S ayfa 2
ME ML E K E T M E S E L E L E R İ
Ziya Gökalp’tan bize kalan
dâva ve düşünceler
— I — İ s v iç re li sosyolog B u r c k h a r d 'ın h a k k ı v a r : “H a k ik î b ü y ü k a d a m , y a ln ız f i k ir v e s a n a t s a h a s ın a a ittir.,, B izim b ir a z ç o ra k o la n k ü l tü r ta r ih im iz in u- z a k v e y a k ın ç a ğ la r ın a b u fo rm ü lü t a t b i k e d e c e k o lu rs a k p e k a z b ü y ü k a d a m ım ız o ld u ğ u g ö rü lü r. F o r m ü lü n s a h ib in e g ö re b u b ü y ü k lü k , o f a n ile r d e n s o n r a k a la n m e s e le le rin e h e m m i y e ti ile ö lçü lü r. K e n d in d e n s o n r a k i t a p y ığ ın ı d eğ il, f i k ir k ü m e s i b ır a k a n la r a ö n s a f t a y e r v e rm e lid ir. S o n y a rın ı a s rım ız ı ele a la lım ve 1951 se n e s in e d o ğ ru y o lla n ırk e n k a l b u r ü s tü f ik ir a d a m la rım ız a b a k a lım : N e tic e b ir h iç te n ib a r e ttir , d iy ec ek d u ru m d a y ız . B u h iç lik için d e b ir k a ç y ıld ız ın p a r ıltıla r iy le d ik k a tim iz i ç e k tik le r in i in k â r , in s a fs ız lık o lu r. İ ş te b i r G ö k a lp k i biz n e k a d a r u n u tu r s a k u n u ta lım , y a h u t b azı s a fd ille r v e k ö t ü p o litik a c ıla r gibi o n u g e rid e b ır a k tığ ım ız ı söyliy elim , p a r ıltıs ı y in e göz le rim iz e geliy o r. G a r ip tir k İ e k s e riy a b iz d e n b a ş k a la r ı b u p a r ıltıy ı bize gös te r iy o r la r . B u b ir k a ç s ö n ü k yıld ızın , b a ş k a m e m le k e tle rin f i k ir ve s a n a t h a y a t ı z a v iy es in d e n d e ğ e rle ri b e lk i o lm ıy a b ilir. F a k a t d e d iğ im gibi, b ü y ü k a d a m la r ın b ü y ü k lü k ö lçü le ri n is- b id ir v e m e m le k e tle rin e g ö re ö lçü l m e lid ir.B u b a ş la n g ıc ı b i r m e k tu p ile İki k i ta p d o lay ısiy le y a p ıy o ru m . M e k tu p ta n ın m ış b ir m ü s te ş r ik te n g e liy o r ve “ T u ra n ,, b a ş lık lı ş iir in ilk d e fa h a n g i t a r i h t e v e y e rd e n e ş re d ild iğ in i s o ru y o r. K ita p la rd a n b iri T ü rk iy e d e n e ş r e d ilm iş tir , d iğ e ri în g ilte re d e . B irin in ism i “T ü rk le ş m e k , İ s lâ m la ş m a k , M u a s ırla ş m a k ., , ö te k in in a d ı “T ü r k N a s y o n a liz m in in T e m e lle ri. G ö k a lp 'ın H a y a tı v e F ik irle ri,, d ir. H e r ü ç ü de, 1950 z a v iy e s in d e n d ü ş ü n ü le n b ir Z. G ö k alp g a y re tiy le s o ru lu p y a zılm ış v e n e ş re d ilm iş tir (1).
