D
Drr.. K
Keen
naan
n G
GÜ
ÜN
NE
EY
Y*
* D
Drr.. G
Gü
üllaay
y Ö
ÖZ
ZB
BÝÝL
LÝÝM
M*
**
* D
Drr.. F
Fýýrraatt F
FÝÝÞ
ÞE
EN
NK
K*
* D
Drr.. M
Mü
üzzeey
yy
yeen
n D
DO
OÐ
ÐA
AN
N*
*
D
Drr.. B
Bü
ülleen
ntt A
AÐ
ÐIIR
RD
DIIR
R*
* D
Drr.. E
Esso
orr B
BA
AL
LK
KA
AN
N*
* D
Drr.. O
Ok
kttaay
y D
DÝÝN
NÇ
Ç*
*
p53 EXPRESSION IN LARYNGEAL CANCER AND EVALUATIONS ITS PROGNOSIS
L
LA
AR
RE
EN
NK
KS
S K
KA
AR
RS
SÝÝN
NO
OM
ML
LA
AR
RIIN
ND
DA
A pp5533 E
EK
KS
SP
PR
RE
ES
SY
YO
ON
NU
U V
VE
E P
PR
RO
OG
GN
NO
OZ
ZU
UN
N
D
DE
EÐ
ÐE
ER
RL
LE
EN
ND
DÝÝR
RÝÝL
LM
ME
ES
SÝÝ
ÖZET
Çalýþþmamýzda Akdeniz Üniverrsitesi Týp Fakültesi Kulak Burrun Boðaz Hastalýklarrý ve Baþþ-BBoyyun Cerrrrahisi Anabilim dalýnda larrenks karr-sinomu tanýsý ile ameliyyat edilen 33 hasta rretrrospektif olarrak incelenmiþþtirr. Hastalarra ait spesimenlerrde immünohistokimyyasal y yöntemlerr-le p53 tümörr süprresörr geninim fonksiyyonu arraþþtýrrýlmýþþtýrr. Larrenks kanserrlerrinde prrognoz üzerrine etkisi olabilecek histopatolojjik ve klinik krriterrlerr ile p53 pozitifliði ele alýnarrak, lokal rrekürrrrens ve uzak metastaz üzerrine etkilerri orrtayya konulmuþþturr. p53 pozitifliði ele alýnarrak, lokal rrekürrrrens ve uzak metastaz üzerrine etkilerri orrtayya konulmuþþturr. p53 pozitifliði % 51.1 orranýnda saptanýrrken, sonuçlarrýmýz daha ön-ceki çalýþþmalarrýn ýþþýðýnda tarrtýþþýlmýþþtýrr.
Anahtarr SSözcüklerr : p53, larenks karsinomu, prognoz
SUMMARY
In this study we examined 33 patients with squamous cell carcinoma of the larynx retrospectively who were operated at the ENT and He-ad- Neck Surgery of Akdeniz University Hospital between 1994-1997. We studied the presence of p53 abnormalities by immunohistoche-mical methods and p53 expression was found to occur in 51.1 % of all pathological specimens.
This study showed that there is a significant correlation between p53 expression, locoregional recurrence and distant metastasis. Our results are also discussed with the previous studies.
Keyy Worrds: p53, laryngeal carcinoma, prognosis
* Akdeniz Ünivertesi Týp Fakültesi KBB - BBC Anabilim Dalý - ANTALYA ** Akdeniz Ünivertesi Týp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalý - ANTALYA Çalýþmanýn Yapýldýðý Klinik(ler) : Akdeniz Týp Fak. KBB Kliniði Çalýþmanýn Dergiye Ulaþtýðý Tarih : 25.04.2001
Çalýþmanýn Basýma Kabul Edildiði Tarih : 28.09.2001
Yazýþma Adresi : Dr. Kenan GÜNEY, Akdeniz Üniversitesi Týp Fakültesi KBB-BBC Anabilim Dalý - ANTALYA
GÝRÝÞ
Günümüzde baþ-boyun bölgesinin yassý hücreli karsi-nomunda tedavi, histolojik grade ve TNM evresine baðlýdýr. Ancak bu deðerlerin tedavi sonuçlarýný önceden tahmindeki yerleri sýnýrlýdýr. Baþ-boyun bölgesine ait yassý hücreli karsi-nomda hastalarýn tedaviye farklý yanýt verebilmeleri ilave bir takým prognostik faktörlerin varlýðýný gündeme getirmiþtir.
