SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEK OKULU İLK VE ACİL YARDIM PROGRAMI. AYP 107-Acil Sağlık Hizmetleri-I. Öğr.Gör.Dr., Tuğba ÇINARLI

(1)

İLK VE ACİL YARDIM PROGRAMI

SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEK OKULU

AYP 107-Acil Sağlık Hizmetleri-I

Öğr.Gör.Dr., Tuğba ÇINARLI

(2)

Olay Yeri Yönetimi, Olay Yeri Güvenliği

Hafta-11

AYP 107-Acil Sağlık Hizmetleri-I

(3)

Olay Yeri Yönetimi

• Beklenmedik bir anda gelişen ve insan hayatını tehdit eden, travmatik ya da medikal her türlü sağlık

sorununda bir ekip sorumlusu liderliğinde her olgu için olay yeri ve acil vaka yönetimi uygulanmalıdır.

(4)

Olay Yeri Yönetimi

• Özellikle çok sayıda hasta veya yaralının olduğu olağan dışı durumlarda olay yeri acil vaka yönetimi üst

düzeyde bilgi ve beceri gerektirir.

(5)

Olay Yeri Yönetimi

• Çoğu zaman alanda karşılaşılan sorunlar, sağlık çalışanlarının acil tıbbi bakım konusundaki

yetersizliğinden değil, olay yerinde risk altında

bulunan insanların veya hassas grupların kendilerini

çaresiz ve savunmasız hissetmeleri sonucunda bireysel ve kontrolsüz davranışlarının ortaya çıkardığı

durumların yeterince yönetilmemesinden kaynaklanmaktadır.

(6)

Olay Yeri Yönetimi

• Olay yeri yönetimi; olay yeri yöneticisinin olayı ve içinde bulunduğu şartları değerlendirerek, olaydan

etkilenen hasta veya yaralıların en kısa zamanda etkili bir acil bakım hizmeti alabilmelerine yönelik tüm

organizasyonları kapsamaktadır.

(7)

Olay Yeri Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar

• Olay Yönetimi

• Olay Yeri Yönetimi

• Olay Yeri Yöneticisi

• Olay Komutası

(8)

Olay Yeri Yönetimi İle İlgili Temel Kavramlar

• Haberleşme Sorumlusu

• Lojistik ve Tıbbi Alan Sorumlusu

• Triaj Sorumlusu

• Tedavi Sorumlusu

• Sevk Sorumlusu

(9)

Olay Sınıflandırması

• Olaylar temel özelliklerine göre sınıflandırılabilir

ancak her olayın kendine has farklı özellikleri olabilir.

• Olay yeri yöneticisi, durumu hızla algılayıp doğru karar verebilmelidir.

• Olayın ana unsurlarını doğru tespit edebilmeli, olayın devamında gelişebilecek diğer olasılıkları da gözden kaçırmamalıdır.

(10)

Olay Sınıflandırması

• Olay yerinde temel sınıflamanın doğru yapılması ve hızlı karar alınması ile zaman kazanılacak ve standart uygulamalar yapılması sağlanacaktır.

(11)

Olay Sınıflandırması

• Olay yeri sınıflaması üç ana başlıkta değerlendirilir.

 Yaralı/ hasta sayısı

 Oluş süresi

 İhtiyaç duyulan ekip çeşidi.

(12)

Hasta/Yaralı Sayısına Göre Olay Yeri

• Sınıf 1 Olay Yeri: Hasta veya yaralı sayısı, 1 ve 2 olan durumdur.

• Sınıf 2 Olay Yeri: Hasta veya yaralı sayısı, 2 ve 4 ağır hasta veya yaralı olan durumdur.

• Sınıf 5 Olay Yeri: Hasta veya yaralı sayısı, 16 ve daha fazla ağır hasta veya yaralı olan durumdur.

(13)

Oluş Süresine Göre Olay Yeri

• Sınıf A Olay Yeri: 20 dakikadan kısa sürede oluşan ve sonlanan olaydır.

• Sınıf B Olay Yeri: 20–60 dakikada oluşan ve sonlanan olaydır.

