ROTTERDAM ŞEHRİ KENDİ İSKÂN MESELESİNİ NASIL HALLETTİ

Ş e h i r c i l i k :

ROTTERDAM ŞEHRİ KENDİ İSKÂN MESELESİNİ NASIL HALLETTİ

Paris Üniversitesi Şehircilik Enstitüsünden mezun Antoinette Suquet-Bonnaud

Çeviren: Y. Mimar Naci MELTEM

Rhin ve Meuse nehirlerinin birleşmeleri ile meydana ge- len nehir münakale yolu sayesinde Avrupa kıtasının ve ce- sim liman tesisleri 510 hektar havuzları. 55 kilometre uzun- luğundaki rıhtımları ile dünyanın birinci sun'î limanı ve 670.000 nüfusu ile Hollandamn ikinci şehri olan, servet ve faaliyeti gittikçe ziyadeleşen Rotterdam şehri harpten çok zarar görmüştür.

Tahribatın ehemmiyeti

Almanların 940 senesi 14 mayısında yaptıkları bombordı- man en fazla meskûn ve hareketli olan mahallelerin merke- zini hâk ile yeksan etmiştir. Bombardıman 24704 mesken, 2350 mağaza, yazıhane, fabrika ve saire, 1450 kahve, otel.

pansiyon ve saire, 24 kilise, 13 hastahane. 62 mektep, 25 res- mî daire, 12 sinema ve 2 tiyatro binasının harap olmasına se- bep olmuştur. Bundan sonra harbin devamı boyunca diğer bombardımanlar başka felâketlere sebep olmuş birçok res- mî daireler ve 2842 mesken 1941 senesinden 1945 senesine kadar bu yüzden yıkılmıştır.

Rotterdam'ın yeniden inşası

1940 felâketinden hemen sonra, lüzumlu imar gayretine hemen teşebbüs edimliş ise de, yeni tahribat ve o zamanki şartlar meseleyi günden güne yenilmesi müşkül bir hale ge- tirmişti; bu sebepten dolayı neticeleri hebâ olabilecek etraflı bir faaliyet için harbin sonunun beklenmesi lâzım gelmiştir.

Maalesef, kurtuluştan sonra, şehrin yeni baştan yapılmasına bağlı müşküller bütün Hollandamn iktisadî ve malî vaziyeti bozukluğu ile ziyadeleşmiş oldu. Bununla beraber birçok müşkülâta rağmen yeniden inşa hamlesini mütezayit bir tem- po ile devam ettiği bu cesur memleketin diğer kısımlarında olduğu gibi Rotterdam şehri de yaralarım azim ve sür'atle tedavi etmek yolunu bulmuştur. Burada Rotterdam şehrinin mesken meselesini tetkik ederek bu imâr hareketinin bilhas- sa mesken kısmına ait mevzularını ele alacağız.

İskân meselesinin bazı unsurları ve bunların millî plân içinde sureti halli

Evvelemirde bu meselenin ehemmiyeti bütün hükümet- ler için bir devlet işi haline geldiğinden mes'elenin Hollan- dadaki durumu ile mesken yokluğunun yegâne sebebi olan harbin izlerini ortadan kaldırmaya matuf araştırmalar hak- kında bazı tafsilât vereceğiz. Filhakika 1939 senesinde mes- ken meselesine halledilmiş nazarı ile bakılabilirdi.

Hollanda 1918 senesindenberi mesken cinsinden gayri- menkul emlâki yüzde kırk nisbetinde yenilemiş bulunuyor-

du; memleket dahilinde ikamete gayri salih addedilen tah- minî bir milyon mesken bulunmakta idi. Maalesef bir çok şehirler bombardımanlar, harpler, fezeyanlar ile hasara uğ- ramış, ve yalnız bu tahribattan mütevellit değil, harptenberi inşaatın ağırlaşması, kurtuluştan sonra birçok Hollanda vi- lâyetlerinde hayatın anahtarı mesabesinde olan bendlerin, yolların, köprülerin, kanallar ile liman tesislerinin yeniden yapüması, su altmda kalan arazinin tekrar kurutulmasına verilen rüchan ile iktisadî, malî ve fennî müşkülât, iyi işçi- ilğin nedreti inşaat masraflarının yüzde üçyüz elli nisbetin- de ziyadeleşmesi gibi hepimiz için malûm olan sebeplerden dolayı mesken meselesi yeni bir buhranlı duruma girmiştir.

