■ H ü
Şehzadebaşı cami Kubbesi Dome of Şehzade Mosque
TURKISH RENAISSANCE 400 YEARS AGO
The magnificent master-builder
SİNAN
T
he European T h e w hole o f E u ro p e , Renaissance. following the example of Italy, gradually awakes from the slumber of centuries. The rebirth of Europe is con cealed b eh in d the m y sterio u s sm ile of Leonardo da Vinci’s immortal portrait. Galileo’s scientific theories shake the very foundations of the Vatican. The architectural genius of Michelangelo will shortly be revealed. In Istanbul, the capital of a world empire, the Grand Vizier Azam Lutfi Pasha submitted a proposal for the construction of a wooden bridge across the Prut, to be completed in the extraordinarily short time of thirteen days. It was to be entrusted to the Janissary Sinan, and the Grand Vizier was as yet unaware that he had discovered another of the great geniuses of the century.W ith his appointment by Suleyman the Magnificent as Imperial Architect,
Sinan was to start out on a brilliant career which was to see the construction of 470 monuments, each one of them a masterpiece, and was to win undying fame as one of the greatest architectural geniuses the world had ever known.
1988, the 400th anniversary of Sinan’s death, has been chosen as the “ International M im ar Sinan Y ear” . C o n feren ces and a n u m b e r of discussions were held abroad on the topic of Sinan’s life and personality. T he d o cum entary d e p artm en t of A n k ara T R T has a rra n g e d the production of a 4-part dram atic documentary entitled “ M im ar Sinan” . T h e series to u ch es u p o n the co n stru ctio n of the Suleym aniye Mosque and it supplies the viewer with some valuable information on the various aspects of his architectural genius. It also dwells to a certain extent upon the political background of the O ttom an Empire of that period.
Mimar Sinan’ı muhteşem kılan eseri“ Süleyma- niye Camii” Masterpiece of Mimar Sinan: Süleymaniye Mosque Şehzade Camii, Mimar Sinan'ın ilk büyük eserlerinden biri. First major work of Sinan to embrace a concept of centralised space and a structural expression totally Ottoman.
Ayrı bir önem verilerek inşa edilen şerefeler başlı başına birer sanat eseridir. From the minarets prayer gallery ''şerefe” the call
to prayer could be heard around
the city.
Sinan immediately plunged into the most feverish activity. Although he had been Head Architect for only ten years, he had already proved his ability in
36
MAGAZİN 6 -7 /8 8A masterpiece is bom : 1550. The power and strength of the Ottom an Empire is at its peak. But a strange mood of melancholy has seized the all- powerful monarch. He is now fifty, and conscious that old age is approaching. At the same time, he has been greatly affected by the death of his son, the Sehzade M ehm et, in the H ungarian campaign. H e sees everything in the world as transitory and ephemeral, and wishes to leave something permanent to those who will succeed him. This will be a great complex comprising a place of worship, a hospice where the hungry can be fed, a hospital to care for the sick, and an institution of advanced learning.
constructing a num ber of monuments, and was in the Sultan’s favour. The plans were soon ready. Suleymaniye was to be the greatest and most advanced religious, social and cultural complex the capital had yet known, with five m edreses or colleges, (four theological and one medical), one darulhadis (school where the traditions of Islam are taught), a school, a hospital, a caravanseria, a publicai fountain, a soup kitchen or hospice, and a reading room, in addition to the great mosque. The Sultan approved the project and work immediately began. Fermans were sent out to every corner of the Empire summoning the most highly skilled artisans and craftsmen to Istanbul. At that period, the Empire possessed the finest a rc h ite c ts, decorators, calligraphers and carvers in the world.
W ork on Suleymaniye did not prevent Sinan from engaging in other activities. Although at times the construction of the Suleym aniye com plex ra n up ag ain st certain difficulties, it was completed on time.
The result was a masterpiece in the full sense of the word. First of all, the acoustics were suberb. Secondly, the spacious interior of the building and the light pouring in from the windows and the dome was perfectly adjusted to produce the maximum spiritual effect. Another feature of the building was its visibility from almost every part of Istanbul. W hen the day of its opening arrived and Sinan handed the golden key to Suleyman the Magnificent, the Sultan returned it with the words, “ The honour of opening this great monument belongs to you!” This is the greatest honour an artist could ever be given.
Although during that year, for the first time, the Ottom an bugget had run into deficit, half of the whole imperial budget was allocated to the completion of this great work. The real aims of Suleyman the Magnificent and the architect Sinan were to set the seal of O ttom an personality upon the ancient city of Byzantium, and to create in Istanbul a culture that would never die.
The most remarkable feature of Sinan’s work is its synthesis of the cultural legacies bequeathed by the various civilizations that have existed at one time or another in Anatolia. From the Seljuk architecture he had known in his childhood in Kayseri and the childhood Byzantine culture he became acquainted with in Istanbul, he created a co m p letely o rig in a l style of architecture that made him a world architect of universal status.
Mimar Sinan’ın eserleri sadece camiler değildir. Köprüler ve diğer günlük gereksinimleri karşılayacak pek çok yapıda Sinan’ın imzası vardır. Mimar Sinan’s bridges have proven technically sound över hundreds of years.
sel Programlar Müdürlüğü de, bu çalış malara paralel olarak, “ Mimar Sinan” adlı 4 bölümlük dramatik-belgesel bir di zi program yayınlandı. Dizide, Süleyma- niye Camiinin inşaatı çevresinde Mimar Sinan’m hayatı ve sanatından bir safha ak tarılır, mimari dehası hakkında bilgi ve rilirken, dönemin Osmanlı İmparatorlu ğu üzerinde tesbitlere de yer verildi.
