JEOLOJİK ZAMAN ÇİZELGESİ JEOLOJİK ZAMAN ÇİZELGESİ

(1)

JEOLOJİK ZAMAN ÇİZELGESİ

(2)

PREKAMBİRİYEN PREKAMBİRİYEN



Dünyanın oluşumundan I. Zamanın başlangıcına kadar geçen zaman Dünyanın oluşumundan I. Zamanın başlangıcına kadar geçen zaman dilimidir. Dünya’da bilinen en eski kayaçlar bu döneme aittir ve dilimidir. Dünya’da bilinen en eski kayaçlar bu döneme aittir ve canlılığın temeli bu döneme dayandırılmaktadır. Prokaryotik yaşam canlılığın temeli bu döneme dayandırılmaktadır. Prokaryotik yaşam okyanuslarda başlamış ve siyanobakteriler okyanuslarda oksijen okyanuslarda başlamış ve siyanobakteriler okyanuslarda oksijen üretimini başlatmıştı. Zamanla oksijenin artması ile Eukaryotik üretimini başlatmıştı. Zamanla oksijenin artması ile Eukaryotik canlılar görülmeye başladı ve dönemin sonlarına doğru ilk bitkiler canlılar görülmeye başladı ve dönemin sonlarına doğru ilk bitkiler (algler) ve ilk hayvanlar ortaya çıktı.

(algler) ve ilk hayvanlar ortaya çıktı.

(3)

I. ZAMAN: PALEOZOYİK I. ZAMAN: PALEOZOYİK



Paleozoyik Paleozoyik çağ, 570 milyon yıl önce Kambriyen devir ile başlayıp, 248 çağ, 570 milyon yıl önce Kambriyen devir ile başlayıp, 248 milyon yıl önce Permiyan devir ile sona ermektedir.

milyon yıl önce Permiyan devir ile sona ermektedir.



1- Paleozoyik çağın en eski periyodu 1- Paleozoyik çağın en eski periyodu Kambriyen Kambriyen devir, 570 milyon yıl devir, 570 milyon yıl önce başlayıp 78 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Kambriyen’da önce başlayıp 78 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Kambriyen’da canlıların ortaya çıkışı büyük bir patlama şeklinde gerçekleşmiş, 900’den canlıların ortaya çıkışı büyük bir patlama şeklinde gerçekleşmiş, 900’den çok tür kaydedilmiştir. Bu durum Prekambriyan devirdeki yetersiz fosil çok tür kaydedilmiştir. Bu durum Prekambriyan devirdeki yetersiz fosil kanıtlarla karşılaştırıldığında olağanüstü bir durum sergiler. Tüm kanıtlarla karşılaştırıldığında olağanüstü bir durum sergiler. Tüm Kambriyen fosilleri denizel fosillerdir ve baskın olarak Trilobitler (üç Kambriyen fosilleri denizel fosillerdir ve baskın olarak Trilobitler (üç loblular) bulunmaktadır. Ayrıca, Brachiopodlar (dallı bacaklılar), loblular) bulunmaktadır. Ayrıca, Brachiopodlar (dallı bacaklılar), Spongialar (süngerler), Bivalvesler (midyeler), Gastropodlar Spongialar (süngerler), Bivalvesler (midyeler), Gastropodlar (salyangozlar), kurtlar, denizanaları, erken Echinodermler (derisi (salyangozlar), kurtlar, denizanaları, erken Echinodermler (derisi dikenliler) ve Crustaceaları (kabuklular) da kapsayan Arthropodlar (eklem dikenliler) ve Crustaceaları (kabuklular) da kapsayan Arthropodlar (eklem bacaklılar)da görülmektedir. Devirin ortalarında Corallar (mercanlar) ve bacaklılar)da görülmektedir. Devirin ortalarında Corallar (mercanlar) ve Nautiloidlerle (ilkin kafadan bacaklılar) birlikte Graptolitler (kanat Nautiloidlerle (ilkin kafadan bacaklılar) birlikte Graptolitler (kanat solungaçlılar) de ortaya çıkmıştır. Bitki yaşamı ise sadece Algler ile sınırlı solungaçlılar) de ortaya çıkmıştır. Bitki yaşamı ise sadece Algler ile sınırlı

kalmıştır.

