DİŞ KESİMİ İŞLEMİNİN MİNE, DENTİN ve PULPA
DOKULARINA ETKİLERİ
Prof. Dr. Sadullah Üçtaşlı
Diş Kesim İşleminde Kullanılan Aletler:
►El aletleri: frez adı verilen kesici uçların takıldığı, yüksek ve düşük devirle çalışan aletlerdir.
Airrotar = havatürbünü
Ucuna takılan küçük frezler ile etkin ve hızlı şekilde, mine ve dentin dokularını uzaklaştırır, prepare eder.
Diş kesiminde, hava türbünleri ile uygulanan basınç 3-50 gram kadardır. Daha fazla basınç uygulanırsa frez kesmez ve durur.
Mikromotor = angulduruva
Doğru akım motorudur, devir sayısı yükle değişmez.
Devir sayısı 0-40 000 devir/dakika arasındadır.
Diş kesimi sırasında, airturbine adı verilen,
►hava ve su soğutmalı,
►yüksek hızda kesim frezini döndüren,
►kesme etkisi güçlendirilmiş, aletler kullanılır.
Fiber optik ışık sistemi olan airturbine tercih edilir.
►düşük hızlı <12 000 devir/dakika
►orta hızlı 12 000-200 000 devir/dakika
►yüksek hızlı >200 000 devir/dakika
300 000 devir/dakika Diş kesimi, hem hekim hem hasta için, daha kolay gerçekleşir.
Frez tipleri:
►çelik frez: minede diş kesimi sırasında etkin kesim sağlamaz.
►elmas frez: mine ve dentin preparasyonunda,
daha hızlı ve etkin diş kesim işlemi (diş preparasyonu) sağlar.
►tungsten karbit frez: mine ve dentin preparasyonunda, daha az ısı oluşturduğu için tercih edilir.
Frez tipleri:
►çelik frez: minede diş kesimi sırasında etkin kesim sağlamaz (aşırı kuvvet/basınç uygulansa bile),
dentinde çürük uzaklaştırma ve bitirme işlemlerinde kullanılır.
çelik frez → hız ve basınçın artması → ısı oluşumu → frezin aşınması
►elmas frez: mine ve dentin preparasyonunda, (diş kesiminde) daha hızlı ve etkin diş kesim işlemi (diş preparasyonu) sağlar.
Kalın (125-150 µm) (frez yüzeyinde elmas partikül kalınlığı) Orta (88-125 µm)
İnce (60-74 µm)
Çok ince (38-44 µm)
►tungsten karbit frez: mine ve dentin preparasyonunda, karbit frez, frez yüzeyindeki kolay kırılgan bıçaklardan
dolayı daha kısa sürede aşınır. Ancak, daha az ısı oluşturur.
Diş kesim işlemi, elmas frez ile başlamalı ve tungsten karbit frez ile bitirilmelidir.
Dentin derinliği arttıkça,
daha az ısı oluşturan frez (tungsten karbit frez) seçimine gidilmelidir.
Olası çürük,
sekonder çürük veya mevcut dolgu, çelik frez ile uzaklaştırılmalıdır.
Elmas frez, kesim yüzeyinde, mikro çizikler oluşturur.
Karbit frez, mikro çizikleri düzeltir.
Tungsten karbit frez, daha hassas preparasyon sağlar.
Kron uzaklaştırma sırasında metal kesiminde de kullanılır.
Kesim frez yüzeyleri, 6 bıçak içerir.
Bitirme frez yüzeyleri, 12 bıçak içerir.
Diş kesimi (diş preparasyonu) sırasında,
düşük devir/dakika, düşük hızlı kesim tercih edilmez.
Çünkü, bu durumda:
►daha az etkili diş kesimi gerçekleştirilir.
► vibrasyona, neden olur.
►dişe basınç, aşırı kuvvet, uygulanır.
►dişe basınç uygulama sonucu, dişte ısıda artma oluşur.
►diş kesimi daha uzun sürede gerçekleştirilir.
Bu durum,
hem hasta hem de hekim açısından, yorucu/istenmeyen durum oluşturur.
Diş kesim işlemi sırasında, Aerotör/airturbine başının, frezi döndürme hızı arttıkça,
Örn: 60 000 den 300 000 devir/dakika mine ve dentin dokularında,
diş kesim işlemi daha kolay ve daha kısa sürede gerçekleşir.
