YanÝt / Reply
Yerbilimleri BŸlteni (2000, SayÝ 22, 33-42)Õnde yayÝmlanan ÒFÝstÝklÝ (Armutlu-Yalova) granitoyidinin jeokimyasÝÓ baßlÝklÝ yazÝya ilißkin tartÝßmaya yanÝt
Reply to ÒDiscussionÓ on ÒGeochemistry of FÝstÝklÝ (Armutlu-Yalova) granitoidÓ published in Bulletin of Earth Sciences (2000, 22, 33-42)
Nezihi K…PR†BAÞI
Kocaeli †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, KOCAELÜ
CŸneyt ÞEN
Karadeniz Teknik †niversitesi, MŸhendislik ve MimarlÝk FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, TRABZON
Necla K…PR†BAÞI
Kocaeli †niversitesi, MŸhendislik FakŸltesi, Jeoloji MŸhendisliÛi BšlŸmŸ, KOCAELÜ
Yerbilimleri, 23 (2001), 211-212
Hacettepe †niversitesi Yerbilimleri Uygulama ve AraßtÝrma Merkezi BŸlteni Bulletin of Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University
Bu •alÝßmada, 1997 yÝlÝnda baßlayan ve Ÿ• ayrÝ proje halinde ger•ekleßtirilecek olan Marmara BšlgesiÕnde yŸzeylenen ve en az iki kußak ha- linde olußtuÛu dŸßŸnŸlen granitoyid kußak-larÝ- nÝn jeokimyasal karakteristikleri ve bšlgenin je- otektonik evrimine katkÝlarÝ isimli projenin ilk ve- rileri sunulmußtur.
AraßtÝrmacÝ eleßtiri yazÝsÝnda, KšprŸbaßÝ vd.
(2000) tarafÝndan belirtilen granit ile KÝzderbent volkanikleri arasÝndaki dokanaÛÝn intruzif oldu- Ûunu ve skarn zonu gelißimiyle ilgili a•Ýkla-mala- rÝn šzgŸn olmadÝÛÝnÝ, ayrÝca bu hususun daha šnce baßka •alÝßmacÝlar tarafÝndan belir-lendiÛi- ni ifade etmektedir. Granit plutonlarÝnÝn dŸnya- nÝn her tarafÝnda genellikle intrŸzif olarak yerleß- tiÛini ve pek •ok durumda da yan kaya•lar ile aralarÝnda skarn zonu olußturduklarÝ bilin-mek- tedir. Bu husus, bilimsel bir bulgu olmadÝÛÝ gibi, bunu kimin šnce belirttiÛi de yazarlara gšre •ok šnemli deÛildir.
Eleßtiri yazÝsÝnda esas olarak Ÿzerinde durulan husus olan granitin kškenine yšnelik kÝsÝmda; il- gili araßtÝrmacÝ granitlerin, bšlgede sŸrdŸrŸlmŸß olan ve •oÛunluÛu bšlgesel tektoniÛi a•Ýklama-
ya yšnelik olan bazÝ •alÝßmalardan elde edilen verilerden yola •Ýkarak, granitlerin Ôvolkanik yayÕ graniti olmayÝp, Ô•arpÝßma granitiÕ olmasÝ gerek- tiÛine dikkati •ekmektedir. Granitik magma olu- ßumu konusunda sŸrdŸrŸlen petrojenetik •alÝß- malar, belirli sŸre•lerle olußan magmanÝn, i•in- de bulunduÛu tektonik ortama baÛlÝ olarak, be- lirli kimyasal šzellikler sunduÛunu gšster-mekte- dir. Ancak magma kaynak malzemesinin ve olu- ßan magmanÝn kimyasÝnÝ etkileyen sŸre•lerin aynÝ veya birbirine yakÝn olduÛu durumlarda (šr- neÛin yitim, •arpÝßma ve •arpÝßma sonrasÝ kÝta- sal gerilme kußaklarÝ gibi), kimyasal šzellikleri esas alÝnarak tektonik ortamÝ yorumlamak zor- laßmÝßtÝr. ‚ŸnkŸ, yukarÝda sšzŸ edilen ortamlar- da magma, genellikle aynÝ kaynak malzemesin- den (šrneÛin yitim malzemesiyle modifiye olmuß mantodan) tŸreyebilmekte ve kÝtasal ortamlar- daki kalÝn kÝta kabuÛu malzeme-sinden ge•ißi sÝrasÝnda birbirine benzer kimyasal etkiler yara- tabilecek sŸre•lerden (šrneÛin, kÝtasal kontami- nasyon ve fraksiyonel kristalizasyon) etkilenebil- mektedirler.
