T.C.
KIRġEHĠR AHĠ EVRAN ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANABĠLĠM DALI
03533 VE 03534 NUMARALI KIRġEHĠR NÜFUS DEFTERLERĠ (MUCUR-HACIBEKTAġ)
(TRANSKRĠPSĠYON VE DEĞERLENDĠRME) H. 1256 – H. 1260 (M. 1840 –M. 1844)
Adem ÇELEBĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
KIRġEHĠR-2020
©2020-Adem ÇELEBĠ
T.C.
KIRġEHĠR AHĠ EVRAN ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANABĠLĠM DALI
03533 VE 03534 NUMARALI KIRġEHĠR NÜFUS DEFTERLERĠ (MUCUR-HACIBEKTAġ)
(TRANSKRĠPSĠYON VE DEĞERLENDĠRME) H. 1256 – H. 1260 (M. 1840 –M. 1844)
03533 AND 03534 NUMBERED KIRġEHĠR POPULATĠON REGĠSTERS
(TRANSCRĠPTĠON AND EVALUATĠON) H. 1256 – H. 1260 (M. 1840 –M. 1844)
Hazırlayan Adem ÇELEBĠ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DanıĢman
Prof. Dr. Ahmet GÜNDÜZ
KIRġEHĠR-2020
II BĠLDĠRĠM
Hazırladığım tezin tamamen kendi çalıĢmam olduğunu ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi taahhüt eder, tezimin kâğıt ve elektronik kopyalarının KırĢehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arĢivlerinde aĢağıda belirttiğim koĢullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım:
Tezimin tamamı her yerden eriĢime açılabilir.
Tezim sadece KırĢehir Ahi Evran Üniversitesi yerleĢkelerinden eriĢime açılabilir.
Tezimin ……yıl süreyle eriĢime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin sonunda uzatma için baĢvuruda bulunmadığım takdirde, tezimin/raporumun tamamı her yerden eriĢime açılabilir.
../…/2020 Adem ÇELEBĠ
Ġmza
III
ÖZET
03533 ve 03534 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterleri
(Mucur-HacıbektaĢ) (Transkripsiyon ve Değerlendirme)
H. 1256 – H.1260 (M. 1840 –M. 1844)
Yüksek Lisans Tezi Hazırlayan: Adem ÇELEBĠ DanıĢman: Prof. Dr. Ahmet GÜNDÜZ
2020 – (X + 273)
KırĢehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı
Jüri
Prof. Dr. Ahmet GÜNDÜZ Prof. Dr. Veli ÜNSAL Doç. Dr. Ahmet KÖKSAL
Nüfus sayımlardan elde edilen sonuç, devletlerin ekonomik ve sosyal gücünü ortaya koyan bir veri toplama Ģeklidir. Bu sebeple de yüksek nüfus çoğu zaman güçlü bir devlet anlamına gelmiĢ, devletler de yaptıkları her planlamayı sahip oldukları insan kaynağı üzerinden ĢekillendirmiĢtir. Osmanlı Devleti‟nin kuruluĢ döneminden itibaren vergi mükellefi olan ve askerlik çağında bulunan gençlerin tespiti için nüfus sayımları yapıldı. Bu nedenlerle yürütülen sayım iĢlemleri, dönemlere ve amaçlarına göre bazı farklılık arz etmektedir. Bu dönem ile alakalı yapılan araĢtırmalar ve kitaplar dikkatli bir Ģekilde incelenmiĢ ve kapsamlı bilgiler aktarılmaya çalıĢılmıĢtır.
KırĢehir‟e ait 03533 ve 03534 sayılı nüfus defterlerinin transkripti yapılarak incelenecek olan nüfus defterleri KırĢehir‟in idarî, içtimaî, kültürel ve dinî yapısı hakkında bilgilere ve değerlendirmelere yer verilirken mahalleler, haneler, kiĢi adları ve aynı zamanda kiĢilerin tasvirleri yapılarak akrabalık bilgileri de dâhil olmak üzere birçok bilgiyi içermektedir. KırĢehir iline bağlı Mucur ve HacıbektaĢ kazalarında M.1840-1844 (H. 1256-1260) yıllarında yapılan nüfus sayımları
IV
ve bu dönem ile ilgili eserler bu çalıĢmamızın ana kaynağı oluĢturmaktadır. Mucur ve HacıbektaĢ‟ın dönem itibariyle nüfus özelliklerinin yanı sıra mahalle ve köylerinin sosyal ekonomik yapıları kültürel bağlamla özleĢtirerek aktırılacaktır. Nüfus sayımına konu olan kiĢilerin fiziksel özelliklerinin yanı sıra mesleki durumları lakapları ve benzeri konular aktarılacak. Dönem itibariyle Osmanlı Devleti‟nin iç Anadolu bölgesinde bulunan kazaların 03533 ve 03534 numaralı nüfus defterlerinin transkripsiyon ve incelenmesi neticesinde yeni bilgiler aktarılacaktır.
Anahtar Kelimeler: KırĢehir, Mucur, HacıbektaĢ, Nüfus Defterleri, Nüfus sayımı
V
ABSTRACT
03533 and 03534 Numbered KırĢehir Population Registers (Mucur-HacıbektaĢ) (Transcription and Evaluation)
H. 1256 – H.1260 (M. 1840 –M. 1844) M.Sc.Thesis
Preparer: Adem ÇELEBĠ Advisor: Prof. Dr. Ahmet GÜNDÜZ
2020 – (X + 273)
KırĢehir Ahi Evran University, Graduate School Of Social Sciences Department of History
Jury
Prof. Dr. Ahmet GÜNDÜZ Prof. Dr. Veli ÜNSAL Assoc. Prof. Dr. Ahmet KÖKSAL
The result obtained from the census is a form of data collection that shows the economic and social power of states. For this reason, the high population has often meant a strong state, and states have shaped every planning they made through the human resources they have. Population censuses were carried out for the determination of young people who were taxpayers and in military age since the foundation of the Ottoman Empire. The census procedures carried out for these reasons differ depending on the periods and purposes. Studies and books related to this period have been carefully examined and comprehensive information has been tried to be conveyed.
Population books to be analyzed by transcripting the KırĢehir's 03533 and 03534 population books, including information on the administrative, social, cultural and religious structure of KırĢehir, including neighborhoods, households, person names as well as kinship descriptions. It contains a lot of information. The census and works related to this period in Mucur and HacıbektaĢ accidents in KırĢehir province between M.1840-1844 (H. 1256-1260) constitute the
VI
main source of this study. In addition to the population characteristics of Mucur and HacıbektaĢ as of the period, the social economic structures of the neighborhoods and villages will be conveyed by combining them with a cultural context. In addition to the physical characteristics of the people who are subject to the census, their occupational status, nicknames and similar issues will be conveyed. As of the period, new information will be transferred as a result of the transcription and examination of the population books numbered 03533 and 03534 of the accidents in the Central Anatolia region of the Ottoman Empire.
Key Words: KırĢehir, Mucur, HacıbektaĢ, Population Registers, Census
VII ÖNSÖZ
Son yıllarda insanların Ģecerelere olan ilgisi oldukça arttı bu ilginin kaynağı da insanların kim oldukları ve nereden geldiklerini öğrenmek istemelerindendir. Günümüzü ve geleceğimizi sağlam temeller üzerine inĢa edebilmemiz için geçmiĢimizi bilimsel veriler ıĢığında, yine bilimsel tekniklerle doğru ve tarafsız bilgiler dâhilinde geleceğimize yön vermemiz gerekir.
Bu konuda kiĢilere en çok yardımı dokunan kaynak kuĢkusuz nüfus defterleridir.
Bizde çalıĢmamızda KırĢehir‟e ait 03533 ve 03534 numaralı nüfus defterlerinin transkripsiyonunu yaparak bölge halkının nüfus ile ilgili çalıĢmalarını yapma gayreti içerisine girmiĢ bulunduk (03534 numaralı nüfus defterinin kapağında battal itibar olunmuĢ yazıldığı halde biz orijinal belge olmasından dolayı mukayesesi yapılması amacıyla defterin çevirisini yaptık). Belge kâtibinin sadece emred Ģeklinde kaleme aldığı yerleri biz parantez içerisinde (Ģabb-ı) ifadesi eklemek suretiyle tamamladık. Amacımız Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yer alan KırĢehir‟in demografik yapısını ele alarak değerlendirmek ve sonuçlarını ortaya koymaktır. ÇalıĢmamızın içeriğini ve incelemelerini aĢağıdaki gösterildiği gibidir.
GiriĢ bölümde Osmanlı Devleti‟nde nüfus sayımlarının ne amaçla yapıldığı ve tarihsel süreç içerisinde ne gibi değiĢikler olduğuna değindik. Birinci bölümde KırĢehir, Mucur ve HacıbektaĢ‟ın genel özelliklerine ve idarî yapılarına, Ġkinci bölümde KırĢehir‟e ait Nüfus Defterlerini tablo halinde, üçüncü bölümde 03533 Numaralı Nüfus Defterinin incelemesi, dördüncü bölümde 03534 Numaralı Nüfus Defterinin incelemesi, beĢinci bölümde 03533 Numaralı Nüfus Defterinin transkripsiyonu, altıncı bölüm 03534 Numaralı Nüfus Defterinin transkripsiyonu, yedinci bölümde ise sonuç ve değerlendirme yapılmıĢtır.