Diş kesimi sırasında, destek dişe (dayanak dişe)
uygulanan kuvvet/uygulanan basınç minimum olmalıdır.
Airturbine hızı ve
hekimin uyguladığı basınç
kesim frezinin klinik ömrünü de olumsuz yönde etkiler.
Diş kesimi veya değişmesi gereken/eski restorasyonların uzaklaştırılma işlemi sırasında,
yüksek hızlı işlemler tercih edilir.
Avantajları:
►elmas veya tungsten karbit frezler ile
daha az basınç, daha az vibrasyon ve daha az ısı oluşumu ile daha hızlı diş dokuları (mine/dentin) uzaklaştırılır.
►hekim, diş kesimini daha kontrollu ve kolay gerçekleştirir.
►vibrasyon ortadan kalktığı ve operasyon süresi azaldığı için hastanın endişeleri azalır.
►aynı seansta,
aynı arkta birden fazla (çok sayıda) diş preparasyonu gerçekleştirilir.
►aletlerin klinik ömrü artar.
Diş kesim işleminin başarısı için:
⊙keskin frez kullanılmalıdır.
⊙frezin, elastisite modülü ve yüzey sertlik değeri, prepare edilen dokunun, elastisite modülü ve
yüzey sertlik değerinden, yüksek olmalıdır.
⊙hekim, diş kesimi sırasında,
aşırı basınç uygulamamalıdır (ısı artışına neden olur ).
⊙keskin olmayan frez ile diş kesimi sırasında,
hekim istemeden diş yüzeyinde basınçı artırır, ve diş yüzeyinde ısı artışına neden olur.
⊙elmas frez ile diş kesimi, dişe bağlanan
restorasyonların, diş kesiminde tercih edilir.
Elmas frez, kesim yüzeyinde, daha pürüzlü yüzey oluşturur, yüzey alanını artırır ve restorasyonun bağlanma potansiyelini artırır.
Diş kesimi (diş preprasyonu) sırasında:
▼hava-su soğutma sistemine sahip air turbine
▼yüksek dönme hızı (>200 000 devir/dakika)
▼hafif basınç
▼tungsten karbit veya elmas frez (mine kesimi)
Diş kesim işleminin pulpaya olası hasarı:
▼mekanik vibrasyon
▼ısı oluşumuna bağlı kuruma (desiccation)
▼dentin tübüllerinde sıvı kaybı
▼odontoblastik uzantıların kesiti
sonuçlarında oluşur.
Diş kesimi sırasında,
geride kalan dentin kalınlığı azaldığında,
ısı ve kuruma artmasına bağlı pulpa hasarı oluşur.
DENTİN YERİNİ ALABİLECEK
HİÇ BİR YAPAY BİO-MATERYAL MEVCUT DEĞİLDİR.
Diş canlı bir organdır.
Dentin hücreler içerir,
hücre çekirdekleri, pulpanın içerisine uzanır.
Bu nedenle, dentin ve pulpa
birbirine bağlı tek doku gibidir.
Her diş kesimi,
kesim derinliğine bağlı olarak,
pulpada olumsuz reaksiyon oluşturur.
Bazıları 2 hafta-6 ay arasında geri dönüşümlüdür.
Bazıları pulpa absesi veya nekrozu ile sonuçlanır.
Genç pulpa, hasara daha yatkın olmasına rağmen, kendini daha çabuk iyileştirir.
Mine ve dentin iyi “ısısal izolatör”dür.
Diş kesiminden sonra,
geride kalan dentin miktarı, yeterli ise, kesim sırasında oluşan ısı yüksek değil ise, pulpa korunur (sulu ve basınçsız kesim).
Geride kalan dentin miktarının, pulpayı koruma etkisi:
dentin kalınlığının karesi ile orantılıdır.
1 mm kalınlık = 1 kez koruma,
2 mm kalınlık = 4 kez koruma, sağlar.
Dentin,
aşırı atrizyon, abrazyon,
erozyon, çürük
ve diş kesimi işlemleri gibi
her uyarana karşı reaksiyon gösterir.
Uyaran şiddetli ise,
dejeneratif değişiklik veya hasar;
Uyaran en az seviyede ise,
kalsifiye tamir şeklinde reaksiyon gösterir.
Diş kesim süresinin uzaması, lokal ısıyı artıracağı için,
pulpada ısısal travmaya neden olur.