(4)



2- Ordovisyen devir, 492 milyon yıl önce başlayıp 57 milyon yıl boyunca 2- Ordovisyen devir, 492 milyon yıl önce başlayıp 57 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Bu devrin erken fosilleri büyük bir evrimsel patlama devam etmiştir. Bu devrin erken fosilleri büyük bir evrimsel patlama göstermiştir. Trilobitler (üç loblular), Brachiopodlar (dallı bacaklılar) ve göstermiştir. Trilobitler (üç loblular), Brachiopodlar (dallı bacaklılar) ve Graptolitler (kanat solungaçlılar) bu devrin üç büyük hayvan grubunu Graptolitler (kanat solungaçlılar) bu devrin üç büyük hayvan grubunu oluşturmuştur. Bivalvesler (midyeler) ve daha sonra Nautiloidler (ilkin oluşturmuştur. Bivalvesler (midyeler) ve daha sonra Nautiloidler (ilkin kafadan bacaklılar) hızlı bir şekilde çeşitlenme göstermiş, Corallar kafadan bacaklılar) hızlı bir şekilde çeşitlenme göstermiş, Corallar (mercanlar) bollaşmış, Crinoid (deniz laleleri), Echinoid (derisi dikenliler) ve (mercanlar) bollaşmış, Crinoid (deniz laleleri), Echinoid (derisi dikenliler) ve Starfishler (deniz yıldızı) gelişmiştir. Devrin sonuna doğru dünya üzerindeki Starfishler (deniz yıldızı) gelişmiştir. Devrin sonuna doğru dünya üzerindeki büyük soy tükenmelerinden ilki gerçekleşmiş ve denizlerdeki tüm yaşantı büyük soy tükenmelerinden ilki gerçekleşmiş ve denizlerdeki tüm yaşantı içinde aile düzeyinde % 27, cins düzeyinde % 57 oranında bir soy içinde aile düzeyinde % 27, cins düzeyinde % 57 oranında bir soy tükenmesi görülmüştür. Bu soy tükenmesinin sebeplerinden en önemlisi tükenmesi görülmüştür. Bu soy tükenmesinin sebeplerinden en önemlisi güney kara kütlesinin güney kutbuna doğru kayması ve bu nedenle global güney kara kütlesinin güney kutbuna doğru kayması ve bu nedenle global bir soğuma fazına girilmesidir. Bu faz yaşanırken karalarda gelişen buzullar bir soğuma fazına girilmesidir. Bu faz yaşanırken karalarda gelişen buzullar nedeniyle deniz seviyesinde oldukça büyük düşmeler yaşanmıştır.

nedeniyle deniz seviyesinde oldukça büyük düşmeler yaşanmıştır.

(5)



3- Siluryen 3- Siluryen devir, 435 milyon yıl önce başlayıp 23 milyon yıl boyunca devir, 435 milyon yıl önce başlayıp 23 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Bu devirde omurgasız hayvanlara ait yeni bir büyük devam etmiştir. Bu devirde omurgasız hayvanlara ait yeni bir büyük grup ortaya çıkmamıştır. Eurypteridler (deniz akrepleri) grup ortaya çıkmamıştır. Eurypteridler (deniz akrepleri) -Arthropodların (eklem bacaklılar) soyu tükenmiş bir yırtıcı grubudur- -Arthropodların (eklem bacaklılar) soyu tükenmiş bir yırtıcı grubudur- Siluryen devir boyunca gelişme göstermiş ve zaman zaman devasa Siluryen devir boyunca gelişme göstermiş ve zaman zaman devasa boyutlara ulaşmışlardır. Örneğin Pterygotus yaklaşık 2.3 m.

boyutlara ulaşmışlardır. Örneğin Pterygotus yaklaşık 2.3 m.

uzunluğundadır. Bununla birlikte bitkiler ve omurgalı hayvanlar önemli uzunluğundadır. Bununla birlikte bitkiler ve omurgalı hayvanlar önemli gelişmeler göstermiştir. Agnathanlar (çenesiz balıklar) Siluryen devrin gelişmeler göstermiştir. Agnathanlar (çenesiz balıklar) Siluryen devrin ortalarına doğru çeşitlenmeye başlamış, en erken Acanthodianlar ortalarına doğru çeşitlenmeye başlamış, en erken Acanthodianlar (çeneli balıklar) bu devirde ortaya çıkmış ilk karasal bitkiler görülmeye (çeneli balıklar) bu devirde ortaya çıkmış ilk karasal bitkiler görülmeye

başlamıştır.