Nüfus Defterlerinin günümüz alfabesine çevirisi yapılırken transkripsiyon kurallarının hepsine uyulmamıĢtır. Sadece terkiplere dikkat edilmiĢtir.
Bu çalıĢmada baĢlangıcından itibaren gerek akademik gerekse bir ağabey olarak her konuda yardımlarını esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. Ahmet GÜNDÜZ‟e ve kıymetli eĢim Tuba ÇELEBĠ‟ye teĢekkür ederim.
KırĢehir-2020 Adem ÇELEBĠ
VIII
ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa
KABUL VE ONAY.………...………...I BĠLDĠRĠM.………....II ÖZET.………..…III-IV ABSTRACT.………..…….V-VI ÖNSÖZ………...VII ĠÇĠNDEKĠLER ………...VIII-IX TABLOLAR………...………....X KISALTMALAR………...………....XI GĠRĠġ……….1-3 Osmanlı Devleti'nde Nüfus Sayımları………...………...………..………….…1-3 BÖLÜM I...4-13 1.1. KırĢehir Tarihi………...………..………...…....……4-7 1.2. KırĢehir‟de Ġdarî Yapı………..………...….……....…...7-9 1.3. Mucur Tarihi…….………..………...……..……….…..…..…...9-11 1.4. Mucur‟da Ġdarî Yapı………...……….……….….……..11 1.5. HacıbektaĢ Tarihi……….……..…….……....……12-13 1.6. HacıbektaĢ‟ta Ġdarî Yapı……….………....……...13 BÖLÜM II...14-20 2. KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri………...…………...……...…...14-20 BÖLÜM III...21-26 3. 03533 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterinin Ġncelemesi………..………..21-26 3.1. 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan Nüfusun YaĢa Göre Dağılımı………..………...……21 3.2. 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Kullanılan
Ġsimler ve Kullanım Miktarları ……….…………...22
IX
3.3. 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Fiziksel Özellikleri …………..………...23 3.4. 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan
KiĢilerin Lakapları...23-24 3.5. 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan
KiĢilerin Meslekleri ………….……….……...……..24-25 3.6. 0353 Numaralı Nüfus Defterine Göre HacıbektaĢ ve Mucur da Nüfus
Hareketleri………..………..……...25 BÖLÜM IV ……….………….…26-29 4. 03534 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterinin Ġncelemesi………...….26-29 4.1 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan Nüfusun YaĢa Göre Dağılımı…….………..……...26 4.2 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Kullanılan Ġsimler ve Kullanım Miktarları ………...……...27 4.3 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Fiziksel Özellikleri ……….……...……..27-28 4.4 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Lakapları...28 4.5 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Meslekleri ………….………...……..29 4.6 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre HacıbektaĢ ve Mucur da Nüfus Hareketleri………...…..29 BÖLÜM V ………...……….………..31-134 5. 03533 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterlerinin Transkripsiyonu...31-134 BÖLÜM VI……….………….….136-256 6. 03534 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterlerinin Transkripsiyonu………...136-256 SONUÇ………...257-258 KAYNAKÇA……….………...258-262
EKLER……….………263-272 ÖZGEÇMĠġ……….………..…….………...273
X
TABLOLAR LĠSTESĠ SAYFA
Tablo 1: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...………...14
Tablo 1.1: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...……….…………...15
Tablo 1.2: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...………...16
Tablo 1.3: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...………...17
Tablo 1.4: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...……….………...18
Tablo 1.5: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...……….……...19
Tablo 1.6: KırĢehir‟e ait Nüfus Defterleri…...………...20
Tablo 2: 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan Nüfusun YaĢ Göre Dağılımı…………..………...………...21
Tablo 3: 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Kullanılan Ġsimler ve Kullanım Miktarları………...………...22
Tablo 4: 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Fiziksel Özellikleri………..………...………..23
Tablo 5: 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Lakapları………...….……….23-24 Tablo 6: 03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Meslekleri………...……….24-25 Tablo 7:03533 Numaralı Nüfus Defterine Göre HacıbektaĢ ve Mucur da Nüfus Hareketleri……….………..25
Tablo 8: 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan Nüfusun YaĢ Göre Dağılımı………...………26
Tablo 9: 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Kullanılan Ġsimler ve Kullanım Miktarları……….………...27
Tablo 10: 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Fiziksel Özellikleri………..….………...27
Tablo 11:03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Lakapları ….………...………...28
Tablo 12: 03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre Mucur ve HacıbektaĢ‟ta Bulunan KiĢilerin Meslekleri……….……….29
Tablo 13:03534 Numaralı Nüfus Defterine Göre HacıbektaĢ ve Mucur da Nüfus Hareketleri………29
XI
KISALTMALAR a.g.e. : Adı Geçen Eser
a.g.m. : Adı Geçen Makale a.g.t. : Adı Geçen Tez Bkz. : Bakınız
BOA. : BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi C. : Cilt
H. : Hicri M. : Miladi
NFS.d. : Nüfus Defteri S. : Sayı
s.: Sayfa
TDV: Türkiye Diyanet Vakfı vb.: ve benzeri
Yay.: Yayınevi YY.: Yüzyıl
Hicri Aylar M :Muharrem S:Safer
Ra :Rebî'ül-evvel R : Rebî'ül-âhir Ca :Cemâziyel evvel C :Cemâziyel âhir B :Receb
ġ :ġâban N :Ramazan L :ġevval Za :Zilka'de Z :Zilhicce
1 GĠRĠġ
Osmanlı Devleti'nde Nüfus Sayımları
Belirli sınırlar içerisinde belirli bir tarih aralığında yaĢayan insan sayısına „„nüfus‟‟
denilmektedir. Bir bölgede sosyal bir araĢtırma yapılabilmesi için o bölgede yaĢayan toplumun özelliklerinin tespit edilmesi gereklidir. Bu tespit iĢlemi ise nüfus sayımı ile gerçekleĢir. Bu sayım neticesinde elde edilen veriler ıĢığında nüfusun hem sayısal hem de çeĢitli özelliklerini saptamıĢ oluruz.
Osmanlı Devleti‟nde istatistik ve kayıt iĢlemlerine oldukça önem verilmiĢtir, KuruluĢ dönemi kayıt iĢlemlerin de Osmanlı Devleti‟nin gayesi, vergi mükellefi olanların belirlenmesi ve tımarların dağılımı için bu kayıtları tutmuĢ ve çeĢitli yöntemler kullanarak her otuz yılda bir bu kayıtları yenilemiĢlerdir1. Osmanlı Devlet‟inde XVI. ve XVII.
yüzyılları tahrir asrı olarak anılmaktadır2. XIX. yüzyıla gelindiğinde ise bu kayıtlar temettuât ve nüfus sayımları Ģeklinde karĢımıza çıkmaktadır. Hayvan, emlak, arazi ve temettuât sayımları neticesinde temettuât defterleri oluĢturuldu3. Nüfus sayımları neticesinde de nüfus defterleri oluĢturuldu. Nüfus sayımları iki Ģekilde adlandırılmıĢtır.
Modern öncesi nüfus sayımı, dönemi diye tabir edilen XV. ve XIX. yüzyıllar, modern nüfus sayımı diye adlandırılan dönem ise 1830‟lardan sonraki dönem kastedilmektedir4. Bu nüfus sayımında sadece erkekler sayılmıĢtır. Sultan III. Selim‟in baĢlattığı ve II.
Mahmut‟un detaylandırarak devam ettiği ıslahat hareketleri sonucunda 1826 yılında Yeniçeri Ocağı‟nın kaldırılması ve yerine kurulan Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ordusunun kurulması Osmanlı Devleti‟nin maddî ve manevî gücüne bağlıydı. Bunun için ise ülkedeki her türlü kaynağın tespit edilmesi gerekiyordu. Bu gaye ile modern anlamda ilk nüfus sayımı 1828- 1829 tarihinde yapıldı. Ancak Rusya ile çıkan savaĢtan dolayı bu sayım tüm ülkede gerçekleĢmedi. SavaĢın ardından 1830-1831 yılları arasında sayım tekrar
1 Mübahat Kütükoğlu, MenteĢe Sancağı, Türk Tarih Kurumu 1830, IV/A-2-2.12. Dizi – S. 7, Ankara 2010, s.1.
2 Ahmet Gündüz,„„H.1256 (M.1840/1841) Tarihli ve 2115 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterine Göre Haremeyn-i ġerifeyn AĢiretine Tabi AĢiretler - Cemaatler, YerleĢtikleri Köylerin Ġsimleri, Hangi AĢirete – Cemaate Bağlı Oldukları, Hane Sayıları, Kaydedilen Nefer Sayısı ve Toplam Nüfusları Hakkında Bilgiler‟‟, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Ağustos 2018 Yıl 11, S. XXXV, s. 21.