(keskin olmayan frez =kör frez ile çalışılmaz!!!) Keskin olmayan frez,
yeterli kesim özelliğine sahip olmadığı için, ısı oluşumuna neden olur.
Soğutma sistemi kullanılmadığında, (susuz/kuru kesim sırasında)
çelik frez, karbit freze göre;
elmas frez, karbit freze göre;
daha fazla ısı, daha fazla hasar oluşturur.
hava/su soğutma sistemlerinde,
tek başına hava soğutma yeterli değildir.
Dentinde kuruma,
odontoblastlarda hasara neden olur.
Tek başına hava soğutma,
diş preparasyonunun bitirme (finishing) işleminde düşük devir ve kısa süreli kullanılabilir.
Diş kesimi sırasında, dentin yüzeyinde oluşan,
“smear tabakası” dentin tübül ağızlarını tıkar ve dentinde koruma sağlar.
hava/su soğutma sistemler,
►diş yüzeyinde soğutma sağlar,
►kesim yüzeyini nemlendirir,
►operasyon sahasını temizler,
(diş kesimi gerçekleştirdiğimiz yüzeyi, görünür hale getirir)
►freze uygun yönlendirilen hava/su soğutması, kesim sırasında,
dişeti oluğunu (gingival crevice) açar ve
gingival marjinin daha iyi görünmesini sağlar.
Diş kesimi sırasında dentin
► renk
► reflectance (yansıma oranı):
yüzeye çarpan ışık ile yansıyan ışık arasındaki oran
► sertlik
► sağlamlık
özellikleri ile mine’den ayırt edilir.
Diş kesimi sırasında,
olası pulpa hasarına etkili faktörler:
*hava/su soğutma sistemi
*yüksek devir/dakika
*uygulanan basınç
*frez tipi
*diş kesim süresi
*geride kalan dentin miktarı
*diş kesim derinliği
*yaşın etkisi
*sulu diş kesimine karşıt kuru diş kesimi
*kesim yüzeyinin temizliği
pulpa hasarı:
*aşırı sıcaklık artışı
*kimyasal iritasyon
*mikroorganizmalar
sonucu oluşur.
Diş kesimi sırasında,
pulpada ısı oluşumuna neden olan faktörler:
*kesim derinliği (preparasyon derinliği)
*frezin dönme hızı
*frezin, büyüklük, şekil ve yapısı
*kesim basıncının yönü ve miktarı
*geride kalan dentin miktarı
*nem miktarı
*kullanılan soğutucunun yönü ve tipi
*kesim yapılan doku
*kesim yüzeyi ile temasta olan aletin uygulama süresinin uzunluğu
Diş kesimi (diş preparasyonu) pulpaya
zarar
vermemelidir.
Hücre
içermeyen tabaka
(Weil)
sulu kesim reaksiyon
şiddetini azaltır
sulu kesim kuru kesim sığ kesim
derin kesim
Sığ ve sulu diş kesiminde, (tercih edilen diş kesimi)
pulpaya ait reaksiyon gözlenmez.
sığ/sulu kesim Odontoblastic tabaka
normal
düzenindedir.
Bunun altında, hücre-içermeyen tabaka (Weil)
bulunur.
Kuru diş kesimi,
sığ preparasyonda bile,
dehidratasyona neden olur.
Odontoblast çekirdeği
dentin tübüllerinin içine aspire olur.
Hücreler,
Weil tabakasını istila eder.
Derin ve sulu diş kesiminde,
reaksiyon hafiftir ve 30 gün içinde
normale döner.
Derin ve kuru diş kesiminde, Odontoblast çekirdeği
dentin tübüllerinin içine aspire olur.
Hücreler ve kılcal damarları,
hücre içermeyen Weil tabakasını istila eder.
Pulpanın
derinindeki
damarlara kan hucum eder.
►diş kesim derinliğinin etkisi:
diş kesimi işlemleri, dentin tübülleri ve
odontoblast çekirdekleri içinde protoplasm’da
bazı hasarlar oluşturabilir.
Diş kesimi (diş preparasyonu) sırasında, dentinde sığ kesim, sulu ortamda
gerçekleştirilirse, hasar çok önemsizdir.
►kron preparasyonu sırasında,
derin dentin kesiminden kaçınılmalıdır.
Diş kesim derinliğinin,
pulpaya 50µm’ye kadar ulaştığı durumda, kanamasız pulpa açığa çıkmasada
hasar çok fazla oluşur.
