önermektedir. Değerlereğitiminin ailede verilmesinin gerekçesi olarak hayatın başlangıç noktası ve en çok vakit geçirdiği yerin aile olması ve çocuğundiğerortamlarda(okulvetoplum)dakazanacağıdeğerleresağlambirtemel teşkil etmesiolduğu görülmüştür. Bu nedenle değerler eğitimin ailede verilmesinin önemli olduğu ve temel teşkil ettiği okul ve toplumun da bu değerleri pekiştirmesinin önemli olduğu sonucunavarılmıştır (s.237-238).
Kaplan (2015) “Okul Çağındaki Çocuklar İçin Yazılmış Çeviri Eserlerde Kullanılan Görsellerin Değer Aktarımındaki Etkisi” adlı çalışmalarında “Küçük Ayşegül” ve “Prenses Ai” serisinden eserler görsel, dil, kültürel özellikler ve değerler olarak incelenmiş ve bu eserlerin maalesef hem dil, görsel ve kültürel özellikler hem de değerlerden uzak ve uygunsuz olduğu görülmüştür. Bu eserler ve benzerlerinin çocuklara verilmesi, okutulması, inceletilmesi durumunda çocuklarda değer karmaşasına sebep olacağı belirtilmektedir (s.808)
Görüldüğü gibi literatürdeki çalışmaların çoğunun aday öğretmenler, eserler, metafor algıları vb. alanlarda olduğu görülürken ilimiz ve ilçemizde bu konuda yapılmış çalışmaya rastlanılmamıştır. Akademik olarak Türkiye ortalamasının üstünde olan ilimizde değerler olarak da seçkin bir yerde olması önemlidir. Eğitimin bütün paydaşlarının olumlu karşılayacağı bir durum olan bunun başarılması çok önemlidir. Bu çalışmada Denizli ili Merkezefendi ilçesinde yaşayan ilkokul öğretmenlerinin değerler eğitimi ve Değerler Eğitimi projesine yönelik görüşleri alınmaya çalışılmıştır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: YÖNTEM
Bu bölümde, araştırma modeli, çalışma grubu, veri toplama aracı, verilerin toplanması ve çözümlenmesine kullanılan istatistiksel işlemler incelenmiştir.
3.1. Araştırma Deseni
Bu araştırmada Merkezefendi ilçesinde resmi ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin değerler eğitimi ile ilgili görüşleri yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma bu yönüyle betimsel tasarlanmış nitel bir çalışmadır. Nitel araştırma, yapılandırılmamış veya yapılandırılmış görüşme formları ya da doküman inceleme gibi nitel veri toplama teknikleriyle olgu ve olayların doğal ortamlarında gerçekçi ve bütüncül bir şekilde ortaya çıkarılmasına ilişkin nitel süreçlerin takip edildiği çalışmalardır (Yıldırım ve Şimşek 2013, s.39).
Nitel araştırma tekniklerinden yarı yapılandırılmış görüşme belirli düzeyde standartlık ve esneklik sağladığı için eğitim bilimi araştırmalarında uygun bir tekniktir ve nitel araştırma içerisinde tercih edilebilir (Ekiz, 2003).
3.2. Çalışma Grubu
Araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Denizli ili Merkezefendi ilçesinde resmi ilkokullarda görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, 2019-2020 eğitim öğretim yılında Denizli ili Merkezefendi ilçesinde görev yapan İlkokullarda görev yapan öğretmenlerden oluşan evrende yaklaşık 1900 öğretmen bulunmaktadır. Araştırma evrenini temsil edecek öğretmenler arasından “rastgele örnekleme” yöntemiyle yer, öğrenci ve veli profili birbirinden farklı okul öncesi ve İlkokulda çalışan öğretmenlerden 22 öğretmene ulaşılarak veriler toplanmıştır.
Tablo 3.2.1.Katılımcı Öğretmenlerin Çalıştıkları Okullara Göre Dağılımı
Tablo 3.2.1 incelendiğinde; araştırmaya katılan öğretmenlerin n=9 tanesinin sosyo ekonomik ve sosyo kültürel yapısı alt düzeyde yer alanların yoğun olduğu okullarda çalıştıkları görülürken bunu n=9 tane ile orta düzeyde yer alan okullarda çalışanların izlediği ve n=4 tanesinin de yüksek düzeyde yer alan okullarda çalıştığı görülmüştür.Buna göre katılımcı öğretmenlerin büyük kısmının sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yapısı alt ve orta düzeydeki okullarda çalışmakta olduğu söylenebilir.
Rumuz Çalıştıkları Okulların Bulunduğu Yerin Sosyo-Ekonomik ve Sosyo-Kültürel Yapısı
İ1 Alt İ2 Alt İ3 Orta İ4 Orta İ5 Alt İ6 Alt İ7 Alt İ8 Orta İ9 Orta İ10 Yüksek İ11 Yüksek İ12 Orta İ13 Orta İ14 Alt İ15 Alt İ16 Alt İ17 Orta İ18 Yüksek İ19 Alt İ20 Orta İ21 Yüksek İ22 Orta Toplam 22
12
3.3. Veri Toplama Araç ve Teknikleri
Araştırmaya katılan katılımcıların değerler eğitimi hakkındaki görüşleri, araştırmanın alt problemlerine dayalı olarak geliştirilen sekiz maddeden oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Veriler toplanırken okulun bulunduğu yer, veli ve öğrenci profili farklı okullarda çalışanlar olmasına ve katılımcıların istekli olarak görüşmeye katılmalarına özen gösterilmiştir.
