KİŞİLİĞİN KORUNMASI
KİŞİLİĞİN KORUNMASI
Kişilik: Dar anlamda hak ehliyetini geniş anlamda hak ehliyeti + fiil ehliyetini ifade eder.
KİŞİLİĞİN İÇERİĞİ
1.Kişinin ehliyeti
2.Kişisel durumlar
3.Kişinin maddi varlıkları
4.Kişinin manevi varlıkları
5.Kişinin iktisadi varlıkları (Kişinin iktisadi faaliyete katılabilme konusundaki serbestliği, mesleki ve ticari itibar ve kredisi, mesleki ve ticari sırları vb.)
KİŞİLİĞİN MAHİYETİ
KİŞİLİĞİN MAHİYETİ
Karakteristik nitelikleri;
Mutlak haktır: Herkesten isteme yetkisi verir.
Kişiye sıkı sıkıya bağlıdır: Miras yoluyla geçmez.
Kişilik hakları: Kişinin maddi(bedensel),manevi ve ekonomik bütünlüğü ve varlıkları üzerindeki mutlak haklardır. Mutlak haklardan olduğu için herkese karşı ileri sürülebilir.
Kişiye bağlı haklardan olduğu için devredilemez, ölümle mirasçılara geçmez.
KİŞİLİĞİ KORUMA YOLLARI
KİŞİLİĞİ KORUMA YOLLARI
Kişiliğin Bizzat Korunması (Haklı savunma hakkı)
Hukuk düzeni istisnai durumlarda kişilik hakkına yöneltilmiş haksız saldırılara karşı kuvvet kullanarak savunma hakkını tanımıştır (BK 52, YBK 63, TCK 25). Ancak asıl olan kişiliğin kanunla korunmasıdır.
Kamu Hukuku Koruması
Anayasa ile koruma: Kamu hakları kişilik hakkı içine girmez. Ancak hukuk bir bütündür. Devletinde bu haklara saygı göstermesi gerekir.
TCK ile koruma: Kişiliğin özellikle suç niteliğindeki saldırılara karşı korunması büyük oranda ceza kanunları ile sağlanır.
ÖZEL HUKUK KORUMASI
Özel Hukuk Koruması
Kişiliğin içe karşı korunması
Kişiliğin Dışa Karşı Korunması
Maddi bütünlüğün (beden bütünlüğünün) korunması
Kişinin rızası
Hayati bir tehlike ile karşı karşıya
bulunması
ÖNEMLİ DURUMLAR
Müdahalenin üstün amaç taşıması:
Yüksek ve ulvi amaçlarla
Yazılı rıza üzerine insan kökenli biyolojik maddelerin alınması
Salt bilimsel amaçlarla
Bilimsel amaçlarla cesedini belli bir bilimsel kuruma bağışlamasına Tıbbi
müdahalelerde,
Kişiden doku veya organ alınması
Gebeliğin sona erdirilmesi
KORUNMA
Manevi bütünlüğün korunması: Kişinin manevi bütünlüğün (MK 23) kişinin genel şeref ve haysiyeti, mesleki şeref ve
haysiyeti, sır çevresi (gizlilik alanı), resim üzerindeki hak vb.
girer.
İktisadi varlıklarına yönelik saldırılar: (MK 24) Kişilerin diledikleri ticaretle uğraşmalarını önlemek amacıyla ahlaka ve hukuka aykırı şekilde yapılan baskılar, haksız rekabet vb girer.
Ehliyetler ve Hürriyetler Bakımından Korunması
(MK 23) Kimse hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen dahi olsa vazgeçemez. Kimse özgürlüklerinden vazgeçemez ve onları hukuka veya ahlaka aykırı olarak sınırlayamaz.
Kişiliğin Dışa Karşı Korunmasını Sağlayan Davalar (MK 25)
İstisnalar dışında tüzel kişiler de yararlanır.
1. Tespit (Saldırının hukuka aykırılığının tespiti) davası: Saldırının hukuka aykırılığını tespit etmek için açılır. Etkilerinin devam ediyor olması gerekir. Doktrinde bu şart eleştirilmektedir. Gerekirse kararın yayımlanmasını veya 3.kişilere bildirilmesini de isteyebilir.
2. Saldırıya son verme (men) davası: Halen devam eden saldırıya son verilmesi durumudur.
3. Saldırı tehlikesini Önleme (Kaçınma) davası: Mevcut olmamakla birlikte bazı belirtilerden yakın zamanda gerçekleşmesi beklenen haksız saldırının önlenmesidir.
Bu 3 davada;
Kişilik hakkına yapılmış veya yapılacak saldırı + saldırının hukuka aykırı (haksız) olması. Kusur şart değildir.
Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran haller; Bu hallerde saldırı haksız sayılmaz;
Meşru müdafaa, ilgilinin rızası, emrin icrası, üstün nitelikte özel yarar, üstün nitelikte kamusal yarar.
4. Tazminat davaları: Doktrinde kusur olmadan açılabileceğine ilişkin görüşler vardır (Akıntük)
a. Maddi tazminat davası: Fiilen uğradığı maddi zararı karşılar.(Aktifte azalma, pasifte artma)
Şartları: Kişilik hakkına haksız saldırı + kusur (eğer kusur yoksa yani kast veya ihmalden ileri gelmemişse maddi tazminat davası açılamaz.) + zarar + illiyet bağı
b. Manevi tazminat davası: Paraya, tarziye vermesine, tekzip edilmesine veya yalnızca saldırıyı kınayan bir kararla yetinebilir. Başkasına devredilemez, miras bırakan tarafından ileri sürülmüş olmadıkça mirasçılara geçmez.
DAVALAR
5. Vekaletsiz iş görme davası: Saldırı
dolayısıyla saldırıda bulunanın sebepsiz olarak elde ettiği zenginleşme istenir.
6. Başvurulabilecek diğer yollar:
b. Düzeltme isteminde bulunma: TK 58/c, YTK 56/1-c, bir kimsenin iktisadi varlıklarına karşı haksız rekabet yoluyla saldırıda
bulunulduğu takdirde, eğer haksız rekabet yanlış ve yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa,
saldırıya uğrayan bu beyanların düzeltilmesini isteyebilir.
c. Haklı savunma: Kişiliğine karşı hukuka
aykırı saldırıda bulunulan kimse, şartları varsa
saldırıyı bizzat defedebilir (TCK 25, YBK 64/1).
AD
AD VE ADIN KORUNMASI
Ad/isim, toplum içinde bir kimseyi diğerinden ayırmaya yarayan, onu belirten bir kelime, bir tanıtım aracıdır. Gerçek ve dar anlamda ad öz adı ile soyadından oluşur. (SK ¼, MK 399/5).
Geniş anlamda ad ise müstear ad, lakap, ticaret ünvanı, işletme adı girer.
-Özad
-Soyad: Aile adıdır ve kişinin baba tarafından bağlı olduğu ailenin kuşaktan kuşağa geçen adıdır.
-Müstear ad (Mahlas): Kişinin gerçek adını, dolayısıyla kimliğini gizlemek amacıyla bazı faaliyetlerinde kullanmak üzere kendisine taktığı addır.
-Lakap: Kişiye belli bir özelliğinden esinlenerek ve bu özelliğini belirtmek amacıyla başkaları tarafından takılan addır.
-Ticaret ünvanı: Bir tacirin ticari işletmesini işletirken kullandığı addır. Gerçek kişi tacirlerin ticaret unvanı kısaltılmadan yazılacak ad+soyadından oluşur, tacir isterse buna ek koyabilir, ticaret siciline tescil edilir. Tüzel kişi tacirlerde ise kolektif ve komandit şirketlerde ortakların en az birinin adı+soyadı+şirket türü; anonim ve limited şirketlerde ise şirketin konusu+aş/ltd ibareleri
-İşletme adı: Ticari işletmenin sahibini hedef almaksızın doğrudan işletmeyi tanıtmak ve benzerlerinden ayırmak amacıyla kullanılan addır. Kullanılması zorunlu değildir, esnaflarda kullanabilir.
ADIN KAZANILMASI
ADIN KAZANILMASI
Adın Kazanılması
Soyadının Kazanılması
Doğum ile
Sözleşme ile
ADIN
KAZANILMASI/DEĞİŞTİRİLMESİ
Geniş Anlamdaki Adın Kazanılması
Tüzel kişilerin adları: Kamu tüzel kişilerinin adları kendi kuruluş kanunlarında gösterilerek kazanılır. Tüzel kişilerin adlarının konuları ve özelliklerini gösterecek şekilde kurucuları tarafından belirleneceğinin kabul edilmesi gerekir.
Ticaret unvanı: TTK 43 vd. 55. YTTK 41 vd., 53.
İşletme adı: TTK 43 vd. 55. YTTK 41 vd., 53.
ADIN DEĞİŞTİRİLMESİ
Kanundan ötürü: Evlenme, boşanma, evliliğin iptali, evlatlık ilişkisi vb.
Mahkeme hükmüyle: MK’ya göre adın değiştirilmesini ancak istisnai hallerde haklı sebeplere dayanarak hakimden istenebilir. Adın değiştirilmesi davasında görevli mahkeme asliye mahkemesi, yetkili mahkeme ise yerleşim yerinin bulunduğu yer mahkemesidir. Adın değişmiş olduğu nüfus siciline kayıt ve ilan olunur. Adın değişmesinde zarar görenler değişikliği öğrendiği tarihten itibaren 1yıl içinde değiştirme kararının kaldırılmasını talep edebilirler.