3 Havva Erdoğan (Satı), „„820 Numaralı Temettuât Defterine Göre Tanzimat‟ın Ġlk Yıllarında Mucur Ve HacıbektaĢ‟ın Demografik Yapısı ve Sosyal Durumu‟‟, Gazi Üniversitesi KırĢehir Eğitim Fakültesi, C.6, S. 1, (2005), s. 97.
4 Kemal Karpat, Osmanlı Nüfusu 1830-1914, TimaĢ Yayınları, Ġstanbul 2010, s. 76.
2
yapıldı5. Bu nüfus sayımı için bütün vilayetlere memurlar gönderildi ve ilgililere fermanlar gönderilerek sayımların sağlıklı bir Ģekilde yürütülmesi için gerekli tedbirlerin alınması istenildi. Görevlendirilen memurlara ise sayım konusunda nelere dikkat edileceğini belirten yazılı kurallar birer nüsha olarak verilmiĢti6.
Bu sayımların en önemli özelliği toprak veya mülk yazımı değil de asker ve vergi mükelleflerinin tespiti için yapılmasıdır. Yapılan sayımlarda sadece erkek nüfus kayıt altına alındı.7 Sayısal verilerin yanında fiziksel özellikler de belirtilmekteydi örneğin; Orta boylu ak sakallı çiftçi ġahinoğlu Mustafa veled-i Ali sinn 588. Fiziksel özellikleri boyu, sakal rengi, mesleği yaĢı gibi birtakım bilgiler içermektedir.
Osmanlı Devleti‟nde 1831‟de yapılan sayımın nedenlerini Prof. Dr. Enver Ziya Karal beĢ madde halinde sırlamıĢtır; “
1. Uzun süren savaĢlardan dolayı halk ekonomik olarak iyice zayıflamıĢ ve bunun yanında birçok sıkıntıyla karĢı karĢıya kalmıĢtır.
2. Yürürlükte bulunan kanun ve hükümlere aykırı hareket edilerek bazı bölgelerde zengin, fakir, Müslüman Hıristiyan tebaanın devlete verdikleri verginin temelleri sarsılmıĢ bulunmaktadır. Bundan ötürü borçlu olduğu verginin ancak yarısını veya üçte birini veren kimseler olduğu gibi himaye ve iltimas göstererek hiç vermeyenlerde vardı.
3. Anadolu‟da bazı bölgelerde han tamiri, köprü yapımı, muhafızlık hizmetlerinin karĢılığı olarak bu bölgede yaĢayan halk vergiden muaf tutulmuĢtur. Fakat zamanla köprüler ve hanlar yıkılıp bu binalardan eser kalmadığı ve derbentçilik lafzı ise hemen lafz-ı murat hükmünde kaldığı halde hâlâ O karyeler halkı vergi vermemekte ve hisseleri olan vergi miktarı diğer karyelere yükletilmektedir.
4. Yukarıda dile getirilen maddelerdeki haksızlıkları ortadan kaldırmak için devlet bazı tedbirlere her ne kadar evvelce müracaat etmiĢ ise de harp dolayısıyla durumu
5 Mehmet GüneĢ, “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları Ġçeren Kayıtların Tahlili‟‟, Gazi Akademik BakıĢ, C. 8, S.15, KıĢ 2014, s.6.
6 Ayhan Yüksel, KeĢap Kazası Nüfus Defteri (1251/1835), KeĢap Belediyesi Kültür Yayınları, Ġstanbul 2013, s.4.
7 Tevfik Çavdar, “Osmanlı Döneminde Nüfus Bilgileri”, Yeni Türkiye Yayınları, C.IV, Ankara 1999, s.552.
8 BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi, 03533 Numaralı KırĢehir Nüfus Defteri, s.27. Bundan sonra KırĢehir, 03533 Ģeklinde verilecektir.
3 düzeltmeğe muvaffak olamamıĢtır.
5. Fakat artık harpler bitmiĢtir. Dolayısıyla herkesin devlete olan borcunu gerçek sınırları dâhilinde göstermek zamanına gelmiĢtir. Bunun içinde bir nüfus sayımı ile iĢe baĢlamak lazımdır9.‟‟
Osmanlı Devleti‟nde nüfus sayımları yukarıda değindiğimiz gibi ilk dönemlerde vergi potansiyelini görmek için tahrirler Ģeklinde düzenledi. Ġlerleyen yıllarda tımar sisteminde meydana gelen aksaklıklar sonucunda tımar sistemi bozuldu ve sayımlar avarız sayımları Ģeklini aldı10. 19 yüzyıla kadar sayımlar böyle devam etti bu yüzyılda yaĢanan geliĢmelere paralel olarak sayım Ģeklinde değiĢmeler meydana geldi. BaĢlangıçta nüfus hizmetlerini Ceride-i Nüfus Nezareti yürütürken 1884 yılında Nüfusu Umumiyye Müdürüyeti Ģeklini almıĢtır. 1889 tarihinde Sicili Nüfusu Ahali Ġdareyi Umumiyyesi olmuĢ, 1914 yılında Nüfus Müdüriyeti Umumiyyesi adını almıĢtır. 1905 yılında yapılan Genel Nüfus Yazımıyla oluĢturulan kayıtlar ve 1914 yeniden düzenlenen Sicil-i Nüfus Kanunu Cumhuriyet dönemindeki nüfus hizmetlerinin temelini oluĢturmuĢtur11.
9 Enver Ziya Karal, Osmanlı Ġmparatorluğunda Ġlk Nüfus Sayımı 1831, T.C. BaĢbakanlık Devlet Ġstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 1997, s.11.
10 M. GüneĢ, a.g.m., s.2.
11 Adnan Çimen, “Sayım, Kayıt Düzeni ve TeĢkilatlanma Açısından Osmanlıda Nüfus Hizmetleri‟‟, Gazi Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14/3, 2012, s.184.
4 BÖLÜM I 1.1. KırĢehir Tarihi
Ġç Anadolu bölgesinin Orta Kızılırmak havzası ve Delice Çayının kolları arasında kalan bölgede yer alan KırĢehir12, kuzeyde Delice Vadisi batıda Kılıçözü Vadisi güneyde Kızılırmak Vadisi doğuda Seyfe Gölü çöküntü alanı içerisinde yer alır13. Yüz ölçümü 6530 km2‟dir. Denizden yüksekliği ise 985 metredir. Ġlin matematiksel konumu 38°50'- 39°50' Kuzey enlemleri, 33°30'- 34°50' doğu boylamları arsında yer alır14. Karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgede yazları sıcak ve kurak geçerken kıĢları soğuk yağıĢlı geçmektedir.
Bölgedeki hâkim rüzgâr yönü kuzeydir. Yılın bütün aylarında bu yönde esen rüzgâr sayısı Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında artmaktadır. Rüzgârın kuzey yönlü olmasının nedeni ise KırĢehir‟in kuzey – güney yönlü bir vadi içerisinde bulunmasıdır. Kuzey- güney ve doğu- batı istikametinde ki yolların ortasında bulanan Ģehir Kırıkkale, Ankara, Niğde, NevĢehir, Aksaray ve Yozgat ile sınır komĢusudur. Çiçekdağı, Baran dağ ve Kervansaray dağları önemli dağlarından olup: Kesikköprü, Hirfanlı ve Çuğun önemli baraj göllerindendir. Seyfe gölü ise doğal gölüdür. Orta Anadolu‟dan geçmekte olan Kızılırmak ve kolları en önemli akarsularıdır15. ġifalı kaplıcalarıyla ünlü bir Ģehirdir.
KırĢehir‟de tarihsel olarak ilk yerleĢim yerleri M.Ö. 3000‟lere kadar gitmektedir.
Bölgede bulunan iki höyükte 1931 yılında Louis Delaporte‟un Hashöyük‟te baĢlattığı çalıĢmalara Halet Çambel 1943‟te devam etti. Ġkinci höyük ise Kale höyüktür, KırĢehir de ilk tunç çağı örneklerine buralarda rastlanmıĢtır16. Yazılı tarih Hititlerle baĢladı17. Tarihsel seyrine baktığımızda farklı isimlerle adlandırıldığı görülmektedir. Örneğin; Hititler döneminde Akuva Saruvena (su Ģehri anlamında kullanılmıĢtır), Yunanlılar ve Romalılar döneminde Chamanen, Makisos, Parnasos, Bizans döneminde Jüstinianpolis, Selçuklularda ise bu adlandırma GülĢehri ve KırĢehri olarak karĢımıza çıkmaktadır18. Elvan Çelebi‟ye göre tasavvuf ehli olan ÂĢık PaĢa‟nın Ģehre yerleĢmesiyle bu bölgenin adeta bir gül
12 Cevat Hakkı Tarım, Tarihte KırĢehri, GülĢehri ve Babailer, Ahiler- BektaĢiler, Ġstanbul 1948, s.5.
13 Veli Ünsal, Eskiçağda KırĢehir ve Çevresi, KırĢehir Belediyesi Kültür Yayınları Serisi 11, KırĢehir 2012, s.14.
14 http://www.kirsehir.gov.tr/cografya
15 Murat Günçıktı, 795 Numaralı Temettuat Defteri’ne Göre KırĢehir Merkez Kazası Sosyo-Ekonomik Durumu (1250/1834-35), Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010, s.12.