Proksimal yüzeylerde de,
derin diş kesiminden kaçınılmalıdır, derin diş kesimi,
odontoblastlar için, yıkıcı, zararlı, tahrip edicidir.
sığ ve sulu kesim√√√ Pulpa reaksiyonu gözlenmez
Dentinde yanık gözlenmez
Odontoblastik tabaka normal yapıda
Subodontoblastik bölge normal yapıda
Pulpa gövdesi normal yapıda
derin ve sulu kesim
√
Pulpa reaksiyonu hafif Dentinde yanık kesim marjinlerinde,küçük izole dentin yanıkları
Odontoblastik tabaka ►yanık dentin alanlarında,
hücre içi boşluklar veya kanama
►odontoblastlarda düzensizlik
►reaksiyon kesik tübüllerde sınırlıdır
Subodontoblastik bölge yanık dentin altında, kapiller invazyon ve enflamatuar hücreler
Pulpa gövdesi esasen normal
sığ ve kuru kesimᴓᴓᴓ Pulpa reaksiyonu orta şiddette
Dentinde yanık dentin tabanında geniş alanı kaplayan, derine penetre olmayan dentin yanığı (dentin iyi ısı izalatörüdür)
Odontoblastik tabaka ►odontoblast çekirdeği,
dentin tübülüne aspire olur
►serum (ödem) içeren büyük hücre içi boşluklar
►kılcal damarlanma
►kanama
►hücre sayısı ve boyutunda azalma
Subodontoblastik bölge kapiller damarlarda invazyon ile, kanama ve iltihabi hücreler
Pulpa gövdesi ►geniş damarlarda tıkanma,
►bazı küçük damarlarda pıhtı
►iltihabi hücre sayısında artma
derin ve kuru kesim !!! Pulpa reaksiyonu şiddetli Dentinde yanık Dentin tabanı ve duvarlarında,
dentine derin penetre , yoğun dentin yanığı
Odontoblastik tabaka ►hücre gövdesinde büzülme (kuruma ve küçülme)
►odontoblastların yokluğu
►serum ile dolu,
geniş hücre içi boşluk
►kılcal damarlarda pıhtı
Subodontoblastik bölge ►geniş alanda ödem
►geniş ve küçük kan damarlarının pıhtı ile dolması
►bir çok hücrede iltihabi durum
Pulpa gövdesi ►geniş damarlarda pıhtı
►ana yapısındaki,
madde yoğunluğunda artma
Pulpa zararı, mekanik ve ısısal iritasyon sonucu oluşur: (etkili faktörler)
*kesim derinliği
*kesim derinliği ile reparatif dentin oluşumu ilişkilidir
*frezin dönme hızı
*ısı ve basınç
*kuru preparasyon
*frezin yapısı
*frezin boyutu
*soğutucu sistemler
*aşırı preparasyon
ISI:
Diş kesim işlemi sırasında,
sadece havanın kullanımı pulpa için zararlıdır.
Hava ve su karışımı kullanımı idealdir.
Diş kesimi anında,
diş yüzeyinde oluşan ısıyı düşürmek için,
su spreyi, kesim frezi ile kesim yapılan sahanın temas yüzeyine gelmelidir.
Soğutucu olarak su kullanılması,
kesim sahasında oluşan debris tabakasının ve
frez üzerinde oluşan artıkların birikimini uzaklaştırır.
Su içine, nemlendirici ajan ilavesi ile kesim yüzeylerinin ıslanabilirliliği artırılabilir.
Diş preparasyonu sırasında, soğutma işlemi için,
sadece havanın kullanımı, pulpa için zararlıdır.
Yüksek hızlarda,
kuru ortamda diş kesim işlemi,
ıslak ortamda gerçekleştirilen diş kesim işleminden, 3 kat fazla dentin yanığına neden olur.
Dentinde kesim derinliği arttıkça:
1.Kesim yüzeyinde kolajen oranının artması 2.Odontoblastik hücre zararı
3.Kesim derinliği arttıkça,
odontoblast zararı daha şiddetli oluşur.
Kuru kesim,
3 kat daha fazla, dentin yanığı,
pulpa enflamasyonu veya nekrozuna neden olan ısısal değişikliğe neden olur.
Devital dişlerde de kuru kesim işleminden kaçınılmalıdır. Aksi halde, mine yüzeyinde, mikro çatlak (mikro kırık) oluşur.
