HUKUKUN TEMEL KAVAMLARI

HUKUKUN TEMEL

KAVAMLARI

Kanun Boşluğu ve Doldurulması

• Bir hukuksal sorun hakkında yasada kural bulunmamasına “yasal boşluk” adı verilir. Hukukta iki tür boşluktan söz edilebilir.

• Gerçek boşluk; yasada konu ile ilgili hiçbir kuralın bulunmadığı durumu ifade eder.

• Gerçek olmayan boşluk ise yasada bulunan kuralın yeterli olmadığı durumu ifade eder.

• Boşluk doldurmanın iki yolu:

• Örnekseme (kıyas) Yolu: Benzer bir sorun için konmuş olan hukuk kuralında yararlanılarak yasada bulunan boşluğun giderilmesidir.

Örneğin, Soyadı Kanununa göre “iğrenç ve gülünç” soyadları

kullanılamaz. Soyadları hakkındaki bu kural, örnekseme yolu ile adlara da uygulanabilir. Örnekseme yolu ile boşluk doldurulmasında

yürürlükteki hukuk sistemi içinde kalınır ve mevcut hukuk kurallarından yararlanılır. Ancak Ceza Hukukunda örnekseme yoluna kural olarak

başvurulmaz. Çünkü Ceza hukukunda “Kanunsuz suç ve ceza olmaz”

ilkesi vardır. İdare Hukuku alanında da bireylere örnekseme yolu ile

yükümlülükler getirilemez.

• Yargıcın Hukuk Yaratması Yolu: Örneksemeden yararlanılarak boşluk doldurmanın mümkün olmadığı durumlarda yargıç, kendi koyacağı kural ile boşluğu doldurur. Buna yargıcın hukuk yaratma yetkisi denir.

Yaratılacak kural öncelikle görülmekte olan duruma çözüm getirir

nitelikte olması gerekmekle birlikte benzer olaylara da uygulanabilir

nitelikte olmalıdır.

Kamu Hukuku ve Özel Hukuk Ayırımı:

• Romalı Hukukçu Ulpianus’un yaptığı ayrıma göre Kamu Hukuku Roma Devletine, Özel Hukuk ise bireylerin çıkarına ilişkindir. Toplumdaki bazı ilişkiler kamu yararını ilgilendirirken bazı ilişkiler de bireylerin yararını ilgilendirir. Ancak bu ayrım, feodal hukuk sisteminin egemen olduğu Ortaçağda kaldırılmıştır. Çünkü bu çağda devletin kişiliği ile

hükümdarın özel kişiliği birleşik bir görünüm almıştır. ülkeler

hükümdarların özel mülkü, toprağı işleyenler ise hükümdarın kiracıları

konumunda değerlendirilmiştir. Böyle bir anlayışta hukuk kurallarının

kamu ve özel olarak ayrılmasının da bir anlamı olmayacaktı.

Kamu Hukuku ve Özel Hukuk Ayırımı:

• Fransız Devrimi ile birlikte, egemenliğin kaynağının yeniden

araştırılması ve modern devlet anlayışının ortaya çıkışı kamu – özel

hukuk ayrımının yeniden yapılmasına yol açmıştır. Bu ayrımın nasıl

yapılması gerektiği konusunda ise farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bu

görüşlerin en önemlileri aşağıda sıralanmıştır.

Kamu Hukuku

• İnsanların toplum halinde yaşamaya başlamaları ve bunun sonucu olarak Yöneten ve Yönetilen sınıfların ortaya çıkışı toplumlarda devlet yapısının ve anlayışının yerleşmesini sağlamıştır.

• Devletin kişilerle olan ilişkilerinde uyguladığı kurallar bir

araya getirilerek bunlara genel bir ifade ile “Kamu

Hukuku Kuralları” denilmiştir.

1. Anayasa Hukuku:

• Kamu hukuku kuralları, başta Anayasa olmak üzere 6 ana başlık altında incelenmektedir.

