TEŞEBBÜS Özgür Küçüktaşdemir

(1)

TEŞEBBÜS

Özgür Küçüktaşdemir

(2)

Iter Criminis (Suç Yolu)

DÜŞÜNCE İCRA

TAMAMLANM A

• Fiil soyut suç tipine tümden uymakta ve benzeşmektedir.

SONA ERME

• Kesintisiz suçlarda. Örneğin hürriyetten yoksun

bırakma

Küçüktaşdemir

2

(3)



Ceza Kanunu’nda yer alan özel hükümlerde suç fiilleri tipikleştirilirken tamamlanmış halleri esas alınmıştır.

 Örneğin TCK md.81- «Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.»

 Bir insana öldürme kastıyla ateş edildiğini ve failin ıskalaması sonucu fiilin gerçekleşemediğini düşünün.

 Mahpus A, günlüğünde gardiyan G’yi öldürmek için can attığını, bunun için yaptığı planları yazmış, günlüğü gardiyanlar tarafından elde edilmiştir. A’nın cezai sorumluluğu bulunur mu?

Küçüktaşdemir

3

(4)

 Suça Teşebbüs

Madde 35- (1) Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.

(2) Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.

Küçüktaşdemir

4

(5)

TEŞEBBÜS



Eğer teşebbüsü düzenleyen Türk Ceza Kanunu’nun 35.maddesi hükmü olmasaydı icrası tamamlanamamış suçlar cezalandırılamayacaktı.



Bu nedenle teşebbüse ilişkin kanunumuzdaki hüküm ceza sorumluluğunu genişletici niteliktedir

^.

Küçüktaşdemir

5

(6)

TEŞEBBÜSE İLİŞKİN TEORİLER

Objektif Teori

• Failin hareketinin, hukuksal bir

değere yarattığı tehlikeyi esas alır.

Sübjektif Teori

• Fail dış dünyaya suç işleme

iradesini yansıtmıştır.

• Fail tehlikeliliğini ortaya

koymuştur.

Karma Teori

• Hem dış dünyada failin hareketinin yarattığı tehlikeyi hem de failin yeteneklerini ve iradesini esas alır.

Küçüktaşdemir 6

(7)

KARAR

HAZIRLIK HAREKETLERİ

İCRA

HAREKETLERİ

• GÖNÜLLÜ VAZGEÇME

TEŞEBBÜS

NETİCE

• GÖNÜLLÜ VAZGEÇME

SONA ERME

• ETKİN PİŞMANLIK

Küçüktaşdemir

7

(8)

TEŞEBBÜS

SÜBJEKTİF KOŞULLAR

Failin kasıtlı hareketi. Çünkü

kafasında suçu tamamlayacağı tasavvuru ile hareket

eder.

Olası kastla teşebbüs bağdaşmaz.

OBJEKTİF KOŞULLAR

Elverişli hareketler İcraya başlamak Suçun

tamamlanamaması

Küçüktaşdemir 8

TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI

(9)

TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI

• BİR SUÇU İŞLEME KASTI

1

• SUÇUN İCRASINA BAŞLANMASI

2 • ELVERİŞLİ HAREKET

3

• SUÇUN FAİLİN ELİNDE OLMAYAN NEDENLERL E AKAMETE UĞRAMASI

Küçüktaşdemir 4

9

(10)

1.SUÇU İŞLEME KASTI

 Tamamlanmış suç hangi kastla işleniyorsa, teşebbüs derecesinde kalan suç da aynı kastla işlenir. Dolayısıyla irade aynıdır.

 Tipiklikte özel kast aranıyorsa, özel kastında mevcut olması gerekir.

 Buradaki kast, doğrudan kastı ifade eder.

○ Netice olası kastı belirler.

 Taksirli suçlara teşebbüs edilemez.

 Teşebbüs aşamasında kalmış suçlar, hareket tipikliği tam olarak karşılamadığından kast unsuru olmadan anlaşılamaz.

Küçüktaşdemir

10

(11)

2.SUÇUN İCRASINA BAŞLANMASI

-Kanunini tipte yer almaz.

-Suçla korunan hukuki menfaati tehlikeye

atmaz.

-Hürriyet alanıdır.