• Sınıf C Olay Yeri: 60–120 dakikada oluşan ve sonlanan olaydır.

•

• Sınıf D Olay Yeri: 120–240 dakikada oluşan ve sonlanan olaydır.

• Sınıf E Olay Yeri: 240 dakikadan uzun sürede oluşan ve devam eden olaydır.

(14)

İhtiyaç Duyulan Ekip Çeşidine Göre Olay Yeri

• Sınıf I Olay Yeri: Ambulans ekibi ve sayısı yeterli olan olaydır.

• Sınıf II Olay Yeri: Ambulans ve polis ekibi gereken olaydır.

• Sınıf III Olay Yeri: Ambulans, polis ve itfaiye ekibi gereken olaydır.

• Sınıf IV Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye veya kara kurtarma ekibi gereken olaydır.

• Sınıf V Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye veya deniz kurtarma ekibi gereken olaydır.

(15)

İhtiyaç Duyulan Ekip Çeşidine Göre Olay Yeri

• Sınıf VI Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye veya hava kurtarma ekibi gereken olaydır.

• Sınıf VII Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye veya hava ile deniz kurtarma ekibi gereken olaydır.

• Sınıf VIII Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye veya hava ile kara kurtarma ekibi gereken olaylar.

• Sınıf IX Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye veya kara ile deniz kurtarma ekibi gereken olaydır.

• Sınıf X Olay Yeri: Ambulans, polis, itfaiye, kurtarma veya diğer acil ekipler gereken olaydır.

(16)

Olay Yeri Yönetim Sistemi

• Bu sistem kurumlar arası fonksiyonları ve sorumlulukları organize eder.

• Olay yeri yönetim sisteminin hedefi acil bir durumda yaralıları tedavi etmek ve olay yerini yönetecek

kaynakları en iyi şekilde kullanmaktır.

(17)

Olay Yeri Yönetim Sistemi

1. Komutan 2. Lojistik

3. Operasyon 4. Finans

5. Planlama

(18)

Komuta

• Olay yeri yöneticisi bütün olay yerinden sorumlu kişidir.

• Komuta sorumluluğu komuta etme yetkisi verilen bir kişiye ait olmalıdır.

• Bu kişinin çeşitli acil hizmetleri koordine etme yeteneği olmalıdır.

(19)

Komuta

• Olay yeri yöneticisi olayı değerlendirecek, stratejik hedefleri ve öncelikleri belirleyecek ve olay yerini yönetecek bir plan oluşturacaktır.

• Olay yeri yönetimi en fazla medikal eğitim almış (bu yaygın olarak böyle bilinse de) ya da en yüksek rütbeli bir kişiye ihtiyaç duymaz.

• Aksine olay yeri yönetimi olay yerini en etkin bir şekilde yönetecek kişiye verilmelidir.

(20)

Komuta

• Komuta hemen kurulmalı, olay yeri yöneticisi kesin bir şekilde tanıtılmalıdır, diğer kişilere bilgi verilmelidir.

• Daha yetkili ve etkin bir kişi geldiğinde komuta transfer edilebilir.

• Bu transfer yüz yüze olmalıdır.

(21)

Komuta

• Etkin bir komuta sistemi ve pozisyon kurulumu

• Olay yeri yöneticisinin lokalizasyonunu tanımlama, iletişim merkezine telsizle kısa raporlar gönderme

• Durumu hızla değerlendirme

• Bir yönetim strateji si geliştirme

• İhtiyaca göre daha fazla kaynak ve görevlendirme isteme

(22)

Komuta

• Mantıklı bir personel yönetim ve güvenlik sistemini uygulama

• Daha yüksek/ yetkin bir kişi gelene kadar gelişim raporlarını izleme ve etkili komutayı devam ettirme

• Asıl yetkili olay yeri yöneticisinin seçimi ile geçici komuta sisteminin geliştirilerek kalıcı bir sisteme geçilmesi

(23)

Komuta

• İhtiyaç duyuldukça operasyonları revize etme,

operasyon gruplarının etkinliğini değerlendirme ve rapor etme.

• Uygun durum olduğunda komutayı sonlandırmak ve personeli görevlerine geri göndermek.

