Nevv-York Modern Sanat Müzesinin yeni binası

Nevv-York Modern Sanat Müzesinin yeni binası

Türkçeye çeviren: Behlül Toygar B. A. London

New York City'de Manhattan'ın tam göbeğin- de, dünyanın bu en gösterişli alış veriş merkezin- de, meydana getirilmiş ve bir mücevher kutusu ,zarafetiyle mavi çiniler ve cam tuğlalarla inşa e- dilen «Modern San'at Müzesi» bulunduğu muiıit kadar canlı ve ileridir. Bu müze yakınında bulu- na» komşu mağazaların renk ve parlaklığından, etrafında vızıldayıp dolaşan Fifth Avenue nakil vasıtalarının hareket ve kudretinden, şehrin can- lı kalabalığından, ve hiç şüphesiz pek uzakta ol- mıyan tiyatroların neş'e ve ruhundan bir kısmını nefsinde toplamıştır.

Bu canlı faktörlerin hepsi bir araya gelerek

iyi işleyen ve faal bir ong'anizasyon meydana ge-

tirmiş ve burada çalışan mütehassısların göster-

dikleri büyük ilgi müzeye yep yeni bir karakter

kazandırmıştır. Dinamik bir muhitin can dama-

rım teşkil eden bu faktörler sayesinde -müze ka-

pısı açıldığı gündenberi çeşitli ilgiler taşıyan ge-

niş bir halk kalabalığmm büyük rağbetini kazan-

mıştır. Halk için bu müze sinema ve hayvanat

bahçesi yerine geçebilecek bir eğlence yerinden

çok fazla bir şeydir; çünkü her şeyden önce antre-

si pek cüz'idir. Ancak âzalar parasız girebiliyor-

N E W

Müzenin heykel teşhir edilen bahçesi

larsa da halkın verdiği antre 25 santim gibi pek ehemmiyetsiz bir ücrettir. 1945 martında âzalarm sayısı 8427 idi. Aza adedi itibariyle yüksek olan bu rakamı, her sene artan v e halen yarım milyo- na yaklaşan senelik ziyaretçi miktarı ile mukaye- se edecek olursak az bile buluruz.

«San'at gelişmesi» adını taşıyan ve bir sene önce, on beşinci yıldönümü münasebetiyle - yeni jbinasma naklinden tam on sene sonra _ açılan pek mühim sergilerden birinin katalogunda müze ga- yesini şu suretle açıklıyor: «Modern san'at müze- si;» muasır ıesim, heykel, grafik san'atlar, mi- marlık, endüstri plânları, fotoğraf ve filmlerden zevk duyma fırsatını vermeğe çalışmak ve ister meslek, ister ilgi dolayısiyle güzel sanatların bu şubelerini tahsil edenlere yardım ve hizmette bu- lunmak gayesini gütmektedir.» Müzenin sanat ve ıgüzellik hakkında muhtelif ekoller tarafından ile- ri sürülen mütalealarm kıymet ve ehemmiyeti ü- zerinde hakemlik vazifesi görmek gibi bir gayesi yoktur. Diğer taraftan bu müze yerleşip kökleşen kıymetlerin hoşuna gidecek bir hazinesi değil de;

artistik hayatın bir merkezi, yaşayan sanatların enerjik şampiyon ve müdafilerinin ilhamların

., ve onları harekete geçiren duyuş ve düşünüşleri açıklayan ibir müessesedir.

Bu geniş proğram azalardan alman aidat, ıferdî teberrular, ödenmiş fonlar, giriş ücreti;

neşriyat, sergi ve filim programları satışı ile fi- nanse edilmekte; maaşlı idarî ve meslekî perso- nelden maada şehrin en mümtaz sanat meraklıla- rı, bilginleri ve hayırsevenleri arasında seçilmiş ibir koruma komisyonu, tarafından idare olunmak- tadır.