Memleket nüfusunun mühim ölçüde bir artma kaydet- mesi bir ikinci müşkülât tevlid etmektedir ("'). Diğer taraf- tan, harpten evvelki evler için kira bedelleri 1940 senesi nis- beti üzerinden tesbit edilmiş olup harpten sonra inşa olunan- ların kira bedelleri evvelkilere nazaran % 25 ilâ 30 bir faz- lalıktadır.

Mesken buhramnı imkân nisbetinde ve en kısa zamanda önlemek için hükümet tarafından alınması uygun görülen tedbirler aşağıda gösterilmiştir.

1 — Muvakkat evler inşası: Muvakkat meskenler inşası usulüne çok mübrem hallerde baş vurulmuş ve bütün mem- lekette ancak 15.000 muvakkat mesken inşa edilmiştir.

2 — Mevcut ikametgâhlardan azamî istifade temini boş meskenlerin evsiz kalmış ailelere tahsisine ve artan odalara el koymaya ait belediyelere salâhiyet veren 1947 tarihli bir kanun neşredilmiştir.

3 — Evlerin veyahut büyük apartımanlarm iki üç dai- reye tahvil edilmesi.

Her yeni yapılan ikametgâh masrafının bir kısmım —iş- tirak nisbeti yüzde altmışı geçmemek üzere— Devlet tara- fından yüklenilmesi.

4 — Duplex evleri inşa etmek. Biri zemin katta diğeri üst katta olmak üzere iki daireli olarak inşa olunan bu bi- nalar mesken meselesi tabiî hale geldiği zaman merdiveni önüne bir kapı ve birinci kattaki mutfağın banyo haline kal- bi gibi ufak bazı tadilât ile bir ev haline kalbedilecek şe- kilde biri zemin katta diğeri üst katta olmak üzere iki dai- reli olarak inşa edilmektedir.

Hollandada gittikçe daha fazla kullanılan bu usulün âcil

(*) Harpten evvel senede 100.000 artan nüfus 946 se-

nesinden sonra senede 170.000 artmağa başlamış olup 949 se-

nesinde kaydedilen (1,43) artma nisbeti devam ettiği takdir-

de 1970 senesine doğru Hollandamn umumî nüfusu on iki

milyona varacaktır.

olarak daha çok mesken temini ve nüfusu fazla ailelerin ile- ride çok küçük meskenlerde yaşamaya mecbur kalmalarına mani olmak üzere istikbali temin etmesi bakımından fayda- ları vardır. Bu formül sayesinde beş sene sonra mesken me- selesinin hallolunacağına kanaat getirilmiştir. Bu usulün bir çok memleketlerde, ez'an cümle Avusturyada tatbik edil- mekte olduğunu kaydetmek uygundur.

Ancak bu memlekette iki daire aynı katta tesis edilmiş olup, tadilâttan sonra bir ev haline gelecek yerde büyük bir apartıman dairesi haline gelmektedir.

5 — inşa masrafını düşürecek tedbirler alınması. Harbin nihayet bulmasından sonra hükümet hazır evlerin, daha doğ- rusu an'anevî inşaat tarzı çerçevesi dahilinde bile istihsali tacil etmek için herkesin zarurî gördüğü sa'yin rasyonalleş- tirilmesine mâtuf usullerin, araştırılmasını teşvik etmiştir.

Yeni usulleri tatbik ile bu husustaki fikir ve kanaatini İmar ve Mesken Nezaretine bildiren bir de «İnşaatın Rasyonelleş- tirilmesi Enstitüsü» kurulmuştur.

Bu enstitü şimdiye kadar iptidaî maddesi beton, demir ve ahşap olmak üzere otuz tanesi tatbik mevkiine konmuş üç yüz sistemi tatbik etmiştir.

