Solunum sistemi ve egzersiz

Solunum sistemi ve egzersiz

Solunum Sistemi

Solunum sisteminin temel görevi dış ortam ile vücut arasındaki

gaz değişimini sağlamaktır.

Bunun için O₂ temin eder ve metabolizma sonucu kanda biriken

CO₂’yi dışarı atar.

CO₂’nin kandan uzaklaştırılması ve O’in kana karışması işlemleri

akciğerlerde gerçekleşir.

Solunum Sistemi

Solunum sistemi; solunum yolları (ağız, burun,

farinks, larinks, trakea, bronşlar, bronşioller, alveoller),

akciğerler ve solunum kaslarından oluşmuştur.

_{Solunum sisteminin diğer görevleri ise;}

Ses oluşumu sağlamak,

Balon şişirme, üfleme, gülme, hapşırma gibi günlük aktiviteler,

Vücut pH’ının sabit tutulması ve

Solunum kaslarının urinasyon, defekasyon, doğum gibi faaliyetlerde karın kaslarına yardımcı olmak.

Solunum Sistemi

Akciğerler ile kan arasındaki O₂ ve CO₂ değişimi

ventilasyon ve difüzyondur.

Havanın akciğerlere mekanik olarak girip çıkmasına

ventilasyon denir.

Difüzyon ise moleküllerin yüksek konsantrasyondan düşük oldukları konsantrasyona doğru yaptıkları rastgele hareketlerdir.

Solunum Sistemi

Ventilasyon ile akciğerlere alınan havadaki O miktarı, venöz kandaki O miktarından daha yüksek olduğu için O, akciğerlerden

kana doğru difüze olur.

Venöz kandaki CO₂ de akciğerlerinkinden fazla olduğundan, CO₂ kandan akciğerlere doğru difüze olur ve ekspirasyon ile dışarı atılır.

Solunum Sistemi

Egzersizle birlikte ventilasyon hacminde artış olur. Dinlenik hacim

6 L/dk iken egzersiz ventilasyon hacmi 160 L/dk’ya hatta elit sporcularda daha yüksek değerlere ulaşabilir.

Solunum Sistemi

Akciğerlerdeki bu büyük ve ani değişiklikler hassas ve karmaşık

bir kontrol sistemi gerektirir.

Bu kontrol sistemi; alveollerdeki hava ile kan arasındaki gaz değişiminin ve normal kan pH’ının en iyi şekilde devam ettirilmesini sağlar.

Farklı şiddetteki egzersizler akciğer fonksiyonlarını geliştirir.

Solunum Yolları Anatomisi

Burun ve burun boşluğu;

Burun, kemik ve kıkırdak dokudan oluşan deri ile örtülü bir

organdır.

Normalde havanın vücuda girdiği yerdir ve 2 burun deliği

bulunur.

Solunum Yolları Anatomisi

Burun deliklerinde bulunan kıllar hava ile taşınan büyük toz

parçacıklarının solunum yoluna girişini engeller.

Burun boşluğu veya ağız boşluğu ile solunum yollarına giren hava süzülür, ısıtılır ve nemlenir.

Burun boşluğu (nazal boşluk) burnun arkasındaki bölümdür ve

nazal septum ile ikiye ayrılmıştır.

Solunum Yolları Anatomisi

Burun mukozasında yer alan silia adı verilen epitelyal uzantıların

hareketleri ince mukus tabakası ve havadan elimine edilen toz

parçalarını farinkse doğru iter.

Farinkse ulaşan mukus yutularak mideye ulaşır.

Solunum Yolları Anatomisi

Paranazal sinüsler;

Kafatası kemikleri içinde (frontal, sifenoid) yer alan içi hava dolu boşluklardır, burun boşluğuna açılırlar.

Sinüsler burun mukozası ile devam eden ince bir mukoza ile

kaplıdır.

Solunum Yolları Anatomisi

Mukus üretir ve bu mukus burun boşluğuna boşalır.

Temel fonksiyonları kafatasının ağırlığını azaltmaktır, ayrıca ses için rezonans görevi vardır.

Solunum Yolları Anatomisi

Farinks (yutak);

Burun ve larinks arasındaki geçiş yoludur, ağız boşluğunun arkasındadır.

Ayrıca ağız ve özefagus arasında da yemek geçişi için bulunur.

Solunum Yolları Anatomisi

Yiyeceklerin ağız boşluğundan özefagusa, havanın ise burun

boşluğundan larinkse geçişini sağlar.

Vokal ses oluşumuna da yardım eder.

Solunum Yolları Anatomisi

Larinks (larinks);

• Treakeanın başlangıç noktasında genişlediği bölümdür.

• Havanın soluk borusuna geçişini sağlar, yabancı maddelerin soluk borusuna geçişini engeller.

• Yapısında kas ve kıkırdak doku ile zarlar bulunur.

Solunum Yolları Anatomisi

Ses telleri larinksin içerisinde yer alırlar ses üretiminde görevlidirler.