(24)

Komuta Tipleri

• Tekli Komuta Sistemi

• Birleşik Komuta Sistemi

(25)

Komuta Tipleri

• Tekli Komuta Sistemi:

 Bütün olay yerinden tek bir kişi sorumludur.

 Sorumluluk ve karar vermenin sınırlı olduğu olaylarda genellikle daha iyi çalışır.

 Kısa süreli küçük olaylarda en iyi şekilde işler.

(26)

Komuta Tipleri

• Birleşik Komuta Sistemi:

 Büyük olaylarda ya da büyüyen küçük bir olayda ihtiyaç duyulabilir.

 Birleşik komuta sisteminde tanımlanmış uzman organizasyonların (ASH, itfaiye, polis, Kızılay, Umke vs.) personelleri bütüncül bir komuta sistemi için birleşirler.

(27)

Olay Yeri Yönetim Organizasyonunun 3 Büyük Önceliği

• Yaşam Güvenliği: Olay yeri yöneticisinin ilk önceliği her zaman halkın ve personelin güvenliğini sağlamaktır

• Olay Durağanlığı: Sahada olayın etkilerini minimize edecek kararları almak ve uygulamak olay yeri

yöneticisinin sorumluluğundadır.

• Mülkü Koruma: Olay yeri çalışma hedeflerini

başarırken mülke zararı en aza indirgemek olay yeri yönteicisinin sorumluluğundadır.

(28)

Takım Liderlerinin Sorumlulukları

• Komuta tarafından belirlenen hedefleri başarmak

• Çalışma sürecini izlemek

• Gerekli oldukça aktiviteleri yönlendirmek

• Diğer bölümler ile aktiviteleri koordine etmek

(29)

Takım Liderlerinin Sorumlulukları

• Bölüm ihtiyaç duydukça ek kaynakları istemek

• Diğer bölümlerden personelin sağlığını takip etmek

• Komutaya sıklıkla rapor iletme

• Bölüm içindeki kaynakları tekrar tahsis etmek

(30)

Finans Bölümü

• Olayın zararlarının karşılanmasında bütün

harcamaların belgelendirilmesinden finans bölümü sorumludur.

(31)

Lojistik Bölümü

• Lojistik ya da bölüm şefi hasta ve sahada çalışanların malzeme, medikal donanım, aydınlatma, yakıt, su, gıda ve iletişim ihtiyaçlarından sorumludur.

(32)

Operasyon Bölümü

• Bu bölüm olay yerindeki bütün acil hizmetlerini koordine eder ve yönlendirir.

• Bütün personelin güvenliğini sağlar.

(33)

Operasyon Bölümü

• Taktiksel hedefleri başarmak

• Başlangıç aşamasındaki aktiviteleri yönlendirmek

• Planlamaya katılmak

• İhtiyaç oldukça eylem planınıdeğiştirmek

• Disiplini sağlamak

• Personele açıklama yapmak

• Operasyonun gelişiminde ya da operasyon gelişim eksikliğinde komutayı modernize etmek

(34)

Planlama Bölümü

• Planlama bölümü olay yeri yönetimi sırasında ortaya çıkan sorunları çözer.

• Planlayıcıların operasyon, finans ve bilhassa lojistik bölümü ile yakın çalışmaya ihtiyacı vardır.

(35)

Diğer Komuta Personeli

• Güvenlik personeli

• Olay yerinde yaralı ve onlara müdahale edenleri tehlikeye atabilecek operasyon ve durumları takip eder.

(36)

Diğer Komuta Personeli

• Güvenlik Sorumlusu

• Olay bölgesine olan giriş ve çıkışları kontrol altına almak

• Diğer ekiplerin güvenliğini sağlamak

• Delillerin korunmasını sağlamak

• Patlayıcılar konusunda tedbir almak

(37)

Diğer Komuta Personeli

• Zarar Azaltma Timleri ve Sorumluları

• İtfaiye

• Sivil Savunma (İl Afad Ekipleri)

• Gaz şirketi

• Elektrik şirketi

• Su şirketi

• Trafik polisi

(38)