Bunlardan biri olan p53 tümör süpresör geni in vivo olarak çeþitli insan kanserlerinde tespit edilmiþtir (1, 2). Bu tümör süpresör geninin fonksiyonu hücre proliferasyonunda negatif regülatör görevi yapmasýdýr. p53 geninin mutasyon ve delesyonlarla inaktivasyonu, fonksiyonun bozulmasýna, dola-yýsýyla sýnýrlanamayan bir hücre geliþimine yol açar.
Baþ-boyun bölgesinin yassý hücreli karsinomunda p53 proteinin ekspresyonu son zamanlarda oldukça iyi araþtýrýl-mýþ olup, % 34 ile % 80 arasýnda deðiþen oranlarda bildiril-miþtir (3, 4, 5, 6, 7, 8). Sigara içmeyenler ile sigara içenler karþýlaþtýrýldýðýnda sigara içenlerde p53 insidansýnýn oldukça yüksek olduðu bildirilmiþtir (4). Ayrýca p53 mutasyonlarý saptanan (küçük hücreli olamayan) akciðer ve meme kanser-lerinde sað kalým süresinin daha kýsa olduðunu gösteren ça-lýþmalar da vardýr ( 9, 10).
Bu çalýþmanýn amacý, larenksin squamoz hücreli karsi-nomunda p53 protein ekspresyonunun klinik ve prognostik önemini araþtýrmaktýr.
MATERYAL VE METOD
Bu çalýþma, Akdeniz Üniversitesi Týp Fakültesi Kulak Burun Boðaz Hastalýklarý Baþ ve Boyun Cerrahisi Anabilim Dalýnda 1994-1997 tarihleri arasýnda larenks karsinomu taný-sý ile ameliyat edilen ve düzenli takipleri olan 33 hastanýn Akdeniz Üniversitesi Týp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalýn-da cerrahi spesimenlerinin parafin bloklarýnDalýn-dan hazýrlanan kesitlerin incelenmesi ile yapýlmýþtýr.
Çalýþmaya alýnan hastalarýn 1’i ( % 3) kadýn, 32’si ( % 97) erkektir. Yaþlarý 36-71 arasýnda deðiþmekte olup, yaþ or-talamasý 58.5 olarak bulunmuþtur.
Çalýþmada, prognozu belirlemede lokal nüks, uzak me-tastaz geliþip geliþmediðine bakýlmýþtýr. Hastalarýn izlem sü-resi en az 11 ay, en fazla 4 yýldýr.
Hastalarda klinik parametreler olarak yaþ, cins, tümör lokalizasyonu boyunda lenfadenopati, uygulanan tedavi, ta-kip süreleri ve prognozlarý kaydedilmiþ ve p53 pozitifliði ile iliþkileri araþtýrýlmýþtýr.
Çalýþmamýzdaki istatistiklerde Ki kare testi kullanýlmýþ-týr.
yöntemi ile p53 No-7 antikorlar uygulanmýþtýr.
Boyamada chromalum-gelatin ile kaplanan lamlara alý-nan 4-5 mm kalýnlýðýndaki kesitler 56ÅC’de etüvde 15 dk ku-rutulup xylolde deparafinize edildi. Daha sonra alkolden ge-çirilip hidrate edildi. Sonra doku kesitlerine antijenlerin yeni-den kazandýrýlabilmesi için mikrodalga fýrýnda "Antijen Ret-rival" iþlemi uygulandý. p53 için hazýrlanan kesitler 0.001 molar ve pH=6 olarak hazýrlanan sitrat solüsyonunda mikro-dalga fýrýnda sývý seviyesi lamlarýn üzerini kapatacak þekilde 10 dk "Antijen geri kazaným" iþlemine tabi tutuldu ve Strep-tovidin-Biotin peroksidase yöntemi ile boyama gerçekleþti-rildi.
p53 iþlemi için yapýlan boyamada çekirdek boyamasý pozitif ve negatif olarak deðerlendirildi. Boyanan alan yüzde-si (%) ve boyama þiddeti negatif, hafif (+), orta (++) ve þid-detli (+++) olarak skorlandý.