16 „„KırĢehir‟‟Yurt Ansiklopedisi, C.7, Anadolu Yayıncılık, Ġstanbul 1982-1983, s. 4909.
17 Nurhan Mıstanoğlu, XIX Yüzyılın Ġkinci Yarısında KırĢehir Sancağı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Konya 2004, s.9.
18 Cevat Hakkı Tarım, KırĢehir Tarihi, KırĢehir Vilayet Matbaası 1947, s.10.
5
bahçesine benzediği ve bundan dolayı bu bölgenin adının GülĢehri olduğunu zikretmiĢtir19. Cumhuriyet dönemine ise KırĢehir olarak girmiĢtir20. Ġlim ve kültürel açıdan en zirve dönemini Selçuklular zamanında yaĢayan KırĢehir, 13. ve 14. yüzyılda ülkenin kültür baĢkenti konumundadır ama ilerleyen yıllarda ilçelik konumuna kadar küçülmüĢtür21.
1071 yılında Selçuklu Devleti Bizans‟ı yenilgiye uğratarak Anadolu‟ya akınlar yapmaya baĢladı. Bu süreçte Anadolu‟da bulunan bazı beylikler ve Selçuklu Devleti arasında birkaç defa el değiĢtirdi22. Haçlı seferleri sırasında meydana gelen karıĢıklık ve I.
KılıçArslan‟ın ölümünden sonra orta Anadolu kısmı Selçukluların elinden çıktı ve KırĢehir DaniĢmendli Beyliği‟nin eline geçti (1120). Selçuklu hükümdarı II. KılıçArslan 1174 yılında DaniĢmendlilerin tüm topraklarını kendisine bağladı23. Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad 1228 yılında Mengücüklüler‟in Erzincan –Kemah kolunu hâkimiyet altına aldığı sırada ġebinkarahisar‟ı herhangi bir direniĢ göstermeden teslim eden Mengücük hanedanı Muzafferüddin Muhammed b. Behram ġah‟a KırĢehir‟i dirlik olarak verdi24.
1243 yılında Köse Dağı savaĢından sonra Selçuklu Devleti vergi verir konuma geldi ve eski ihtiĢamı sona erdi artık Anadolu‟da Moğol– Ġlhanlı birlikleri hüküm sürmeye baĢladı. KırĢehir‟in Malya Ovası Moğollarla birlikte gelen gruplar tarafından kıĢlak olarak kullanılmaya baĢlandı25. 1261 yılında KırĢehir emirliğine Cacaoğlu Nureddin getirildi. Bu sırada Selçuklu Devleti gücünü iyice kaybetti ve Ģehir iyice Moğol hâkimiyeti altına girdi.
KırĢehir‟de önce Selçuklu Devleti, sonra Moğol ve Ġlhanlılar hüküm sürdü. Ancak bu devletler yıkılınca Ģehre sınırı olan beylikler KırĢehir‟de hâkimiyet kurdular ve Anadolu‟da siyasi birliğin sağlandığı döneme kadar hüküm sürdüler bu beylikler sırası ile Eretnalılar (1365), Kadı Burhaneddin (1389) ve Osmanlı Devleti hüküm sürdü. Timur‟un Anadolu‟ya geliĢi sırasında Karamanoğulları tarafından Ģehir yağma edildi, Kadı Burhaneddinin ölümüyle birlikte Osmanlı Devleti Ģehre hâkim oldu26. 1402 yılın da Osmanlı – Timur arasında yapılan Ankara savaĢı sonrası Ģehir Timur tarafından Karamanoğullarına verildi.
19 Ahmet Gündüz, “H. 1254- H.1265 (M.1839-1849) Tarihleri Arasında Yapılan ve 03542-03543-03545- 03546 Numaralı Nüfus Defterlerine Göre KırĢehir Konur Kazası ve Konur Kazası‟nın Köyleri ve Sayılan Nüfusun Özellikleri”, International Social Sciences Studies Journal 2019, s. 1132.
20 Ahmet Gündüz, „„Salnamelere Göre KırĢehir Sancağı Hakkında Bilgiler (1873-1910)‟‟,Turkish Studies, Volume 7/3, Ankara 2012, s.1373-1374.
21 „„KırĢehir‟‟Yurt Ansiklopedisi, C.7, Anadolu Yayıncılık, Ġstanbul 1982-1983, s. 4909.
22 Ġlhan ġahin, „„KırĢehir‟‟, DĠA, C. 25, Ankara 2002, s.481.
23 N. Mıstanoğlu, a.g.t, s.9.
24 Ġlhan ġahin, Tarih Ġçinde KırĢehir, Eren Yayıncılık, Ġstanbul 2011, s. 32.
25 Faruk Sümer, Oğuzlar (Türkmenler), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1972, s.183.
26 Ġ. ġahin, a.g.e., s.33.
6
Moğollarla gelen aĢiretlerin önemli kısmı Ankara SavaĢı‟ndan sonra Timur‟la birlikte bölgeden ayrıldılar meydana gelen bu boĢluğu da Dulkadiroğluları doldurdu27. Fatih Sultan Mehmed tarafından 1480 yılında tekrar Osmanlı Devleti hâkimiyetine girdi.
Selçuklular Döneminde 1071 Malazgirt Zaferi ile baĢlayan Türk Ġslam neĢriyatı sonrası KırĢehir bir Türkmen yurdu olmuĢ ve varlığını böyle sürdürmüĢtür28. Halkın büyük çoğunluğunu konargöçer Müslüman Türkler oluĢturmaktadır. Diğer zümrelerden insanlar da olmasına rağmen büyük çoğunluğu Türklerin oluĢturduğu bir Ģehirdir.
KırĢehir ilim ve tasavvuf yönünden önemli kiĢiler yetiĢtirmiĢ bir Ģehirdir. Bunların baĢta gelenleri: Ahi Evran (Ahilik teĢkilatının kurucusu), ÂĢık PaĢa, Yunus Emre, Caca Bey, Süleyman Türkmani, Kaya ġeyhi, Ahmed-i GülĢehri gelmektedir. KırĢehir‟e çeĢitli bölgelerden gelen Abdallarda bulunmaktadır. Genelde düğünlerde meclislerde saz, davul, zurna gibi çalgı aletlerini çalarak geçimini sağlayan Türkmen grubudur29. Osmanlı Devleti nüfus defterlerinde „„Kıptiler‟‟ olarak bahsedilen taifedirler. Abdallar usta- çırak iliĢki içerisinde sanatlarını yıllardır devam ettirmektedirler günümüze Abdallık geleneğinin en önemli temsilcileri Muharrem ErtaĢ onun kaynı Hacı TaĢan ve Muharrem ErtaĢ‟ın oğlu geçtiğimiz yıllarda vefat eden NeĢet ErtaĢ‟tır. Bunun yanında Ekrem Çelebi, Çekiç Ali ve bunların izlerinden giden nesiller görülmektedir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında KırĢehir geleneksel yöntemlerle dokumacılık, taĢ iĢlemeciliği, yontma atölyeleri, tarıma dayalı sanayi türünden ticari faaliyetler bulunmaktaydı. 1960 yılına gelindiğinde mantar, kireç, yem, un, makarna, tuğla fabrikaları ön plana çıkmaya baĢladı. Lastik fabrikası ve Ģeker fabrikası kurulmasıyla birlikte Ģehirde canlılık artı30. Bağcılık KırĢehir‟de önemli bir yere sahiptir. Neredeyse KırĢehir‟in her yerinde gerek küçük gerekse büyük araziler üzerine kurulu bağlar bulunmaktadır. Bu bağlardan elde edilen üzümler sofralık olarak ayrı pekmez, Ģerbet, hoĢaf gibi besin ürünlerine dönüĢtürülerek ayrı kullanılmaktadır. Hayvancılık alanında ise KırĢehir bitki örtüsünün bozkır olması nedeniyle küçükbaĢ hayvancılığa müsaittir ama büyükbaĢ hayvancılıkta da önemli merkezlerden birisidir. Süt, deri, yün gibi elde edilen hayvansal gıdalar iĢlenerek satılmaya hazır edilir. Özellikle tiftik keçisinden elde edilen yünler
27 M. Günçıktı, a.g.t., s. 14.
28 Ahmet Gündüz, Türkmen Yurdu KırĢehir Tarihi, AĢiretleri, Cemaatleri, Boyları, Karam Yayınevi, Çorum 2006, s.8.
29 Cevdet Türkay, Osmanlı Ġmparatorluğunda Oymak, AĢiret ve Cemaatler, Ġstanbul 1979, s.45, 73; Bkz.
A. Gündüz, Türkmen Yurdu…, s.61.
30 Ġ. ġahin, a.g.m., s. 484.
7
dokuma alanında büyük önem arz eder elde edilen bu yünlerden halı, kilim, heybe gibi dönemin ihtiyaçlarına göre ürünler elde edilmektedir. GeçmiĢ yıllarda madencilik iĢi ile meĢgul olan aĢiretler yeteri kadar at, eĢek, deve gibi yük taĢımada kullanılan hayvanlardan besledikleri görülmektedir31. Hayvancılık alanlarından bir diğeri ise arıcılık faaliyetidir iklim ve bitki örtüsünün uygun olmadığı için bu dalda fazla geliĢme göstermemiĢtir ancak KırĢehir 1 numaralı Ģer‟iyle sicilinde 12 terekede arı kovanı bulunduğu bilgisine sahibiz.