Bildirim Yapılması Gereken Merkezler

1) Görevli İstasyonlar

1) 112 Olay Yeri Yönetim Ekibi

2) Acil ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri Şubesi 3) 112 Üst Düzey Yöneticileri

4) İl SAKOM

5) Teknik Destek Birimleri 6) Hastaneler

(39)

Bildirim Yapılması Gereken Merkezler

8)İtfaiye Ekipleri

9) Sivil Savunma Birimleri (İl Afad Birlikleri) 10) Polis-Jandarma Ekipleri, Mahalle Karakolu 11) Çevre Bakanlığı ve Çevre Sağlığı Birimleri 12) Valilik Kriz Masası

(40)

Diğer Komuta Personeli

• Halkla ilişkiler personeli

 Halka ve medyaya açık/doğru-anlaşılabilir bilgi verir.

• İrtibat personeli

 Komuta, personel ve diğer bölümler arasındaki bilgi/düşünce/rapor aktarımını sağlar.

(41)

Büyük Çaplı Bir Olaya Hazırlık

• Olay Öncesi Planlama

• Olay Yeri Yönetimi

• Olay Sonrası Değerlendirme

(42)

Olay Öncesi Planlama

• Olay öncesi planlama diğer ekiplerin ortak katılımı ile yapılmalı ve kabul edilmelidir.

(43)

Olay Yeri Yönetimi

• Çıkarma/Kurtama Grubu

• Triyaj Grubu

• Tedavi Grubu

• Transport Grubu

(44)

Olay Yeri Yönetimi

• Evrelendirme (Park) Sahası

• Rehabilitasyon Sahası

• Destek (Lojistik Bölümü)

• Tanınma ve İletişim

• Telsiz İletişimleri

(45)

Olay Yeri Yönetimi

• Morg Görevlisi

• Triyaj

• Yaralıların Transportu

• Kritik Olay Stres Yönetimi

(46)

Olay Sonrası Değerlendirme

• Her olayın ardından olay sonrası değerlendirme yapılmalıdır.

• Plan iyi çalışıyorsa o plan devam etmeli ancak

çalışmayan ya da aksayan bir plan varsa kaldırılmalı yenisi yapılmalıdır.

(47)

Olay Yeri Yönetiminde Karşılaşılan Güçlükler

• Bilgi eksikliği

• Ulaşım

• Olayın tipi

• Olayın yeri

• Hava şartları

• Haberleşme

• Yönetim zaafı

(48)

Olay Yeri Yönetiminde Karşılaşılan Güçlükler

• Halkın beklentileri

• Barınma ve İaşe

• Akaryakıt ve araç bakımı

• Sağlık sistem yetersizliği

• Basın

(49)

Olay Yeri Güvenliği

• Olay yerine ulaşıldığında öncelik olay yerinin

güvenliğinin değerlendirilmesi ve gerekli güvenlik önlemlerinin alınması olmalıdır.

• Olay yeri güvenliği ile beraber hasta güvenliği ve kişisel güvenlik önlemleri de dikkate alınmalıdır.

(50)

Olay Yeri Güvenliğinin Amaçları

• İkincil kazaları önlemek

• Çıkarma ve kurtarma çalışmalarını kolaylaştırmak

• İlkyardım ve acil bakım çalışmalarını kolaylaştırmak

• Maddi kayıpları önlemek

• Adli delilleri korumak

(51)

Kişisel Güvenlik ve Yaralanma Riskleri

• Olay yerinde paramediğin yaralanabileceği bir durum, yaralayabilecek bir tehlike/ler varsa, öncelikle

yapılması gereken;

• Yaralanmamak için gereken önlemi almak ve/veya,

• Tehdidi ortadan kaldırmak, tehditten uzaklaşmak ve/veya,

• Tehditten etkilenmemek için gereken önlemleri almak, kullanmak (kişisel koruyucular, özel malzeme, araç-

gereç) şeklinde sıralanabilir.

(52)

Çevresel faktörler ve güvenlik

• Paramedikler görev yaptıkları bölgeye ve mevsimsel koşullara göre uygun donanımlarla hizmet sunmalıdır.