KuzeybatÝ Anadoludaki granitler šrneÛinde ol- duÛu gibi, granitlerin •arpÝßma šncesinde veya
sonrasÝnda olußtuÛu konusundaki problem, kul- lanÝlan jeokimya diyagramlarÝndan daha •ok bšlgenin jeolojik evrimi ile ilißkilidir. Bšlgenin je- olojik tarih•esine bu konuda yapÝlmÝß •alÝßma- lardan elde edlilen veriler a•ÝsÝndan bakÝldÝÛÝn- da, bšlgede Ge• KretaseÕde baßlayan kuzeye dalÝmlÝ bir yitimin, Anadolu-Torid platformunun daha kuzeydeki Pontid kußaÛÝ ile •arpÝßmasÝ ile sonu•landÝÛÝ ortaya konulmußtur (šrneÛin; Þen- gšr ve YÝlmaz, 1981). Ancak, bu konu ile ilgili pek •ok šneri ortaya atÝlmÝß olmakla birlikte, bšl- gede •arpÝßmanÝn yaßÝ henŸz tam olarak ortaya konulabilmiß deÛildir (šrneÛin; Harris vd., 1994;
Þengšr ve YÝlmaz, 1981; YÝlmaz vd., 1995, Sherlock vd. 1999). …rneÛin,YÝlmaz vd. (1995)
•arpÝßmanÝn yaßÝnÝ belirlemeye yšnelik aÛÝrlÝklÝ olarak sedimantolojik verileri kullanmÝßlardÝr.
AynÝ araßtÝrmacÝlar, ofiyolit Ÿzerlemelerinin Ge•
Maastrihtiyen yaßlÝ •škellerle šrtŸldŸÛŸnŸ belirt- mißler ve bšylelikle •arpÝßmanÝn bu dšnemden šnce ger•ekleßmiß olmasÝ gerektiÛine dikkat
•ekmißlerdir. Bununla birlikte, bu •škellerin yaßÝ- nÝ hangi verilere dayandÝrdÝklarÝnÝ belirtmemiß- lerdir. ‚arpÝßmanÝn yaßÝ olarak šnerilen ve gra- nitlerin olußtuÛu ortam konusunda eleßtirinin ya- zarÝnÝ da yorumlamaya gštŸren yaßlar, spekŸla- tif tahminden ibaret olup, daha dikkatli kullanÝmÝ gerektirmektedir.
Bšlgedeki granitoyid sokulumlarÝnÝn •arpÝßma šncesi, sonrasÝ veya •arpÝßmanÝn hangi evrele- rinde (šrneÛin aktif yitim, kÝtasal •arpÝßma veya litosferik gerilme) olußtuklarÝnÝ ortaya koymak i•in, •arpÝßmanÝn yaßÝ kadar, granitoyidlerin olu- ßum yaßÝnÝn da belirlenmesi gerekmektedir. Sšz konusu granitler Ÿzerinde uygulanmÝß ve šrne- Ûin radyometrik analiz gibi saÛlÝklÝ bir yaß verisi saÛlayabilecek bir •alÝßmaya yazarlarca litera- tŸrde henŸz rastlanmamÝßtÝr. Granitlerin yerle- ßim yaßlarÝda benzer ßekilde, stratigrafik verile-
rin kullanÝl-masÝyla elde edilmiß ve gŸvenilirliÛi olmayan tahminlerle sÝnÝrlÝ kalmÝßtÝr. Daha šnce de belirtildiÛi gibi, KšprŸbaßÝ vd (2000)Õin yazÝ- sÝnda bšlgedeki granitoyid sokulumlarÝnÝn kške- nini a•Ýklamaya yšnelik bir projenin ilk ve sade- ce jeokimyasal verilerini i•eren bir kÝsmÝ sun- maktadÝr. Sšz konusu granitoyidlerin yaßÝ ile il- gili gerekli analitik •alÝßmalar projenin kapsa- mÝnda olmakla birlikte, henŸz tamamlan-mamÝß- tÝr. Yazarlar, bu •alÝßmalarÝn tamamlan-masÝ- nÝn, konuya daha bŸyŸk bir a•ÝklÝk getireceÛi gš- rŸßŸndedir.
Yazarlar, konuyu tartÝßmaya a•masÝndan dolayÝ tartÝßma yazÝsÝnÝ hazÝrlayan araßtÝrmacÝya te- ßekkŸr ederler.
KAYNAKLAR
Harris, N.B.W., Kelley, S., and Okay, A.I., 1994. Post- collision magmatism and tectonics in north- west Anatolia. Contributions to Mineralogy and Petrology, 117, 241-252.
KšprŸbaßÝ, N., Þen, C. ve KšprŸbaßÝ, N., 2000. FÝs- tÝklÝ (Armutlu-Yalova) granitoyidinin jeokim- yasÝ. Yerbilimleri , 22, 33-42.
Þengšr, A.M.C., and YÝlmaz, Y., 1981. Tethyan evo- lution of Turkey: A plate tectonic approach.
Tectonophysics, 75, 181-241.
Sherlock, S., Kelley, S., Inger, S., Harris, H., and Okay., A., 1999. 40Ar-39Ar and Rb-Sr geo- chronolgy of high-pressure metamorphism and exhumation history of the TavßanlÝ Zo- ne, NW Turkey. Contributions to Mineralogy and Petrology, 137, 46-58.
YÝlmaz, Y., Gen•, Þ.C., YiÛitbaß, E., Bozcu, M., and YÝlmaz, K., 1995, Geological evolution of the late Mesozoic continental margin of North- western Anatolia. Tectonophysics, 243, 155-171.
212 Yerbilimleri