— I I — T ü rk le ş m e k , İ s lâ m la ş m a k , m u a s ır la ş m a k ! A r tık ta v s a m ış b ir p a ro la k a rş ıs ın d a y ız . B ilh a s s a P e y a m i S a ta n ın “İ n k ılâ b ım ız a B a k ış la r,, d a d e d i ğ i g ib i b u g ü n bu ü ç lü h a r e k e tin se n te z i v ü c u d a g elm iş v e bö y lece p a ro la t a r i h e m a lo lm u ş tu r. A c a b a b öyle m İ? T a n ın m ış m u h a rrir-m u a llim A li N ıiz- h e t B ey b u f ik ir d e değil. H e r ü ç a- m elly e, d a im i b ir oluş h a lin d e d ir. Y e n i n e s ille r, b u o lu şu n b a ş g ö s te rd iğ i t a r i h i â n ı k a v r a m a k m ec b u riy e tin d e d irle r. B u n d a n b a ş k a e s e r " G ö k a lp 'ın ilk k ita b ı o ld u ğ u iç in o n d a n s o n ra y a z d ığ ı k ita p la r la o n u n f ik r i te k â m ü lü n ü ta k i p e d e b ilm e k için d e işe bu e se rd e n b a ş la m a k lâz ım o ld u ğ u n a gö r e e h e m m iy e ti b ir k a t d a h a a rtıy o r.,, O tu z b eş se n e e v v elk i T ü rk iy e n in f i k i r b u h r a n la r ın a ç a r e b u lm a k ü zere o r ta y a a tıla n d ü ş ü n c e le rin d e m e ti o- la n e s e r T ü rk le ş m e n in , M iislü m an laş- m a n ın , A v ru p a lıla ş m a n ın y e n id e n b i r e r m e s e le te ş k il e ttiğ i b ir z a m a n d a y e n i h a r fle r le g e n çliğ e su n u lu y o r. H e r ü ç so sy al a m e liy e n in b ir se n te z le k a p a n d ığ ın ı id d ia e d e n le r k a d a r a m eli- y e le rin d ev am e ttiğ in i y a h u t h e n ü z g e rç e k şe k ild e bile b a ş la m a d ığ ın ı söy- liy e n le r d e g ö z le rin i e s e rin s a h ife le ri ü z e rin d e g e z d ire b ilirle r.
— m —
G ö k a ip ’t a n bize k a la n y a ln ız b u k a d a r m ı? M u k a d d e n ıe si, ta n ın m ış T ü r k iy e d o s tu İn g iliz W . D e ed e s t a r a f ı n d a n , gövde k ıs m ı şim d i m e m le k e ti m iz d e k i İ s r a il E lç iliğ i m e m u r la r ın d a n fe ls e fe d o k to ru U. H e y d ’in k a le m i ile y a zılm ış b ir k ita p bizi d a h a b ir çok iç tim a i m e s e le le ri G ö k a lp 'ın f ik ir sis te m i için e a lm a y a d a v e t ed iy o r. M u k a d d e m e sa h ib i, T ü rk iy e n in m â n e v i c e p h e s in in G ö k a lp 'ı g ö z ö n ü n e a lm a k sız ın iz a h e d ile m iy ec e ğ in i sö y le rk e n m ü e llif d e şim d iy e k a d a r T ü rk iy e d e m ü te f e k k ir için y a zılm ış e s e rle rin h e m e n h e p s in in b iy o g ra fik v ey a bib li y o g r a fik o ld u ğ u n u sö y le m e k te d ir. D o ğ ru s u b u h ü k ü m bize p e k a c ı ge liy o r. F a k a t n e y a p a lım k i f i k ir h a y a tım ız b u h ü k m ü ta s d ik e tm e k te d ir. G a z e te y a z ısı k a d r o s u n u g e ç e n ve m ü te f e k k ir in le h in d e y a h u t a le y h in d e h e r h a n g i c id d i b ir ta h lili, göz n u r u v e a lın t e r i m a h s u lü o la