NOBETLE RiNDE PLAZIYfA PROLAKTIN RININ iNCLENENMESI

(1)

NOBETLE RiNDE PLAZIYfA PROLAKTIN RININ iNCLENENMESI

Karaman*, Hatlce Pa~ao"lu**, All O.Ersoy*, Ali Soyuer*, Fatlh

~ah~mada 50 epileptik hasta ve grubunda serum prolaktin seviye- lbltle<IIIK. Epileptik hastalarda plazma

konsantrasyonlannm nobetten lk 30-60 dakikada normal §ah1slarla IIM1t.r••rl•fll zaman onemli oh;(Ode artt1g1 Serum prolaktin seviyeleri ataktan

a

20 dakikada normal sm1rlarda idi.

dOzeyleri generalize nobetleri taki- 1, diger nobetlerden sonra prolaktin seviyeleri generalize ve

!fBDD&tlen ay1rmada yard1mc1 olabilir.

sonra s1kllkla artmas1 epilepsi da yard1mc1d1r.

kellmeler: Epllepsl, prolak-

anterior pituiterden sallnan bir poli- ve memelilerde birc;ok en- Jon;K!::I\/nnfa birlikte laktogenezisde

fonksiyonu oldugu bilinmektedir Sahn1m1 hipotalamik-hipofizer aks

regOie edilir (20).

Investigation of plasma prolactm concentratom epileptiC seizures Summary: In this study we determined serum prolactin levels in 50 patients with epilepsy and 50 normal subjects. Plasma prolactin concentrations within the first 30- 60 minutes postictally were elevated in epileptic patients when compared with control group. Plasma prolactin levels were normal within 20 minutes after the attack. Prolactin levels elevated following generalized seizures but were normal following the other sie- zure types.

Prolactin levels may, therefore be helpful in differentiating between generalized and other seizures. Measurement of serum prolactin levels can be useful in the diagnosis of epilepsy since prolactin levels often rise after seizures

Key words: Epilepsy, prolactin

Prolaktin salln1m1 hipotalamusun inhibitor kontrolu altmdad1r. Dopamin major inhibitor transmitter olarak bilinmektedir. Epileptikler- de prolaktin serum seviyelerinin artmas1 hipotalamik bolgeyi etki altmda bulunduran elektriksel de$arjm etkisinden dolay1 sahmm mekamzmasmdaki inhibisyonun bozulmas1

Oniversitesi T1p Fakultesi Noroloji Anabilim Da/1 Ogr. Oyesi Oniversitesi T1p Fakultesi Biyokimya Anabilim Da/1 Ogr. Oyesi Oniversitesi T1p Fakultesi Ndrotoji Anabilim Dafl Ara$flfma Gorevlisi

(2)

Epilepsi Nobetlerinde Plazma Prolaktin Seviyelerinin lncelenmesi: KARAMAN, Yahya ve ark.

ve buna bagh olarak sekresyonunun artmasr

~eklinde izah edilmektedir (2,4, 15,16, 18,26). Limbik sistem ozellikle de amygdalloid korteks endokrin regOiasyonun mekanizmasrnda onemli rol oynamaktadrr.

Temporal lobla hipotalamus arasrnda,medial on beyin krsmrnda fornikal sistem, stria termi- nalis ve ventral amygdallofugal yollar hipotalamik-pitoiter aksta etkili olarak prolaktin regOiasyonunda <;:ok onemlidir. Epileptik nobetlerde bu sistem kontrol fonksiyonunu kaybederek yani inhibisyon ortadan kalka- rak serum prolaktin seviyeleri onemli derecede artmaktadrr (1 ,5,7,13,22,27).

1978 'de Trimble 'nin (22) epileptiklerde prolaktin degi;;ikliklerini belirtmesinden sonra epileptik ve epileptik olmayan nobetlerde serum prolaktin dOzeyleri incelenmi~tir, ara~trrmalann pek <;:ogunda arttrgr tesbit edil-

mi~tir (3,5,10,11,13,17,19,21,25,27). Hatta klinik olarak tam gozlenemeyen ve ayrrt edi- lemeyen epileptik nobetlerin ayrncr tanrsrnda elektroensefalografi ve komputerize beyin tomografisi yanrnda serum prolaktin seviyelerinin de kullanrlabilecegi ifade edilmektedir (6, 13).

