Yaz mevsiminin bafllang›c› kabul edi-len Haziran ay›nda, Yay, Akrep gibi yaz›n simgesi olan tak›my›ld›zlar hâlâ yeterince yükselmifl de¤il. Buna karfl›l›k, Çoban, Herkül ve Baflak gibi ilkbahar tak›my›ld›z-lar› gözlem için oldukça iyi konumdalar. Bir de hiç batmayan tak›my›ld›zlardan Kü-çük Ay›, Büyük Ay› ve Ejderha, bu ay›n en iyi gözlenebilen tak›my›ld›zlar› aras›nda. Bu tak›my›ld›zlardan en belirgin olan› hiç kuflkusuz Büyük Ay›. Ancak, pek dikkat çekmeyen bir tak›my›ld›z olan Ejderha, neredeyse baflucumuzda yer al›yor. Bu nedenle, haziran ay› bu tak›my›ld›z› gözle-mek için iyi bir dönem.
Ejderha Tak›my›ld›z›’n›n fleklini bir ters "S"ye benzetebiliriz. Ejderha’y› gök-yüzünde bulurken, öncelikle onun bafl›n› oluflturan dörtgenden bafllamak yerinde
olur. Bu dörtgeni bulmak içinse, Küçük Ay›’n›n kepçesinin kenar›n› oluflturan y›l-d›zlarla Vega’n›n aras›na bakman›z yeter-li. Tak›my›ld›z, parlak olmayan y›ld›zlar-dan oluflsa da, bulundu¤u bölgedeki y›l-d›zlar daha da sönük oldu¤u için, onu ta-n›makta pek zorlanmazs›n›z. Ancak, ›fl›k kirlili¤inin yo¤un oldu¤u kent merkezle-rinde tak›my›ld›z› görmek zor olabilir.
Ejderha’n›n y›ld›zlar› aras›nda, birkaç çift y›ld›z yer al›r. Bunlardan Epsilon (ε) Ejderha, birbirine yaklafl›k 3 aç› saniyesi uzakl›kta iki y›ld›zdan oluflur. Ne var ki, çifti ay›rt etmek için orta büyüklükte bir teleskopla gözlem yapmak gerekiyor.
Ay›rt etmesi daha kolay olan bir çiftse, Nü (η) Ejderha’d›r. Bu y›ld›z, her birinin parlakl›¤› 4,8 kadir olan iki y›ld›zdan olu-flur. Mu (µ) Ejderha’ysa, parlakl›k
de¤er-leri 5,83 ve 5,80 kadir olan iki y›ld›zdan oluflur. Bu iki çifti bir dürbünle gözleyebi-lirsiniz.
Küçük dürbünler için güzel bir hedef olarak nitelendirebilece¤imiz bir çiftse, Psi (ψ) Ejderha’d›r. Bu çift, 5 ve 6 kadir parlakl›k de¤erine sahip iki y›ld›zdan olu-flur.
Mars’›n, Haziran ay› boyunca hem par-lakl›¤› hem de görünür büyüklü¤ü art›yor. Gezegen bu ay, son 13 y›ld›r olmad›¤› ka-dar parlak olacak. Bildi¤iniz gibi, Mars, bundan önce 1999 y›l›nda Dünya’ya en yak›n konumundan geçmiflti. Ancak, bu sefer gezegene biraz daha yak›n olaca¤›-m›z için, bize o zaman göründü¤ünden yaklafl›k %28 daha büyük görünecek. Ne var ki, gezegen en yüksek konumda oldu-¤unda bile Güney ufkundan en fazla 23 derece kadar yükselecek. Bu, özellikle ›fl›k kirlili¤ini etkiledi¤i bölgelerde geze-geni gözlemek isteyen teleskoplu gözlem-cileri etkileyecektir. Çünkü gezegen ufka oldukça yak›n konumda yer alacak.
Mars, Haziran ay› bafl›nda, Günefl bat-t›ktan yaklafl›k iki saat sonra do¤u-güney-do¤u ufkunun üzerinde yükselmifl oluyor. Gezegen, ay›n 21’inde, Dünya’ya en yak›n konumunda olacak; yine bundan bir hafta önce, ay›n 13’ünde -2,4 kadirle en parlak durumunda olacak. Mars’›n yörüngesi tam anlam›yla dairesel olmad›¤›ndan, ge-zegenin en parlak oldu¤u zaman ve Dün-ya’ya en yak›n oldu¤u zamanlar farkl›d›r. Mars’›n, bize en yak›n oldu¤u konumda, gezegenle uzakl›¤›m›z yaklafl›k 67 milyon km olacak. Bu, bir önceki yak›nlaflmadan yaklafl›k 19 milyon km daha yak›n.