-OBJEKTİF ÖLÇÜT:

HAREKETİN İLTİBASA YER

VERMEMİŞ OLMASI 1-Bulunduğu aşama itibariyle failin cürmi amacını açıkça ifade etmelidir.

2-Öyle bir noktada olmalı ki, artık failin hareketini

sonuçlandırmaktan vazgeçmesi ihtimali çıkarılmamalıdır.

HAZIRLIK HAREKETLERİ İCRA HAREKETLERİ

Küçüktaşdemir

11

Yani fiille, suçun gerçekleştirilmesi için gerekli ve engel bir neden olmasa suç gerçekleştirilebilecekse doğrudan doğruya icrasına başlanmıştır.

(12)

SUÇUN DOĞRUDAN DOĞRUYA İCRASI

HAZIRLIKLI HAREKETLERİ İCRA HAREKETLERİ AYRIMINDA GÖRÜŞLER

OBEKTİF GÖRÜŞLER

•Failin hareketlerinin kanuni tipteki yakınlığına, benzerliğine göre değerlendirme yapılır.

•Ayrıca hareketin nedenselliği, kanuni tipteki harekete zorunlu olarak bağlı olup olmadığına da bakılır.

SÜBJEKTİF

•Failin davranışları ve dolayısıyla iradesi suç işleme kastını kuşkuya yer vermeyecek şekilde ortaya koyuyor mu?

KARMA GÖRÜŞLER

•Objektif görüşün önceliği olsa da durumu göre sübjektif görüşten de yararlanılması mümkündür.

Küçüktaşdemir 12

(13)

3.ELVERİŞLİ HAREKETLER



Hareketin öngörülen sonucu gerçekleştirme kapasitesi, imkanıdır.

 Hareketin suçun icrasına elverişliliğinde kullanılan vasıtanın yanı sıra failinin tüm faaliyetleri içinde bulunduğu şartlar dikkate alınır.

○ Elverişlilik somut olaya göre belirlendiğinden mutlak değil, nispi bir kavramdır.

(14)

BİR HAREKETİN ELVERİŞLİ OLUP OLMADIĞININ TESPİTİYLE İLGİLİ GÖRÜŞLER

OBJEKTİF GÖRÜŞ

• Fiil temellidir.

• Vasıtalara ve harekete

bakılır.

SUBJEKTİF GÖRÜŞ

• Fail temellidir.

• Failin

yeteneğine ve şartlarına

bakılır.

Küçüktaşdemir

14

! Bu bakış açılarından her biri, somut olaya göre beraber veya ayrı ayrı kullanım alanı bulabilir.

(15)

ELVERİŞLİ HAREKETLER

Küçüktaşdemir

15

(16)

4. SUÇUN TAMAMLANAMAMASI



Failin elinde olmayan, suçun icrasının tamamlanmasını engelleyen nedenler bulunmalıdır.



Suçun tamamlanmaması failin iradesine bağlıysa gönüllü vazgeçme söz konusudur.

Küçüktaşdemir

16

(17)

SUÇUN TAMAMLANAMAMASI

Objektif Açıdan

• Yapılan hareketlerin bütün iz ve eserlerini, olağan hayat tecrübelerine göre ortadan kaldırma olanağı var mı? (Gönüllü

vazgeçme açısından önem arz eder.)

Sübjektif Açıdan

• Fail kendi açısından suçun tamamlanması için bütün hareketleri yaptığını düşünüyor mu?

(18)

TAM TEŞEBBÜS-EKSİK TEŞEBBÜS

HAREKET

•İCRA HAREKETLERİ YARIM KALMIŞSA

•EKSİK TEŞEBBÜS

NEDENSELLİK NETİCE

•İCRA HAREKETLERİ BİTMİŞ AMA NETİCE GERÇEKLEŞMEMİŞSE

•TAM TEŞEBBÜS

Küçüktaşdemir

18

(19)

PRATİK I



A, B’nin suyuna arsenik katar. B’nin suyuna katılan arsenik miktarı onun birkaç günlük tedavinin ardından iyileşmesine neden olacak şekilde etkilemiştir.

 Zehri ve miktarını, yeterlilik ve elverişlilik açısından değerlendiriniz.