Veri toplama sürecinde görüşmeye gidilecek okulun müdürü aranarak görüşmenin amacı, önem ve yararlılığı paylaşılmıştır. Uygun olan görüşme saati karşılıklı anlaşılarak belirlenmiş ve anlaşılan zamanda ilgili okula gidilmiştir. Önceden hazırlanan görüşme formundaki sorular katılımcıya (öğretmenlere) gösterilerek ve görüşmeye katılımcının izniyle başlanmış ve sorular katılımcıya yöneltilmiştir. Verilen cevaplar yazılmış, yazılan cevaplar katılımcıya okunarak, katılımcının onayından sonra yeni sorulara geçilmiştir. Bazı sorulara verilen cevapların ifadelerinin daha net ve anlaşılır olması amacıyla gerekli görülmesi halinde görüşme anında akla gelen sorular katılımcıya yöneltilmiş ve sorulara verilen cevaplar netleştirilmiştir. Görüşmenin bitiminde ortaya çıkan görüşme tutanak haline getirilerek katılımcıya imzalatılmıştır.
Katılımcı öğretmenlerin kişilik haklarına, özeline saygıdan ve araştırma etiğine bağlılıktan dolayı araştırma raporunda kendisiyle görüşülen öğretmenlerin adları paylaşılmamış ve katılımcılar kodlanarak paylaşılmıştır.
3.4.Verilerin Analizi
Strauss ve Corbin (1990) e göre nitel veri analizini betimsel ve içerik analizi olmak üzere ikiye ayırmıştır. Araştırmamızda verilerin analizi betimsel analiz esaslı yapılmıştır. Araştırma nitel bir araştırma olmasından dolayı 2019-2020 eğitim öğretim yılında Denizli ili Merkezefendi ilçesinde görev yapan öğretmenlerin verdiği cevapların analizindeki stratejimiz Strauss ve Corbin (1990) çalışmasında 4 aşamalı olarak bahsettiği aşağıdaki şekilde tasarlanmıştır.
1. Betimsel analiz için bir çerçeve oluşturma 2. Tematik çerçeveye göre verilerin işlenmesi 3. Bulguların tanımlanması
Bu araştırmada verileri analiz ederken daha çok bulguların tanımlanması ve bulguların yorumlanması aşamaları titizlikle yapılmıştır.
Bulguların tanımlanması aşamasında düzenlenen veriler tanımlanmış ve gerekli yerlerde doğrudan alıntılarla desteklenmiştir. Ayrıca bu aşamada verilerin kolay anlaşılır ve okunabilir bir dille tanımlanmasına ve gereksiz tekrarlardan kaçınılmasına dikkat edilmiştir.Bulguların yorumlanması aşamasında tanımlanan bulguların açıklanmış, ilişkilendirilmiş ve anlamlandırılmıştır. Ayrıca bulgular arasındaki neden-sonuç ilişkilerinin açıklanması ve farklı olgular arasında karşılaştırma yapılması sağlanarak nitelikli bulguların yorumlanmıştır.Nitel bir araştırma çerçevesinde planlanan bu çalışmada “içerik analizi” ve görüşme formu veri analizi yapılmıştır. Yıldırım ve Şimşek (2008, s.228) çalışmasında belirttiği şekilde dört aşamalı olarak analiz edilmiştir;
1.Verilerin kodlanması,
2.Kodlanan verilerin temalarının belirlenmesi, 3.Kodların ve temaların düzenlenmesi,
4.Bulguların tanımlanması ve yorumlanması
Analiz sürecinde öncelikle yazılı görüşme formları deşifre edilmiştir. Toplanan verilerle ilgili çözümlemeler yapılmıştır. Öğretmen görüşlerinin analizi yapılırken ifadelerin benzerlik durumu dikkate alınarak gruplanmıştır. Analiz ve çözümlemelerde katılımcı öğretmenlere (İ1, İ2,….) şeklinde kod numarası verilmiştir.Görüşme tekniğiyle toplanan veriler sayısallaştırılarak frekans ve yüzde şeklinde tablolarla ifade edilmiştir. Katılımcıların ifadelerindeki benzerlikler gruplandırılarak gruba uygun şekilde temalandırılmıştır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: BULGULAR ve YORUM
Bu bölümde anketin uygulanması sonucu elde edilen verilerin istatistiki analizine ilişkin bulgulara ve yorumlara yer verilmiştir. Araştırmanın katılımcıları ve alt problemlerine ilişkin bulgulara ve yorumlara aşağıda verilmiştir.
4.1. Alt Problemlere İlişkin Bulgular
Aşağıdaki paragraflarda, araştırmanın alt problemlerine yanıt vermek üzere elde edilmiş verilerin analiz edilmesiyle ulaşılan bulgulara ve bu bulguların yorumlanmasına yer verilmiştir.
4.1.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın birinci alt problemi “Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin amaçlarına ilişkin görüşleri nelerdir?”biçiminde belirlenmiştir. Bu alt probleme cevap verebilmek amacıyla toplanan veriler analiz edilerek bulgular iki tema altında Tablo 4.1.1.1’de verilmektedir.