Su spreyi,
dentine zarar gelmeyeceğini garantilemez.
Az miktarda suyun, yanlış yönlendirilmesi, zayıf su spreyi, dentin yanığına neden olur.
Su soğutmalı, yüksek devirli turlar ile ağız içinde çalışırken,
hastanın su akışından rahatsız olmaması için, düzgün çalışan tükürük emici gereklidir.
Taze kesilmiş dentinin, uzun süreli dehidratasyonu,
pulpal zararı artırır ve odontoblastik yer değiştirmeye neden olur.
BASINÇ:
Diş kesimi, belli bir basınç altında yapılır.
Basınç, ısı oluşturur.
Hava-su soğutucu, ısı lezyonlarını önler.
Basınç=kuvvet/yüzey
Bu formüle göre:
küçük frezlerin temas yüzeyi küçük olduğu için, aynı kuvvette daha fazla basınç oluşturur .
Bu nedenle, küçük frez/ yüksek devirle daha az kuvvet uygulanarak en uygun sonuç elde edilir.
BASINÇ:
Basınç=kuvvet/yüzey
yüksek devirli el aletleri ile
daha az kuvvet uygulanarak en uygun sonuç elde edilir.
Diş kesimi sırasında, yüksek basınç altında (150 gr) elmas frez ile kesim yapıldığında,
su akış oranı, 21mlt/dk’ya yükseldiğinde daha etkili olmaktadır.
Düşük basınç (50 gr) uygulanıyor ise,
su akış oranının, 7mlt/dk’ya ulaşması gerekmektedir.
VİBRASYON:
Kesim aletinin oluşturduğu vibrasyon
*genlik (amplitüd)
*frekans
ile ilişkilidir.
Ağrı, travma veya sinir sonlanmalarının, aşırı iritasyonu sonucu ortaya çıkar.
Hastaların çoğu, ağrı ile vibrasyon duyusunu karıştırır.
Vibrasyon, ısı, basınç, minimuma indirildiğinde,
hasta ağrı faktörünün azaldığını veya giderildiğini hisseder.
VİBRASYON:
Vibrasyon’un kötü etkilerinin iki nedeni:
*genlik (amplitüd)
*frekans ile ilişkilidir.
Normal hızlarda, genlik büyük, frekans küçüktür.
Yüksek hızlarda, genlik küçük, frekans büyüktür.
Diş kesimi sırasında, ısının azaltılması ve giderilmesine ilaveten, vibrasyonunda azaltılması gereklidir. Kullanılan el aletlerinin tipi vibrasyonda etkilidir.
Aerotor ve elmas frez ile yapılan diş kesiminde, genlik en düşük, frekans en yüksek düzeydedir
►yaşın etkisi
Atrizyon veya yavaş ilerleyen çürük nedenleri ile, daha önce açığa çıkan dentin tübüllerinin kesimi, daha az ağrılıdır ve
pulpaya daha az zarar verir.
Nedeni;
dentin tübül içeriği,
kalsifiye veya dejenere olması ile modifiye hale gelmiştir ve
pulpa içinde önemli miktarda,
tamir dentini (reperative dentin) oluşmuştur.
►yaşın etkisi
Genç ve daha önce zarar görmemiş, dentin durumunda,
mine-dentin bileşiminde veya altında diş kesimi gerçekleştirildiğinde,
ağrı veya duyarlılık en fazladır.
Nedeni;
dentine ait hücrelerin, protoplasmik dalları bu alanda en fazladır.
►ağrı veya duyarlılık dentine ait hücrelerin, protoplasmik dallarının uyarıyı
beyine iletmesi ile oluşur.
►sulu kesime karşıt kuru kesim
Kuru kesim,
odontoblast çekirdeğinin dentin tübül içine
aspire olmasına neden olur.
Bu durum,
anestezinin etkisi geçince
çok ağrılı cevap oluşturur.
►sulu kesime karşıt kuru kesim
Diş kesimi sonrası,
postoperatif hassasiyet veya ağrı,
odontoblast çekirdeği, pulpa uzantısı içindeki, orijinal pozisyonuna dönünceye kadar, ortadan kalkmaz.
Odontoblastik işlem, yaklaşık 2 veya 3 gün sonra son bulur.