Mars’›n ufuktan yeterince yükselme-mesi, yukar›da da belirtti¤imiz gibi,
teles-104Haziran 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
Ejderha Zaman›
Gökyüzü
A l p A k o ¤ l u EJDERHA BÜYÜK AYI KRAL KU⁄U HERKÜLkoplu gözlemleri olumsuz et-kileyecek. Ifl›k kirlili¤inin ufka yak›n yerlerde da-ha etkili olmas› bunun en önemli nedenle-rinden birisi. Ayr›-ca, gezegenden gelen ›fl›nlar, daha kal›n bir atmosfer kat-man›n› aflmak zorunda kala-ca¤›ndan, at-mosfer etkile-rinden daha fazla etkilene-cek. Bu neden-le, bu yak›nlafl-mada gezegenin yüzey ayr›nt›s›n› görmek biraz zor ola-cak. Ancak, yine de ha-van›n iyice temiz oldu¤u günlerde gözlem yapmak uy-gun olabilir.
Venüs, sabah gökyüzünde iyice yükselmifl durumda. Gezegen, Günefl’ten yaklafl›k 2,5 saat önce do¤uyor ve Günefl do¤madan k›sa süre öncesine de¤in göz-lenebiliyor. Gezegen, 8 Haziran’da en bü-yük bat› uzan›m›nda olacak. Ay›n 9’unda gezegen yar›m ayd›nlanm›fl (yani dördün evrede) olacak. Küçük bir teleskopla ge-zegenin evrelerini inceleyebilirsiniz.
Satürn, bu aydan itibaren sabah gökyü-zünde yer al›yor. Ay›n bafllar›nda, Günefl’e
çok yak›n görünür konumda oldu¤undan, gözlenmesi çok zor. Ancak, ilerleyen gün-lerde, gezegen Günefl’in parlak ›fl›¤›ndan s›yr›lmaya bafllayacak. Ay sonunda, geze-gen kolayl›kla gözlenebilecek kadar
yük-selmifl olacak ve Venüs’le ara-s›ndaki aç›sal uzakl›k
yakla-fl›k 14 derece olacak. Jüpiter, ay boyunca Günefl’e çok yak›n gö-rünür konumda ola-ca¤›ndan ay›n ilk günleri ve son günleri d›fl›nda g ö z l e n e m e y e -cek. Gezegen, 14 Haziran’da, sabah gökyüzü-ne geçecek. Ge-zegen, ay›n ba-fl›nda Günefl’ten yaklafl›k yar›m sa-at sonra bsa-at›yor; ay›n sonundaysa, ondan yaklafl›k yar›m saat önce do¤uyor. E¤er Jüpiter’i görmek is-tiyorsan›z bu s›rada hemen ufkun üzerine bakmal›s›n›z. Ancak, hava çok ayd›nl›k olaca¤›n-dan gezegeni bulmak zor olacakt›r. Merkür, 16 Haziran’da akflam gökyü-zünden sabah gökyüzüne geçiyor. Gezege-ni görebilmek için, Jüpiter’de oldu¤u gibi ay›n bafllar›nda Günefl batt›ktan hemen sonra, ay›n sonlar›ndaysa Günefl do¤ma-dan hemen önce gözlem yapmal›s›n›z.
Ay, 6 Haziran’da dolunay, 14 Hazi-ran’da sondördün, 21 HaziHazi-ran’da yeniay, 28 Haziran’da ilkdördün evrelerinden ge-çecek.
105
Haziran 2001 B‹L‹MveTEKN‹K 1 Haziran saat 23:00; 15 Haziran saat 22:00;
30 Haziran saat 21:00’de gökyüzünün genel görünüflü
Kraliçe Kral Kertenkele Kartal Yunus Kalkan Yay Ku¤u Kapella Büyük Ay› Berenices’in Saç› Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BATI DO⁄U Ejderha Zürafa Arabac› Vaflak Yengeç Aslan Baflak Çoban Herkül Lir Kuzey Tac› ‹kizler Kutupy›ld›z› Deneb Regulus Spica Antares Arcturus Vega Suy›lan› Suy›lan› Terazi Erbo¤a Akrep Y›lan Y›lanc› Pompa Kupa Karga 18-19 Haziran sabah›
Günefl do¤madan 45 dakika önce 4-6 Haziran akflam›
Günefl batt›ktan bir saat sonra
Antares Ay (6 Haziran) Ay (5 Haziran) Ay (4 Haziran) Ay (19 Haziran) Ay (18 Haziran) Venüs Mars Ülker Satürn