Tablo 4.1.1.1.Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin Amaçlarına İlişkin Görüşlerinin Analizi
Temalar f %
Toplumsal değerlerin aktarılması 13 59,1
Kültür Aktarımı 9 40,9
Toplam 22 100
Tablo 4.1.1.1.’e bakıldığında Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin amaçlarına ilişkin genellikle olumlu (n=13) olduğu ve toplumsal değerlerin aktarılması temasıyla adlandırıldığı görülmüştür. Ayrıca; Değerler eğitimi projesinin amaçları bakımından iyi düşünülmüş bir proje olduğu, Çocuklara temel değerlerin aşılanmasının önemli ve gerekli olduğu, hayatın her alanında değerlerin öğretilmesi gerektiği, güncel yaşamla ilişkilendirilerek ve farkındalık oluşturacak biçimde yapılması, toplumun hassasiyet gösterdiği değerler olduğu, küçük yaşlardan itibaren ve evrensel değerlerin verilmesi, mutlaka aile desteğinin sağlanmasıyla başarıya ulaşacağı, geleceğimiz için önemli olduğu
kanaatinin yaygın olduğu görülmüştür. Ancak; tam olarak yapılmadığı, kağıt üzerinde kaldığı, ders yükünün fazla olmasından dolayı gereken önemin verilemediği, verim alınamadığı, proje olarak kavratmada zorluklar yaşandığı, değerler öğretilmesi için ayrıca çalışmaya ve ders saatine ihtiyaç olmadığı şeklinde olumsuz görüşlerin de olduğu görülmüştür. Olumlu ve olumsuz yönleri birlikte değerlendirildiğinde olumlu görüşlerin daha fazla olduğu, olumsuzlukların uygulama ve aile katkısından kaynaklandığı görülmüştür. Uygulamada sağlanacak kolaylıklar ile aile desteğinin sağlanması halinde değerler eğitiminin amacına ulaşacağı kanaatinin yaygın olduğu söylenebilir. Katılımcıların ifadeleri temalara göre aşağıda doğrudan verilmiştir. Toplumsal değerlerin aktarılması temasına katılım gösteren öğretmenlerin;
İ1; “Değerler eğitimi amaçları bakımından güzel düşünülmüş bir projedir. Çocuklara temel değerlerin aşılanması önemlidir. Okullarda bu tür temel kişilik özelliklerinin benimsetilmesi gerekir. Bu, öğretimden önce eğitim denmesinin ana sebebidir.”
İ2; “Önemli değerin yaşatılması ve aktarılması açısından ana amacının tam yapıldığını düşünmüyorum sadece kâğıt üzerinde”
İ3; “Ders yükünün öğrenci üzerinde çok fazla olmasının değerden kopardığı görüşündeyim. Ders yükü azaltılarak önce öğrenciye değer verilmeli. İnsana değer öğrenciye değer olursa zaten böyle bir eğitime gerek kalmaz.”
İ4; “Olumlu, toplumsal değerlerin aktarılması açısından gerekli”
İ5; “Değerlerin aktarılmasında güzel bir uygulama ancak verim alınamıyor” İ6; “Değerler eğitimi okulla sınırlı kalmamalıdır. Hayatın her alanında olmalı değerler yaşanarak öğrenilir”
İ7; “Değerler eğitimi projesinin amaçları bireylere toplumsal değerlerimizi kazandırmaktır. Toplumsal değerler projeyle değil bireylerin onları davranış olarak gerçek hayatta uygulaması ve bu şekilde içselleştirmesiyle gerçekleşir. Gerçek yaşamdan uzak bir eğitim hedefine ulaşmayacaktır.”
İ8; “Toplumumun hassas olduğu, değer verdiği davranışlar değerler eğitimi kapsamında olduğu için bu projeyi olumlu karşılıyorum.”
İ14; “Güzel bir çalışma değerlerin aktarılması açısından”
İ18; “Öğrencilere temel insani değerlerin kazandırılması açısından önemlidir” İ19; “Okullarda aktif bir şekilde uygulanır ve etkinlikler ailede günlük hayatta yansıtılırsa başarıya ulaşır”
16
İ20; “Zaten toplumda var. Bu değerlerin kazandırılması için ayrı bir ders saatine gerek yoktur”
İ21; “Değerler eğitimi amaçlarının yeterli olduğunu düşünüyorum.” Kültür Aktarımı temasına katılım gösteren öğretmenlerin;
İ9; “Öğrencilerin güncel yaşamda farkında olmadıkları bu kavramları mümkün olduğunca davranış değişikliği yaratacak şekilde öğrenilmesini sağlama amacıyla faydalı olabilir.”
İ10; “Değerler eğitimi projesini gereksiz buluyorum. Değerler davranışlarla önce ailede sonra okulda kavratılır. Proje olarak kavratmaya çalışmak uygun değil.”
