lupinarUnivcrsitcs Dum Bilimleri~nsritOsiiDergisi Fen Temmuz2005

Dum lupinar Univcrsitcs i

Temmuz 2005

Fen Bi lim leri ~nsritOsii Dergisi

ANTALYA - KEPEZ SU URUNLERi URETiM MERKEZiNDE BULUNAN SU BiTKiLERi UZERiNE iNCELEMELER.

S. C;ELENK* &H. MAL YER &0. ORAL &

A. BIC;AKC;I

Ozet

Bu arasnrma 1992-1994 yillan arasmda Antalya Kepez Su Urunleri Oretim Merkezinde yapilrrusur. Yapilan cahsma, ozellikle havuz ve kanallarda sorun olusturan bitkilerin saptanmasma yonelik lokal, floristik gozlemlere dayanmaktadir. Cahsma sonucunda arasnrrna bolgesinde dikotilere ait 13 ve monokotillere ait 13 tur saptanrrusur.

1.Giri~

Su bitkileri su bulunan cevrelerin dogal ve yararli varhklanndan olup, besin agmm baslangicmdaki canhlarla, diger bitki ve hayvanlar arasmda onernli bir bag olusturur. Bu bitkilerin su bocekleri, su memeli hayvanlan, su kuslan ve baliklar icin korunma beslenme ve urerne ortarrn sagladiklan, suyun niteliklerini iyilestirdikleri, kiyilann ve su tabammn asmmasiru onledikleri bilinmektedir.

insanlann yasamsal, tanmsal ve endustriyel etkinlikleri sonucunda tanmsal alanlardan gelen yuzeysel sular, fabrika atiklan, temizlik maddeleri, antma tesislerinden bosalan sular, kanalizasyon ve gubreler su kaynaklanmn besin maddelerince zenginlesmesine ve asm duzeyde su bitkisi gelisrnesine neden olmaktadir. Bunun sonucunda da dogal cevre icin temelde yararh olan su bitkileri zararh duruma gecmektedirler.] 1]

Su kaynaklanrun kullarummm yaygmlasmasi ve daha cok suya gereksinim duyulmasina kosut olarak, su bitkileri sorunlan da onem kazanmaktadir. Bu su bitkileri, sulama, bosaltma, icme, kullanma, endustriyel arnach depolama ve su dagrnrm tesislerinin kapasitelerini dusurmektedir. Kanallarda su akisim smirlayip tasmalara yol acmakta, su hiziru azaltip askidaki kati maddelerin cokmesine neden olmakta, cesitli sanat yaprlanrn tikayarak, bahkcihgr, su araclan kullarurmru, yuzrne ve diger su sporlanmn yaprlmasim engellemektedir. Hastahk etmeni tasiyicrsi zararh bocekler icin korunma ve ureme yerJeri saglayarak parcalanma ve aynsma sonucunda bahk olumleriyle suda tad ve koku sorunlan yaratarak zararh olmaktadlr. Bu zararlar, su bitkilerini savasilrnasi zorunlu bitkiler durumuna

229 Anahtar Kelimeler: Antalya, Kepez, sucul bitkiler

DPO Fen Bilimleri Enstitusu

8. Sayi Temmuz 2005

Antalya-Kepez Su Urunleri Uretirn Merkezinde Bulunan Su Bitkileri Uzerine incelemeler S.<;:ELENK & H.MAL YER & O.ORAL & A.Br<;:AK<;:r getirmektedir.[2,3]

Bu su bitkilerine karst uygulanacak kimyasal savas ya da diger savasim yonternlerinde, diger etkenlerin yarunda oncelikle bulunan su bitkileri tlirlinlin bilinmesine ve buna gore bir yontem uygulanmasma baghdir.

Ulkernizde gol kenarlan vejetasyonu ile ilgili yaptlan cahsrnalar sirurh sayidadir [4-6].

Bu calismada, yogun olarak havuzlarda ve kanallarda bulunan ve sorun yaratan bitkiler ile yakm cevresinde yayihs gosteren bitkilere yer verilrnistir.

2. GERE<; VE YONTEM

Calisma alarum olusturan Kepez Su Urunleri Uretirn Merkezi'nde (Sekil 1) bulunan su bitkileri, 1992-1994 yillannm Mayis-Ternmuz aylan arasmda mevcut havuzlardan toplanrrusnr. Toplanan su bitkilerinden bazrlanmn arazide fotograflan cekilrnistir (Sekil 2-10). Bitki orneklerinin bir kisrm da herbaryum materyali olarak kurutulmus olup su anda Uludag Universitesi Fen-Edebiyat Fakultesi Herbaryumu'nda (BULU) bulunmaktadtr.