c a k h e r h a n g i b ir a r a ş tır m a y ı y â r ve a ğ y a r e k a r ş ı g ö s te re c e k d u ru m d a m ıy ız ? Biyo g r a f i k v ey a b ib liy o g ra fik n e ş r iy a t ise n is p e te n k o la y d ır, y a p ıla n şey n ih a y e t f ik r i b ir c e h t s a r f e tm e k s iz in y a p ılm ış to p la m a c ılık ta n ib a r e ttir . — I V — D r. TT. H e y d ’in e s e ri k ıs a b ir h a l te rc ü m e s in e h a s re d ile n b irin c i k ısm ın a r k a s ı s ır a p e k z en g in v e m e s e le le ri o r ta y a k o y u c u o la n ik in c i b ir k ıs m ı
Yazan : Fındıkoğlu Z. Fahri
İ s ta n b u l Ü n iv e rs ite s i P r o f e s ö r le r in d e n ih tiv a e d iy o r. B u r a d a G ö k a lp 'ta k i s o s y o lo jik m e fh u m la r, g a r p sosyolo jis in d e k i k a y n a k v e y a m u k a b ille riy le ele a lın m ış tır . E s e r in e n o r ijin a l k ıs m ı, b ir ç o k m u k a y e s e le ri m u h te v i o- la n b u s a h ife le rd e g ö rü lü y o r. K ü ltü r v e m e d e n iy e t b a h s in d e m ü e llifin , T ü r k m ü te f e k k ir iy le ik i A lm a n so sy o lo g u n u k a r ş ıla ş tır m a s ı d ik k a ti ç e k iy o r (2). Ali N ü z h e t B e y in y e n id e n n e ş r e ttiğ i “T ü rk le ş m e k , İs lâ m la ş m a k , M u a s ır la ş m a k ,, e s e rin d e k i d ü ş ü n c e le re b ir e r fa s ıl h a s r e d e n D r. H e y d , G ö k a lp 'ın bu p a ro la s ın ı A k ç u ra o ğ lu ile H ü s e y in z a - d e 'y e b a ğ la d ık ta n s o n ra , so n ç e y re k a s ır z a r f ın d a p a r o la n ın o r ta s ın d a k i “İ s lâ m la ş m a k ,, a m e liy e s in in k e n a r a a- tıld ığ ın ı v e y a ln ız b irin c i ile ü ç ü n c ü - n ü n gözde o ld u ğ u n u y a zıy o r. E s e r, b u se n e n in n e ş r iy a tın a d a h il o lm a k la b e r a b e r m ü s v e d d e le rin in 1950 d e n ev vele a i t o ld u ğ u a n la ş ılıy o r. Z ira 1950 T ü rk iy e s in d e d in i m e s e le n in ç e ş itli ş e k ille rd e o r ta y a ç ık m a s ı, G ö k a lp 'a a i t ü ç lü p a r o la n ın ü ç lü lü ğ ü n ü m u h a fa z a e ttiğ in i g ö s te r m e k te d ir . B u n a k a r ş ı ş u v e y a b u m ü ta lâ a d a b u lu n m a k a y r ı m esele. V a k ıa şu k i m es elele r o r t a d a d ır v e f ik ir a d a m la r ın ı d ü ş ü n m ey e d â v e t e tm e k te d ir . D iğ e r ik i a- m eliy en in , y a n i T ü rk le ş m e 11e g a rp lı la ş m a n ın d a a r t ı k h a lle d ilm iş v e k e n a r a a tılm ış , y a h u t y a ln ız c a ta r ih ç iy e a i t o la n b ir e r p ro b lem o ld u ğ u n u söy lem e k , a n c a k b a s it v e s a th î g ö rü ş lü lü k o lab ilir. D r. H e y d ’m k ita b ı, b u m e s e le le rin A v ru p a k ü l tü r ç e v re s in d e k i m u k a b ille rin e d e i ş a r e t e d en sa- h ife le riy le , m e s e le le rim iz i ele a la c a k o la n la rın m ü k e m m e l b ir r e h b e r i o la c a k tır.