İ11; “Doğru uygulandığında faydalı bir proje olabilir” İ12; “Çocuklarımıza vermemiz gereken değerlerimiz”
İ13; “Değerler ailede verilmeli sadece okulda verilmesinin hiçbir faydası yok” İ15; “Değerler eğitiminde amaç geçmişten gelen kültürümüze ait ve bizi biz eden değerleri gelecek nesillere proje olan öğrencilerimize aktarmak”
İ16; “Bu değerlerin öğretilmesi kazandırılması için ayrı bir çalışmaya gerek yok” İ17; “Toplum olarak değerler eğitimi ile ihtiyacımız olduğu kesindir bu değerlerin küçük yaşlarda çocuklara kazandırılması gerekir bu değerlerin evrensel nitelikte
olmalıdır”
İ22; “Öğrencilerin milli kültürümüzü inançlar ve geleceğe dair temel değerlerimizi öğretmek için uygulanan bir projedir”
4.1.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın ikinci alt problemi “2.Öğretmenlerin değerler eğitimin gerekliliğine ilişkin görüşleri nelerdir?”biçiminde belirlenmiştir. Bu alt probleme cevap verebilmek amacıyla toplanan verilerin analizi gerekli ve gereksiz temaları altında bulgular Tablo 4.2.2.1’de verilmektedir.
Tablo 4.1.2.1.Öğretmenlerin Değerler Eğitimin Gerekliliğine İlişkin Görüşleri Analizi
Temalar f %
Gerekli 21 95,45
Gereksiz 1 4,55
Toplam 22 100
Tablo 4.1.2.1’e bakıldığında öğretmenlerin değerler eğitimi gerekliliğine ilişkin görüşlerine bakıldığında bir katılımcı dışındaki (sadece proje olarak gereksiz olarak değerlendiriyor) katılımcı öğretmenlerin tamamının değerler eğitiminin gerekli olduğu fikrinde hemfikir oldukları görülmüştür. Ayrıca; sevgi, saygı, yardımlaşma, selamlaşma, birlik beraberlik gibi değerlerin her insanda var olması gerektiği, her insanın değerler eğitimini alması gerektiği, ihtiyaç ve gerekli olduğu, toplumun bir arada olması için değerlerin şart olduğu, evrensel değerlerin öğretilmesi gerektiği, bireyselliğin artmasıyla birlikte değerlerin öneminin daha da arttığı, mutlaka aile desteğinin sağlanması gerektiği, okul-aile işbirliğinin sağlanmasının gerekliliği, yaşama aktarılması ve değerlerin yaşantıya dönüştürülmesi gerektiği görüşlerinin hakim olduğu görülmektedir.
Devletlerin ve ülkelerin olduğu kadar birey ve toplumun da temel yapı taşlarından olan değerlerin kazandırılması için değerler eğitiminin gerekliliğine ilişkin öğretmenlerin tamamının hemfikir olması konunun hassasiyetinin önemini de göstermektedir. Çünkü birey ve toplum yaşamında ortak değerlerin olması geleceğimiz açısından çok önemlidir. Bu durumun öğretmenler tarafından bilinmesi, kabul edilmesi ve desteklenmesi hem eğitim sistemimiz hem de geleceğin inşası için büyük önem arz etmektedir.
Katılımcılara ilişkin ifadeler gerekli teması altında aşağıda verilmiştir.
İ1; “Sevgi, saygı, yardımlaşma, selamlaşma, birlik beraberlik gibi değerlerin her insanda var olması gerekir. Bu davranışların kazandırılacağı yer ise öncelikle aile ve sonra okuldur.”
İ2; “Gerekli olduğunu düşünüyorum”
İ3; “Çok gerekli ama bu yaşayışa geçirilmezse böyle bir eğitimin anlamı yok” İ4; “Gerekli”
İ5; “Şu an ki zamanda çok gerekli”
İ6; “Değerler yaşanarak öğrenilir değerlerimizin eğitimi okulla sınırlı kalmamalıdır”
İ7; “Değerler eğitimi dersler içerisinde verilmektedir. Örneğin Türkçe dersi metinlerinde iyilik, yardımlaşma, merhamet, vatanseverlik gibi konular ana fikir olarak
18
verilmektedir. Değerler eğitimi zaten müfredatımız içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle değerler eğitimi ayrıca verilmemelidir.”
İ8; “Değerler eğitiminde verilmek istenen mesajlar normal işlenen derslerin içinde planlaması yapılarak verilebileceği için ayrı bir çalışmaya gerek olmadığını düşünüyorum.”
İ9; “Değerler eğitimi ailede kazanılacak okulda geliştirilecek kavramlardır.” İ11; “Gerekli olduğunu düşünüyorum”
İ12; “Bu değerlerin unutulduğu şu zamanlarda verilmesi gerekiyor”
İ13; “Kesinlikle çok gerekli ama çocuk ve aileler hep birlikte bu eğitimi almalıdır” İ14; “Format ve çalışmaları zaten ders içinde yapılıyor”
İ15; “Toplumumuzun ve geleceğimizin teminatı öğrencilerimizin öncelikle bilmesi gereken kazanımlar olduğunu düşünüyorum”
İ16; “Gereklidir ihtiyaç duyulunca ihtiyaç duyulan yerde bu eğitimler yapılmalıdır”
İ17; “Değerler eğitimi ortak değerler oluşturmaya yönelik olmalıdır ortak değerler oluşturmayan toplumlar çözülmeye daha yatkındır. Değerler belli bir inanç ya da etnik gruba göre değil evrensel değerler olarak kazandırılmalıdır”
İ18; “Öğrencilere temel insani ve ahlaki değerleri kazandırmak açısından önemlidir öğrencilerin soğuk duyguları geliştirmelidir”
İ19; “Öğrencilerimizin küçük yaştan itibaren sorumlularını ve toplumumuzun değerlerini bilerek büyümesi çok önemlidir”
İ20; “Değerler eğitimi ders olarak işlenmesi yerine gerektiği zamanlarda gerekli açıklamalar yapmak gerekir”
İ21; “Tamamen gerekli olduğu görüşü hakimdir”
İ22; “Bu projenin uygulanmasına günümüzdeki bireyselleşmenin fazla olmasından dolayı gereklidir diye düşünüyorum”
Katılımcılardan sadece bir katılımcı gereksiz teması altında ve İ10; “Değerler eğitimi proje olarak gereksizdir.”şeklinde görüş bildirdiği görülmüştür.