Turlerin tarumlanru, toplanan ornekler ile Ege Universitesi Fen Fakultesi Herbaryumunda bulunan te~hisli ornekler goz online almarak Uzman Erkuter Leblebici gozetiminde ve BULU'dan faydalarnlarak yapilrmsnr. Turlerin tayininde Turkiye Florasi'ndan (Flora of Turkey, Vol. 1-10) ve diger kaynaklardan taydalamlrrnstir.lv-c]

Arasnrma Bolgesinin Tamrm

Kepez Su Urunleri Uretrne istasyonu Antalya iii. Merkez

llce

smirlan icinde olup, Antalya-Burdur devlet karayolu iizerindedir.Tanm, Orman ve Koyisleri Bakanhgi Su Urunleri Mudurlugune bagh "Su Urunleri

u

Mudurlugu " olarak 1978 yilmda ayru Bakanlikca uygulamaya konulan "Tiirkiye i9 Sulanru Bahklandirma Projesi"

cercevesinde kurulrnus olup Antalya'ya II km uzakhktadir.

istasyonun calisma amaci, kiiltiir bahkcilrgi yapmak isteyen kisi ve kuruluslara yol gosterrnek, ihtiyac duyacaklan; teknik bilgi, darruzlik ve yavru ihtiyaclanm karsilarnak, yurdumuzda gol ve golet, baraj ve akarsulan bahklandirrnak, bu is icin gerekli darmzhk, yavru ve yumurta iiretimini gerceklestirrnektir.

3. BULGULAR

Calisma konusunu olusturan turler, iiretim merkezindeki havuz, kanal ve yakm cevresinden toplanrrusnr. Bu su bitkileri; yuzen, su altmda ve su iistiinde, batakhk haline gelmis havuzlardan ve etrafindaki sulak alanlardan toplanan cicekli bitkilere ait sulak alan bitkileri olup sunlardir:

230

DPU Fen Bilimleri Enstitusu 8. SaYI Temmuz 2005

Antalya-Kepez Su Urunleri Uretirn Merkezinde BuJunan SuBitkileri Uzerine Incelerneler S.C:;:;ELENK &H.MAL YER &U.ORAL &A.BIC:;:;AKc:;:;I

ANGIOSPERMAE

I.

DICOTYLEDONAE

I.

Familya:NYMPHAEACEAE

Nymphaea alba L. (Beyaz niliifer), (Sekil 5).

30.6.1992, BULU 8097.

2. Familya : CERA TOPHYLLACEAE

Ceratophyllum demersum L. (Boynuz otu) 2.7.1992, BULU 8088.

3. Familya: RANUNCULACEAE

Ranunculus saniculifolius Vivo (Su dugun cicegi) (Sekil l O).

30.6.1992, BULU 8099.

4. Familya : PORTULACACEAE

Montia rivularis Gmelin (Dere pmarotu).

30.6.1992, BULU 8092.

5. Familya: POLYGONACEAE

Polygonum lapathifolium L. (Bogumlu coban degnegi) 20.7.1992, BULU 8108.

Polygonum persicaria L. (Krrrmzt coban degnegi) . 20.7.1993, BULU 8087.

Polygonum salicifolium Brouss. (Sogut yaprakh coban degnegi).

20.7.1992, BULU 8103.

6. Familya: BRASSICACEAE

Raphanus raphanistrum L.

20.7.1992, BULU 8085.

7. Familya : HALORAGIDACEAE

Myriophyllum spicatum L. (Basakh su civanpercerni) 2.7.1992, BULU 8101.

8. Familya: LYTHRACEAE

Lythrum salicaria L. (Seidl 3).

30.6.1992, BULU 8104.

9. Familya: APIACEAE

Apium nodiflorum (L.) Lag.

30.6.1992, BULU 8098.

10. Familya: LAMIACEAE

Mentha aquatica L. (Su nanesi)

15.7.1992, BULU 8090.

11. Familya: SCROPHULARIACEAE

Veronica anagallis - aquatica L. (Su farekulakh tavsanotu) (Sekil 9).

30.6.1992, BULU 8100.

2. MONOCOTYLEDONAE 1. Familya: BUTOMACEAE

Butomus umbellatus L. (Sernsiye cicekli hasirsazi), (Sekilz), 30.6.1992, BULU 8107.

2. Familya: ALISMA TACEAE

Alisma lanceolatum With. (Mizraksi yaprakh su sinir otu) 20.7.1992, BULU 8089.

3. Familya: POTAMOGETONACEAE

Potamog eton nodosus Poi ret (Bogumlu su siimbiilU) (Sekil 6).

231

DPO Fen Bilimleri Enstitusu

8. SaYI Temmuz 2005

Antalya-Kepez Su Urunleri Uretim Merkezinde Bulunan Su Bitkileri Uzerine incelemeler S.<;:ELENK & H.MAL YER & D.ORAL & A.BI<;:AK<;:I

20.7.1992, BULU 8086.

Potaniogeton panorniitanus Bi v. (KUr;:Uksu sumbulu)

20.7.1992, BULU 8096. .

Poraniogeton crisp us L. (Kivrrcik yaprakli su sUmbUIU) 20.7.1992, BULU 8095.

4. Familya: NAJADACEAE Najas marilla L. (Dikenli superisi) 2.7.1992, BULU 8084.

S. Familya: LEMNACEAE

Letnna minor L (KUr;:Uksu rnercimegi) (Sekil 8).

20.7.1992, BULU 8083.

6. Familya: JUNCACEAE <,

. JUIlCllS articulatus L. (Eklemli hasirotu) (Sekil 7).