Biz epilepsi nobetlerinde serum prolaktin seviyelerinin artrp artmadrgrnr, artmanrn onemli olup olmadrgrnr belirlemek i<;in kontrol gr.ubu ile kar~rla~trrarak nobetlerden 15,30 ve 60 dakika sonra aldrgrmrz serum orneklerinde prolaktin seviyelerine baktrk. Epilepsi nobetlerinin tanrsr veya ayrncr tanrsrnda etkili olup olmadrgrnr tartr;;trk.

MATERY AL METOD

Bu <;:alr;;ma Ocak 1991-Aralrk 1991 tarihleri arasrnda Erciyes Oniversitesi Gevher Nesibe Hastanesi Noroloji klinigine mOracaat eden ve epilepsi tanrsr alan 50 hasta ile 50 kontrol grubunda yaprlmr~trr. Epileptik hastalar- dan kanlar nobeti izleyen ilk 15,30,60 'rncr dakikalarda alrnmr;;trr. Serum prolaktin se-

viyeleri Erciyes Oniversitesi G~vher Nesibe Hastanesi Endokrinoloji laboratuvarrnda COAT-ACOUNT (DCP marka) RIA Kiti kul- lanrlarak incelenmi~tir.

Hastalann nobetleri bir noroloji uzmarr veya ara;;trrama gorevlisi tarafrndan gozlsnmi~tir.

BOtOn hastalara elektroensefalografi ve Bil- gisayarlr Beyin Tomografisi <;:ekilmi~, nobet tipleri srnrflandmlmr~trr. Serum prolaktin seviyelerini degi;;tirebilecek faktOrler izole edi- lerek bu bulgularr olan hastalar ara~trrma

kapsamrnr dahil edilmemi;;tir. Bu hastalar:

noroleptik, antidepressif, reserpin, alta metil dopa gibi antihipertansif ila<;:lar dahil ila<;: kul- lananlar, hipofiz adenomu, kraniofaringioma gibi hipofiz ve hipotalamusa etkili tOmorleri olanlar, gebelik, postpartum ostrojen ve oral kontraseptif alan hastalar, adrenal yetmezlik ve hipotiroidi olan hastalar, krsa sore once cerrahi giri~im hikayesi olanlar, menengoen- sefalite baglr epileptiklerdir. Kontrol grubuna da epileptiklerle aynr ya~larda olanlar ve epilepsi hikayesi bulunmayan, serum prolaktin seviyelerini etkileyebilecek faktorleri bulunmayan ki;;iler alrnmr;;trr.

BULGULAR

Epileptik hastalar ya~lan 15-54 ya~lar arasr (ya;; ortalamasr 31) 29 'u erkek (%58) 21'i kadrn (%42) 50 hastadan olu;;maktadrr.

Kontrol grubu da aynr ya;;lara tekabOI eden 25 erkek, 25 kadrn 50 normal ki;;iden se<;:ilmi;;tir.

Epileptik hasta grubunda serum prolaktin degerleri ortalamalan kontrol grubun serum prolaktin degerleri ortalamalarryla kar;;rla;;trrrldrgrnda hasta grubundaki artr~

farkr onemli bulundu (p<0.01) Tablo.1. Epi- lepsi nobetlerini takiben ilk 15 dakikada, 30'ncu dakikada, 60 dakikada alrnan serum prolaktin degerleri ortalamalan kontrol grubun serum prolaktin degerleri ortalamalrryla

kar~rla~trnldrgrnda (Tablo. II) ; Nobetten

(3)

15 dakika iginde seru_~ pr?lakti~

kontrol grubuna gore on~ml1 --~--"'11' (p>0.05). Nobeti tak1ben

ve 60 dakikalarda alinan kan serum prolaktin degerleri orta- kontrol grubuna gore onemli artma (p<0.05).