Yıl 1550. Osmanlı imparatorluğu gü cünün ve gelişmesinin doruğundadır. Ama padişahı tuhaf bir hüzün sarmıştır. Bir taraftan 50 yaşma gelmiş olmanın ge tirdiği yaşlılık hissi, diğer taraftan Maca ristan seferindeyken oğlu şehzade Meh- med’i kaybetmiş olmanın acısı Kanuni’- yi iyiden iyiye etkilemiştir. Nihayet pa dişah, dünyada her şeyin fani olduğunu düşünür ve kendisinden sonra gelenlere kalıcı bir şey bırakmak ister.
Sinan derhal hummalı bir çalışmaya gi rişir. Henüz on yıllık mimarbaşı olması na rağmen, birçok esere imzasını atarak kendini ispatlamış, Kanuni’nin gözbebeği haline gelmişti. Proje kısa bir sürede ha zırlanır ve padişaha sunulur. Süleymani- ye Camii’nin yanısıra, biri tıp olmak üzere
beş medresesi, darülhadisi, okulu, hasta nesi, kervansarayı, sebili, imarethanesi, okuma odası ile o güne kadar yapılanla rın en büyüğü, dünya başkentinin en ge lişmiş sosyal ve kültürel merkezi olacak tır. Kanuni projeyi çok beğenir ve vakit kaybetmeden inşaata girişilir. Dört bir ya na gönderilen fermanlarla, kısa sürede, devrin en iyi usta ve kalfaları İstanbul’da toplanır. Çağ, imparatorluğun, en değerli mimarlara, nakkaşlara, hattatlara, oyma cılara sahip olduğu çağdır.
Süleymaniye’nin inşaası, Sinan’ı diğer faaliyetlerinden alıkoymaz. Bir taraftan yeni öğrenciler yetiştirmeye çalışırken, di ğer taraftan yeni eserlere yönelir. İnşaa tın zaman zaman aksamasına rağmen Sü- leymaniye külliyesi tam zamanında biti rilir. Ortaya tam anlamıyla bir şaheser çık mıştır. Her şeyden önce, akustik yönden mükemmel bir sonuca ulaşılmıştır. Son ra, eserin manevi gücü, gerek cami içine alınan boşlukla, gerek pencerelerden ve kubbeden gelen ışıkla çok iyi ayarlanmış tır.
Süleymaniye’nin İstanbul’un her yerin den görülebilmesi, Sinan’ın bir diğer bü
yük başarısıdır. Açılış günü gelip çattığın da Kanuni, Sinan'ın kendisine verdiği al tın anahtarı “ bu eseri açma şerefi sana aittir’ ’ diyerek iade eder. Bir sanatçıya ve rilebilecek en büyük payedir bu.
Süleymaniye’nin yapımı için 80 milyon sikçe harcanmış, Osmanlı bütçesi o yıllar da açık vermesine rağmen, bütçenin yansı harcanarak bu dev eser İstanbul’a kazandırılmıştır. Kanuni’nin ve Sinan'ın esas amaçlan, padişahın adını ölümsüz leştirmekten çok, Bizans’a Osmanlı dam gasını vurmak, yeni bir kültürü dünya döndükçe silinmeyecek bir biçimde İstan bul’a yerleştirmektir.
Sinan’ın en büyük özelliği, şüphesiz, mimari kişiliğinde, Anadolu ’dan gelip ge çen uygarlıklann kültürel mirasınm ade ta bir sentezini oluşturmasıdır. Küçüklü ğü Kayseri’de Selçuklu eserleri arasında geçen Sinan, hem bunlardan hem de İs tanbul’daki Bizans kültür mirasından ya rarlanarak yepyeni bir mimari tarz yarat mıştır. Bu özelliklerinden ötürü, Sinan’ı dünya çapında gelmiş geçmiş en büyük mimarlık dehası, bir dünya mimarı ola rak kabul etmek yanlış olmayacaktır.
MAGAZİN 6 -7 /8 8
39
Mimar Sinan’ın ölümünden bu yana 400 yıl geçti. Ancak eserleri gece gündüz yaşıyor. 400 years after Sinan’s death his monuments still live by day and night.
EKRANDA TARİH
SİNAN
R
önesans yıllan. Başta İtalya olmak üzere, bütün Avrupa yüz yıllar süren bir uykudan ağırağır uyanıyor.
Ve cihan imparatorluğunun başkenti İs tanbul’da Veziri Azam Lütfi Paşa, dev rin padişahı Kanuni Sultan Süleyman’a, Karaboğdan seferi sırasında Prut nehri üzerinde 13 gün gibi kısa bir sürede mu azzam bir ahşap köprü inşa eden Subaşı Sinan’ın mimarbaşı olmasını teklif ettiğin de, yüzyılın bir başka dehasını keşfettiği nin henüz farkında değil.
1988 yılı “ büyük ustanın” ölümünün 400. yıldönümü olması nedeniyle “ Ulus lararası Mimar Sinan Yılı” olarak kabul edildi. T R T Ankara Televizyonu
Belge-38
MAGAZİN 6 -7 /8 8 Şehzadebaşı caml'nln kubbesi ndan... Details of Şehzade Mosque DomeKişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