1949 senesinde bu usullere göre altı bini inşa halinde ol- mak üzere üç bin beş yüz meskenin bitirilmesi sağlanmış bu- lunmakta idi. Bu gibi evlerin inşasının müessir bir yardım olması için bunlardan her sene takriben oıı bin tane inşası- nın lâzımgeleceği tahmin olunmaktadır.

Bu usullerin bilhassa Rotterdam'da kullanılmış olanla- rın nelerden ibaret olduğu ileride izah olunacaktır.

6 — Devamlı, geniş bir inşa proğramı tanzim etmek.

Bu programın tatbikine 946 senesinde başlanarak iki bin ev inşa edilmiştir. İnşaatın seyri sür'atlenerek bir sene son- ra 9200, müteakip sene 36.000 ev 949 senesinde de 40.000 «:v inşa olunmuştur. Bu miktarlar nüfus artmasından mütevel- lit ihtiyaçları karşılamağa kâfi ise de, harpten mütevellit ge- cikmeyi kapatmak için on, onbeş seneye ihtiyaç olacağı tah- min olunmaktadır. Harpten evvel inşaat işleri hususî teşeb- büsün elinde olmasına rağmen, şimdi bu işler mahallî idare- lerin ve devlet tarafından yardım gören tanınmış, kâr gayesi gütmeyen inşaat şirketlerinin elindedir.

Hükümetin müdahalesi bir taraftan belediye ve şirketle- re yapılan avanslar diğer taraftan da işletme açığını kapa- mağa matuf yardımlar şeklinde olmaktadır.

Bu ikinci şekle ait politikanın kısa sürmesi ve harpten evvelki salim vaziyete sür'atle avdet edebilmek için bücjn imkânların kullanılması arzu edilmektedir. Devlet şahsî te- şebbüsü harekete getirmek için 1947-1948 tarihli bina finans- manı nizamnamesi ile irat getirmeyen inşaat masraflarının faizlerinin devlet tarafından ödenmesi şeklide müteahhitlere bir yardım derpiş etmiştir.

Rotterdam'da harpten evvel mesken mevzuunda yapılan işler

Harpten evvel mesken mevzuunun bu şehirde ne vazi- yette olduğunu bilmek için geriye atfı nazar etmek lâzımgelir.

Sınaî hayatın çoğalması neticesi mühim derecede inkişaf eden büyük şehirlerde olduğu gibi işçi meskenleri mevzuu- nun halli, meselelerin en gücü olmuştur.

Mesken adedi her zaman için kâfi derecede olmuş ise de, on dokuzuncu asır bidayetinden beri bunların evsafı' memnuniyet bahş bulunmamakta idi.

Dar sokaklardaki yekdiğerine bitişik meskenlerin zemi- ninden su çıkmakta, bunlarda ya bir yatak hücresi veyahut

penceresiz bir odayı ihtiva etmekte ve odalar çok küçük bu- lunmakta idi.

1939 kararnamesi aşağıda gösterilen asgarî hadleri tayin etmiştir:

Yemek odası 16.00 M2 Oda 7.00 >

Mutfak 3.00 >

Koridor 1.20 Met.

Kat irtifaı 2.70 »

Bu tertiplemeler, binaların vekdiğerinden daha fazla me- safelerde olmasını, esas ve arka cephelerin irtifamın, karşı- lıklı binalar arasındaki mesafenin azamî 2/3 ünden fazla ol- maması gibi tecdidi hava ve tenviri istihdaf eden nizamna- melerle tamamlanmıştı.

Aynı kararname binaların, komşu binalarla bedii bakım- dan aykırı düşmemesini temin maksadı ile inşaatın estetikini de istihdaf ediyordu. Bu tedbirler, meydanlar civarında arsa satm alanları belediye mimarı tarafından hazırlanan plâna göre inşaat yaptırmaları ve yahut belediyece uygun görülen cephe resimlerinp aykırı olmıyan inşaatın talep edilmesini şü- mullendirmektedir.

