KİŞİLİK
•KİŞİLİK
•ÇOCUK VE GENÇDE KİŞİLİĞİN GELİŞİMİ
•KİŞİLİĞİ TANIMA ÇALIŞMALARI
•KALITIM VE ÇEVRE
•KİŞİLİĞİ OLUŞTURAN ETKENLER
•KİŞİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ
KİŞİLİK
Her insan çevresine uyum sağlamak ister. İnsanlar birbirlerinden davranış biçimi bakımından ayrılırlar. İnsanı, başkalarından ayırmaya yarayan, düşünme, duygu, psikomotor gibi davranışları, tüm farklılıkları onun özellikleridir. İnsan bütün davranışları ve özellikleri ile bir bütündür, bütün olduğu için de "kişi"dir. Davranış biçimi ve özellikleri devamlıdır. Bir insandan söz ederken "kişilik sahibi", "güvenilir kişi" deyimleri onun davranış biçimindeki devamlılığı gösterir. Örneğin tutumlu tanınan biri, her durumda bu özelliğini belli eder.
İnsanlar, iç ve dış uyarıcılara karşı, aynı şiddette heyecan göstermezler, duygulanmaları birbirinden farklı olur. Bu farklılıklar, her bireyde zamanla yerleşerek, onun mizacını (huy) meydana getirir. Örneğin bir insan, genel olarak güler yüzlü, neşeli ise "neşeli mizaçta" bir insan denir. Mizaç, insan kişiliğinin bütününü değil, ancak bir bölümünü oluşturur.
Karakter, kişiliğin sonradan, eğitim yolu ile kazanılan yönüdür. Bir insan tarafından toplumun onayladığı ya da reddettiği davranışların sürekli olarak gerçekleştirilmesidir. Böylelikle o davranış kişiliğin parçası haline gelerek, karakteri meydana getirir.
“Can çıkar, huy çıkmaz"
Bir insanın, kararlarını yerine getirmesi, onun iradeli, kararlı olduğunu gösterir. Başladığı işi tamamlar, verdiği sözleri yerine getirir, güven verir.
Özü sözü bir.
Karakterli insanın, düşünceleri ile davranışları arasında sürekli bir uygunluk vardır.
KİŞİLİK KURAMLARI
Özellik kuramına göre, bireyin doğuştan getirdiği özellikler bilinirse, kişiliği tanınmış olur. Bu kuramı benimseyen psikologlar, kişilik özelliklerini araştırmışlardır. Allport ve Cattell’in bu konuda önemli çalışmaları vardır. Cattell'e göre, bir insanın genel özellikleri ve kaynak özellikleri bulunup, ortaya çıkarılırsa kişiliği tanınır.
Olumlu Özellikler Olumsuz Özellikler 1- Neşeli, uysal, sevimli - Umutsuz, dikbaşlı, sevimsiz 2- Sokulgan, bağımsız, iyimser - Çekingen, bağımlı, kötümser 3- Zeki, konuşkan , sorumlu - Zeki olmayan, suskun, sorumsuz 4- Samimi, güvenilir, doğru - Kuşkulu, güvenilmez, kötülük
yapar
Temel kişilik özelliklerine örnekler
Psikodinamik kuramın kurucusu Sigmund Freud'dur. Bu kurama göre kişiliğin bölümleri, id, ego ve süperego'dur.
Freud'a göre, id, ego ve süperegodan birinin, diğerlerinden güçlü ya da zayıf olması farklı kişiliklere neden olur. Örneğin; id'i baskın birey, katı yürekli,
süperego'su gelişmiş birey, gerçekçi, sevecen olur.
Kişiliğin Bölümleri
Hümanistik kurama göre, eğer birey koşulsuz sevildiği bir ortamda ise olumlu kişilik özellikleri taşır, kendisinin değerli olduğuna inanır.
Varoluşçu kuramda, kişilik kendi kendisini yaratmaktadır. Kişilik, kişinin özgür olması, sorumluluğunu bilerek seçim yapmasıdır.
Öğrenme kuramları, kişiliği öğrenme ile açıklar, örneğin, eğer bir kişi, değişik durumlarda hoşgörü özelliği ile istediğini elde etmişse, yeni isteklerinde de
aynı yolu izler. Bu da o tür davranışları pekiştirir. F. Skinner, kişilik ve koşullanma yolu ile öğrenme arasında ilişki kurar.
Öğrenme kuramları, kişiliğin sürekli oluşu ile, bireyin doğuştan getirdiği özellikleri dikkate almamaktadır.
ÇOCUK VE GENÇ DE KİŞİLİĞİN GELİŞİMİ
Yeni doğan bir bebek sadece fizyolojik gereksinimleri ile hareket eder.
Gereksinimleri zamanında karşılanabilen çocukta dış dünyaya ilişkin güven oluşur. 2-3 yaşlarında iken isteklerinin kabul edilmesini ister, ısrarcı özelliği vardır. 5-6 yaşlarında davranışlarını yerinde gerçekleştirmeyi öğrenen çocuğun, girişkenlik duygularının yerinde kullanımı, sağlam bir kişiliğin oluşturulmasında önemlidir. İlkokula başlayan çocuk toplumun kendisinden istediği davranışları gösterip, kabul edilmeyenleri yapmamayı öğrendiğinde, kişilik gelişimini tamamlamış olur. Yedi yaşlarına kadar düşünce ile obje birbirinin yerini tutar.