Epileptik hasta ve kontrol grup- prolaktin dOzeylerinin

Serum prolaktin degerleri

X±Sx ^SD

27.20± 4.75 33.58

11.72± 0.90 6.38

t= 3.20 P<0.01

Nobet tiplerine gore epileptik hastalann 41 'i(%82) generalize tonikklonik epilepsi, 3

·6

(%6) generaliz_e grand mal status epileptikus,2 hasta (%4) generalize miyoklonik epilepsi, birer hasta (%2) basit parsiyel motor ve tempo~al lob epilepsi olarak degerlendirildi (Tablo Ill). Normal serum prolaktin degeri 0-15 nonogram/ml degerine gore ve kontrol grubdaki hastalann serum prolaktin degerleri ortalamas1

ile kar~ila~tlnldlgmda generalize tonik-klonik epilepsili hastalann serum prolaktin degerleri ortalamas1ndaki art1~ onemli bulunurken (p<0.01 ), generalize grand mal status epileptikuslu 3 hastanm serum prolaktin dOzeyleri ortalamas1 10.74 ± 1.70 olarak bulundu ve kontrol grubuna gore onemli bir

degi~iklik gostermedi (p>0.05). Basit parsiyal motor epilepsi ve temporal lob epilepsili birer hastada serum prolaktin seviyeleri normal sm1rlarda idi (Tabollll).

Epileptik hastalarda nobetten sonraki 15,30,60 dakika sonra serum prolaktin 1 ve standart hatalan.

Serum prolaktin. dOzeyleri ortalamas1 ve standart hata

n

5

20

15

X± Sx 9.58 ± 0.30 37.19 ± 4.75 35.35 ± 3.58

SD 2.14 43.82 32.08

2.02 2.59 2.84

p

p>0.05 P<0.05 p<0.05

454

(4)

Epilepsi Nobetlerinde Plazma Prolaktin Seviyelerinin lncelenmesi: KARAMAN, Yahya ve ark.

Tablo Ill: Epileptik hastalann nobel tiplerine gore serum prolaktin dOzeyleri

Epilepsi Tipi Serum prolaktin dOzeyleri ortalamalan

n

Generalize tonik-klonik 41

Generalize miyoklonik 2

Basil parsiyal motor 1

Temporal lob 1

Generalize status epileptikus 3

Petit mal absans 2

Toplam

50

0/o 82 4 2 2 6 4

100

X± Sx P

28.33

±

3.42 13.20

±

0.08 12.65

9.07 10.74 ± 1.70 11.42 ± 2.44

P<0.01 P>0.01

P>0.05 P>0.05

Normal Serum prolaktin seviyesi: 0-15 nonogram/ml

TARTI~MA

Serum prolaktin seviyelerinin epileptik hastalarda artt1g1n1 ilk gosteren Triemble'dir (23).

Triemble generalize tonik-klonik grand mal epileptiklerde serum prolaktin seviyelerinde onemli derecede artma oldugunu belirtmesinden sonra yapllan ara~t1rmalarda epileptik hastalann % 70-90 aras1nda degi~en

oranlarda serum prolaktin seviyelerinde artmalar oldugu belirtilmi~tir

(1,4,5,7,8,10,12,16,27). Ara~t1rmalann bir klsmmda generalize tonik-klonik nobetlerde serum prolaktin seviyelerinin artmas1 yanmda parsiyal nobetlerde onemli bir

degi~iklik olmad1g1 belirtilmi~tir (13,25). Sta- tus epileptikusda serum prolaktin seviyeler- ninin incelenmesi sonucu gene! gorO~

onemli degi~iklikler gostermedigi konusun- dadlr (4,9, 14,23,24). Jackel ve arkada~lan

kompleks parsial nobeti olan status epilepti- kuslarda prolaktin seviyelerinin azaldiQinl be-

lirtmi~tir (1 0). Sir k1s1m ara~t1rmalarda da her IOriO epileptik nobette prolaktin seviyelerinin arttiQI belirtilmi~tir ( 1,4, 7, 13, 19,25). 0 'de a (17) ve Ohman (18) elektrokonvulsif tedavi sonucu serum prolaktin seviyelerinde artma

oldugunu belirtmi~lerdir. Trimble (23) epilep- silerle beraber histeri nobetlerinde de pro- laktinin arttiQinl belirtmektedir.

Bizim 50 hastam1zm % 82' i generalize tonik- klonik epilepsi tan1s1 ile takip edildi, serum prolaktin seviyeleri ortalamas1 28.33

±

3.42 olarak bulundu ve normal ~ah1slarla kar~lla;;tlnldlgmda bu artma onemli bulundu (p<0.01) Tablo Ill. Diger epilepsi tiplerinde ve status epileptikus tan1s1 alan hasta- lanmizda onemli degi~iklikler bulunamad1 (Tablo Ill).