BULGULAR
1994-1997 yýllarý arasýnda Akdeniz Üniversitesi Týp Fa-kültesi Kulak Burun Boðaz Hastalýklarý Baþ ve Boyun Cerra-hisi Anabilim Dalýnda larenksin yassý epitel hücreli karsino-mu tanýsý ile ameliyat edilen 33 hastanýn, yaþlarý 36-71 ara-sýnda deðiþmekte olup, ortalama 58.5’tir. hastalarýn izlem sü-resi 11-48 ay arasýnda deðiþmektedir. Ýzlem sýrasýnda bir has-ta operasyondan 18 ay sonra exitus olmuþtur. diðer hashas-talarýn izlemi devam etmektedir. Hastalardaki tümör evrelendirmesi AJCC (American Joint Comitee of Cancer) 1992’nin önerdi-ði þekilde yapýlmýþtýr (11).
Tüm hastalarýn primer tedavisi cerrahi olarak planlan-mýþtýr. 30 hasta operasyonu takiben 6 hafta sonra radyotera-piye alýnmýþtýr. 3 hastaya radyoterapi uygulanmamýþtýr.
33 olgudan 2’sine operasyon+radyoterapi sonrasý nüks görülmesi üzerine kemoterapi verilmiþtir. Bu hastalardan bi-ri 52 yaþýnda glottik larenks Ca (T2 N0 M0) tanýsý alýp opere edilmiþ, p53 (+++) olarak saptanmýþtýr. Yara iyileþmesini ta-kiben 6 hafta sonra radyoterapi uygulanan hastada 1 yýl son-ra nüks izlenmesi üzerine kemoteson-rapiye baþlanmýþtýr. Bu has-tada cerrahi sýnýr (-) gelmiþtir. Diðer hasta 68 yaþýnda in situ Ca (T1 N0 M0) saptanarak önce kordektomi uygulanmýþ ar-dýndan radyoterapi uygulanmýþtýr. Hastada 4 yýl sonra nüks görülerek salvage cerrahisi uygulanmýþtýr. Bu son operasyo-na ait materyalde p53 (+) bulunmuþtur. Hastanýn izlemi sýra-sýnda karaciðerde metastaz þüphesi nedeniyle onkoloji bölü-mü tarafýndan kemoterapi açýsýndan takibe alýnmýþtýr. Bu hastada da cerrahi sýnýr (-) olarak tespit edilmiþtir.
33 hastadan sadece bir tanesi sigara kullanmamaktadýr ve kadýndýr. Diðer 32 hastanýn hepsi erkek olup, sigara
anam-termektedir.
Glottik larenks Ca’lý 20 hastanýn 8’inde p53 sonucu (-) bulunurken 12 hastanýn p53 sonucu (+) ile (+++) arasýnda de-ðiþmektedir.
Supraglottik larenks Ca’lý 5 hastanýn p53 deðeri (-), 4 hastanýn ise (+) ile (+++) arasýndadýr. Transglottik larenks Ca’lý 3 hastanýn p53 deðeri (-) bulunurken, 1 hastanýn (++) olarak saptanmýþtýr.
Sonuç olarak 33 hastanýn 17’sinde p53 (% 51.5) pozitif bulunmuþtur.
Lokal nüks saptanan hastalarýn % 50’sinde p53 pozitif-tir. p53 negatif olan 16 hastada ise (% 94.1) lokal nüks mev-cuttur. 15 hastada ise (% 93.8) lokal nüks izlenmemiþtir.
p53 pozitif olan 17 hastanýn 1’inde (% 5.9) lokal nüks saptanmýþtýr. 16 hastada ise ( % 94.1) lokal nüks izlenmemiþ-tir. Lokal nüks oranlarý arasýndaki fark istatistiksel olarak
an-lamlý bulunmamýþtýr (p>0.05).
p53 pozitif olan 17 hastanýn % 52.9’unda nodal tutulum yoktur. % 47’sinde ise nodal tutulum izlenmiþtir. Lokal nüks oranlarý arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamlý bulunma-mýþtýr (p>0.05).