• Soğuk ve sıcak iklimlerde uygun kıyafet seçimi kişisel konfor ile güvenliği ve buna bağlı olarak hastalara

sunulan hizmetin kalitesini önemli ölçüde arttıracaktır.

• Olay yerine ulaştığınızda ortam oldukça sakin ve masum görünse bile kendine özgü tehlikeler

barındırabilir.

(53)

Çevresel faktörler ve güvenlik

• Örneğin bahçe içindeki evlerde ya da modern şehir içi apartman dairelerinde köpek veya diğer hayvanlarla karşılaşılabilir.

• Bu tür hayvanlar olası durumlarda saldırganlık gösterebilir.

• Böyle durumlarda hayvan sahiplerinden kontrol altına alınması, güvenli bir bölgede beklemesi istenir.

(54)

Ambulans sürüşü sırasında güvenlik

• Yapılan çalışmalarda ışık ve sirenle acil çağrıya gidişin normal şekilde/ışıksız ve sirensiz) gidişine göre çok az zaman kazandırdığı tespit edilmiştir.

• Bununla birlikte, özellikle hastaya ilk müdehalenin yapılıp hastaneye transportun başladığı andan

itibaren, çok istisnai bazı olgular dışında genellikle ışık ve sirenler açılmadan hasta transportu

gerçekleştirilebilir.

(55)

Trafik kazalarına müdahalede güvenlik

• Paramedikler trafik kazasına müdahele etmeden önce, görev ambulansını yukarıdaki ilkelere göre, eğer

karayolu üzerine park edecekse, olay yerinde

çalışacağı yere en az 25, eğer otoyolda ise 50 metre mesafe olacak uzaklıkta yerleştirmeyi düşünmelidir.

Eğer olay yeri bir kavşağın veya tepenin yakınında ise, olay yerine doğru yaklaşacak araçlar tepenin ardından ya da kavşağın görünmeyen tarafından geliyorlarsa, ambulansız bütün dış-tepe ışıkları açık olması yanında uygun mesafeye yol uyarıcıları yerleştirmeleri de

akıllıca olacaktır.

(56)

Riskli yapısal alanlarda güvenlik

• Yüksek alanlarda hastaya erişim için kenarlara 4

metreden daha fazla yaklaşmak gerekecekse düşme önleyici malzeme kullanılması gerekmektedir.

• Deniz, göl gibi durgun su kenarında bulunacak paramedikler mutlaka kişisel yüzdürücü ekipman giymiş olmalıdır.

• Paramediklerin akarsu ya da sel sularında yaralıya erişim amacıyla görev yapmaları uygun değildir.

(57)

Özel operasyonlarda güvenlik

• Terörist saldırılar ve aktif çatışma durumlarında ambulans ve güvenlik ekiplerinin müdahalesi için gerçekleştirilmiş Hartford Konsensus çalışması, THREAT olarak kısaltmış bir müdahale sıralaması önermektedir.

(58)

Özel operasyonlarda güvenlik

• Threat supression (tehditin baskılanması)

• Hemorrhage control (kanama kontrolünün yapılması)

• Rapid Extrication to safety (en güvenli noktaya yaralının tahliye edilmesi)

• Assessment by medical providers (sağlık profesyonelleri tarafından yaralının

değerlendirilmesinin sağlanması)

• Transport to definitive care (Yaralının ihtiyacı olan tedaviyi alacağı merkeze ulaştırması)

(59)

TEŞEKKÜRLER

(60)

KAYNAKLAR

 Yavuz S., Yavuz G. (2017). Paramedikler İçin Hastane Öncesi Acil Tıp (Kapsamlı Başvuru Kitabı), ISBN:

9786059215299

 Tanrıverdi, H., Köksal, H. Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Olay Yeri Yönetimi. Özen, S., Tok

Özen, A.(ana ed.). Tanrıverdi, H., Köksal, G. (kitap ed.) Paramedikler için Acil Sağlık Hizmetlerinde Yönetim ve Organizasyon. Ankara, Hedef Paramedik Seti,

2020.

 Özel G., Akbuğa Özel B., Özcan C. İlk ve Acil Yardım Teknikerliği Paramedik. Güneş Tıp Kitabevleri.