Çocuk 2-3 yaşlarında her şeyi kabullenmek istemez.
Ergenlik dönemine giren birey, yaşadığı hızlı fiziksel değişimler nedeniyle, başkalarının fikirlerine duyarlı biri haline gelir. Bu çağda, insanda ilerde nasıl bir kişiliğe sahip olacağı konusunda istekler ve kaygılar yaşanır. Fiziksel değişimler, duygularda da değişimlere neden olur. Kişiliğini, vücudundan ayrı göremez. Belli organlarda değişikliğin meydana geldiğini düşünemez. Ergen, değişikliklerin tüm varlığı içinde olduğu görüşündedir.Ana, baba tutumlarının gencin kişilik gelişimi üzerindeki etkisi çok önemlidir. Ana veya baba eğitiminin yoksunluğu aile üyelerinin iletişimini bozacağından, kişilik gelişimi olumsuz yönde etkilenebilir.
Ergen, bedenini, kişiliğinin bir sembolü olarak değerlendirir.
Kişiliğin bireyin kendisine dönük yönü kişinin benliğidir. Benlik bilinci, bireysel ve toplumsal benlik olmak üzere iki aşamada gelişir. Bireysel benlik, ilkokula yeni başlayan çocukların bireysel algılarıyla algılanan nesneleri birbirinden ayırt edememeleridir. Toplumsal benlik, başka insanları tanıma sonucu ortaya çıkan benliktir. Benlik kişiliğin öznel yanıdır. Şu soruların cevaplarını içerir:
- Ben kimim?
- Ben neler yapabilirim?
- Benim için neler değerlidir?
- Yaşam amacım ne?
KALITIM VE ÇEVRE Kalıtım
Bir çocuk, anadan gelen ve yumurta denilen bir tohum hücresi ile, babadan gelen ve sperm adı verilen başka bir tohum hücresinin birleşmesinden meydana gelir. (Dölüt). Canlıların her hücresinde, ince iplikçikler şeklinde bazı kromozomlar vardır. Yumurta ve sperm hücrelerinden dölüt'e 23'er tane kromozom verilir, insan bedeninin her hücresinde 46 kromozom bulunur.
Kromozomlar içinde insanın göz, saç, ten rengini yüz şeklini, zekasını çeşitli yeteneklerini belirleyen binlerce gen bulunur.
Yumurtada, daima X, spermde ise ya X ya da Y kromozomu bulunur. Yumurta sperm tarafından X kromozomu ile aşılanacak olursa, bebek kız spermde Y kromozomu bulunuyorsa, erkek olmaktadır.
Ana Baba
Çevre
Organizmanın, fiziksel varlığının dışında bulunan her türlü cansız varlık ve olaylardır. Bir organizma doğana kadar, doğumdan sonra da ölene kadar çevrenin etkisi altındadır. İnsan, toplum içinde yaşar, çevresinin en önemli öğesi diğer insanlardır.
ÇEVRE
Doğum Öncesi Çevre Annenin
Yanlış Beslenme Alışkanlıkları Hastalıklar
Sigara, alkol kullanımı Stres Durumu
Doğum Sonrası Çevre Diğer insanlar
Örf, Adetler
Gelenek, Görenekler, Atmosfer Basıncı, Sıcaklık
Stres
Projektif Ölçme Araçları (Yansıtma Testleri)
Kişiliği değerlendirmek için en çok projektif testlerden yararlanılmaktadır.
Çünkü, insanlar bir konu olay hakkında konuşurlarken kendi kişilik özelliklerini yansıtırlar.Bu testlerde, kişiden örneğin, bir mürekkep lekesi şeklini ya da bir resmi yorumlaması istenmektedir. Her insan kendi kişilik özelliklerine göre yorum getirir. Bu testlerin en tanınmış olanları Rorchach testi ile Tematik Algı Testi'dir.
Rorschach Testi (Mürekkep lekesi testi) İsviçreli psikiyatrist Herman Roschach tarafından geliştirilmiştir.
Test beşi renkli, beşi siyah beyaz olmak üzere on karttan oluşmuştur.
Uygulama esnasında, her kart kişi(ler)e tek tek gösterilerek, kartlarda yer alan mürekkep lekelerinde ne gördüğünü söylemesi istenir. Kartları yorumlama ifadelerinden, danışanların kişiliği hakkında bir sonuca ulaşılır.
KİŞİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Tematik Algı Testi (Thematic Apperception Test) TAT
Bu teste, resim yorumlama testi de denir. Amerikalı Henry A. Murray tarafından geliştirilen test de danışana bir seri standart resim gösterilerek, resimlere ilişkin bir öykü anlatması istenir. Kişi anlamlı bir hikaye tasarlarken, kendi duygu ve düşüncelerini ortaya koyar. Kişilik özellikleri hakkında bilgi verir.
Siyah, beyaz resimlerden oluşan TAT malzemesi 20 karttan meydana gelir.
T.A.T de. kullanılan resim hakkında resmin gösterdiği durumu açıklama bu duruma götüren olayları, tartışma resimdeki karakterlerin düşünme ve duygularını belirtme ve öykünün sonucunu betimleme gibi özellikleri kapsayan bir öykü sağlaması istenir.
Derecelendirme Ölçeği Tarama Listeleri
Kişilik Testleri Görüşme