— V —
K e n d im iz i y a b a n c ı d ille rle m em le k e t d ış ın d a t a n ıtm a d a n ço k b a h s e d il diği, f a k a t c id d i h iç b ir şe y in y a p ıl m a d ığ ı b ir z a m a n d a , e d e b iy a tım ız a ve dilim ize, b ilh a s s a so sy o lo ji d ü n y a m ız a y a k ın d a n v â k ıf o ld u ğ u g ö rü le n , m o d e rn K u d ü s Ü n iv e rs ite s in in y e tiş tir d i ğ i fe ls e fe d o k to r u D r. H e y d ’ı y a ln ız T ü r k iç tim a iy a tı n a m ın a d eğil, m illî m e n f a a tle r im iz n a m ın a d a te b r ik e t m e k is te rim . K o m şu k ü ç ü k b ir ya- k m ş a r k m e m le k e tin in , T ü rk iy e y e n e ç a p ta b ir h a ric iy e m e m u ru g ö n d e rd i ğ in i i b r e t gözü ile d ü ş ü n m e k İşin i de b u g ü n k ü T ü r k so s y o lo jisin in m ü m ta z b ir u z v u o la n P r o f . K ö p rü lü 'y e b ır a k a lım . (1) B k . Z. G ö k a lp : T ü rk le ş m e k , İ s lâ m la ş m a k , M u a s ırla ş m a k , 1950 (Ali N ü z h e t n e ş ri), S ah. 1-60. K â z a B k. D r. U. H e y d : F o u n d a tio n o f T u r k is h N a tio n a lis m , 1950, L o n d o n , S ah . 1-175. (2) F . T ö n n ie s ile O. S p e n g ler.
İstanbuldaki bütün hamamlar
çamaşır makineleriyle
teçhiz edilecek
İ s ta n b u ld a k i b ü tü n h a m a m la r ın e- le k tr ik le işle y e n ç a m a ş ır m a k in e le riy le te ç h iz e d ilm e s in e k a r a r v e ril m iş tir . B e le d iy e b u h u s u s ta H a m a m c ıla r C e m iy e tiy le d e m u ta b ık k a lm ış tır . H a m a m la r bu m a k in e le r i p e y d e r p e y t e d a r ik e d e c e k le r v e p e ş te m a l v e h a v lu la rın b u m a k in e le r d e y ı k a n a r a k m ü ş te r ile r e te m iz b ir ş e k ü d e v e rilm e , sin i te m in e d e c e k le rd ir.Tophanede banka
Yapı ve Kredi Bankası
Tophane Ajanslığı
dün açıldı
H a lk ım ız ı t a s a r r u f a te ş v ik e tm e k v e b a n k a ile h e r t ü r l ü m ü n a s e b e tle r in d e h a lk ım ız a v e iş a d a m la r ım ız a en g e n iş ö lçü d e k o la y lık la r g ö s t e r m e k le t a n ı n a n Y a p ı v e K re d i B a n k a s ı h iz m e t im k â n la r ın ı a r t t ı r m a k 1 y o lu n d a s ü r a t le ile r le m e k te d ir . İ s ta n b u l, G a la ta , B e y o ğ lu . K a p a lıç a r ş ı, K a d ı k ö y , P a n g a ltı, B e ş ik ta ş , B a k ır k ö y , A k s a r a y , B ü y ü k d e re . Ü s k ü d a r , K a s ım p a ş a şu b e ve a ja n s la r ın d a n s o n r a d ü n Y a p ı v e K re d i B a n k a s ın ın T o p h a n e a ja n s lığ ı d a h a lk ım ız ın v e iş a- d a m la rım ız ın h iz m e tin e g i r m i ş t i r . B u a ja n s lık d a d iğ e r le r i g ib i h e m t a s a r r u f h e s a p la r ı a ç a c a k , h e m de h e r t ü r lü b a n k a m u a m e le le riy le m e ş g u l o la c a k tır .Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