Sanayi ticarette ahlakında önemli bir yere sahip olan KırĢehir, Ģehre gelip yerleĢen Ahi Evran-ı Veli zamanında bu ününe sahip olmuĢtur. Ahi Evran‟ın asıl adı Nasiruddin Mahmut Ahmet‟tir. Azerbaycan‟ın Hoy kasabasında dünyaya gelen Ahi Evran Horasan ve Maveraünnehir‟e giderek Fahruddin-i Razi‟den fen ve din alanında dersler alarak kendisini yetiĢtirdi. Horasan‟dan Kayseri‟ye oradan Konya‟ ve Denizli‟ye gitti. En son KırĢehir‟e geldi ve buraya yerleĢti. Burada esnaf örgütlenmesi olarak bilinen Ahilik teĢkilatını kurdu.
Ahi kelimesi Arapça kardeĢ demektir ancak Divanı Lûgatı Türk‟te Ahi kelimesinin anlamını Ģöyle açıklamıĢtır: Eli açık, cömert, konuksever, kardeĢ, yiğit olarak belirtmiĢtir32. Ahlak ile sanatın uyum içerisinde birleĢimi olarak açıklanan Ahilik, Anadolu‟da 13. Yüzyılın baĢlarında görülmeye baĢladı. Üretici ile tüketici, emek ile sermeye, zengin ile fakiri, halk ile devlet arasında iyi ve sağlam iliĢkiler kurarak sosyal adaleti gerçekleĢtirmeyi amaç edinmiĢ bir örgütlenmedir33.
Ahilikte kalfalıktan ustalığa gecen sanat erbabı kiĢileri bir tören düzenlenerek Ģed bağlanır, böylece fütüvvet yoluna giren usta Ahi Evran düsturuna göre „‟elini, sofranı, kapını açık tut, dilini, gözünü ve belini bağlı tut‟‟ ilkesine bağlı kalırdı34.
1.2. KırĢehir’de Ġdarî Yapı
KırĢehir, Anadolu Selçuklu Devleti‟nin hâkim olduğu süre içerisinde önemli bir idarî merkez konumundadır. 15. Yüzyıla gelindiğinde ise Dulkadir Beyliğinin yönetim sahasında yer alan il beylik hanedanından olan kiĢilerin ikametgâh yeri olmuĢtur35.
31 N. Mıstanoğlu, a.g.t., s.151.
32 Murat Akgündüz, “ Ticarî Hayatta KardeĢliği Esas Alan Ahilik TeĢkilatı‟‟, Haran Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi, Ocak- Haziran 2014,S. 3, s. 11.
33 Ziya Kazıcı, “ Osmanlı Toplumunda Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu‟‟, Ġnsan ve Toplum Bilimleri AraĢtırmaları Dergisi, C. 4, S. 2, 2015, s. 410.
34 Ziya Kazıcı, “Esnaf TeĢkilatı (Ahilik)‟‟, Diyanet Dergisi, C.XVII, S. 4, Temmuz-Ağustos 1978, s. 252.
35 Nejla Günay, “XIX. Yüzyıl Sonlarında KırĢehir Sancağı‟nın Demografik Yapısı‟‟, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, C.7, S.1, 2006, s. 22.
8
Osmanlı Devleti‟nin hâkimiyetinin ilk yıllarında KırĢehir Rum eyaletine bağlı bir vilayet olarak karĢımıza çıkmaktadır (1485). 1526 yılına geldiğinde KırĢehir Rum eyaletinin sancaklarından birisi olan Bozok Sancağı‟nın bir kazası konumundadır. Bu sancağın merkezinin KırĢehir olduğu tahmin edilmektedir. 1554 yılına kadar bu durum devam etti 1554 yılında ise alınan karar sonucunda KırĢehir‟e sancak ünvanı verilerek Karaman vilayetine bağlandı36. 1584 yılına gelindiğinde ise KırĢehir merkez olmak üzere sancağın sekiz adet nahiyesi bulunmaktaydı. Bunlar; HacıbektaĢ, Konur, Süleymanlı, Çiçekdağı, Keskin, Dinek, Günyüzü‟dür. 1647 yılına bakıldığında KırĢehir merkez hariç Dinek Keskini (Yukarıda ayrı ayrı bahsettiğimiz Dinek ve Keskin alınan karar sonucu birleĢtirilerek Dinek Keskini Ģeklinde zikredilmektedir.), Yüzdeciyan, Süleymanlı, Konur ve HacıbektaĢ kazaları bulunmaktadır.
KırĢehir, Karaman eyaletine bağlı sancak olarak uzun yıllar devam etti taki Tanzimat fermanının ilanıyla 1841 yılında muhassıllık37 uygulaması sonucu Konya eyaletine bağlandı. 1867 yılı Vilâyet Nizamnâmesine göre ise KırĢehir, Konya vilayetinin Niğde sancağının bir kazasıdır. Ġlerleyen yıllarda sancak oldu ve 1867 yılına gelindiğinde Konya‟ya bağlı bir sancakken Ankara vilayetine bağlı bir sancak oldu38. 1877 yılına gelindiğinde KırĢehir merkezde dâhil olmak üzere, Avanos, Mecidiye (Çiçekdağı), Keskin dört adet kaza varıken 1892 yılında HacıbektaĢ ve Mucur‟unda eklenmesiyle altı adet kazası olan bir sancak oldu39.
KırĢehir Türklerin Anadolu‟ya geliĢinden sonra yoğun bir Türk nüfusuna sahip oldu, tam olarak ne kadar olduğu bilinmemekle beraber HacıbektaĢ‟tan nakledilen bilgilere göre 13. yüzyılda Cacaoğlu Nurettin döneminden 18.000 hane halkının olduğunu belirtmektedir. Bu sayı döneme göre abartılı gelmektedir ancak yine de bölgede bir nüfus yoğunluğunun olduğunu göstermektedir. 1485 yılında 1000 civarı nüfusun tamamının Türklerden olduğu bu sayının 1544 yılına gelindiğinde yaklaĢık olarak 5000‟e yükselmiĢtir40. 550 haneye yakın nüfus konar-göçer yaĢamaktadır bunların 250‟ye
36 M. Günçıktı, a.g.t., s. 15.
37 Muhassıllık: Arapça tahsîl masdarından türeyen, “tahsil edici” anlamındaki muhassıl kelimesi Osmanlı Devleti‟nden önce Anadolu Selçukluları‟nda kullanılmıĢtır. Muhassıllar Osmanlı Devleti‟nde kuruluĢtan itibaren Anadolu‟da ve Rumeli‟de cizye, âĢâr, âdet-i ağnâm, imdâd-ı seferiyye ve hazariyye, sâlâriyye, mukabele, bedel-i nüzül, avârız, ispençe vb. adlarla anılan vergilerin tarh ve tahsilinde görev yapmıĢlardır.
Bkz; https://islamansiklopedisi.org.tr/muhassil--tahsildar (12.01.2020)
38 Ġ. ġahin, a.g.m., s. 484.
39 N. Mıstanoğlu, a.g.t., s. 18.
40 N. Günay, a.g.m., s.23.
9
yakınının ise Dulkadirlilerden olan Osman Mirza‟ya mensup oldukları tahmin edilmektedir.
KırĢehir 1924 yılı Anayasası ile birlikte il oldu. 20 Temmuz 1954 yılında 6429 sayılı kanun ile NevĢehir‟e bağlı bir ilçe konumuna getirildi41. 1954 yılında ilçe yapılan KırĢehir 1957 yılına gelindiğinde tekrar il oldu ancak HacıbektaĢ ve Avanos ilçeleri geri verilmeyerek NevĢehir‟e bağlı kadı.
1.3. Mucur Tarihi
KırĢehir‟in bir ilçesidir, tarihsel süreci ise milattan öncesine dayanmaktadır. M.Ö.
1660 yıllarında Eski Hitit Krallığı sınırları içerisinde olan bölge 1190‟lara gelindiğinde ise Friğlerin hâkimiyetine girdi daha sonra Pers Krallığı ve Makedonyalıların hâkimiyetine girdi42. Ġlerleyen dönemde bölgeye tekrar Kapadokya Krallığı hâkim oldu ve bu hâkimiyet uzun yıllar devam ederek milattan sonra 18 yılına kadar sürdü. Bu dönemde Roma Ġmparatorluğunun hâkimiyet sahası içerisinde yer alan bölge Roma Ġmparatorluğunun doğu ve batı olarak ikiye ayrılmasının ardından Bizans Ġmparatorluğunun sınırları içerisinde kaldı. 1071 Malazgirt Zaferi sonrası Türklerin Anadolu‟ya akın akın gelmeleri sonucunda Bizans hâkimiyeti sona erdi ve Anadolu Selçuklu Devleti hâkimiyeti baĢladı. Anadolu Selçuklu Devleti zayıflamaya baĢlayınca Eretnaoğulları, Karamanoğulları, Kadı Burhanettin Ahmed Devleti, Osmanlı Devleti, Dulkadiroğulları arasında zaman içerisinde el değiĢtirdi. 1480 yıllında Fatih Sultan Mehmet idaresindeki Osmanlı Devleti hâkimiyetine tekrar girdi43.