Normal solunumda ses telleri gevşek pozisyondadır ve teller arasında kalan boşluğa glottis denir.

Yiyecek ve sıvı maddeler yutulduğunda glottis kapanır.

Solunum Yolları Anatomisi

Trakea;

Trakea 2.5 cm çapında 12.5 cm uzunluğunda esnek silindirik bir

tüptür.

Göğüs boşluğu içinde ösefagusun önünde uzanır ve aşağıda sağ ve sol ana bronşlara ayrılır.

Solunum Yolları Anatomisi

Havayı toraks boşluğuna alır ve dışarı verir, havayı taşıyan en önemli borudur.

Yabancı maddeleri filtreleme yapar, yakalar ve dışarı atar.

Yapısında kıkırdak halkalar ve bunların arasında kaslar bulunur.

Solunum Yolları Anatomisi

Bronkuslar, bronşioller, alveoller;

Trakeadan ayrılarak havayı akciğerlere taşıyan hava yollarına

bronkus denir.

Havayı alveollere taşıyan hava yollarına bronşiol denir.

Solunum Yolları Anatomisi

Bronşioller akciğer içinde gittikçe küçülürler, kıkırdak yapılar

kaybolur ve sonunda alveoller olarak sonlanırlar.

Gaz değişimin gerçekleştiği, akciğerlerin fonksiyonel birimleri ise

alveollerdir.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Toraks boşluğunda, sağda ve solda iki akciğer (A) bulunur.

Her akciğerin bir apeks birde bazal kısmı vardır.

Sol akciğer sağdakine göre daha ince ve uzundur.

Sağ akciğer üst, orta ve alt olarak üç lob içerir.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Sol akciğer üst ve alt olmak üzere 2 ana lob içerir.

Her lob, kendi içinde 10 bronkopulmoner segmente ayrılır.

Akciğerlerin üzerini viseral ve parietal plevra (iki katlı zar doku) örter.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Viseral (iç) ve parietal plevra (dış) arsındaki potansiyel boşluğa plevral kavite adı verilir.

İçteki zarın iç kısmı A’lara, dıştaki zarın dış kısmı da kostalara ve

diyaframa bağlıdır.

Bu iki zar ve içlerindeki sıvı, ventilasyon sırasında oluşabilecek

sürtünmeyi azaltır.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Hava, burun ve ağız yoluyla boğaz olarak da bilinen farinks’e ulaşır.

Farinksten geçen hava, ses tellerini içeren larinks’e oradan da

trakea’ya ulaşır.

Trakeadaki hava vücut ısısına göre ayarlanır, filtre edilir,

nemlendirilir ve A’lara ulaşır.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Trakea, A’larda bronşlara ve sonra da bronşiollere ayrılır.

Bronşioller, gaz değişiminin meydana geldiği hava kesesi

şeklindeki alveollerde sonlanır.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

16.12.2019 29

Konkalar, burun ile sinüslerin arasındaki duvarda yerleşen ve

her iki tarafta 3'er tane

bulunan kemik ve bunu

saran yumuşak

dokudan ibarettir.

Bu etler burun içi yüzeyini arttırarak

nemlendirme ve ısıtma

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Vücudumuzda 300 milyondan fazla alveol vardır.

Elastik, ince ve zarımsı duvarları gaz değişimi için uygun yüzeylerdir.

A’larda gaz değişimi burada yapıldığından en çok kapiller damara alveoller sahiptir. Alveol hücreleri ve kapiller kan arasında difüzyon oluşur.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Akciğerlerin Temel Anatomisi

Alveollerde bulunan O kapiller kana ve kapiller kanda bulunan

CO₂ de alveollere geçer.

Dinlenme sırasında yaklaşık 250 ml O alveollerden kana ve 200 ml CO₂ de kandan alveollere geçer.

Şiddetli egzersizlerde bu değer yaklaşık 25 kat artar.

Akciğerlerin Temel Anatomisi

16.12.2019 40

Gaz değişimine katılmayan;

ağız, burun, farinks, larinks,

trakea, bronşlar ve

bronşiollere ‘iletim bölgesi’,

Ventilasyon

Ventilasyonda, havanın A’lara girmesine inspirasyon, A’lardan çıkmasına ise ekspirasyon denir.

İnspirasyon: Diyafram ve eksternal interkostal kasların

çalışmasıyla sağlanan aktif bir harekettir.

Bu kaslar kostaları ve sternumu yukarı, ileri veya dışarı doğru

kaldırır. Aynı anda diyafram da kasılır ve aşağı doğru düzleşir.

Ventilasyon

Diyafram kası kasıldığında karın boşluğundaki organları aşağı ve

öne doğru iter.

Kaburgalar arasındaki eksternal interkostal kaslar ve pektoralis

minör kası kaburgaları yukarı dışa doğru kaldırır.

Sternokleidomasteoid kası da sternumu yukarı kaldırır.