Esasen harpten evvel, geçmiş senelerinkine nazaran mes- kenlerin evsafında büyük bir terakki kaydedilmiş bulunu- yordu

Evlerin şekillerinde de bir istihale husule gelmiş methal ve birinci kata kadar merdivenleri müşterek evler tercih e- dilmeğe başlanmış idi. Aynı zamanda, münferit evlerin, yek- nasaklığı mahzuru Hollandalıların gözünden kaçmamış olan, sokaklara muntazam bir muvazene veren ufkî uzun hatların hâkim olduğu bitişik evler manzumelerine, yerlerini terket- miş oldukları görülür.

Harp esnasında meskenlerin yeniden inşası 1940 senesi mayıs bombardımanından hemen sonra, fe- lâketzedleeri iskân için mikdarı kâfi muvakkat ev inşa olun- muştur. Bu evler, oturma odası iki veya üç oda ile mutfak ve helâyı ihtiva etmeleri itibarile makul bir tertip ve kon- forda idiler. Bunların kiraları harpten evvelki kira hadleri- ne nazaran yüzde on ilâ otuz bir fazlalık arzetmekte oldu- ğuna göre inşaları için hükümet tarafından tahsisât veril- mesini icabettirmiştir. Bundan sonra esas meskenler inşa edildi. 1940 dan 1945 e kadar Rotterdamda inşa olunan evle- rin adedi yedi bine baliğ oldu. Aşağıdaki tablo her sene için- de, hususî teşebbüs komünler ve inşaat birlikleri tarafından yaptırılmış olan evlerin mikdarını göstermektedir.

1940 lf,37 — 1941 1481 1408 1942 257 — 1943 522 — 1944 — — 1945 14 —

3911 1408

İnşa olunan ev adedi mühimi görülmekte ise de muhtelif bombardımanlar neticesi yıkılan 27.500 ev mikdarı göz önü- ne getirilirse bu mikdarm fazla olmadığı anlaşılır.

1945 senesindenberi mesken inşaatı

Yukarıda saymış olduğumuz müşkülâttan dolayı mes- ken inşaatı gayreti bütün Hollandada olduğu gibi Rotterdam- da da frenlenmiş olduğundan aşağıdaki cetvelin tetkikinden anlaşılacağı üzere bir yerde müştereken oturanalrm sayısı vaziyetin vehametini isbat etmektedir.

54 694 1375 135

2258

1637

2943

951

1891

135

14

7577

Müşterek oturan Sene aile adedi

946 13-000 947 21.000 948 25.500 949 28.000 950 29.000 Hususî teşebbüs yalnız başına buhranı halledemiyeceğin- den belediyenin de inşa hareketine iştirak etmesi lâzımgel- miştir. Devlet, belediyeler, hususî teşebbüs ve şirketler tara- fından 945 senesinden beri inşa ettirilen meskenlerin mikdarı aşağıda gösterilmiştir.

945 14

14

946 371

371

947 1402

24 6 1432

948 411 20 132 8 571

949 614 163 1489

2266

950 (ilk üç ayı) 289

166

455 950 (İkinci üç ayı) 736 32 108 1 877 3837 215 1939 15 5986 Bu meskenler harp sırasında belediyeler tarafından dev- let ile müştereken tertip edilip harp sonundan itibaren tat- bik edilen direktiflere göre inşa ve tertiplenmişlerdir.

Bu direktifler şunlardır:

A — Hiç değilse günün muayyen zamanlarında güneş şuaları meskenin her odasına girmelidir.

B — Oturma odası mümkün olduğu kadar cenup şark, garp ve bunların arasındaki cihetlere nazır olmalıdır.

Güzel bir manzarayı feda etmeme ve iyi cihetlendirilmiş bir oda ile irtibatlı bulunma gibi faydalar haricinde diğer ci- hetlerden sakımlmalıdır.

C — Yatak odaları kabil olduğu kadar merdiven sahan- lıklarına bitişik olmıyacak, çocuk odaları ise oturma odsı, mutfak ve hela yanında olmamalıdır.

B — Banyo veya duş yerleri ile birleştirilebilen veya müstakil bir çamaşırlık düşünülmelidir.