(6)



4- Devonyen 4- Devonyen devir, 412 milyon yıl önce başlayıp 58 milyon yıl boyunca devam devir, 412 milyon yıl önce başlayıp 58 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Siluryen devirdeki evrimsel trend Devonyen’de de devam etmiştir.

etmiştir. Siluryen devirdeki evrimsel trend Devonyen’de de devam etmiştir.

Bitkiler ve omurgalı hayvanlar olağanüstü gelişmeler göstermiştir.

Omurgasızlar içerisinde yer alan Goniatiteler ve ilk uçamayan böcekler ilk kez Omurgasızlar içerisinde yer alan Goniatiteler ve ilk uçamayan böcekler ilk kez görülmeye başlamıştır. Tatlı su ve deniz balıkları formlarında büyük bir çoğalma görülmeye başlamıştır. Tatlı su ve deniz balıkları formlarında büyük bir çoğalma gözlenmiş, Pteraspidler gibi ağır zırhlı balıklar ve Hemicyclaspis gibi gözlenmiş, Pteraspidler gibi ağır zırhlı balıklar ve Hemicyclaspis gibi Cephalaspidler bunlara en iyi örneklerdir. İlk Amfibiyanlar (iki yaşamlılar) – Cephalaspidler bunlara en iyi örneklerdir. İlk Amfibiyanlar (iki yaşamlılar) – Ichthyostega gibi- Devonyen devrin sonuna doğru ortaya çıkmıştır. Devrin Ichthyostega gibi- Devonyen devrin sonuna doğru ortaya çıkmıştır. Devrin sonunda dünyanın ikinci büyük soy tükenmesi gerçekleşmiştir. Bu süreçte aile sonunda dünyanın ikinci büyük soy tükenmesi gerçekleşmiştir. Bu süreçte aile düzeyinde % 19, cins düzeyinde % 50 oranında ve neredeyse tamamı denizel düzeyinde % 19, cins düzeyinde % 50 oranında ve neredeyse tamamı denizel canlıları etkileyen tükenmeler yaşanmıştır. Bilim adamları Gondwana ana canlıları etkileyen tükenmeler yaşanmıştır. Bilim adamları Gondwana ana karasının Laurasia ile birleşmeye başlarken, yeni bir global soğuma evresini ve karasının Laurasia ile birleşmeye başlarken, yeni bir global soğuma evresini ve özellikle denizlerde bu soy tükenmelerini meydana getirmiş olabileceğini öne özellikle denizlerde bu soy tükenmelerini meydana getirmiş olabileceğini öne

sürmektedirler.

(7)



5- Karbonifer 5- Karbonifer devir, 354 milyon yıl önce başlayıp 68 milyon yıl devir, 354 milyon yıl önce başlayıp 68 milyon yıl boyunca devam etmiştir ve Paleozoyik çağın en uzun evresi olmuştur.

boyunca devam etmiştir ve Paleozoyik çağın en uzun evresi olmuştur.

Karbonifer devir; Mississipi ve Pensilvanya olmak üzere iki alt evreye Karbonifer devir; Mississipi ve Pensilvanya olmak üzere iki alt evreye ayrılmaktadır.

ayrılmaktadır. Mississipi devir, Avrupa’daki Alt Karbonifer devre karşılık Mississipi devir, Avrupa’daki Alt Karbonifer devre karşılık gelir. Bu devirde Crinoidler, Corallar ve Brachiopodlar tüm denizlerde gelir. Bu devirde Crinoidler, Corallar ve Brachiopodlar tüm denizlerde gelişme göstermişlerdir. Tek omurgalı hayvanlar ise Amfibiyanlar ve gelişme göstermişlerdir. Tek omurgalı hayvanlar ise Amfibiyanlar ve Balıklardır.