Ġlçenin adının kaynağı hakkında değiĢik rivayetler bulunmaktadır. Genel olarak coğrafi yapısı gereği verilen isimler öne çıkmaktadır. Bölgede bulunan çakıl taĢlarının mıcır Ģeklinde ufak taĢlar olması mıcır adı söylene gele zaman içerisinde Mucur Ģeklini aldığıdır. Bir diğer rivayete göre ise ilçenin etrafını çeviren yüksek dağlar arasında bir tahıl ölçeği olan çeriğe44 benzediği için çerik gibi çukur bir kap benzetmesi yapılarak bu isim verilmiĢtir45. Bir tahıl ölçeği olan ve kilenin sekizde birine denk gelen çerikten esinlenerek Mucur‟un ancak KırĢehir‟in sekizde biri kadar bir büyüklüğe sahip olduğu ve bu adında
41 A. Gündüz, „„Salnamelere Göre KırĢehir …‟‟, s.8.
42 Ġ. ġahin, a.g.e., s. 163.
43 Ġ. ġahin a.g.m., s. 486.
44 Çerik: Altı kiloluk bir tahıl ölçüsüdür.
45 Tahir Öge, “HacıbektaĢ-ı Veli‟yi Anma Töreni Ġçin‟‟, Yeni Adım Dergisi, S. 830, HacıbektaĢ 1970, s.15.
10
buradan geldiğidir. Bir diğeri ise Mucur dolaylarında AĢılık adı verilen bölgede hâlâ varlığını sürdüren mağaralarda önceki yıllarda gayr-i Müslim ahali yaĢarmıĢ bu ahalinin liderinin ismi ise Mücürim idi. Bölgeye yerleĢen Türkler sabah kalktıklarında mağaralar tarafından yanan ateĢin dumanını görerek „„Gene Mücürim gâvurunun dumanı tütüyor.‟‟
Diyerek söylendikleri için ilçenin adının Mucur olduğu tarihçi Cevat Hakkı Tarım tarafından nakledilmiĢtir46. Mucur Osmanlı Devleti himayesine girdikten sonraki arĢiv kayıtlar incelendiğinde bu bölgenin adının Mucur olduğuna dair bir kaynağa rastlanmıyor ama 1482, 1485, 1530 tarihlerindeki arĢiv kayıtları incelendiğinde KırĢehir‟e bağlı Bücür adında bir köy olduğu görülmektedir47.
Mucur karasal iklimin hâkim olduğu bir bölgedir. Yazları sıcak ve kurak kıĢları çetin ve yağıĢlı geçmektedir. Coğrafi koĢulların doğrultusunda hayatını sürdüren insanoğlu yaĢadığı yerin iklimi ve yer Ģekillerine göre yaĢamak zorundadır. Mucur‟da yaĢayan insanlarda iklim ve yer Ģekillerinin izin verdiği ölçüde tarım ve hayvancılık sınırlıda olsa mevcut halkın ihtiyaçlarını giderecek kadar ticaretle uğraĢmaktadırlar. Batı ile Güney Doğu Anadolu‟yu birbirine bağlayan E-23 karayolu buradan geçmektedir. Bu yol ile birlikte yolcuların ihtiyaçlarını karĢılamak için yol boyuna kurulan tesislerde bölge halkı ticaret yaparak geçimini sağlamaktadır. Günümüzde de eskiden var olan tesisler geliĢtirilerek çalıĢtırılmaya devam edilmektedir. Cevat Hakkı Tarım‟ın 1940 yılında naklettiği bilgilere göre; „„KırĢehir‟in 25 km doğusunda, Kayseri Ģosesi üzerinde ve 15 km uzayan bağ ve bahçelerin ortasında bulunan Mucur, oldukça güzel havası ve suyu güzel bir kasabadır” diye bahsetmiĢtir48. Arpa, buğday, nohut, mercimek gibi tarım ürünlerinin yanında bağcılık da önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır. Hayvancılıkta ise küçükbaĢ ağırlıklı olmak üzere koyun, keçi büyük baĢta inek, öküz, camız ve deve beslenmektedir. 15. Yüzyıldan beri tüm Anadolu da olduğu gibi Mucur‟da da arıcılık yapılmaktadır49. Dokumacılık, değirmencilik gibi ticari faaliyetlerde de bulunan bölge halkı genelde kendi üretimi olan ürünleri iĢleyerek satmalarından ibarettir. Örneğin;
bağcılıkla uğraĢanlar sofralık üzümden arta kalan kısmı pekmez yaparak, buğdaydan un yaparak, küçükbaĢ hayvanlardan elde edilen yünden iplik yaparak bu iplikleri de halı, kilim, heybe gibi ihtiyaca binaen üretilen ürünlerin pazarlanması Ģeklinde
46 Cevat Hakkı Tarım, KırĢehir Tarih ve Coğrafya Lügati, KırĢehir 1940, s. 78; Bkz, Galip Eken,
“Osmanlılar Döneminde Sosyal ve Ekonomik Açıdan Mucur‟‟, Vakıflar Dergisi 1998, s.197.
47 Ġ. ġahin, a.g.e., s.165.
48 C. H. Tarım, KırĢehir Tarih ve Coğrafya Lügati, s. 77; Bkz, G. Eken, a.g.m.,s.197.
49 G. Eken, a.g.m., s. 199.
11 gerçekleĢmektedir50.
1.4. Mucur’un Ġdari Yapısı
1482 yılında Mucur KırĢehir kazasına bağlı bir köy konumundandır. 1530 yılına gelindiğinde Bozok Sancağı'na bağlı KırĢehir kazasının bir köyü olarak kayıtlarda yer almaktadır. KırĢehir, 1554 yılında Bozok Sancağı‟ndan ayrılarak müstakil bir sancak haline geldi. Mucur'da bu sancağın kapsadığı alan içerisinde yer almakta idi. Mucur 1554 yılından sonra KırĢehir sancağının bir köyü olmuĢtur. Ancak HacıbektaĢ‟a bağlı bir köy konumundandır (1647). HacıbektaĢ‟ın merkezinin küçük olmasından dolayı burada Kadı bulunmamaktaydı. Hukuki sorunların çözümü için çevredeki kaza merkezlerine gidilirdi.
Bu durumu ortadan kaldırmak için HacıbektaĢ NevĢehir kazasına yönlendirilirken Mucur ile birlikte Mendelik, Karacalar, Aflak, Kesikköprü köyleri bu bağlamda ayrı tutularak Mucur merkez olmak üzere bir kaza kuruldu ve bir de kadı vekili görevlendirildi51. Bu durum fazla uzun sürmedi hukuki meselelerin çözümünde yaĢanan sıkıntılardan neticesinde Mucur ve adı geçen dört adet köy tekrar HacıbektaĢ‟a bağlı duruma getirildi52.
1783 yılında ki kayıtlara bakıldığında „„HacıbektaĢ ma‟a Mucur‟‟ Ģeklindedir.
Buradan da anlaĢılacağı üzere Mucur ve HacıbektaĢ birlikte bir kaza konumundadır. Mucur ve HacıbektaĢ‟ın merkezlerinin küçük olması ve buralarda kadının bulunmaması burada yaĢanan hukuki olayların çözümünde büyük sıkıntılar doğurmaktaydı bu durumun önüne geçebilmek için bu kez bu bölge Konya‟ya yönlendirildi. Mucur merkez olmak üzere Ortaköy, Göynük, Salanda köyleri ile birlikte bir kaza oldu.
1914 yılına gelindiğinde KırĢehir Sancağına bağlı kazalara bakıldığında Keskin, Mecidiye (Çiçekdağı), Avanos ve Mucur görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti‟nin kurulmasıyla birlikte KırĢehir ilinin bir kazası olan Mucur 1954 yılında KırĢehir il olmaktan çıkarılarak ilçeye dönüĢtürülmesinin ardından NevĢehir‟e bağlandı. 1957 yılında çıkan kanunla birlikte KırĢehir tekrar il oldu ve yine Mucur KırĢehir‟in ilçesi haline geldi53.
50 „„KırĢehir‟‟ Yurt Ansiklopedisi, C.7, Anadolu Yayıncılık, Ġstanbul 1982-1983, s. 4918.
51 Ġ. ġahin, a.g.e., s.167.
52 Ġ. ġahin, a.g.e., s.167-168.
