Anadolu Kardiyoloji Dergisi

(1)

Eugene Delacroix’in "Botzaris

Suprises the Turkish Camp and

Falls Fatally Wounded"

Adl› Resmi Üzerine Birkaç Söz

1789 Frans›z ‹htilali ile bafllayan Avrupa’daki ulus-çuluk hareketleri, do¤al olarak Osmanl› ‹mparatorlu-¤u’nu da etkileyecektir. Ancak bu etkilenmenin arka-s›nda büyük devletlerin ç›karlar›n›n oldu¤u unutulma-mal›d›r: Rusya’n›n s›sak denizlere inme özlemi, ‹ngilte-re’nin petrol yataklar›na ulaflma h›rs›, Fransa’n›n Yuna-nistan hamili¤i, Osmanl› egemenli¤i alt›ndaki uluslar› sürekli k›flk›rt›yor ve destekliyordu. Böylece özgürlük duygular›, kilisenin dinsel ba¤nazl›¤›, kimi romantik ya-zarlar›n militarizmi yücelten ateflli yaz›lar›, Osmanl›’y› Avrupa’dan atma tutkusuna dönüflüyor; Osmanl› top-raklar›nda dört yüz y›ld›r bir arada kardeflçe yaflayan halklar› kan, atefl ve gözyafllar› içinde kaosa sürüklüyor-du. Osmanl› ordular›n›n k›y›ma dönüflen kanl› baflkald›-r›lar›na, özellikle “Mora ‹syan›’na” müdahalesi, Avrupa-l› romantik yazarlar›n ve ressamlar›n tepkisel tav›r al-malar›na ve olaylar› eserlerine konu alal-malar›na neden olmufltur.

Frans›z ressam› ve romantik resmin en önemli tem-silcisi olan Eugéne Delacroix (1789-1863) da bunlardan birisidir. 1825’de ‹ngiltere’ye, 1932’de Cezayir ve Fas’a yapt›¤› gezilerden baflka, hemen hemen hiç Paris’ten ç›kmam›flt›r. Konular›n› Yunanl›lar ve Romal›lardan al-m›fl, genellikle kahramanl›k ve özgürlük içeren resimler yapm›flt›r. Yunan ve Roma uygarl›¤›n›n hayran›d›r. Yu-nanl›lar› antik sanat ve antik uygarl›¤›n yarat›c›s› olarak görmektedir. Oysa bu uygarl›¤›n yarat›lmas›nda Mezo-potamya’dan M›s›r’a; oradan Anadolu’ya, Ege adalar›-na ve Akdeniz k›y›lar›adalar›-na kadar uzaadalar›-nan ve yay›lan genifl co¤rafyada yaflayan halklar›n katk›s› vard›r.

Eugéne Delacroix, 1821’de bafllayan, 1830’a kadar süren kanl› ayaklanmalar›, Mora ‹syan›’n› konu alm›fl, Osmanl›’y› suçlayan, barbar gösteren resimler yapm›fl-t›r. Yanl›fl bilgilenme kilisenin k›flk›rtmalar› ve özellikle Lord Byron gibi romantik flairlerin militarizmi yücelten fliirlerinin etkisi alt›nda, Yunanl›lar›n yüzy›llard›r birlikte yaflad›¤› Müslüman Türk halk›na yapt›klar› zulmü, k›y›-m› ve savafl›n çirkin yüzünü hiç görmemifl, sadece bir kahramanl›k ve özgürlük olay› gibi alg›lama yan›lg›s›na düflmüfltür. Yaflanan tüm ac›lar›n sorumlulu¤unu tek

tarafa yüklemek için Osmanl› bayra¤›n›, silahlar›n› ve üniformalar›n›, barbarl›¤›n vahfletin bir simgesi gibi kul-lan›rken, karfl› taraf› savunmas›z, silahs›z ve masum gösterebilmek için kad›nlar› ve çocuklar› resimlerinde simge olarak ele alm›flt›r.

Ancak, Eugéne Delacroix’in “Botzaris surprises the Turkish camp and falls fatally wounded” (1) adl›, 1923’de oldu¤u ileri sürülen, bir Yunan birli¤inin Türk kamp›na bask›n›n› konu alan resmi ötekilerden farkl›-d›r. Zaman içinde, sanatç› duyarl›l›¤› ve sezgisinin etki-siyle olaylara bak›fl› de¤iflmifl, savafl›n tek boyutlu ve tek tarafl› olmad›¤›n› anlam›fl gibidir. Bu bak›fl aç›s›, res-sam›n üslubuna da yans›m›fl; romantik resmin ortak özelli¤i olan, rengi öncel model yoluyla nesneleri biçim-lerken, bu resminde empresyonizme yak›n bir çal›flma yapt›¤› görülmektedir: Anafor gibi dönen canl› renk kütleleri, genifl ve h›zl› f›rça darbeleriyle oluflan güçlü devinimler, savafl›n h›z›n›, s›cakl›¤›n› ve ac›mas›zl›¤›n› simgelemektedir. Nesneler ›fl›k ve renk alt›nda erimifl-tir. Savafl›n taraflar› belirsizdir. Üniformalar, silahlar ve özellikle çad›r›n üzerinde dalgalanan bayra¤›n kime ait oldu¤u belli de¤ildir. Ön planda, sa¤da solda fliddetli sahneler yer almakta, birbiri içine girmifl figürler, sonu belirsiz bir mücadele içindedir. fianslar her an de¤iflebi-lir. Yaflam ve ölüm kör yuma¤› gibidir. Ve zaman deni-len k›sac›k an, sürprizlerle doludur. Tablonun ortas›nda beyazlara bürünmüfl figürün kollar›, gökyüzüne uzan-m›fl bir ç›¤l›k gibidir. Oysa yukar›da gökyüzü sakin, du-yars›z insanl›¤›n kendi eliyle yaratt›¤› bu evrensel dram› izlemektedir.

Prof. Dr. Fikri CANTÜRK

Ressam, Ankara