KALITIM VE ÇEVRE

KALITIM VE ÇEVRE

Canlıların soyları arasındaki

benzerlikler ve farklılıkları belirleyen iki faktör vardır:

II. Çevre

I. Kalıtım

I . KALITIM :

Bireyin atalarından aldığı hücrelerin

DNA’larında kodlanmış genetik bilgilerin tümüdür.Genetik bilgileri taşıyan kalıtım birimine GEN adı verilir.

Kromozomlardaki DNA moleküllerinin, yaklaşık 1500 nükleotid den oluşan ve

belirli bir özellikle ilgili bilgiye sahip

bölümüne gen adı verilir.

Canlıların sahip olduğu genlerin

toplamına GENOTİP denir. Genotip çok aşırı iç ve dış etkenler olmadıkça ferdin ölümüne kadar değişmez. Genlerle

kalıtsal karakterler döllere taşınır.

Kalıtsal karakterler nesilden nesile

aynen aktarılan karakterlerdir.

II. ÇEVRE

Canlıların hayatlarını sürdürdükleri, canlıları etkileyen faktörleri ve

canlıları içine alan doğal ortama ÇEVRE denir.

Çevre genlerin işleyişini, yani ortaya

çıkma derecesini belirler.

II. ÇEVRE

Bir canlının belirli yaş ve çevredeki dış görünüşüne( genotipin fiziksel

olarak görünüşüne ) FENOTİP adı verilir.

Fenotip canlının yaşına ve çevre

şartlarına göre değişebilir.

KALITIM VE ÇEVRE

Kalıtım ve çevre bir organizmaya son şeklini verir.Bu sebeple her iki faktör gelişmenin her basamağında canlı

üzerinde etkisini gösterir.

KALITIM VE ÇEVRE

Çevrenin etkisiyle canlının görünen

özelliklerinde ( fenotipinde ) meydana gelen değişmelere MODİFİKASYON

denir.

Modifikasyonlar hücrenin genetik özelliklerini değiştirmeyip sonradan

kazanılan özellikleri içerir. Modifikasyon- dölden döle geçemez.Değişmeler sadece

vücut hücrelerinde olur.

Canlıların temel planını, taşıdığı genler;

gelişme derecesini de çevresel faktörler belirler.

Çevresel etkenler şunlardır:

Besin miktarı ve çeşitliliği, ışık,

sıcaklık, iklim, nem vb.

Canlının özelliklerinin oluşumunu ve bunların nelere bağlı oldukları üç

grupta incelenir:

1. SADECE KALITIMIN ETKİSİYLE

2. KALITIM VE ÇEVRENİN ETKİSİ

3. SADECE ÇEVRENİN ETKİSİYLE

1. SADECE KALITIMIN ETKİSİYLE

Bazı karakterlerin ortaya çıkmasında

çevrenin hiçbir etkisi yoktur. Sadece genler tarafından ortaya çıkarılır. Canlılar,

çevrenin etkisi altında kalmayan bir çok

kalıtsal karaktere sahiptir.

Örneğin göz rengi saç şekli

kan grubu

çok parmaklık

ayrık veya yapışık kulak memelik Cinsiyet

dil yuvarlama

renk körlüğü gibi bir çok karakterlerin oluşmasında

çevrenin etkisi yoktur.

2. KALITIM VE ÇEVRENİN ETKİSİ

Birçok canlıda özelliklerin çoğu, kalıtım ve çevrenin kompleks etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Örneğin çuha çiçeği

bitkisinin, kırmızı ve beyaz çiçekli iki

çeşidi vardır. 30-35

C sıcaklıkta gelişen

kırmızı ve beyaz çiçeklilerin tohumlarının

tümü kırmızı çiçek meydana getirir.

Çuha çiçeklerinin kırmızı veya beyaz renkli çiçek oluşturması ortamın

sıcaklığına bağlıdır.Böylece çevresel

nedenler aynı kalıtsal özellikleri

taşıyan canlılarda farklı fenotiplerin

ortaya çıkmasına neden olur.

Bitkilerde klorofil oluşturma özelliği kalıtsaldır fakat klorofil sentezinin gerçekleşmesi için mutlaka ışık

gereklidir. Bu da bize klorofil sentezinin kalıtım ve çevre faktörleri ile birlikte

kontrol edildiğini gösterir.

3. SADECE ÇEVRENİN ETKİSİYLE

Bazı karakterler sadece çevrenin etkisiyle ortaya çıkarlar.

Özellikle gelişmenin ilk evrelerinde çevresel faktörler daha etkilidir.

Örneğin Talidomit adlı uyku ilacını

kullanan annelerin kol ve bacakları

gelişmemiş anormal çocuklara sahip

oldukları görülür.

Çevrenin insanın gelişimi ve fenotipi

üzerindeki etkileri, aynı genotipe sahip olan tek

yumurta ikizleriyle yapılan deneylerle

incelenmiştir.

YUMURTA İKİZLERİ (TEK VE ÇOK)

İnsanda, bir doğumda(batında) bir çocuk

oluşur. Bazen de , birden fazla çocuk

doğabilir. Annenin döl yatağında aynı anda gelişip, bir batında doğan yavrular,

sayılarına göre isimlendirilir. Bunlardan iki

tanesine ikiz, üç tanesine üçüz, dört tanesine

dördüz gibi isimler verilir.

İkizlerle, üçüz, dördüz gibi kardeşlerin

oluşum ve gelişimleri birbirinde çok farklı değildir. İkizler, kendilerini oluşturan

yumurtanın, dolaysıyla spermin sayısına , bundan dolayı da kalıtsal özelliklerine

göre iki çeşittir.

TEK YUMURTA İKİZLER Dişi ve erkek üreme hücrelerinin

birleşmesi sonucu oluşan tek bir zigot mitoz bölünme sonucu tamamen aynı

kromozomları ve genleri taşıyan iki birey

meydana gelir. Bu bireylere tek yumurta

ikizleri denir.

ÖZELLİKLERİ

 Cinsiyet aynıdır.

 Kan gurup aynıdır.

 Dış görünüşleri aynıdır.

UYARI:

Tek yumurta ikizleri, farklı çevrelerde büyütülünce aralarında belirgin

farklar görülürse bunun çevre etkisiyle olduğu anlaşılır.

Canlılarda bazı kalıtsal karakterlerin tam olarak ortaya çıkabilmesi için

uygun bir çevre gereklidir.

Çeşitli araştırmalar çevrenin zeka

gelişimine etkili olduğunu göstermiştir.

bu nedenle pedagojik kaynaklar çevre ile kalıtım arasındaki ilişkiyi, iki

faktörün toplamı (çevre+kalıtım)

şeklinde değil, çarpımı(çevre x kalıtım)

olarak kabul ederler.

ÇİFT YUMURTA İKİZLER ( AYRI YUMURTA İKİZLER )

İki ayrı yumurta iki ayrı

spermle döllenir.

* Döllenme sonucunda iki tane zigot oluşur.

* Zigotlardan mitoz bölünmelerle iki farklı embriyo oluşur.

* Oluşan embriyolar ayrı ayrı

plasentalarda gelişirler.

* İki farklı yumurtadan oluşan bu

ikizlere çift yumurta ( ayrı yumurta )

ikizleri veya yalancı ikizler de denir.

* Bu ikizler ancak farklı zamanlarda doğmuş kardeşler kadar birbirlerine benzerler. Bu nedenle kardeş ikizler olarak da adlandırılır.

AYRI YUMURTA İKİZLERİ

ÇOĞUNLUKLA FARKLI GENLERE

SAHİPTİRLER.