53 M. Günçıktı, a.g.t., s.12.
12 1.5. HacıbektaĢ Tarihi
HacıbektaĢ günümüzde NevĢehir‟e bağlı bir ilçedir. 1954 yılından önce KırĢehir‟in ilçelerinden olan HacıbektaĢ ve Avanos, 1954 yıllında KırĢehir‟in ilçe yapılmasının ardından NevĢehir‟e bağlandı. 3 yıl sonra 1957 yılında KırĢehir tekrar il oldu ancak bu iki ilçesi geri verilmeyerek NevĢehir‟e bağlı kaldı54. Yüz ölçümü 666 km2'dir. Doğuda Avanos kuzeydoğuda Kozaklı, güneyde GülĢehir ilçeleri, kuzeyde, kuzeybatıda ve batıda KırĢehir'e bağlı ilçeler ile çevrilmiĢ durumdadır55. HacıbektaĢ‟ın çevre illere olan uzaklığı Ģöyledir;
KırĢehir‟e 42 km, NevĢehir‟e 51 km, Kayseri‟ye 82 km uzaklığında olan ilçe Ġç Anadolu bölgesinin Orta Kızılırmak bölümünde yer alır, ilçenin denizden yüksekliği 1300 – 1400 metredir56.
Tarihsel açıdan HacıbektaĢ M.Ö. yıllarına kadar gitmektedir. Ġlçede yapılan arkeolojik kazılar sonucunda Suluca Karahöyük‟te Asur Ticaret kolonilerinin kalıntılarına rastlanmıĢtır. 13. Yüzyılda sadece 7 haneden ibaret Hacim köyü diğer bir adı ise Kara Höyük‟tür. Ġlçe ilim ve tasavvuf olarak en hızlı dönemi Türklerin Anadolu‟ya akın akın gelmesiyle Türk – Ġslam fıtratı gereği gelen büyük düĢünürlerden olan HacıbektaĢ ile birlikte kazanmıĢtır57.
HacıbektaĢ-ı Veli aslen Türk olan anne ve babadan olmadır. Annesi Hatem Hatun babası Seyyid Ġbrahim Sâni‟dir. NiĢabur‟da dünyaya gelen HacıbektaĢ kardeĢiyle birlikte Anadolu‟ya geldi ve Suluca Karahöyüğe yerleĢti58. Tasavvufun önde gelenlerinden Ahmet Yesevi‟nin halifesi olan Lokman Parende‟den ilim ve tasavvuf dersleri alarak kendisini bu alanda yetiĢtirdi. HacıbektaĢ‟ın zamanla kendisi gibi düĢünen derviĢleri etrafına toplamaya baĢladı ve ünlü düĢünür HacıbektaĢ, ilim ve dünya görüĢlerini onlara aktarmaya baĢladı.
HacıbektaĢ‟tan sonra ilçe onun adıyla anılmaya baĢlandı59.
Ġlçenin gelir kaynakları tarım hayvancılık baĢta olmak üzere turizmde önemli gelir kaynakları arasındadır. Her yıl Ağustos ayı içerisinde gerçekleĢen HacıbektaĢ-ı Veli‟yi anma törenleri ilçede ticari olarak bir canlılık getirmektedir. Cevat Hakkı Tarım HacıbektaĢ hakkında Ģu bilgileri aktarmaktadır: “HacıbektaĢ suyu, havası, manzarası güzel
54 „„KırĢehir‟‟ Yurt Ansiklopedisi, s. 4909-4910.
55 H. Erdoğan (Satı), a.g.t., s.12.
56 Adem Çelebi, „„H. 1256 (M. 1840) – H. 1260 (M. 1844) Tarihli ve 03533 – 03534 Numaralı KırĢehir Nüfus Defterlerinde Mucur ve HacıbektaĢ‟ın Nüfusu Hakkında Bilgiler‟‟, Social Sciences Studies Journal (SSS Journal) 2019, Vol:5, Issue:44, pp: 5153-5162, s.5.
57 A. Gündüz, Türkmen Yurdu…, s.46-47.
58 H. Erdoğan (Satı), a.g.t., s.20.
59 „„NevĢehir‟‟ Yurt Ansiklopedisi, C.8, Anadolu Yayıncılık, Ġstanbul 1982-1983, s. 6073.
13
ve inkiĢafa müsait bir yerdir. Vaktiyle BektaĢiliğin merkezi olması dolayısı ile binlerce ziyaretçinin uğrağı idi. Kenarındaki höyüğe izafen Suluca Karahöyük adını taĢıyan bu kasabaya HacıbektaĢ yerleĢtikten sonra Hacım denilmeye de baĢlanmıĢ ise de sonrada HacıbektaĢ adı âlem olmuĢtur. Dergâh harabeye yüz tutmuĢtur. BeĢ sınıflı bir ilkokulu ve telgraf ve posta, belediye teĢkilatı vardır60.” 1964 yılında Dergâh ve türbenin içeresinde bulunduğu alan müzeye çevrildi. Etnografya müzesi Ģeklinde düzenlenen müze BektaĢilerin günlük yaĢamda kullandıkları eĢyalar, hat örnekleri, el yazması eserler bulunmaktadır61.
1.6. HacıbektaĢ’ın Ġdari Yapısı
Mucur‟un idari yapısından bahsederken aslında HacıbektaĢ‟tan da bahsetmiĢ olduk.
HacıbektaĢ 1482 yılın da Bozok Sancağı‟nın KırĢehir Kazasına bağlı bir köydür. Uzun yıllara Mucur‟a bağlı olan HacıbektaĢ yıllar içerisinde çeĢitli dönemlerde KırĢehir‟den ayrılmıĢtır. HacıbektaĢ km olarak diğer illere oranla KırĢehir‟e daha yakındır bu nedenden dolayı bölge halkı tarihin çeĢitli dönemlerinde KırĢehir‟e tekrar bağlanmaya çalıĢmıĢtır.
HacıbektaĢ ahalisi 16 Kasım 1894 yılına ait bir belgeyle Arapsun‟a bağlanmamak KırĢehir‟e bağlanmak için verdiği uğraĢları belgelemiĢtir. Arapsun Konya Vilayeti Niğde Sancağı‟na bağlı bir kazadır. Bu kazanın HacıbektaĢ‟a olan uzaklığı Konya tarafından 8-10 saatlik mesafede olduğu ve HacıbektaĢ ile sınırının olmadığı arazi iĢleri, ağnam sayımı gibi iĢlerde büyük sıkıntılar yaĢandığı ve KırĢehir‟in sınır komĢusu olduğu tekrar KırĢehir‟e bağlanmak istediklerini beyan etmiĢlerdir62.
1909 yılında HacıbektaĢ Vakfı idarecilerinden Ahmed Celaleddin ve arkadaĢlarının oluĢturduğu bir grup Mebusan Meclisine HacıbektaĢ‟ın kaza olması için bir yazı göndermiĢler ama HacıbektaĢ kaza olmayıp 1914 yılında KırĢehir‟in Mucur Kazasına bağlanmıĢtır. 1948 yılında ilçe olan HacıbektaĢ, 1954 yılında yeni kurulan NevĢehir iline bağlandı63. Günümüz itibariyle NevĢehir‟e bağlı bir yerleĢim yeridir.
60 Deniz Akpınar - Ahmet Nizamoğlu, „„XIX. Yüzyılın Sonu Ġle XX. Yüzyılın BaĢlarında KırĢehir‟in Ġdari Taksimatı ve Ġktisadi Yapısı‟‟, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Haziran 2018, Yıl 11, S. XXXIV, s.7.
61 http://www.kulturvarliklari.gov.tr (07.12.2019)
62 Akpınar - Nizamoğlu, a.g.m., s.7.
63 “NevĢehir‟‟ Yurt Ansiklopedisi, s. 6073.
14
BÖLÜM II
2. KırĢehir Nüfus Defterleri
Osmanlı Devlet‟i döneminden günümüze kadar gelen 67 adet KırĢehir Nüfus defteri bulunmaktadır. Bu nüfus defterlerine BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi vasıtası ile ulaĢmaktayız. KırĢehir nüfus defterleri aĢağıda tablo Ģeklinde verilmiĢtir64.
Tablo:1
No Fon Numarası Dosya Özet
1 NFS.d.. 1907 H-29-12-1260
Ankara vilayeti, Kengırı (Çankırı), KırĢehir sancağı, ġabanözü, Keskin (KırĢehri), Keskin (Kengırı) Honaz kazası, Müslim defteri.
y.tt(a.g.tt)
2 NFS.d.. 1908 H-29-12-1260
Ankara vilayeti, Kengırı (Çankırı), KırĢehir sancağı, ġabanözü, Keskin (KırĢehri), Keskin (Kengırı) Honaz kazası, müslim defteri.
y.tt(a.g.tt)
3 NFS.d.. 2097 H-29-12-1256
Ankara, Konya vilayeti, Bozok, KırĢehir sancağı, Selmanlu, Çiçekdağı kazası, müslim defteri. (a.g.tt)
4 NFS.d.. 2110 H-29-12-1266
Ankara, Konya vilayeti, Bozok, KırĢehir sancağı, Süleymanlı kazası, müslim defteri.