• Anayasa Hukuku, devletin yapısını (biçimini), özelliklerini, devlet

örgütünü, hak ve yetkilerini ve bireylerin devlet ile olan ilişkilerini

belirler. Her devletin bir Anayasa Hukuku bulunmasına karşın bu

anayasalar her zaman yazılı hukuk metinleri olmayabilmektedir

(İngiltere örneği). Ancak anayasası olmayan devlet yoktur

• Genelde bütün anayasalarda devletin üç temel görevinden söz edilmektedir, bunlar Yasama, Yürütme ve Yargıdır.

• Yasama: Halk adına egemenlik hakkını kullanarak toplumu

yönlendirecek yazılı hukuk kurallarını yani yasaları yapar ve ayni

zamanda Yürütmeyi denetler. (Meclise sunulan Soru ve Gensoru

mekanizmalarını kullanır)

• Yürütme: Yasalar ile kendisine tanınan hak ve yetkileri kullanarak kamu hizmetlerini yerine getirir.

• Yargı: Yasamayı denetler (Anayasaya uygunluk denetimi yaparak) ve

yürütme organı ile yurttaşların işlem ve eylemlerinin hukuka (yasaya)

uygun olması için verilen görevleri yapar.

• Kuvvetler ayrılığı: Her üç organın birbirinden bağımsız olması

görüşünü savunur. Ülkemizde 1961 ve 1982 Anayasaları Kuvvetler ayrılığı prensibini taşımaktadır

• Kuvvetler birliği: Yasama, Yürütme ve Yargı erkleri tek bir organda

toplanmaktadır. Ülkemizde 1924 Anayasası kuvvetler birliğine örnek

gösterilebilir, her üç erk yasama meclisinde toplanmıştı.

2. İdare Hukuku:

• Devlet yönetiminde görev alan organların temel ilişkilerini, görev ve yetkilerini, güncel işlerin yapılışını düzenleyen hukuk dalıdır

• idare hukukunda eşitlik ilkesi değil astlık – üstlük ilkesi geçerlidir.

Yönetimin alt kademeleri yasalar aykırı olmadığı sürece üstün

talimatlarına uyma zorunluluğu vardır.

3.Uluslararası Kamu Hukuku:

• Egemen ve bağımsız devletler ile uluslararası kuruluşların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk dalına Uluslararası Hukuk ya da

Devletler Genel (Kamu) Hukuku denilmektedir. Egemen ve bağımsız devletlerin yanı sıra sınırlı bağımsızlığa sahip ya da henüz devlet

sayılmayan toplulukların aralarındaki ilişkiler de uluslararası kamu

hukuku kurallarına göre sürdürülmektedir.

4. Ceza Hukuku:

• Kamu hukukunun bu dalı toplumun düzenini bozan davranışlar (suçlar) ve bunlara verilen cezaları kapsamaktadır. Ceza Hukuku “Kanunsuz

suç ve ceza olmaz” ilkesinin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu ilkenin anlamı eylemi suç sayan düzenlemenin yasa ya da yasa gücünde

kararname olması gerektiğidir.

• a)Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi

• Suçta kanunilik ilkesi: Bu ilkeye göre yasada suç olarak tanımlanmamış bir eylem için ceza verilemez.hakim yasada sayılmayan eylemleri suç kapsamında değerlendirerek kimseye ceza veremez.

• Cezada kanunilik ilkesi: Kanunun suç saydığı eylemlere ancak kanunda

yazılı ceza verilebilir.Bir eylem için yasada ceza verilmemiş ise o eylem

suç olarak nitelendirilemez.Türk Ceza Kanunun 1.maddesi bu konuyu

açık olarak belirtmiţtir.

• b)Ceza Hukuku kuralları geçmişe etkili değildir.

• c)Yasayı bilmemek mazeret sayılmaz

Yargılama Hukuku:

• Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve

yöntemlerle ilgili hukuk kuralları yargılama hukuku içinde yer alır.

İcra ve İflâs Hukuku:

• “Cebri İcra Hukuku” da denilen İcra ve İflas Hukuku borçlunun

borcunu kamu gücü aracılığı ile yerine getirmesidir. Kendi istekleri ile borçlarını ve yükümlülüklerini yerine getirmeyen gerçek ve tüzel

kişilere karşı, İcra veya İflas Dairelerine başvurulur.

HUKUKUN AMAÇLARI

• Özgürlük

• Barış

• Adalet

• Eşitlik