p53 pozitifliði T1-T2 tümörlerde % 35.3 iken, T3-T4 tümörlerde % 64.7 ‘dir. Bu sonuçlar da istatistiksel olarak an-lamlý deðildir (p>0.05).
p53 pozitifliði Stage I ve II’de % 41.2, Stage III ve IV’de ise % 62.5’dir. sonuç istatistiksel olarak anlamlý bulun-muþtur (p<0.05).
p53 pozitif olan 17 hastanýn % 5.9’unda cerrahi sýnýr-larda tümör mevcuttur. % 94.1’inde ise cerrahi sýnýr (-) gel-miþtir.
Cerrahi sýnýrlarda tümör pozitif olan hastalarýn % 88.9’unda p53 negatif, % 11.1’inde p53 pozitiftir.
Y
Yaaþþ CCiinnss LLookkaalliizzaassyyoonn TTNNMM CCeerrrraahhii pp5533 SSiiggaarraa UUyygguullaannaann ÝÝzzlleemm ssýýnnýýrrllaarrddaa kkuullllaannýýmmýý tteeddaavvii ssüürreessii
ttüümmöörr 52 E Glottik T2N0M0 - % 70 (+++) + TL+RT+KT 15 Ay 68 E Supraglottik T2N0M0 - % 30 (+++) + SL+RT 29 Ay 43 E Glottik T2N0M0 - (-) + NTL+RT 22 Ay 60 E Glottik T3N0M0 - % 20 (++) + TL+RT 18 Ay 62 E Glottik T1N0M0 - (-) + VL 22 Ay 50 E Supraglottik T2N0M0 - % 40 (+) + SL+RT 16 Ay 52 E Glottik T3N0M0 - (-) + VL+RT 12 Ay 58 E Glottik T2N0M0 + (-) + VL+RT 48 Ay 52 E Glottik T3N0M0 - % 10 (+) + TL+RT 12 Ay 53 E Supraglottik T1N0M0 + (-) + TL+RT 19 Ay 54 E Supraglottik T2N0M0 + (-) + SL+RT 20 Ay 48 E Glottik T3N0M0 - % 30 (+++) + TL+RT 33 Ay 36 E Glottik T1N0M0 + (-) + VL+RT 41 Ay 68 E Glottik T1N0M0 - % 10 (+) + Kordektomi+KT 13 Ay 43 E Supraglottik T1N1M0 - % 40 (++) + SL+RT 18 Ay 64 E Glottik T3N0M0 - % 10 (+) + TL+RT 36 Ay 50 E Glottik T3N1M0 - % 40 (++) + TL+RT 11 Ay 68 E Supraglottik T3N1M0 + (-) + TL+RT 25 Ay 61 K Glottik T1N0M0 - (-) + Kordektomi 13 Ay 62 E Transglottik T3N0M0 - % 20 (++) + TL+RT 14 Ay 53 E Supraglottik T2N0M0 + (-) + TL+RT 39 Ay 63 E Supraglottik T3N2M0 + % 40 (+) + TL+RT 16 Ay 71 E Glottik T1N0M0 - % 20 (+) + TL+RT 33 Ay 50 E Glottik T2N0M0 - % 70 (+) + TL+RT 12 Ay 62 E Glottik T2N0M0 - (-) + VL+RT 15 Ay 58 E Glottik T3N1M0 - % 10 (+) + TL+RT 16 Ay 53 E Supraglottik T1N0M0 + (-) + TL+RT 21 Ay 65 E Transglottik T4N1M0 - (-) + TL+RT 18 Ay 60 E Glottik T1N0M0 - (-) + TL+RT 18 Ay 67 E Transglottik T4N1M0 - (-) + TL+RT 18 Ay 54 E Glottik T1N0M0 - % 60 (+) + TL+RT 17 Ay 65 E Transglottik T4N1M0 - (-) + TL+RT 15 Ay 60 E Glottik T3N1M0 - % 40 (+) + TL+RT 11 Ay
SL: Subtotal larenjektomi NTL: Near-Total Larenjektomi VL: Vertikal Larenjektomi RT: Radyoterapi
TARTIÞMA
p53 geni 17 nolu kromozomun kýsa kolunda 13-1 böl-gesinde lokalize 53 kDa aðýrlýðýnda olan tümör süpresör ge-nidir. p53 geninin normal ürünü "wild tip" p53 protein olarak adlandýrýlan DNA’ya baðlanabilen hemodimerik bir protein-dir. DNA sentezi baþlamadan önce geç G1 fazýnda yükselir. Düþük konsantrasyonlarda eksprese edildiðinden ve sellüler proteazlar tarafýndan yýkýldýðýndan hýzlý döngüye sahiptir. Yarýlanma ömrü kýsa olduðu için ve normal hücrelerde az miktarda üretildiðinden dolayý immünohistokimyasal yön-temlerle saptanamamaktadýr. p53 genindeki mutasyonlar in-san tümörlerinde bulunmuþ en genomik deðiþimlerdir.