Ventilasyon

Göğüs kafesi büyüyünce A hacmi genişler ve A’lar içindeki

intrapulmoner basınç azalarak vücudun dışındaki basınçtan düşük

hale gelir.

Oluşan basınç farkının azaltılması için basıncın yüksek olduğu

dışarıdan, basıncın düşük olduğu A’lara hava girişi olur.

Ventilasyon

Egzersiz sırasındaki gibi derin inspirasyonlarda, göğüs ve boyun

bölgesindeki diğer bazı kaslar da göğüs kafesinin genişletilmesine

yardımcı olur.

Ventilasyon

Ekspirasyon: Dinlenme sırasında ekspirasyon pasif bir harekettir.

Ekspirasyon, inspirasyon ile kasılan kasların gevşemesi ve A’ların

elastik geri çekilimi ile gerçekleşir.

Değişimler sonucunda başlangıç pozisyonuna gelinince göğüs

kafesindeki basınç artar ve içerideki hava dışarı doğru itilir.

Ventilasyon

Egzersiz gibi zorlayıcı durumlarda ekspirasyonda aktif hale gelir.

İnternal interkostal kaslar kasılarak kostaları aşağı doğru çeker.

Ayrıca karın kasları da kasılır ve karın içi intra-abdominal basınç

artar. Böylece diyafram dinlenik pozisyonuna daha kolay döner.

Karın kaslarının kasılması ayrıca göğüs kafesinin aşağı ve içeri

çekilmesini sağlar.

Ventilasyon

Ventilasyon

Ventilasyon

Ventilasyon

Solunum sırasında görülen basınç değişiklikleri, intra-torasik ve

intra-abdominal, solunuma yardımcı olmanın yanında venöz kanın kalbe geri dönüşünde de etkilidir.

Basınçlar artınca kan büyük vene iletilir, ven sıkışarak kanı kalbe

boşaltır. Basınçlar azalınca ven genişler ve kan ile dolar. Bu

hareketler venöz dönüşün temelini oluşturur.

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Bir dakika içerisinde A’lara giren veya çıkan hava miktarına MDV

ya da solunum dakika ventilasyonu (SDV) denir.

MDV, tidal volüm (TV) veya solunum volümü (SV) ile solunum frekansının (SF) çarpımıdır.

MDV= TV (L/soluk) * SF (soluk/dk)

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Dinlenme ventilasyonu: MDV dinlenik durumda, yaşa ve

cinsiyete bağlı olarak değişir. Kadınların MDV daha azdır.

Dinlenme sırasında ortalama SV 0.50 L/dk ve SF 12’dir. Öyleyse

ortalama MDV 6L kadardır.

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

Egzersiz ventilasyonu: Egzersizle birlikte MDV artışının en önemli nedeni kasların O ihtiyacının ve vücut tarafından üretilen CO₂’nin

artmasıdır.

MDV, uzun dayanıklılık egzersizlerde erkeklerde 80-120 L/dk’ya

ve kadınlarda 45-80 L/dk’ya çıkmaktadır. Kısa süreli maksimal egzersizlerde ise erkeklerde 120-140 L/dk’ya ulaşmaktadır.

Maksimum Dakika Ventilasyonu (MDV)

SF ise özellikle de kısa süreli maksimal egzersizlerde 35-40

soluk/dk’ya çıkabilmektedir.

SV ve SF’nin artmasıyla MDV, erkeklerde 180L/dk’ya ve

kadınlarda 130 L/dk’ya ulaşabilir. Antrenmansız kişilerin egzersiz

MDV’leri daha düşüktür. Ancak daha yüksek ventilasyon

değerlerine sahiptirler. Çünkü ventilasyon verimleri düşüktür.

Alveolar Ventilasyon ve Anatomik Ölü Boşluk

Her solukta A’lara alınan havanın tamamı alveollere ulaşıp gaz

değişimine katılamaz. Bir miktar hava; burun, ağız, farinks, trakea,

bronşlar ve bronşiollerde kalır.

Bu hava hacmine anatomik ölü boşluk denir. Anatomik ölü

boşluğun hacmi erkeklerde 0.15 L, kadınlarda 0.10 L kadardır.

Alveolar Ventilasyon ve Anatomik Ölü Boşluk

Alveollere ulaşan ve gaz değişimine katılan havaya alveolar ventilasyon denir.

Alveolar ventilasyonun hacmi; SV’ye, SF’ye ve anatomik ölü boşluğun miktarına bağlıdır.

Genellikle 0.50 L’lik solunumun, 0.35 L’si alveol yüzeylerine

ulaşabilir.

Akciğer Hacim ve Kapasiteleri

Spirometri;

Akciğer ventilasyonunun incelenmesinde akciğerlere giren ve çıkan hava miktarlarının kaydedilmesidir.

Spirometre;

Spirometri işlemini yapan cihazlar.

Spirogram;

Spirometre ile elde edilen akciğer hacim ve değişikliklerini gösteren diyagram.