►sulu kesime karşıt kuru kesim
Dişin sert dokularında veya
yumuşak bağ dokularında (connective tissue), hücrelerin ve protoplazma canlılığının korunması için,
fizyolojik kesim işlemi,
sulu ortamda gerçekleştirilmelidir.
Dentin:
yaşayan hücreli kalsifiye yapıdadır ve
hücreli içeriği korunmalıdır.
►kesim yüzeyinin temizliği
Diş kesimi sonrası,
kesik mine kristallerinin ve parçalanan mine çubuklarının,
kesim yüzeyinden uzaklaştırılması,
ılık su sıkılması veya nemli pamuk ile silinmesi, ile daha kolayca gerçekleştirilir.
Dentin yüzeyinde oluşan smear tabakası
(2-5µm kalınlık, 0.5-2µm partikül büyüklüğü) dentin yüzeyine sıkıca tutunmaktadır.
►kesim yüzeyinin temizliği
Dentin yüzeyine sıkıca tutunan smear tabakası, indirekt restorasyonun uygun simantasyonuna engel teşkil edebilir.
ılık su sıkılması veya nemli pamuk ile silinmesi, uygun bir işlemdir.
►kesim yüzeyinin temizliği
Smear tabakası,
indirekt sabit restorasyonun adeziv simantasyon işlemi sırasında uzaklaştırılmaz veya
modifiye edilmez ise, yapıştırma simanın dentine bağlanmasını
engeller.
►kesim yüzeyinin temizliği
Asit içeren temizleyiciler,
smear tabakasının uzaklaştırılması için kullanılır.
Dentin tübül ağızlarında, huni şeklinde genişleme, hiperkalsifiye
peritübüler dentin
dış halkasında çözünme
oluşturur.
►kesim yüzeyinin temizliği
Asit içeren temizleyiciler,
smear tabakasının uzaklaştırılması için kullanılır.
Dentin tübül ağızlarında, huni şeklinde genişleme, hiperkalsifiye peritübüler dentin dış halkasında, çözünme oluşturur, demineralizasyon oluşur,
dentin tübüllerine adezivin penetrasyonunu artırır.
hibrit tabaka (hybrid layer=melez tabaka/kat)
►dentine ait ağrıya karşıt pulpaya ait ağrı:
Dentine ait veya
pulpaya ait ağrının ayırt edilmesi önemlidir.
Derin diş kesiminde,
pulpanın zarar görüp görmediği,
endodontik tedavi gerekip gerekmediği veya
iyileşmenin devam edip etmediği ayırt edilmelidir.
Ağrılı pulpa,
indirekt pulpa tedavisi ile tedavi edilebilir.
Pulpanın tamir işlemi ile
pulpa ve dentinin canlılığı korunur.
►dentine ait ağrıya karşıt pulpaya ait ağrı:
Dentine ait ağrı, keskin ağrı (hançer gibi saplanan) ile karekterizedir. Soğuk, dokunma, asit veya tatlı gibi, özellikli uyarı, sonrası başlar.
Pulpaya ait ağrı, donuk, zonklayan (nabız atar gibi), yaygın, derin ağrı, şeklindedir.
Isı uygulaması ağrıyı artırır, soğuk ağrıyı hafifletir.
Soğuk uygulaması,
dentinal ağrıyı artırır, pulpal ağrıyı azaltır.
Dentinal ağrı,
odontoblastların protoplasmik uçlarının, kesilmesi ile oluşur.
SONUÇ:
Diş kesimi,
hava ve su soğutmalı airturbine ile diş yüzeyine basınç uygulanmadan,
keskin elmas ve/veya tungsten karbit frez ile sığ ve/veya derin şekilde gerçekleştirilir.
Diş kesimi sırasında,
derin kesimden kaçınılmalı,
gereksiz diş dokusu uzaklaştırılmamalı, anatomik forma bağlı kalınmalıdır
(pulpa perforasyonu engellenir).