Balıklardır. Pensilvanya Pensilvanya devir, Avrupa’daki Üst Karbonifer devre karşılık devir, Avrupa’daki Üst Karbonifer devre karşılık gelmektedir. Bu devir boyunca Kuzey yarımkürenin büyük alanlarını gelmektedir. Bu devir boyunca Kuzey yarımkürenin büyük alanlarını ormanlar kaplamış ve kara bitkilerinin çeşitlenmesinde büyük ormanlar kaplamış ve kara bitkilerinin çeşitlenmesinde büyük gelişmeler gözlenmiştir. Dünyanın bugünkü büyük kömür yataklarının gelişmeler gözlenmiştir. Dünyanın bugünkü büyük kömür yataklarının çoğu bu devirdeki ormanların kalıntılarıdır. Karbonifer ormanları çoğu bu devirdeki ormanların kalıntılarıdır. Karbonifer ormanları Psaronius gibi eğreltiotu ağaçlarını (boyları 15 m), Lepidodendron gibi Psaronius gibi eğreltiotu ağaçlarını (boyları 15 m), Lepidodendron gibi pullu ağaçları (boyları 30 m) kapsamaktadır. İlk uçan böcekler bu pullu ağaçları (boyları 30 m) kapsamaktadır. İlk uçan böcekler bu devirde ortaya çıkmış ve Meganeura gibi dev yusufçuklar (boyları 70 devirde ortaya çıkmış ve Meganeura gibi dev yusufçuklar (boyları 70 cm) ormanlarda yaşamaya başlamışlardır. Reptiller (sürüngenler), cm) ormanlarda yaşamaya başlamışlardır. Reptiller (sürüngenler), Karbonifer devrin sonuna doğru evrimleşmiş ve bu dönemde denizel Karbonifer devrin sonuna doğru evrimleşmiş ve bu dönemde denizel balıkların çoğu tipinin soyu tükenmiştir.

balıkların çoğu tipinin soyu tükenmiştir.

(8)



6- Permiyen devir, 286 milyon yıl önce başlayıp 38 milyon yıl boyunca devam 6- Permiyen devir, 286 milyon yıl önce başlayıp 38 milyon yıl boyunca devam etmiştir. Eryoplar gibi Amfibiyanlar 1.5 m. boya ulaşmış, Diplocauluslar göllerde etmiştir. Eryoplar gibi Amfibiyanlar 1.5 m. boya ulaşmış, Diplocauluslar göllerde yaşamlarını sürdürürken başarılı bir dönem geçirmişlerdir. Bunun yanı sıra karasal yaşamlarını sürdürürken başarılı bir dönem geçirmişlerdir. Bunun yanı sıra karasal fauna içerisinde baskın bir hale ulaşan Dimetrodonlar etçil sürüngenler olarak fauna içerisinde baskın bir hale ulaşan Dimetrodonlar etçil sürüngenler olarak gelişmişlerdir. Bunlar 3.5 m boyuna ulaşmışlardır. İlk memeli benzeri sürüngenler gelişmişlerdir. Bunlar 3.5 m boyuna ulaşmışlardır. İlk memeli benzeri sürüngenler bu devirde ortaya çıkmıştır. Permiyen devir sonunda 248 milyon yıl önce bu devirde ortaya çıkmıştır. Permiyen devir sonunda 248 milyon yıl önce Goniatiteler ve Trilobitleri de kapsayan birçok hayvan grubunun soyu tükenmiştir.

Goniatiteler ve Trilobitleri de kapsayan birçok hayvan grubunun soyu tükenmiştir.

Devrin sonunda çok büyük bir soy tükenmesi yaşanmıştır ki, canlıların evrimi çok Devrin sonunda çok büyük bir soy tükenmesi yaşanmıştır ki, canlıların evrimi çok yakından ilgilendiren bu büyük global olay ile birinci zaman sona ermiştir. Bazı yakından ilgilendiren bu büyük global olay ile birinci zaman sona ermiştir. Bazı araştırmacılar tüm ailelerin % 57’si ile tüm cinslerin % 83’ünün soyunun tükenme araştırmacılar tüm ailelerin % 57’si ile tüm cinslerin % 83’ünün soyunun tükenme sebebini dünyaya düşen bir göktaşının etkisi olarak görürken, bazıları global sebebini dünyaya düşen bir göktaşının etkisi olarak görürken, bazıları global ısınma ve Sibirya’daki dev volkanik faaliyetler sonucunda atmosferdeki oksijen ısınma ve Sibirya’daki dev volkanik faaliyetler sonucunda atmosferdeki oksijen miktarının azalmasını sorumlu tutmaktadırlar. Bir diğer araştırmacı grubu ise miktarının azalmasını sorumlu tutmaktadırlar. Bir diğer araştırmacı grubu ise okyanus tabanındaki metan gazının açığa çıkmasını bu büyük soy tükenmesinin okyanus tabanındaki metan gazının açığa çıkmasını bu büyük soy tükenmesinin sebebi olarak öne sürmektedirler.