p53 geninin 5. ve 8. eksonlarýnda çýkan bir mutasyon mutant protein oluþturabilir. Bu mutant proteinin yarýlanma ömrü uzundur. Mutan p53 proteini konformasyonel farklýlýk gösterdiði için spesifik monoklonal antikor ile tanýnýr.
Bu çalýþmanýn amacý larenksin yassý hücreli karsino-munda hýzlý proliferasyonun bir markeri olarak p53 mutasyo-nu veya protein birikimini tespit ederek, bumutasyo-nun bir prognos-tik faktör olarak yerini araþtýrmaktýr. Ayrýca tümörün larenks-teki lokalizasyonuna göre p53 pozitifliðinde bir deðiþikliðin olup olmadýðýna bakýlmýþtýr.
Wood ve arkadaþlarý yapmýþ olduklarý çalýþmada baþ-boyun kanserlerinde p53 mutasyonunu deðerlendirmiþlerdir. Yaþlarý 40-83 arasýnda deðiþen 29 erkek ve 9 kadýn hastanýn analiz edildiði bu çalýþmada, p53 mutasyonu ile yaþ, seks, primer tümörün yeri arasýnda iliþki saptanmamýþtýr (11). Bi-zim çalýþmamýzda da hastalardan bir kadýn olup, yaþ ve cins ile p53 pozitifliði arasýnda anlamlý iliþki bulunamamýþtýr. Ýz-lem sýrasýnda sadece bir hasta exitus olduðu için toplam sað kalým ile ilgil bir yoruma varýlamamýþtýr. Çalýþmamýza alýnan hasta grubunda sadece bir hasta sigara kullanmamaktadýr. Si-gara kullananlarda p53 sonucu hem negatif, hem de (+)’den (+++)’e kadar deðiþen oranlarda boyanma özellikleri göster-miþlerdir. Bu nedenle sigara kullanýmýnýn p53 birikimini in-düklediði görüþüþü bizim çalýþmamýzdaki sonuçlara uygun-luk göstermektedir (2).
Fransa’da yapýlan bir çalýþmada Fagel ve arkadaþlarý 78 hastayý deðerlendirerek primer tümör ve nod metastazýnda mutasyon insidansýný farklý bulmamýþlardýr. Bizim çalýþma-mýzda da p53 pozitif olan 17 hastanýn % 52.9’unda nodal tu-tulum izlenmemiþtir. Hastalarýn % 47.1’inde ise nodal tutu-lum saptanýrken, aradaki fark istatistiksel olarak anlamlý bu-lunmamýþtýr (12). Bu gen deðiþikliðinin metastatik yayýlma-ya baðlý olmadýðý görüþü bizim çalýþma sonuçlarýmýzla des-teklenmektedir.
Field ve arkadaþlarý yaptýklarý çalýþmada p53
ekspres-yonunun prognostik öneminin olmadýðýný ifade etmiþtir (13). Bizim çalýþmamýzda p53 pozitifliði T1-T2 tümörlerde % 35.3
iken T3-T4 tümörlerde % 64.7’dir. sonuçlar istatistik olarak anlamlý bulunmamýþtýr. Stage I-II’ de p53 pozitifliði % 41.2, stage III ve IV’ de ise % 62.5 olarak deðerlendirilirken
ista-tistiksel olarak anlamlý fark vardýr.