Küçüktaşdemir

19

(20)

PRATİK II



A ve B kavga ederler. B üzerindeki bıçağı çekerek, A’nın üzerine hamlede bulunur. A çevik bir hareketle A’nın hamlesinden kaçar ve o sırada arkadaşları C, B’yi tutarak elinden bıçağı alır.



Hırsız H, Angora sitesindeki bir villaya girer.

Daha sonra üst kattan duyduğu gürültüler üzerine evden ayrılır. Daha önce de aynı sitedeki bir evin maymuncukla kapsını açmaya çalışmış ama başaramamıştır.

Küçüktaşdemir

20

(21)

PRATİK III



A silahını B’ye doğrultup ateş eder. A silahın ateşlenmesi sonucu yaralanır ama hastanede tedavi altına alınarak hayati tehlikeye girmesi engellenir.



Bir müessir fiilin adam yaralamaya mı yoksa adam öldürmeye mi yönelik olduğu nasıl anlaşılır?

 A’nın kurşunları, B’nin belden üstüne birden fazla defa isabet etseydi cevabını ne olurdu?

 A’nın kurşunları, B’nin bacağını sıyırsaydı cevabınız ne olurdu?

Küçüktaşdemir

21

(22)

Bir Yargıtay Kararı

“Oluşa, tüm dosya kapsamına ve mahkemenin kabulüne göre; evli olan katılan Huri ve sanık Ferhat'ın ayrı yaşadıkları, olay günü sanığın müşterek çocuklarını görmek amacıyla katılanın evine gittiği, evin önünde aralarında çıkan tartışma sırasında katılanın kendisine küfretmesine sinirlenen sanığın yanında taşıdığı bıçağı çıkartarak hedef gözetmeksizin rastgele sallamaya başladığı, göğüs, sırt, kafa, kol ve bacak bölgelerinden basit bir tıbbi müdahale ile iyileşemeyecek şekilde katılanı yaraladığı olayda; Sanık Ferhat ve katılan Huri arasında olay öncesi öldürmeyi gerektirecek husumetin bulunmaması, katılanda hayati tehlikeye neden olan yara bulunmaması, sanığın ciddi bir engel bulunmadığı halde eylemine kendiliğinden son vermesi dikkate alındığında, eylemi ile ani olarak ortaya çıkan kastının” neye yönelik olduğunu değerlendiriniz. (Ayrıca bkz. 1. CD 01.07.2015, 791/4213)Küçüktaşdemir 22

(23)

TEŞEBBÜS HALİNDE

CEZA MİKTARININ BELİRLENMESİ

 TCK md. 35/2

 Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı

indirilir. Küçüktaşdemir 23

5237 sayılı TCK’yla suça «eksik teşebbüs», «tam teşebbüs» ayrımı kaldırılmıştır.

(24)

ÖRNEK OLAYLAR

 A silahını çeker ve B’ye birkaç el ateş eder. B ağır yaralansa da daha sonra hastanede hayati tehlikeyi atlatır.

 A silahını çeker ve B’ye birkaç el ateş eder. Bütün atışlarını ıskalar.

 A silahını çeker ve B’ye ateş eder. Tutukluk yapan silahını o sırada olay yerindeki başka bir kişi zorla elinden alır.

Küçüktaşdemir

24

(25)

TEŞEBBÜSE ELVERİŞSİZ SUÇLAR

 NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞAN SUÇLAR

 OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME ŞARTI İÇEREN SUÇLAR

 TAKSİRLİ SUÇLAR

 Kanun teşebbüs için kasıtlı bir suçun varlığını arar.

 SALT HAREKET SUÇLARI

 Eğer hareket parçalara bölünebiliyorsa mümkündür.

 İHMALİ SUÇLAR

 İhmali suçlarda ne netice vardır ne de hareket parçalara bölünebilir.

 İhmal suretiyle icra suçlarında netice bulunduğundan teşebbüse elverişlidir.

Küçüktaşdemir

25

(26)

GÖNÜLLÜ VAZGEÇME

TCK Md. 36

(27)



Gönüllü Vazgeçme

 TCK Madde 36- (1) Fail, suçun icra

hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.