TEŞEKKÜR EDERİM
Diş preparasyon prensipleri:
►Biyolojik
ᴓdiş yapılarının korunması
ᴓaşırı konturlardan kaçınılmalı ᴓsupragingival marjin
ᴓuyumlu okluzyon
ᴓdişin kırılmaya karşı korunması
►Mekanik:
ᴓtutuculuk formu ᴓdayanıklılık formu
►Estetik: Örneğin: metal destekli porselen sabit protez ᴓminimum metal görünümü
ᴓmaksimum porselen kalınlığı ᴓokluzal porselen yüzey
ᴓsubgingival marjin
Diş preparasyon prensipleri:
1.diş yapılarının korunması
2.tutuculuk ve dayanıklılk formu 3.yapısal sağlamlık
4.marjinal bütünlük
5.peridonsiyumun korunması
Diş Dokularının yapısı:
Diş Kesim Aletleri:
►El aletleri:frez adı verilen kesici uçların takıldığı, yüksek ve düşük devirle çalışan aletlerdir.
Airrotar=havatürbünü
Küçük frezler ile etkin ve hızlı şekilde mine dentin dokularını uzaklaştırır, prepare eder.
Diş kesiminde, hava türbünleri ile uygulanan basınç 3-50 gram kadardır. Daha fazla basınç uygulanırsa frez kesmez ve durur.
mikromotor=angulduruva
Doğru akım motorudur, devir sayısı yükle değişmez.
Devir sayısı 0-40 000 devir/dakika arasındadır.
►Kesici uçlar (frezler):
çeşitli boyutta ve şekildedirler.
Elmas frez: frez üzerine kaplanan abraziv elmas partiküllerin büyüklük ve kesiciliği farklıdır.
Diş sert dokularını kolayca uzaklaştırır.
Ekstra kalın / kalın / standart / ince / ekstra ince
Diş Kesim Aletleri:
►Tungsten karbit frez:
çelik çubuk ile karbit bağlantısı çok iyidir.
Diş sert dokularını kolayca uzaklaştırır.
Mine ve dentinde pürüzsüz yüzeyler oluşturur, pürüzsüz bitiş çizgileri oluşturur.
Kron sökümü sırasında,
metal kesmek için de kullanılır
Yüksek ve düşük devirli dönen aletlerle, diş kesim işlemi sırasında,
dişin sert dokularında,
hız, vibrasyon ve basınça bağlı,
diş ve çevre dokularda, çeşitli etkiler ortaya çıkar.
Isı artışı, frezin kesme hareketi ile oluşur.
Diş kesim işlemi sırasında, oluşan ısıyı düşürmek için,
hava ve su gibi soğutucu, kesim yapılan sahanın temas yerine yönlendirilmelidir/verilmelidir.
Isı artışına neden olan etkiler:
1.Aletin dönme hızı: ne kadar hızlı dönerse o kadar fazla ısı oluşur. Kesim başladıktan 10-12 saniye sonra ısı artışı başlar.
2.Aletin çapı: periferdeki kesim hızını etkiler.
3.Hekimin uyguladığı basınç: basınç artarsa ısı da artar.
Bu yüzden, kesim aletinin hızı arttıkça basınçı düşürülmelidir.
Isı artışı:
Mine ve dentin yapısal özellikleri ile ilişkili farklılık gösterir.
Farklı sertliğe sahip mine ve dentin ısıyı iletmeleri de farklıdır.
Yüksek hız/kuru kesim durumunda,
ıslak kesimden 3 kat fazla dentin yanığına neden
olur. Bu ısısal artış, pulpal enflamasyon veya nekroz ile sonuçlanır.
Pulpal travmayı azaltmak için,
yüksek devirli kesimlerde su spreyi kullanılmalıdır.
Basınç: kuvvet/yüzey’dir.
Bu formüle göre, değişik boyutlardaki kesici uçlar
karşılaştırıldığında, küçük frezlerin temas yüzeyi küçük olduğu için, aynı kuvvetle daha fazla basınç meydana
getirirler,
Küçük çaplı frez kullanarak, yüksek devirle daha az kuvvet harcayarak en iyi sonuç alınır.
Vibrasyon: hastaların çoğu ağrı ve vibrasyon duyusunu karıştırır.
Normal hızlarda, genlik büyük, frekans küçüktür.
Yüksek devirlerde bunun tam tersi olur.
Genlik, kesim aletleri üzerinde yıkıcı etki yapar, frezleri çabuk aşındırır.
Hız artırılarak, genlik ve etkileri düşürülür.
Sonuç:
Diş kesimi sırasında,
hastaya anestezi uygulansa bile,
diş kesim işlemi (diş preparasyonu)
yüksek devirli hava ve su soğutmalı el aleti, keskinliğini kaybetmemiş elmas frez ile,
diş yüzeyine basınç uygulanmadan gerçekleştirilmelidir.