Müzenin gewiş ölçüde artan tesirleri

Müze sadece New York şehrinin hayatında canlı ibir rol oynamakla kalmayıp kültür sahasın- daki tesirleri sanat sınufları, kurları ve kolleksi- yunları bulunan daha birçok şehir ve toplantılara da erişmektedir. Müze, bu alanda eski bir kurum olan ve millî sanat ilgi ve kolaylıklarını tanzim eden Amerikan sanat federadyonundan yardım görmektedir. Harp şartları dolayısiyle taşıma ve

sanat vasıtalarındaki takyidat ve engeller ortadan kalkınca bu yardımlaşma her zamankinden daha faydalı bir şekilde işleyecektir.

Harp seneleri boyunca müze gerek içerde ve gerek harp gücünde faal rol alan kadın ve er-

Askerî Hastahanelere verilen modlaj kutuları

keklerin morali üzerinde tesirli yardımlarda bu- lunmuş; kendi hudutları dahilinde ve hari^de, hazırlayıp gösterdiği ve dağıttığı sergiler ve film- ler vasıtasiyle çeşitli harp servislerine ve dinlen- me kurumlarına hizmette kusur etmemiştir. Ba.

zan müzenin yardımları intihapta üstün kalite te- min etmek ve profesyonel mütalea beyan etmek gibi istişarî mahiyette kalmış ve bu alanda Harp, Deniz, Tarım Adalet ve Devlet Bakanlıkların- dan, kongre kütüphanesinden, harp haberleri ser- visinden, federal haberleşme komisyonundan, si- vil koruma kurullarından ve daha bir çokların- larmdaıı yardım görmüştür. Mevcutları içinde en tamam ve en iyisi olduğu umulan filim kü- tüphanesi arşivleri bilhassa hükümete pek faydalı olmuştur.

Ordu mensuplarına gösterdiği birçok ma- lûmat verici filimler; staj, moral üstünlüğü ve harp sanatini öğreten filimler sayesinde Harbiye dairesine hizmette bulunmuştur.

1942 senesinde gösterilen ve «harp zamanın- da barındırma komitesi» ile işbirliği yapılarak meydana getirilmiş, harp sanayiinde çalışanların barındırma işleri günün mühim bir davasını teş- kil ettiği bir sırada bu hususta ileri sürülen fikir- lerin toplu bir şekilde açıklanması bakımından hayırlı bir teşebbüs olmuştur. Bunu 1914-1918 den-

beri gizleme (Camouflage) sanatında kaydedilen terakkiler takip etmiştir. Afişçilik sanatı da üç müsabaka ve on sergi ile teşvik edilmiş, bu mü- sabakalara Amerikanın ileri gelen sanatkârları iştirak etmiş ve oldukça iddialı bir afişçilik ka- talogu da yayınlanmıştır.

Terbiye veı Eğlence

Geçen, sene sanat tahsilinin harp tesirleri ile telâfi edilmez bir zarara uğrayacağını endişe ile takip eden bir kısım öğretmenler yardım ve ön- derlik etmesi için müzeye başvurmuşlardı. Bu öğretmenler muntazam toplantılar yapmış ve mü- ızeden gördüğü teşvik sayesinde şimdi Amerikan

sosyete ve tahsil hayatında sanat komitesi nami- le nüfuzlu bir teşekkülün meydana gelmesine yar- dım etmişlerdir. Harp gayretlerine yardım arzu- sunda bulunan bu meclis silâhlı servisler için on iki sergi ve birçok konferanslar tertip etmek su- retiyleretiyle müzeye hizmette bulunmuştur. A y - rıca izinli bulunan veya hastahanelerde yatanlar aracından sulu boya, yağlı boya ve kara kalem re- sim yapanlarla heykeltraşlık bilenlere 8 tip kulla- nışlı takım ve kutuların hazırlanıp dağıtılmasına yardım etmiştir. Bu takımlardan bazıları bir tek

Modern sanat üstadlarmın eserleri bulunan bir galeri

gahsa bir kısmı da 12 kişilik gruplara dağıtılmış- tır.