Küçüktaşdemir

27

(28)

GÖNÜLLÜ VAZGEÇNE

 Aslında gönüllü vazgeçme failin kendi isteğiyle, herhangi bir zorlama olmadan, sürdürme olanağı varken kendi

hareketlerine devam etmemesini tanımlar.

 Buna karşın bir önceki slayttan da anlaşılabileceği üzere

kanun, tanımında icra hareketlerini tamamlayan failin sonucu oluşmadan engellemeye yönelik etkin hareketlerini ifade eden etkin pişmanlıkla gönüllü vazgeçmeyi aynı maddede birbiri

içinde düzenlemiş ve bunun yerine özel kısımda ilgili suçlarla ilgili etkin pişmanlık başlığı altında düzenlemelere gitmiştir.

 Kanunun düzenlemesine göre, suç tamamlanmadan önceki, yani netice gerçekleşmeden önceki hallerde gönüllü vazgeçme, suç işlendikten sonra, yani netice oluştuktan sonraki hallerde etkin pişmanlık söz konusu olacaktır.

(29)

GÖNÜLLÜ VAZGEÇME

 «Devam ederek işlemekte olduğu suçu bitirme imkanı varken bu yola gitmeyen, dolayısıyla icrasına başladığı suç fiilinden vazgeçmek isteyen suçluya, işlemekte olduğu suçun cezası verilmemekle birlikte, bir ödül sunulmuş olmaktadır.»

 «Kanun koyucu sadece cezayla değil, bu yolla da, kurallarına uyulmasını sağlamak istemiş, dolayısıyla son bir kez suç işlemiş kişiyi kazanmaya çalışmıştır.»

Küçüktaşdemir

29

(30)

SUÇUN TAMAMLANMAMIŞ OLMASI

• Davranış aktif olarak sonucu engellemeye yönelik olmalıdır.

• Suç tamamlanmış ve netice önlenememişse etkin pişmanlık söz konusu olur.

VAZGEÇMENİN GÖNÜLLÜ OLMASI

• Fail, suçun icrasını sonuna kadar gerçekleştirme imkanına sahipken, dış bir etken olmaksızın kendi isteğiyle vazgeçer.

Küçüktaşdemir

30

(31)

GÖNÜLLÜ VAZGEÇME

 Failin suçu işleme kararını değiştirmesi ve isteyerek faaliyetine son vermesidir.

 Yine teşebbüs aşamasında kalmış bir suç söz konusudur.

 Çünkü fail fiilin icrasını kesmiş veya neticenin gerçekleşmesini engellemiştir.

 Kanun vazgeçmenin saikine bakmamış, nihai olmasını da aramamıştır.

 Yeter ki risk makul bir insanın vazgeçmesine elverişli olmasın.

Küçüktaşdemir

31

(32)

GÖNÜLLÜ VAZGEÇMENİN ESASINI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER

SÜBJEKTİF TEORİLER POLİTİKASINA SUÇ

DAYANAN GÖRÜŞLERİ

OBJEKTİF TEORİLER

• İptal teorisi, butlan teorisi, kastın zayıflığına ve kastın sonradan yok olduğuna ilişkin görüşler, karine teorisi vs.

• Psikolojik zorlama teorisi, altın köprü teorisi,

cezalandırmadaki

amaçların gereksizleştiğine ilişkin görüş, af/ödül teorisi.

• Fail suçun koşullarını, vazgeçmesiyle geriye doğru yok ettiğinden hukuka aykırılık kalkar.

(33)

PRATİK IV

 Karadenizli olan A, arkadaşı B ile girdikleri bir siyasi tartışma sonucu sinirlerine hakim olamaz ve çektiği silahıyla B’yi vurarak ağır yaralanmasına sebep olur. Sonra yakın arkadaşının ölmesinden korkarak, ona ilk yardımda bulunduğu gibi, arabasına atıp hızla hastaneye götürür. B hastanede iyileştirilir.

 B hırsızlık amacıyla girdiği evde, değerli eşyaların kasada saklandığını görür ve çetesiyle daha sonra gelmek üzere evden bir şey almadan ayrılır.

(34)

ETKİN PİŞMANLIK

(35)

ETKİN PİŞMANLIK



Etkin pişmanlığın söz konusu olabilmesi için suç yolunun tamamlanması gerekmektedir.