4.1.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın üçüncü alt problemi“3.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesine ilişkin görüşleri nelerdir?”biçiminde belirlenmiştir. Bu alt probleme cevap verebilmek amacıyla toplanan veriler olumlu/faydalı ve olumsuz/faydasız temaların altında analiz edilerek bulgular Tablo 4.1.3.1’de verilmektedir.
Tablo 4.1.3.1.Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin Yürütülmesine İlişkin Görüşlerinin Analizi
Temalar f %
Olumlu/Faydalı 7 31,82
Olumsuz/Faydasız 15 68,18
Toplam 22 100
Tablo 4.1.3.1’e bakıldığındaöğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesine ilişkin görüşlerinin projenin farklı şekillerde yürütüldüğü yönündedir. Genel olarak olumsuz yargıların olduğu görülmekle birlikte olumlu görüşlerin de olduğu görülmektedir. Öğretmen görüşlerinin; değerler eğitimi kapsamındaki başlıklar verildiği, öğretmenlerin işin bilincinde olduğu, zorlama ve göstermelik taraflarının olduğu, konularla ilişkilendirildiği ve zamana yayıldığında faydalı olduğu, işbirliği sağlanması gerektiği, konuların içine değerlerin yerleştirilerek verilmesini iyi olacağı, günlük yaşamın içinde değerlerin yaşanıyor olmasının büyük katkılar sağlayacağı, değerler eğitiminde farklı materyal, slayt, film, argüman vb. destekleyici öğelere ihtiyaç duyulduğu ve bunların karşılanması gerektiği, sürecin içine herkesin dahil edilmesi gerektiği yönünde olduğu görülmüştür. Projenin amacına büyük ölçüde ulaştığı kanaatinin yaygın olduğu düşüncelerinin yanında olumsuz düşüncelerin de olduğu görülmektedir. Bunlar; projenin istenen amaca ulaşmadığı, sağlıklı yürümediği, göstermelik ve kağıt üzerinde yürütüldüğü, uygulama safhasının eksikliği, çalışmaların yetersizliği, öğretmenlerin yalnız kaldığı ve desteklenmediği, gereksiz formalitelerin olduğu, ders yoğunluğu ve eksik materyaller nedeniyle projenin yürütülmesinin zorlaştığı ileri sürülmektedir.
Projenin büyük oranda başarıyla yürütüldüğü ancak uygulamalarda farklılık ve çeşitlilikler olduğu, formaliteler, derslerin yoğunluğu ve öğretmenlere destek yoksunluğu, materyal eksikliği gibi nedenlerle projenin yürütülmesinde sorunlarla karşılaşıldığı
20
görülmüştür. Bu olumsuz durumların bertaraf edilmesiyle birlikte değerler eğitiminin başarılıyla yürütüleceği sonucuna ulaşılmıştır.
Katılımcılardan görüşleri olumlu/faydalı şeklinde görüş bildirenler doğrudan alıntı yapılarak;
İ4; “Olumlu”
İ5; “Milli eğitim ile işbirliği içinde olursa çok iyi olur”
İ8; “Okulda öğretilmiş olan ilgili değerleri, günlük hayatında da uygulanmış halini yakın ya da uzak çevresinde görürse bu eğitimin amacına ulaşılmış olur.”
İ9; “Eğitimde kullanılan argümanları her sene geliştirilmesi halinde faydası artacaktır.” İ18; “Öğrencilere ahlaki insani duygular kazandırılmalıdır davranışa dönüşmesini sağlamak için devamlılığı sağlanmalıdır”
İ20; “Daha önce yapılan çalışmaların tam olarak amacına ulaştığını düşünüyorum” İ21; “Olumlu. Bu proje devam etmelidir”
Katılımcılardan görüşleri olumsuz/faydasız şeklinde görüş bildirenler doğrudan alıntı yapılarak;
İ1;“Okullarda zaten değerler eğitimi kapsamındaki başlıklar verilmektedir. Öğretmenler çocuklara bu davranışları kazandırması gerektiğinin bilincindedir. Proje zorlamadır, göstermeliktir. Sınıf içinde konularla ilişkilendirildiğinde ve zamana yayıldığında faydalıdır.”
İ2; “Proje istenen amaca ulaşmadı”
İ3; “Sağlıklı yürümüyor. Çünkü insana değer veren bir anlayış yok toplum içinde. Hastanın bile kıymeti yok. Canlıya değer yok maalesef.”
İ6; “Değerler başlıklar altında aylara bölünerek işlenmemelidir her konuda değerlere değinilmelidir”
İ7; “Değerler eğitimi konuları ders içerisinde dersin amaçlarına uygun olarak verilmelidir. Derste zamana ve şartlara uygun olarak verilmesi gereken konular bazen dersin ona uydurulması gerekliliğini doğuruyor. Oysaki uygun zaman ve şartlarda zaten bu konular verilmektedir.”