Bu hayli başarılı tecrübeden güzel sanatlar alanında çalışmanın harp iztiraplarmı hafifletmek bakımından devalı bir tesiri olduğu anlaşılmıştır.

Müze, büyün Birleşik Devletler camiasında ve im.

kân ve fırsat buldukça başka yerlerde asker san'- atkârlara gerekli malzeme ve aletleri temin et.

mek ve Amerikan ticaret gemilerinde çalışanlarla harp gücünde bulunanlara hususî programlar ve

sergilerle faydalı olmak tasavvurundadır.

Harbin sona esrmesiyle müze hususiyle New York ve umumiyle Amerikada modern dünya san- atlarının başlıca tercümanlığı vazifesine devam e.

ıdecektir. Milletlerarası gelişme ve cereyanlara ya-

Modem eserlerin bulunduğu diğer bir galeıi

km bir ilgi gösterecek; yabancı sanatkârların eser- leri bu modern kurumun ehemmiyetle takip ede- ceği eserler olacaktır. Müze muasır Avrupa resim ve heykel kolleksiyonu zenginliği bakımından gu- nıı- duymaktadır. Lâtin Amerika da ihmal edil- memiş Portinari, Matta, Rivera ve diğerlerinin e- serleriyle temsil edilmiştir. Modern Amerika ve halk sanatları da zengin bir kolleksiyona maliktir.

Fotoğraf ve Tiyatro

Fotoğrafçılıkta en yüksek artistik ve teknik bir standard tesis amacı ile 1940 yılında fotoğraf- çılık seksiyonu kurulmuştur. «1839 dan 1937 ye ka- dar fatağrafçılık» adını taşıyan ve bu sanatın en eski ve nadide nümunelerini ihtiva eden sergiler- den biri fotoğrafçılığa tarihî ve ciddî 'bir veçhe kazandırmıştır.

Ressamlıktan ayrılmayan, bu, birbiriyle il- gili sanatlara karşı New Yorkluların sevgisi dans ve tiyatro şubesinin açılmasına tabiî ve zarurî bir sebep teşkil etmiştir.

Müze bu son teşebbüsü izaha çalışırken hiç bir kurumun şimdiye kadar dans ve tiyatronun artistik ikonografisi «iconagraphie» hakkında de- vamlı bir teşdbbüste bulunmadığını göz önünde tutmuştur. Bu şube dans ve dram sergi ve k o l e k - siyonlarının bir merkezi mahiyetindedir.

Diğer taraftan filimcilik sanatının estetik ve teknik gelişmesi hakkındaki fikirlerin bir zan ve ve tahmin mahiyetinde kaldığı görülerek 1935 se- nesinde bir filim kütüphanesi kurulmuştur. Bu kütüphanenin pek enteresan bir mevzu olan film ve sinemacılık tarihine hizmette bulunmuştur. Di.

ğer teşekküller Müzeye 819 filim kiralamışlardır ki bunlar arasında 58 üniversite, 83 kollej, ordu evleri bulunmaktadır.

Amerika milletlerarası mimarî stilin geliş- mesi hususunda yakın zamana kadar daha az te- şebbüs göstermiş; fakat Bauhaus'cularm pek faz- la fonksiyonel telâkkilerini teknik bakımından olgunlaştırmak, geliştirmek, ilerletmek suretiyle yardımlarda bulunarak son senelerin ihtiyatlı mu- hafazakârlığını kat kat telâfi etmiştir. Müzenin mimarî şubesi «Amerikada 1932 - 1944 de yapı-

lan binalar» adındaki sergisiyle bu cereyanın A - merikadaki gelişmesi hakkında etraflı bir fikir vermiştir. Bu şube, daha 1932 yılında açıldığı za- man «milletler arası mimarlık» adını taşıyan ser- gisi bu stilin inkişafını açıklamıştır. Müze bu a- landa hükümetin harp seneleri zarfında üzerinde

ehemmiyetle durduğu «işçievleri» ve sulh plân- ları gibi yenilikleri halkın istifadesine arzetmek- tedir.