Collins (5) bOtOn epileptiklerde incelendigi serum prolaktin seviyelerinin sadece generalize nobetlerde arttiQinl beyan ederek, Fis- her ve arkada~lan (7) 20 hastada yapt1klan inclemede generalize tonik-klonik nobetlerde onemli dercede prolaktin seviyelerinde artma yan1nda kompleks parsiyal nobetlerde hafif artmalar oldugunu belirtmi;;tir. Bunun yanmda Molaie (15) parsiyel epilepsili 10 hastada yapt1g1 ~all;;mada has- talarm % 60 'mda prolaktinde artma bulur- ken 3 hastada prolaktin serum seviyesinin 10 kat artt1g1n1 ifade etmi~tir. Biz petit mal

455

(5)

... rum 2 hastada serum prolaktin onemli bir degi§iklik gormedik basil parsiyal motor ve temporal birer hastam1zda da prolak- rini normal sm1rlarda bulduk

ve parsiyal nobetlerde pr?lakti~

gonadotropin hermon sevlyelen- inceleyen Haeri (9) diger hor- blr degi§iklik bulamazken sadece (JeOerinde artma oludugunu belirt-

growth hermon ve kortizol idiiVIY'elerini grand mal epilepsilerde Pitkanen (19) ile Culebras (6) yine prolaktin seviyelerinde artma buldular.

(11) serum ve beyin omurilik prolaktin seviyelerini inceledi pro-

onemli oi<;Ode artt1gm1, SIVISmda ise hafif bir azalma belirtti. Pitkanen (19) ve Molaie ve interiktal donemlerde serum 111murilik SIVISinda prolaktin seviyele-

epileptik hastalarda daha belir- donemin ilk yanm saatin- arttiQinl belirtmi§tir. Laxer (13)

tonik klonik nobetlerde ve

(?), Tomson (22) serum pro-

mtfiiiAnni status epileptikuslu hasta- ler hepsi de herhangibir

bula~am

¹

§lard1r.

Status epileptikus tonJk-klonik ve fokal nobetlerinde

serum prolaktin seviyelerinin normal bulun- masl s1k s1k tekrarlamas1 sonucu prolaktin' depolanndaki bo§almadan dolay1 ve hipofiz- den prolaktin sekresyonunu inhibe eden do- paminerjik sistemin tekrarlayan nobetlerden dolay1 iyice aktive edilmesi ile izah edilmektedir (23). Bizi'm status epileptikus bulunan 3 hastam1zm serum prolaktin seviyelerini normal sm1rlarda bulduk ve kontrol grubuna gore onemli bir degi§iklik olmad1 (Table Ill).

Serum prolaktin seviyelerindeki artmanm epilepsi nobetini tekiben ilk 30 dakika ic;inde oldugu bir saat sonra da normal degerlere

dO§tOgO belirtilmektedir

(1 ,3,5,8, 10, 16,22,23,26,27). Fisher (8) serum prolaktininin nobetten 10 dakika sonra artmaya ba§ladiQinl, 30 dakikada pik yaptiQinl; Laxer ( 13) nobetin ba§lamasmdan 15-20 dakika sonra en yOksek seviyelere ula§!IQinl belirtirken, Molaie (16) ve Tomson (22) postiktal bir saate kadar yOksek seviye- lerde seyredebilecegini belirtmi§lerdir. Haeri (9) nobetten sonra 20-60 dakikalar arasmda yOksek degerler bulundugunu soylemi§tir.

Biz 15 hastam1zda nobetten sonraki ilk 15 dakikada serum prolaktin seviyelerindeki degi§ikligin onemli olmadiQinl (p>0.05) bulur- ken, nobetten sonraki 30 ve 60'nc1 dakikalarda onemli artmalar oldugunu bulduk (Table II). En fazla artma nobeti takiben 30 'uncu dakikada serum prolaktin seviyelerini inceledigimiz hastalarda oldu (Serum prolaktin seviyeleri ortalamas1: 37.19 ± 4.75 ve p<0.05 olarak bulundu).

Serum prolaktin seviyelerinin bilhassa generalize tonik-klonik nobetlerde nobetten sonraki 30-60 dakikalar i<;inde incelenmesinin epilepsi tan1s1nda yard1mc1 olabilecegi ka- naatindeyiz.