Genel hükümlerde yer almaz.



Sadece özel hükümlerde düzenlendiği suçlarla ilgili olarak uygulama alanı bulur.

 İstisnai niteliktedir.

(36)

SORUŞTURMADAN ÖNCE

KOVUŞTURMADAN ÖNCE

HÜKÜMDEN ÖNCE

HÜKÜM KESİNLEŞMEDEN ÖNCE

MAHKUMİYET SONRASI

Suç tamamlanır ve gönüllü vazgeçmeden yararlanılmazsa eğer, etkin pişmanlık,

Küçüktaşdemir

36

(37)

ÖRNEK I

 ORGAN ve DOKU TİCARETİ (TCK md. 91 ve 93)

 Etkin pişmanlık

Madde 93- (1) Organ veya dokularını satan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce durumu merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.

(2) Bu suç haber alındıktan sonra, organ veya dokularını satan kişi, gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve diğer suçluların yakalanmasına hizmet ve yardım ederse; hakkında verilecek cezanın, yardımın niteliğine göre, dörtte birden yarısına kadarı indirilir.

Küçüktaşdemir

37

(38)

ÖRNEK II

 KİŞİYİ HÜRRİYETİNDEN YOKSUN BIRAKMA (TCK Md. 109 ve 110)

 Etkin pişmanlık

 Yukarıdaki maddede tanımlanan suçu işleyen kişi, bu suç nedeniyle soruşturmaya başlanmadan önce mağdurun şahsına zararı dokunmaksızın, onu kendiliğinden güvenli bir yerde serbest bırakacak olursa cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.

Küçüktaşdemir

38

(39)

İŞLENEMEZ SUÇ

(40)

İŞLENEMEZ SUÇ

Kullanılan vasıta vakıanın oluşuna göre

elverişsizdir.

Suçun konusu

bulunmamaktadır

(41)

İŞLENEME Z SUÇ

ELVERİŞSİ Z HAREKET

MADDİ KONUNUN

YOKLUĞU

MUTLAK

YOKLUK NISPİ

YOKLUK

(42)

İŞLENEMEZ SUÇ

 Vasıtanın elverişliliğinin tespitinde olayın oluşu dikkate alınır.

 Fiilin cereyanı sırasında maddi konunun mevcudiyeti olası gözüküyorsa işlenemez suç söz konusudur.

 Örneğin, otobüste, para cüzdanını çıkarken evinde unutun bir yolcunun cebine eline sokarken yakalanan bir

yankesicinin durumunda hırsızlık suçuna teşebbüs vardır.

(Nispi Yokluk)

 «Gerçekleştirilen hareket hayatın olağan akışında tehlike oluşturuyor mu?»

Küçüktaşdemir

42

(43)

PRATİK V

 A, karısının kendisini aldattığını düşünmektedir.

Arkadaşı B, A’nın delikanlı birisi olduğunu, namusunu temizlemesi gerektiğini, kendisine destek verebileceğini söyler ve ona kuru sıkı bir tabancayı gerçek diye satar. A eve girer girmez, mutfakta çalışmakta olan karısına uzak mesafeden kuru sıkı tabancayla hedef gözeterek ateş eder.

 A’nın tabancası gerçek olsa ama içine kurşun doldurmak acemilikten aklına gelmediğinden boş tabancayla ateş etse cevabınız değişir miydi?

Küçüktaşdemir

43

(44)

VARSAYIMSAL SUÇ

 Aslında hata teorisiyle ilgilidir.

 Failin esasında herhangi bir suçu oluşturmadığı halde, fiilinin bir suçu oluşturduğunu sanmasıdır.

 Failin fiili kanunun bir hükmünü ihlal etmediği için ortada bir suç da yoktur.

Küçüktaşdemir

44

(45)

KAYNAKÇA

 HAFIZOĞULLARI/ÖZEN, TÜRK CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, US-A YAYINLARI, ANKARA

 İÇEL, CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, Beta Y., İstanbul

 HAKERİ, CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, ADALET, ANKARA

 AYDIN, Devrim «Suça Teşebbüs»

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/270/2429.pdf