Mimarlık ve Enıtüstri Plânları

1945 yılı yazında teşhir edilen «yarının kü- çük evleri» sergisine Amerikanın ileri gelen mi- marları iştirak etmiş ve sergi binlerce insan tara- fından gezilmiştir. Chicagoda George Kesk'in

yaptığı bol ışık gören ev modeli o kadar geniş te- ferrua-tiyle gösterilmişti ki güneşin bütün mev- simlerdeki tesirini görmek kabil oluyordu. Bu mo- dellerin çoğu California gibi mutedil iklimli yer- lerde yapılacak binalar için meydana getirilmiş- ti. Modellerden bir kısmı bütün malzemesi kul- lanılmak suretiyle bulunduğu yere ve manzaraya zevkle uydurulmuş, birçoğunun bahçesi kamış çit - lerle çevrili bulunuyordu. Modellerin bir kaçı iki katlı, çoğu tek katlı idi. Hepsi mimar veyahut o- nun seçtiği bir dekoratör tarafından tefriş edil- mişti.

Mimarlık şubesi ile sanayi plânları şubesi arasında proğram ve fikir hususunda sıkı, bir ir- tibat mevcuttur, mimarların meydana getirdikleri resimler, fotoğraflar, modeller kira, hediye veya satın alma suretiyle muntazaman teşhir edilmek- tedir. Hiç bir Amerikan teşekkülünün standard- larda üstünlük temin etmek bakımından bu müze kadar hizmette bulunduğu iddia edilemez.

Ticarî mülâhazalar yüzünden desinatör, imalâtçı, toptancı, perakendeci, ve müşteri için ümit kırıcı ve karma 'karışık bir halde bulunan mobilya, kap kaçak, otomobil, dolma kalem gibi şeyler hep bu mühim şubeye dahildir. 1934 yılın- da açtığı «makine sanayi sergisi» ile müze akla yakın bir nizam ve kabul edilebilecek Jbir stan-

dard temin etmeğe çalışmıştır.

Müzenin yerli azalardan maada seyyar sergi, filim v e yayınlarından istifade eden şehir harici azaları da mevcuttur. Seyyar sergi şubesi, müze kadar eski bir teşekkül olup 1933 yılında müstakil bir şube haline konulmuştur. Bu şube Birleşik Amerikada ve yabancı memleketlerde 2655 sergi açmıştır. Bunlardan 130 tanesi halen mevcut ve faydalanabilecek durumdadır. Sergi için her sene ortalama 550 müracaat yapılmakta- dır. ,

Öğrenci ve öğretmenlerin yejtiştirit1|m.€|si

Çocukların ve gençlerin yaşadıkları zamanın

sanatlarını anlayıp takdir etmelerine imkân hazır-

lamak kararını veren müzenin teşebbüsü ile bir

terbiye programı meydana getirilmiştir. Bu ka- rara göre, müze bir nevi terbiye lâboratuvarı hiz- metini görerek yeni metotlar ve öğretim tekniği- ni inceliyecektir. Çocuklarla birlikte yapılan ça- lışmalardan maada sengiler, galeriler ve müzeler- de yerinde konuşmalar yapılmaktadır.

Öğretmenler için -modern sınıflar kursları tertip edilmektedir. Öğretmen okullarında, öğ- retmen yetişeceklere modern sanatlar hakkında yeter derecede bilgi verilemediği görülerek bu noksanın telâfisine çalışılmıştır.

Müze Amerikan vatandaşlarına filimler ve sergiler vasıta siyle müttefik milletlerin kültür hayatı hakkında malûmat vermeği de ihmal etme- miş, Londrada National Gallery müdürü Sir Kenneth Clark ve Britanya İstihbarat Nazırlığiy- le işbirliği yapılarak (Büyük Britanya harp hâ- linde) sergisi meydana getirilmiştir.