20.7.1992, BULU 8094.

7. Familya: CYPERACEAE Cyperus longus L.(Kirkbogum) 2.7.1992, BULU 8105.

8. Familya: POACEAE

Polypogon monspeliensis (L.) Desf.

20.6.1992, BULU 8091.

Echinochloa crus - galli (~) P. Beauv.

20.6.1992, BULU 8106.

Paspalum paspalodes (Michx.) Scriber.

20.6.1992, BULU 8082.

9. Familya: TYPHACEAE Typha angustifolia L.

2.7.1992, BULU 8093. (Dar yapraklr hasir karmsi) ($ekiI4).

4. SONU<; VE TARTISMA

Cahsma alarurruz alan Antalya Kepez Su Urunleri Uretim Merkezi, Davis'in kareleme sistemine gore C3 karesinde bulunrnaktadir. Yaprlan cahsma sanucunda, sekander su bitkilerine ait cicekli su bitkilerinden dikatillere diihil 13 ttir, manokotillere ait l3 ttir saptanrrustir .

Bu bitkilerden bolgede en yaygin alanlan, dikatillere ait; Ceratophyllum demersum L.(Ceratophyllaceae); Ranunculus saniculifolius Vivo (Ranunculaceae); Polygonum lapathijolium Brouss. (polygonaceae); Myriophyllum spicatum L. (Haloragidaceae);

Veronica anagallis-aquatica L. (Scrophulariaceae) dir. Monokatillere ail" olanlar ise, Alisma lanceolatum With. (A1ismataceae), Potamotegeton nodosus Pairet, P.

panormitanus Biv., P.crispus

L.

(potamogetonacae), Najas marina L.(Najadaceae) ve Polypogon monspeliensis (L.) Desf. (paaceae)' dir.

Bu bitkiler su dagmrn kanallanrun kapasitesini dusunerek ve su hizrru azaltarak askidaki kat! maddelerin cokmesine neden alur. Havuzlann sanat yapilanm tikar, havuzlardaki suyun tabiatirun degismesine neden alur. Hastahk tasiyicrsi zararh bocekler icin koruma ve Ureme yerleri saglayarak parcalanma ve aynsrna sonucunda bahk olurnlerine neden alur, sonucta dabahkcihgm verimli bir sekilde yapilmasma engel olurlar.

232

DPO Fen Bilimleri Enstitusu 8. Say! Temmuz 2005

Antalya-Kepez Su Urunleri Oretim Merkezinde Bulunan Su Bitkileri Uzerine incelemeler S.CELENK & H.MAL YER & O.ORAL & A.BICAK<;;I

KAYNAK<;A

[1]

G Altmayar, Su yabanci otlan. Ankara, (1988).

[2] S. Cirik, S. Cirik ve M.e. Dalay, Su Bitkileri II, Ege Univ. Su Urunleri Fak. Yaym no 61, Bomova, izmir (2001).

[3] H. Gtiner, Hidrobotanik-Su bitkileri, Bomova, izmir (1985).

[4] P.H. Davis, Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1- 10, Edinburgh, (1965-1986).

[5] L. Behcet, Y. Altan, Van Golu Havzasr'ndan (B9) Ttirkiye florasma katkilar. Doga- Tr. J. of Botany, 17 (1993) 33-36.

[6] L. Behcet, Y. Altan, Van, Ercek, Tuma ve Bostanici Gollerinin Sucul Florasl, Tr. J. of Botany, 18 (1994):91-98.

[7] H. Cakan, ADtizenli, Seyhan Baraj Golu ve cevrsinin (Adana) florasi, Doga- Tr. J. of Botany, 17 (1993): 191-200.

[8] O. Secmen, Y. Gemici, E. Leblebici ve G. Gark, Tohumlu Bitkiler Sisternatigi.. izmir, (1992).

[9] O. Secmen, E. Leblebici, Ttirkiye Sulak Alan Bitkileri ve Bitki Ortusu, Ege Univ. Fen Faktiltesi Yaym. No. 158, izmir, (1997).

233

DPO Fen Bilimleri Enstitiisii 8. Sayr Temmuz 2005

Antalya-Kepez Su Unmleri Oretim Merkezinde Bulunan Su Bitkileri Ozerine incelemeler S.t:;ELENK & H.MAL YER & O.ORAL & A.Blt:;AK<;I

AN INVESTIGATION OF AQUATIC PLANTS IN FRESHWATER AQUACULTURE STATION, KEPEZ-

ANTALYA

S. <;ELENK* & H. MAL YER & U. ORAL

& A. BI<;AK<;I

Abstract. This investigation related with aquatic plants to occur some problems in canals and pools was done in Freshwater Aquaculture Station (Kepez-Antalya) during 1992-1994. 26 species (13 dicotyledones and 13 monocotyledones) were stated in the investigated area.

Key words: Antalya, Kepez, aquatic plants.

Uludag Universitesi, Fen Edebiyat Faktiltesi, Biyoloji Bolumu, 16059, Gorukle, Bursa.

*sevcant@uludag.edu.tr

'., ','" ~l:~'1 ..

234