Kaynaklar

1 . Abbott RJ, Browning MCK, Davidson DL:

Serum prolactin and cortisol concentration

456

(6)

Epilepsi Nobetlerinde Pfazma Prolaktin Seviyelerinin lncelenmesi: KARAMAN, Yahya ve ark.

after grand mal seizures. J Neurol Neu- rosurg Psychiatry. 43: 163-167, 1980.

2. Aminof MJ, Simon RP, Weideman E: The hormonal responses to generalized tonic- clonic seizures. Brain 107: 569-578,

1984.

3. Bilo L, Meo R, Striano S: Serum prolactin elevation after minor generalized seizures monitored by EEG. J Neurol Neurosurg Psychiatry 51: 308-309, 1988.

4. Bye AM, Nunn KP, Wilson J: Prolactin and seizures activity. Arch Dis Child 60:

848-851' 1985.

5. Collins W, Lanigan 0, Callaghan N: Plas- ma prolactin concentrations following epilep- tic and pseudoseizures. J Neurol Neuro- surg Psychiatry 46: 505-508, 1983.

6. Culebras A, Miller M, Bertran L et a/: Dif- ferential response of growth hormone, corti- sol and to stress. Epilepsia 28(5): 564- 570, 1987.

7. Fisher RS, Chan OW, Bare M et a/: Capil- lary prolactin measurement for diagnosis of seizures. Ann Neurol 29: 187-190, 1991.·

8. Fisher RS, Gaillard W, Bare M et at: Fin- ger stick blood for prolactin assay use in sei- zure diagnosis. Neurology 40 (Suppl) 1:

442-443, 1990.

9. Haeri JD, Trimble MR, Oxley J: Prolactin and gonadotrophin changes following ge- neralized and partial seizures. J Neural Neurosurg Psychiatry 46: 331-335, 1983.

10. Jackel RA, Malkowicz D, Trived R et a/:

Reduction of prolactin response with retetiti- ve seizures. Epilepsla 28: 588-590, 1987.

11. Kalfakis N, Markinos M: Homoyanillic acid and prolactin in plasma and CSF of epileptic patients. Epllepsia 28 (2): 134- 141, 1987.

12. Klfby WR, Theodore A, Kotcchen A: Hy- perprolactinemia, a review of recent clinical advances. Arch Intern Med 139: 1415- 1420, 1989.

13. Laxer K, Molloly D, Howe/ B : Prolactin changes after seizures by EEG monitoring.

Neurology 35: 31-35, 1985.

14. Mayeux R, Lueders H: Complex partial status epilepticus, case report and proposal for diagnostic criteria. Neurology 28: 957- 961, 1978.

15. Molaie N, Culebras A, Miller M: Noctur- nal plasma prolactin rise in patients with complex partial seizures. Ann Neurol 18:

719-722, 1985.

16. Molaie N, Celubras A, Miller M: Noctur- nal plasma prolactin and cortisol levels in epileptics with complex partial seizures and generalized seizures: Arch Neurol 44:

699-702, 1987.

17. O'dea JP, Gould D, Hallberg M et a/:

Prolactin changes during electroconvulsive therapy. Am J Psychiatry 135: 609- 612, 1978.

18. Ohman R, Walinder J, Balldin J et all:

Prolactin response to electroconvulsive the- rapy. Lancet ii: 936-937, 1976.

19. Pitkanen A, Jolkonen J, Riekkinen 0:

Somatostatin and prolactin levels in cereb- rospinal fluid of epileptic patients after ge- neralized seizure. J Neurol Neurosurg Psychiatry 50: 1294-1297, 1987.

(7)

...,. .. ,m,,

8 Of::>zma Prolaktin Seviyelerinin lncelenmesi: KARAMAN, Yahya ve ark.

S: Neuroendocrinology, In Wii- DW(eds). Textbook of En- WB Saunders Co. Philadelp-

pp:

492-567.

ML, Melmed S, Allister T: Lack

nRl'DXlJflt:: on prolactin and seizu- therapy. Epilepsia

MR : Serum prolactin in epilepsy Br Med J 2: 1682-1683,

Henly R, John R: The clinical prolactin measurement in diagnosis of complex partial fipl/er.,sla 3: 248-252, 1989.

Henly R : Serum prolactin le- seizures. Epilepsia 3:

Luders H, Mac Millan JP:

levels after epileptic seizu- 34: 1601-1604, 1984.

Van Bella G : Serum prolac- diagnosis of epilepsy. Neurolo-

1226, 1987.

458