Fagen ve arkadaþlarý hastalýðýn progresyonu ile p53
over- ekspresyonu arasýnda bir iliþki saptamamýþlardýr (12). Biz de p53 pozitif olan 17 hastanýn 1’inde (% 5.9) lokal nüks
saptarken, 16 hastada (% 94.1) lokal nüks tespit etmedik. Lo-kal nüks oranlarý arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamlý bulunmamýþtýr.
Sonuç olarak; p53 pozitifliði ile nodal tutulum ve lokal
rekürrens arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki sap-tanmamýþtýr. Toplam sað kalým süreleri ile p53 iliþkisini de-ðerlendirmek amacýyla çalýþmamýz devam etmektedir. Þu
anki izlem süremiz bu konuda yorum yapmak için kýsa ola-rak deðerlendirilmiþtir. Ayrýca sigara kullanan hastalarýn bir kýsmýnda p53 (-) iken, diðer bir kýsmýnda (+) ile (+++)
ara-sýnda deðerlerin saptanmasý sigara ile p53 araara-sýndaki iliþkinin belirleyici olmadýðý sonucunu doðurmaktadýr.
KAYNAKLAR
1. GREENBLATT MSN, BENNETT WP, HOLLSTEIN M et al. Mutations in the p53 tumor suppressor gene clues to cancer et-hiology and molecular pathogenesis. Cancer Res., 1994; 154: 4855-78.
2. BOYLE JO, HAKIM J, KOCH W, et al. The incidence of p53 mutations increases with progression of head and neck cancer. Cancer Res., 1993; 53:4477-80.
3. CAAMARO J, ZHANG SY, ROSVALD EA, BAUER B, Klein-Szanto AJP. p53 alterations in human squamous cell carcinoma cell lines. Am J Pathol., 19933; 142: 1131-39.
4. FIELD JK, SPANDIDOS DA, MALLIRI A, GOSNEY JR, Vi-agininis M, Steel PM. Elevated p53 expression correlates with history of heavy smoking in squamous cell carcinoma of the head and neck. Br j Cancer, 1991; 64:573-7.
5. GUSTERSON B, ANBAZHAGEN R, WARREN W, MIDGE-LEY C, LANE DP, OLTARE M, et al. Expression of p53 in premalignent and malignent squamous epithelium. Onccoge-ne, 1991; 6: 1785-89.
6. LARYDOR JD, PARTRIDGE M. expression of the tumor suppressor gene p53 in oral cancer. Br J Oral Maxillofac Surg., 1992¸30 : 214-20.
7. WARNAKULASURIYA KAAS, JOHNSON NW. Expression of mutant nuclear phosphoprotein in oral carcinoma and po-tentially malignant oral lesions. J Oral Pathol Med., 1992; 21: 404-8.
8. DURSUN G, SAK SD, AKYOL G, DURSUN A, EREKUL S, DEMIRELLER A, AKÝNER M. overexpression of p53 in laryngeal carcinoma: clinicopathological implications. ENT Journal, 1995; 74: 4
9. HARIO Y, TAKAHASHI T, KUROISHI T, HIBI K, SUYAMA M, NIIMIM T, et al. Prognostic significance of p53 mutations and 3p deletions in primary resected non-small cell lung can-cer. Cancer Res., 1993; 53: 1-4.
10. THORLACILLIS S, BÖRRSEN AL, EYFJÖRD JE. Somatic p53 mutations in human breast carcinomas in an Iclanding po-pulation: a prognostic factor. Cancer Res., 1992; 53: 1637-41. 11. AMERICAN JOINT COMITEE ON CANCER: Manual for
Staging cancer. Philedelphia. Lippincott. 1992
12. WOOD NB, KOTELNIKOV V, CALDERELLI D, et al. Mu-tation of p53 correlates with rapid tumor proliferation and po-or survival in squamous cell cancer of the head and neck. Laryngoscope. 1997; 107: 827-33.
13. FIELD JK, PAVELIC ZK, SPANDIDOS DA, STAMBROOK PJ, JONES AS, GMLUCKMAN JL. The role of the p53 tumor suppressor gene in squamous cell carcinoma of the head and neck. Arch Otolaryngol Head and Neck Surg., 1993; 119: 1118-22.