İ10; “Göstermelik olarak daha çok kâğıt üzerinde yapılmaktadır. Amacına ulaşmamaktadır.”
İ11; “Kâğıtta kalıyor uygulamalarda etkinliklerle yaşatılmalı” İ12; “Zaten dersler içerisinde veriyorduk”
İ13; “Sınıfımızda bu eğitimleri yürütüyoruz ama yeterli değil bu proje kapsamında slayt film ve materyal eksiklikleri karşılanmalıdır”
İ14; “Bu konuda bir çalışma yok”
İ15; “Değerler eğitimi projesi okullardaki ders yükü yoğunluğundan ve yeterli desteğinin sağlanamamasından dolayı öğretmenlerin üzerinde bir yük olarak devam etmektedir sadece öğretmenlerin bunu tek başına başarması oldukça zor görünüyor”
İ16; “Formaliteden ve gereksiz bulduğum bazı uygulamaları olduğunu görüyorum”
İ17; “Değerler eğitimi bir proje olamaz, toplumun bütününü ilgilendirir. Sokaktaki temizlik ilçesinden devletin en üst kademesine kadar herkese alakadar eder”
İ19; “Ders yoğunluğundan ve etkinliklerdeki materyallerin ulaşılması zor olduğu için projenin yürütülmesi zorlaşıyor”
İ22; “Uygulama şekli daha farklı olabilir.”
4.1.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın dördüncü alt problemi “4.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlara ilişkin görüşleri nelerdir?” biçiminde belirlenmiştir. Bu alt probleme cevap verebilmek amacıyla toplanan veriler temalar halinde analiz edilerek bulgular Tablo 4.1.4.1’de verilmektedir.
Tablo 4.1.4.1. Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin Yürütülmesinde Yaşanan Sorunlara İlişkin Görüşlerinin Analizi
Temalar f %
Formaliteler 5 22,73
Zaman yetersizliği 11 50,0 Aile Desteği eksikliği 6 27,27
Toplam 22 100
Tablo 4.1.4.1’e bakıldığında öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlarla ilgili olarak; zaman, formaliteler ve aile desteğinin eksikliği temaları adı altında toplanabilir. Ayrıca aylık temaların belirlendiği ve göstermelik raporlar istenmesi, sıkıcı ve zaman kaybı, hayata entegre edememe, ders saatinin ayrılmaması, kalıplaşmış etkinlikler, ayrı bir plan ve program gerektirmesi, öğrencilerin hazır bulunuşluk durumlarının farklılık göstermesi, değerlerin okulla
22
sınırlandırılması, aile takibinin olmaması, değerlerin kavratılması sürecinde öğretmenin çeşitlilik sağlayamaması, değerler eğitimi için ayrı bir ders saatinin ayrılmaması, formaliteden yapılması, okulda sadece öğretmenin vermesinin yetersizliği, müfredatın ağırlığı, ailenin gerekli desteği vermemesi, dış çevrenin olumsuz etkileri, olumsuz TV programları, dizi, filmler ve oyunlar, uygulamanın zaman ve kağıt israfı şeklinde olduğu, toplumsal bilinçlenme eksikliği, materyal ve zaman eksikliği gibi olumsuz ve yaşanan sorunlar ileri sürülürken olumlu, güzel bir çalışma, proje müfredata yönelik olmalı, drama ve animasyonlarla desteklenmesi şeklinde görüş bildiren öğretmenlerin de olduğu görülmüştür.
Proje uygulama sürecinde yaşanan sorunlarla ilgili olarak süreç içinde uygulama, dış çevre, aile ve malzeme-materyal eksikliği kaynaklı sorunların olduğu görülmektedir. Bu sorunlar eğitimin birçok aşamasında var olan kronik sorunlardır. Sadece değerler eğitimiyle ilgili sorunlar değildir. Bu sorunların ortadan kaldırılması hem eğitim öğretim hem de değerler eğitimi açısından büyük yararlar sağlayacaktır.
Katılımcılardan “formaliteler” şeklinde katılım gösterenlerin görüşleri doğrudan alıntı yapılarak;
İ1; “Değerler eğitimi projesinde değerlerin kazandırılması aylara bölünmüştür ve malum aylarda öğretmenlerden göstermelik raporlar istenmektedir. Bu değerler bir bütündür ve tüm eğitim öğretim yılında gerektiği yerlerde zaten öğretmen tarafından kazandırılır.” İ4; “Gereksiz iş yükü fazlalığı”
İ6; “Kalıplaşmış etkinlikler yapılmaktadır ya da hiç yapılmamaktadır” İ11; “Formalite gibi yapılması”
İ14; “Prosedür fazla. Bu kadarına gerek yok”
Katılımcılardan “zaman yetersizliği” şeklinde katılım gösterenlerin görüşleri doğrudan alıntı yapılarak;
İ2; “Sıkıcı ve zaman kaybı”
İ3; “Yaşayışa entegre edememek.”
İ5; “Okullarda ders saati olarak daha uygun olur”
İ7; “Değerler eğitimi projesi yürütülürken bu proje için önceden planlama yapılması, ders konularının bu plana uydurulması gerekliliğini getiriyor. Bunun için de öğretmenin belli bir zamanı bu projeye ayırması zorunlu hale geliyor. Ayrıca hazır bulunuşlukları yeterli olmayan öğrencilere projenin amaçlarını kazandırmak da güç bir durum.”