Resmî vesikalara istinat eden filimlerden maada savaş filimleri de (gösterilmiştir. Carnegie müessesesinin yardımı ile Avustralya sanat sergi- si meydana getirilerek harice gönderilmiş; Rus- ya, İngiltere, Fransa, Hollanda, Çekoslovakya, Kanada ve Çin «Harp afişleri sergisi» kurulmuş;

«Çin çocuklarının harp resimleri», Rus çocukları- nın el işleri», «Kûbada bugünkü resim» sergileri teşhir edilmiştir. «Birleşik Amerika Devletleri harp gayretleri», «Zafer yolu» sergileri hazırlanıp Avrupaya gönderilmiş, Amerikanın popüler şair- lerinden Cari Sandburg'un sözlerini ihtiva eden diğer ikisi Urugvay ve Kolomlbiyaya gönderilmiş- tir. «Brezilyada inşaat» adını taşıyan ve New Yorklularda cenubî Amerika yirminci asır stili hakkında geniş alâka uyandıran filmin Portekiz- ce nüshası Rio, ve Londraya, Brezilya sefaretine gönderilmiştir. Harp haberleri servisi adına biri İngiltere ve Avustralya, diğeri Stockholm için iki mimarî sergi tertiplenmiş bunlar Moskova, Jo- hanneöburg, yeni Delhi, İstanbul, Napoli, Paris,

Lizbon, Bombay, Finlandiya ve Danimaı-kada gös- terilmiştir.

Müze; Kanada, İngiltere, Brezilya, Küba, Mekîsiko ile sergi mübadelesine çalışmaktadır.

Plânlaştırılan bu faaliyetler önümüzdeki seneler zarfında muhtelif memleketlerin halkına muasır sanatlar hakkında daha kifayetli malûmat temin

edecektir. Diğer memleketlerde de benızer şekilde gözle görmekle takip edilecek tahsil ve terbiye programlarının yer almakta olduğunu görüyor ve kültür malzemesi mübadelesinin yaşadığımız dün- yanın gerek milli ve gerek milletlerarası cephede daha iyi anlaşılmasını kolaylaştıracağını umuyo- ruz.

Hülâsa:

New York City'deki modern sanat müzesi muasır bir plânla cam duvar ve parlak mavi çini- lerden meydana getirilmiştir.

Her zaman için sık sık değişen veya daimî resim sergilerini görmek kabildir. Müze harp gü- cünde çalışanlara parasız biletler dağıtmış ve200' den fazla kampta sanat uroğramları tertip etmiş- tir.

Müze asker sanatkârlar için resim ve hey- keltraşlık malzemesi ihtiva eden takımlar ve ku- tular hazırlamıştır. Bu takımlar Birleşikö Ame- rika harp kuvvetleri ile kara ve deniz hastanele- rinin istifadesine de arzedilmiştir.

Açık havada teşhir edilen heykel kolleksiyo- nu ziyaretçiler temiz havada çaylarını içer ye- meklerini yerlerken seyredilebilmektedir.

Geçen yıl açılan modern üstadlarm resim sergisi hava tertibatını havi bir galeri ihtiva et- mektedir.

Sanat Müzesinin heykel sergisinin önünde bahçeli bir lokanta bulunmakta ve Rochfeller müessesesine bakmaktadır.

On beşinci yıl dönümü münasebetiyle geçen yıl gösterilen ve «sanatın gelişmesi» adını taşıyan sergide Rousseau, Rouault ve diğer modern san- atkârların eserleri gösterilmiştir.

Müze güzel sanatların tedavisi hassasından istifade ederek çalışma ve hizmetlerde bulunmuş- tur.

r ^>>

1931 — 1946

Arkitekt bu s'iyılarile 15 inci yayın yı- lını bitirmektedir. Bu başarıyı okuyucuları- nın gösterdiği yakın ilgiye borçlu olduğun- dan kendilerine teşekkür eder.

^ ^- J