(a.g.tt)
5 NFS.d.. 2114 H-1 -01-1256
Ankara vilayeti, Bozok KırĢehir sancağı, Budaközü, Keskin, Sorgun, Boğazlıyan kazası, müslim defteri. y.tt
6 NFS.d.. 2115 H-29-12-1256
Ankara vilayeti, KırĢehir, Bozok sancağı, Akdağ, Kalecik, Budaközü, KırĢehir, Süleymanlı, Hüseyinabadi kazası, müslim defteri. (a.g.tt)
7 NFS.d.. 2119 H-29-12-1260
Ankara, Konya, Sivas vilayeti, Bozok, Aksaray, Çorum sancağı, Kızılkoca, Selmanlu,
Boğazlıyan, Sorgun, Budaközü, Aksaray (Aksaray livası), KırĢehir (KırĢehir sancağı), Süleymanlı, Hüseyinabad, Akdağ, Karahisar-ı BehramĢah, Çorum, Emlak, Haremeyn (AĢiretler) kazası, müslim defteri. (a.g.tt)
64 BOA; Katalog taramasından ulaĢılmıĢ bilgiler. ( 01.12.2019) (https://www.devletarsivleri.gov.tr)
15
Tablo:1.1
8 NFS.d.. 2120 H-27-04-1261
Ankara, Sivas, Konya vilayeti, (Bozok), Sivas, KırĢehir, Kengırı (Çankırı) sancağı, Budaközü (Ankara eyaleti), Ġnallı Ballı (Sivas eyaleti), Keskin (Ankara eyaleti), KırĢehir sancağı (Konya eyaleti), Keskin (Konya eyaleti), Kengırı Keskini (Ankara eyaleti, Kengırı), Çiçekdağı nahiyesi (KırĢehri sancağı), Konur (KırĢehri sancağı), GümüĢkan Madeni (Ankara eyaleti), Ġç nahiyesi (KırĢehri sancağı), Bozlak nahiyesi (KırĢehri sancağı) kazası, müslim defteri. (a.g.tt)
9 NFS.d.. 2526 H-29-12-1257
Sivas eyaleti, Sivas sancağı, Yörükân-ı Zile kabile ve aĢiretlerinin bulunduğu Bozok, Çankırı, Çorum, KırĢehir, Amasya, Çorum, KırĢehir (Çiçek nahiyesi) livalarındaki müslim defteri. (a.g.y.tt)
10 NFS.d.. 2527 H-29-12-1259
Sivas eyaleti, Sivas sancağına tabi Zile, Amasya, Ġlbeyli kazaları, KırĢehire tabi Çiçek nahiyesi, Bozok sancağına tabi Sorgun ve Kızılkoca kazalarındaki müslim aĢiretler defteri. a.g.y.tt
11 NFS.d.. 3520 H-29-12-1250
Konya eyaleti, Aksaray, Koçhisar (ġerefli), KırĢehir, Kaman, Mucur, HacıbektaĢ, DaniĢmendli-yi Sagir kazalarında sakin Boynuinceli AĢireti, müslim defteri. a.g.y.tt
12 NFS.d.. 3523 H-29-12-1259
Konya eyaleti Aksaray, Koçhisar (ġerefli), KırĢehir, Kaman, Mucur kazalarında sakin Boynuinceli AĢireti, müslim defteri. a.g.y.tt
13 NFS.d.. 3524 H-29-12-1261
Konya eyaleti Aksaray, Koçhisar (ġerefli), KırĢehir, Kaman, Mucur, HacıbektaĢ
kazalarında sakin Boynuinceli AĢireti, müslim defteri. a.g.tt
14 NFS.d.. 3526 H-29-12-1246
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir, Mucur, HacıbektaĢ-ı Veli, Konur, Maden-i GümüĢkan, Çiçekdağı nahiyesi, Keskin kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
15 NFS.d.. 3527 H-29-12-1254 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, (Dinek) Keskin kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
16 NFS.d.. 3528 H-29-12-1256 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, Dinek Keskini kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
17 NFS.d.. 3530 H-29-12-1256
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, GümüĢkan-ı Maden-i Hümayun kazasına tabi Cerid ve Köçekli aĢiretleri, müslim defteri. a.g.y.tt
18 NFS.d.. 3531 H-29-12-1260
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, GümüĢkan-ı Maden-i Hümayun kazasına tabi Cerid ve Köçekli aĢiretleri, müslim defteri. a.g.y.tt
19 NFS.d.. 3532 H-29-12-1260
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, GümüĢkan-ı Maden-i Hümayun kazasına tabi Cerid ve Köçekli aĢiretleri, müslim defteri. a.g.y.tt
16
Tablo:1.2
20 NFS.d.. 3533 H-29-12-1256 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, HacıbektaĢ, Mucur kazası, müslim defteri. a.g.y.tt 21 NFS.d.. 3534 H-29-12-1260 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, HacıbektaĢ,
Mucur kazası, müslim defteri. a.g.y.tt 22 NFS.d.. 3535 H-29-12-1260 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, HacıbektaĢ
kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
23 NFS.d.. 3536 H-29-12-1254 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir (KırĢehri) kazası, müslim defteri. a.g.y.tt 24 NFS.d.. 3537 H-29-12-1256 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir
kazası, müslim defteri. a.g.tt
25 NFS.d.. 3538 H-29-12-1260 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
26 NFS.d.. 3539 H-29-12-1260 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir kazası, reaya defteri. a.g.y.tt
27 NFS.d.. 3540 H-29-12-1256
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir kazasına tabi Boztepe ve Kurugöl karyelerinde sakin aĢiretler, müslim defteri. a.g.y.tt
28 NFS.d.. 3541 H-29-12-1260 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir kazası, müslim aĢiretler defteri. a.g.y.tt 29 NFS.d.. 3542 H-29-12-1254 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, Konur kazası,
müslim defteri. a.g.y.tt
30 NFS.d.. 3543 H-29-12-1256 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, Konur kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
31 NFS.d.. 3545 H-29-12-1260
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, Konur kazası GümüĢkan-ı Maden-i Hümayun karyesinde çalıĢan madenci reaya defteri. a.g.y.tt
32 NFS.d.. 3546 H-29-12-1265
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, (Konur kazası) GümüĢkan-ı Maden-i Hümayununda sakin madenci reaya defteri. a.g.y.tt
33 NFS.d.. 3547 H-29-12-1256 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, Süleymanlı-yı Kebir kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
34 NFS.d.. 3548 H-29-12-1260 Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, Süleymanlı-yı Kebir kazası, müslim defteri. a.g.y.tt
35 NFS.d.. 3549 H-29-12-1254
(Konya) eyaleti, (KırĢehir) sancağı, Bozulus ve Tabanlı AĢireti (GümüĢkan Madeni
Hümayun?una tabi) kazası, müslim aĢiretler defteri. a.g.tt
36 NFS.d.. 3550 H-29-12-1254
(Konya) eyaleti, (KırĢehir) sancağı, Bozulus ve Tabanlı AĢireti (GümüĢkan Madeni
Hümayun?una tabi) kazası, müslim aĢiretler icmal defteri. a.g.y.tt
37 NFS.d.. 3551 H-29-12-1246
Konya eyaleti, KırĢehir sancağı, KırĢehir, Mucur, HacıbektaĢ-ı Veli, Konur, Maden-i GümüĢkan, Çiçekdağı nahiyesi, Keskin kazası, müslim icmal defteri. a.g.y.tt
17
Tablo:1.3
38 NFS.d.. 7373 H- - -
Konya vilayeti, Konya, KırĢehir, Aksaray sancağı, Boynuinceli AĢireti (KırĢehir, Süleymanlı, Mucur, HacıbektaĢ) (AĢiretler) Müslim defteri.
39 NFS.d.. 7374 H- - -
Konya vilayeti, Konya, KırĢehir, Aksaray sancağı, Boynuinceli AĢireti (AĢiretler) Müslim defteri.
40 NFS.d.. 7377 H- - - (Konya) vilayeti, KırĢehir sancağı, HacıbektaĢ.
Müslim defteri.
41 NFS.d.. 7390 H-29-12-1260
Konya vilayeti, Konya, Ġçel sancağı, Konya Sancağı: Konya, Larende, Ereğli, Perlegonda nam-ı diğer Hadim, Aladağ, Belviran, Gaferyad, Saidiili, BeyĢehri, SeydiĢehri, Bozkır, Kırili, YeniĢar, KaĢaklı, Göçü, AkĢehir, Ilgın, Doğanhisarı, Karapınar, Argıdhanı, Eskiil, Ġnsuyu, Turgud, Bozulus, Divle, Ġshaklı Niğde Sancağı: Niğde, NevĢehir, Ürgüb, Aksaray, Eyübili, Arabsun, Koçhisar, Çamardı, Anduğun, Yahyalı, Bor, ġücaaddin, KırĢehir, HacıbektaĢ, Mucur, Süleymanlı-yı Kebir Ġçel Sancağı: Ermenek, Nevahi-i Ermenek, Evkaf, Silifke, Sarıkavak, KarataĢ, Mut, Bölge-i Cebel, Sinanlı, Selendi, Anamur, Zeyne, Gülnar bölge- i Bozağaç, Bulacalı. KarıĢık defteri.
42 NFS.d.. 7434 H-29-12-1261
Genel Anadolu Canibi Ankara, Sivas, Konya vilayeti, (Bozok), Sivas, KırĢehir, Kengırı (Çankırı) sancağı,. Sungurlu, Budaközü, Ġnallı, Balllı, Keskin, KırĢehri, Çiçekdağı nahiyesi, Konur, Ġç nahiyesi Müslim defteri.