İ10; “Değerler eğitimini uygulamak için zaman ayrılmamıştır. Rehberlik ve kariyer planlama dersi yalnızca 8. Sınıflarda yer almaktadır. Onun da programında değerler eğitimi yer almamaktadır.”
İ15; “Müfredattan dolayı yetersiz zaman, veli desteğinin yeterince olmaması, dış çevre ve olumsuz kötü örneklerin öğrencileri daha fazla etkilemesi, olumsuz TV programları, diziler, filmler, oyunlar diyebilirim.”
İ16; “Tüm derslerde yeri geldiğinde anlatılmalı ayrı bir uygulamaya bence gerek yok” İ17; Değerler eğitimi projesi kâğıt ve zaman israfından başka bir işe yaramıyor mevcut hali maalesef böyle”
İ20; “Materyal eksikliği ve zaman eksikliği” İ21; “Bu konulara yeri geldiğinde değinilmelidir” İ22; Proje uygulama ve çeşitliliğinde zaman yetmiyor”
Katılımcılardan “aile desteği yetersizliği” şeklinde katılım gösterenlerin görüşleri doğrudan alıntı yapılarak;
İ8; Bu değerler okulla sınırlandırılmamalıdır. Özel yaşamında da öğrenilenlerin uygulanması, ailesi ile iletişime geçilerek takip edilmelidir.”
İ9; “Öğretmenin bu değerleri verirken velilerin takip etmemesi” İ12; “Okulda bizim vermemiz yetmiyor”
İ13; “Müfredattan çok da buna zaman kalmıyor aile desteği olmadığı için de problemler yaşanıyor”
İ18; “Derslerimizde önemi üzerinde duruyoruz bu yüzden toplumsal bilinçlendirme sağlanmalıdır.”
İ19; “Aile içinde de toplumsal değerlere önem verilmelidir”
4.1.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın beşinci alt problemi “5.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerileri nelerdir?” biçiminde belirlenmiştir. Bu alt probleme cevap verebilmek amacıyla toplanan veriler temalar altında analizedilerek bulgular Tablo 4.1.5.1’de verilmektedir.
24
Tablo 4.1.5.1. Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Projesinin Yürütülmesinde Yaşanan Sorunlara İlişkin Çözüm Önerileri Analizi
Temalar f %
Destek verilmesi 10 45,45
Uygulama 2 9,09
Zaman verilmesi 10 45,45
Toplam 22 100
Tablo 4.1.5.1’e bakıldığındaöğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerilerinin destek, zaman verilmesi ve uygulama temalarında toplandığı görülmüştür. Bunun dışında; 1. Değerler eğitiminin kazandırılması sadece öğretmenin inisiyatifine bırakılmalıdır. 2. Milli Eğitim Bakanlığının öğretmenine güvenmeyi öğrenmeli, zoraki dayatmalardan kaçınmalıdır. 3. Davranış kazanımları okulda zaman zaman gösterilebilecek film, tiyatro, sunumlarla desteklenmelidir. Kuru kuru sözle yapılmamalı okullar bu konuda desteklenmelidir. 4. Etkinlikler yapılmalı 5. Öğrenci yönlendirilmeli sadece pano hazırlama olarak düşünülmemeli 6. Etkinlikleri her ay MEB göndermelidir. 7. İnsani değerlerin hissettirilmesi, müreffeh bir yaşam seviyesi sağlanmalıdır. 8. Uygulayan ve uygulatan hakkıyla yapmalıdır 9. Haftada 1 ders saati ayrılmalıdır. 10. Değerler derslerde kalıba sokulmadan işlenmelidir. 11. Değerler eğitimi ders kitaplarında etkinlik olarak verilebilir. Etkinliklerin dersle ilişkilendirilmesi dersle değerler eğitiminin bütünleşmesi sağlar. 12. Okul içi davranışları gözlemlenebilir, anlatılan kavramlarla ilgili öğretmenler de okul içi ve okul dışında dikkatli olmalıdır. 13. Öğretmenin eğitimde öğreticiliğinin artırılması için materyallerin (kısa süreli çizgi film ve kısa hikâyeler) kullanımı verimi artıracaktır. 14. Değerler eğitimi için süre ayrılmalı, etkinlikler kâğıt üzerinde kalmamalı, yaparak yaşayarak kavratılmalıdır. 15. Uygulamaya geçilmelidir. 16. Ailelerin bilinçlenmesi ve işin içine aktif katılım ve desteği için çalışmalar yapılmalı. 17. Olağan yaşam içerisinde aile, çevre ve bakanlık olarak yürütülmelidir. 18. Değerler bütün ders programları içerisinde yayılmalıdır. 19. Bu projenin yürütülmesi için gerekli okuma ve görsellerin sağlanmalı 20. Değerler eğitimi adlı bir dersin olmasını istiyorum. 21. Değerler eğitimi ilköğretimin temel amaçları içindedir tüm derslerde yeri geldikçe anlatılmalıdır. 22. Değerler eğitimi bir kalıba sokulmamalı gönüllülük esasına göre yapılmalıdır. 23. Değerler eğitimi belli bir kalıba sokulmadan gönüllük esasına göre ve esnek biçimde yapılmalıdır. 24. Yeri ve
zamanı geldiğinde ayrı ayrı değinilmelidir. 25. Velilerin desteği tam olarak sağlanmalı, veli ve çevre sistemin içine aktif bir şekilde dâhil edilmeli ve en önemlisi onun için ayrı bir zaman ayrılmalıdır. 26. Kitap bastırılabilir ders saati ayrılabilir. 27. Gerekli materyaller desteği sağlanmalı ve net bir program yapılmalıdır. Şeklinde ifade edildiği görülmektedir. Sürecin içinde aktif olarak görev yapan ve sahadaki sorunları bilen öğretmenlerin sorunlara ilişkin çözüm önerilerinin sorunları kökten çözme ve bu projenin başarılı bir şekilde uygulanmasının sağlanması ve değerlerin kazanım olarak öncelikle öğrenciler ve sonrasında da aile ve diğer paydaşlarla birlikte nihayet topluma kazandırılması sürecinde yol gösterici olması bakımından önemli ve değerlidir.