ADIN KORUNMASI
AD ÜZERİNDEKİ HAKKIN MAHİYETİ
Türk hukukunda kişilik hakkıdır. Bu hak, istisnalar dışında (TTK’da unvanın devri kabul edilmektedir) başkasına devir ve ferağ
edilemez. Aynı zamanda mutlak haktır.
ADIN KORUNMASI
Adın İçe Karşı Korunması
Kimse hakkı olan bir adı kullanmaktan sözleşme ile vazgeçemez ve devredemez. Ancak adının belli amaçlarla kullanılmasına izin verebilir. Ticaret unvanın ise devri mümkündür.
ADIN DIŞA KARŞI KORUNMASI
Adın Dışa Karşı Korunması
Adı haksız olarak kullanılan kişi, buna son verilmesine ayrıca haksız kullanan kusurlu ise maddi zararın giderilmesini ve niteliği gerektiriyorsa tazminat isteyebilir.
1. Tespit davası: Adın kullanılması çekişmeli olan kişi haklarının tespitini dava edebilir (MK 26).
2. Saldırıya son verme (men) davası: Adın başkaları
tarafından haksız kullanılması halinde açılır. Kullanımın haksız sayılması için, bu kullanımdan zarar görmüş olması gerekir.
3. Önleme davası (Doktrin ve içtihatlarda kabul edilmiştir.)
4. Tazminat davaları: Maddi, Manevi. !!!şartları aynı!!!
Tazminat davası dışındakilerde kusura gerek yoktur.
KİŞİSEL DURUM SİCİLİ
KİŞİSEL DURUM SİCİLİ
Kişisel durum (şahsi hal): İnsanların hukuki durularını etkileyen doğal ve ailevi niteliklerdir. Yani bir gerçek kişiyi diğer gerçek kişilerden ayırmaya yarayan ve hukuk düzeninin kendisine bir takım sonuçlar bağladığı niteliklerdir. Kişisel durumlar devlet memurları tarafından tutulacak sicile kaydedilir. Buna kişisel durum sicili denir. Ör. Kişinin bekar, küçük, kısıtlı, ergin, nişanlı, dul, boşanmış, velayet veya vesayet altında olması vb kişisel durumunu oluşturur.
TÜRLERİ
MK: Doğum kütüğü, ölüm kütüğü, evlenme kütüğü
Nüfus Hizmetleri K.: Aile kütüğü,özel kütük ve yedekleri.
1. Doğum kütüğü: Doğum, babalık, tanıma, soybağının düzeltilmesi ve evlat edinme bulunmuş soybağının belli olması vb. değişiklikler işlenir.
2. Ölüm kütüğü: Ölüm, ölüm karinesi, gaiplik kararlarında 10 gün içinde ölü kaydı düşülür.
3. Evlenme kütüğü: Evlendirme memuru eşleri nüfus memurluklarına bildirir.(10gün içinde) – Dış temsilcilerde 30 gün-
4. Boşanma kütüğü:
5. Aile kütüğü: TC kimlik no + nüfusa kayıtlı olduğu yerler ve no’lar+ ad-soyad, cinsiyet, ana-baba adları, önceki soyadları+doğum yeri, tarihi+evlenme, boşanma, soybağının kurulmasının reddi olan vatandaşlığın kazanılması/kaybedilmesi vb. değişiklikler+dini+medeni hali+yerleşim yeri/adresi+fotoğraf.
6. Yabancılar kütüğü:Diplomatik misyon mensupları dışında Tr.de en az 6 ay kalacak yabancılar kaydedilir.
7. Yer değiştirme kütüğü:
8. Kayıt düzeltmeleri kütüğü:
Kişisel Durum Sicilleri
Resmi sicillerdendir
Bildiricidir
İspat aracıdır.
Nüfus kayıtları ve bunlara dayanmış olan belgeler gizlidir. Kişisel durum sicilindeki değişiklikler ilgilinin isteği veya resmi makamın bildirmesi ile işlenir. Yanlışlıkları memurlar resmen veya talep üzerine düzeltemezler, mutlaka mahkeme kararı gerekir. Aynı konuya ilişkin olarak yalnız 1 kez açılabilir (Kayıt düzeltme davası).
Maddi hatalar, dayanak olan belgeye uygun olarak düzeltilir. Mahkeme kararıyla nüfus kaydı iptal edilebilir.
Cinsiyet değiştirme ancak mahkeme kararıyla mümkündür. Şartları;
18yaş + evli olmama + transeksüel yapıda olma + ruh sağlığı için zorunlu olma + üreme yeteneğinden sürekli yoksunluk + son üçünün eğitim ve araştırma hastanesi raporuyla doğrulanması.