Katılımcılardan “destek verilmesi” şeklinde katılım gösterenlerin görüşleri doğrudan alıntı yapılarak;
İ1; “Değerler eğitiminin kazandırılması öğretmenin inisiyatifine bırakılmalıdır. Milli Eğitim öğretmenine güvenmeyi öğrenmeli, zoraki dayatmalardan kaçınmalıdır. Bu tür davranış kazanımları okulda zaman zaman gösterilebilecek film, tiyatro, sunumlarla desteklenmelidir. Kuru kuru sözle yapılmamalı okullar bu konuda desteklenmelidir.” İ2; “Etkinlikler bazında yapılırsa öğrenci yönlendirilirse sadece pano hazırlama olarak düşünülmezse daha etkili olur. Her ay etkinlikleri MEB göndersin “
İ8; “Okul içi davranışları gözlemlenebilir, anlatılan kavramlarla ilgili öğretmenler de okul içi ve okul dışında dikkatli olmalıdır.”
İ9; “Öğretmenin eğitimde öğreticiliğinin artırılması için materyallerin (kısa süreli çizgi film ve kısa hikâyeler) kullanımı verimi artıracaktır.”
İ12; “Ailelerin de bilinçlenmesi lazım” İ11; “Uygulamaya geçilmesi gerekiyor.”
İ14; “Bu projenin yürütülmesi için gerekli okuma ve görsellerin olmadığını düşünüyorum” İ20; “Yeri ve zamanı geldiğinde ayrı ayrı değinilmelidir. Velilerin desteği tam olarak sağlanmalı, veli ve çevre sistemin içine aktif bir şekilde dâhil edilmeli ve en önemlisi onun için ayrı bir zaman ayrılmalıdır”
İ22; “Gerekli materyaller her okulda bulunmadığı için sıkıntılar oluyor bu sorunlar giderilebilir net bir program içerisinde yapılabilir”
İ18; “Değerler eğitimi belli bir kalıba sokulmadan gönüllük esasına göre ve esnek biçimde yapılmalıdır”
26
Katılımcılardan “uygulama ” şeklinde katılım gösterenlerin görüşleri doğrudan alıntı yapılarak;
İ17; “Değerler eğitimi bir kalıba sokulmamalı gönüllülük esasına göre yapılmalıdır”
İ4; " Önce herkesin insan olduğunu hissetmesi, müreffeh bir yaşam seviyesi, insani değerleri kaybetmemek çözüm olabilir.”
Katılımcılardan “zaman verilmesi” şeklinde katılım gösterenlerin görüşleri doğrudan alıntı yapılarak;
İ4; “Uygulayan ve uygulatan hakkıyla yapacak ve yeterli zaman verilecek” İ5; “Haftada 1 ders saati olarak anlatılabilir”
İ6;“Değerler zaten yıllardır derslerde kalıba sokulmadan işlenmektedir. Yine aynı sistemle işlenmelidir”
İ7; “Değerler eğitimi ders kitaplarında etkinlik olarak verilebilir. Etkinliklerin dersle ilişkilendirilmesi dersle değerler eğitiminin bütünleşmesi sağlar.”
İ10; “Değerler eğitimi için süre ayrılmalı, etkinlikler kâğıt üzerinde kalmamalı, yaparak yaşayarak kavratılmalıdır.”
İ13; “Olağan yaşam içerisinde aile, çevre ve bakanlık olarak yürütülmelidir. Değerler bütün ders programları içerisinde yayılmalıdır.”
İ15; “Değerler eğitimi adlı bir dersin olmasını istiyorum”
İ16; “Değerler eğitimi ilköğretimin temel amaçları içindedir tüm derslerde yeni geldikçe anlatılmalıdır”
19; “Ayrı bir ders saati ayrılmalıdır”
İ21; “Kitap bastırılabilir ders saati ayrılabilir”
4.1.6. Altıncı Alt Probleme İlişkin Bulgular
Araştırmanın altıncı alt problemi “6.Öğretmenlerin değerler eğitimi projesinin yürütülmesinde gerekli gördükleri paydaşlara ilişkin düşünceleri nelerdir?” biçiminde belirlenmiştir. Bu alt probleme cevap verebilmek amacıyla toplanan veriler temalar halinde analiz edilerek bulgular Tablo 4.1.6.1’de verilmektedir.