E — Evin dışında, bahçede, hizmet balkonunda veya evin içinde bodrum veya çatı arasında çamaşır kurutmak için bir mahal tefriki derpiş edilmelidir.

F — Yatak odalarından birinin şömine ile ısıtılabilmesi imkânı etüd edilmelidir.

G — Kömürlük binanın haricinde bulunmalıdır.

İnşa edilmekte olan bazı mahalleler

Kralingen — 1950 senesi mayıs bombardımanından harab olan şehrin şark cihetindeki bu mahallede çok sık ve 37 hek- tar yer işgal eden mesken topluluğu tamamen yıkılmıştı.

Bu meskenler eski, az rasyonel olarak inşa edilmiş olup bu mahalle iyi tertiplenmiş bir vaziyette Kulunmamakta idi.

Yıkılan 5663 ımesken yerine ancak 1500 yenisi yapılmış oldu- ğuna göre inşa plânında bina kesafetine azaltılmış nazarile bakılmaktadır. Blok binalar an'anevî inşaat şekli olduğu için umumî plânda müteaddit serbest sahalar yer almışta. Klâ- sik düstura uyarak bu blok inşaat bazan yıl boyunca uzayıp gitmekte bazan da daha serbest olarak ada parsellerinde ya- pılmış bulunmaktadır.

Bu binalar umumiyetle iki katlı olup, bazan da az nü- fuslu ailelere mahsus olmak üzere geniş taraçalı bir üçüncü katı ihtiva etmektedirler. Bunlardan biri sekiz katlıdır. Bah- çeler müşterek olup her evden bahçeye çıkılabiknektedir Gayrimenkuller ile meskenlerin haiz olmaları lâzımgelen şart-

lara ait yukarıda izah olunan direktiflerden maada kararna- me aşağıdaki hususları tavzih etmiştir.

A — Her ada için muhtelif tip mesken adedi yüzde nls- beti tesbit edilmiştir.

B — Merdiven sahanlıkları, beden duvarlarından birine amut olup, sahanlık seviyesinden itibaren başlayan pencere- ler merdiven kısmının tenvir ve havalandırılmasını temin et- melidir.

C — Aynı apartman dairesinin bütün odaları ayııı katta olmalıdır.

D — Binalar bodrum katlı olmalıdır.

E — Her lojmanın en az üç metre murabbalık bir bal- konu, verandaları veya haricî bir galerisi bulunmalıdır.

F — Oturma odaları:

5 yatağı ihtiva eden üç odalı lojmanlarda 16 M

6 ilâ 9 yatağı ihtiva eden üç ve daha fazla odalı lojman- larda 18 M

9 dan fazla yatağı ihtiva eden dört ve daha fazla odalı lojmanlarda 20 M

sahasında olmalıdır.

G — Her lojman, genişliği 2,70 ve asgarî mesahası 12 m

olmak üzere asgarî bir yatak odasını ihtiva etmelidir.

H — Mutfak genişliği asgarî 1,70 olmak üzere 4,5 m

sa- hasında olmalıdır. Aynı zamanda ya doğrudan doğruya ya- hut da bulaşık yıkama yeri veya benzeri bir mahal vasıtasile bir balkon veya veranda ile irtibatlandırılmış olmalıdır.

I — Her lojmanda en az 0,90 genişliğinde 1-80 m

sa- hasında bir duş ımahalli bulunmalıdır. İçtima salonu, kreş gibi kollektif hizmet binaları —yalmz bir oda müstesna olmak üzere— malî imkânsızlıklar dolayısile diğerlerinde temin edilememiştir.

Biri oturma odası olmak üzere üç oda mutfak, helâdan müteşekkü lojmanın aylık icar bedeli 3200 fr. (bizim para- mızla 33 lira) bir oda fazla olanlarınki ise bizim paramızla 38 lira raddesindedir.

Wielewaal mahallesi:

Şehrin nihayet bulduğu hudutlarda Meuse nehrinin sol sahilinde kâin olan bu mahalle büsbütün başka bir vasıfta olmak üzere kurulmuştur.

Mesken buhranının kabil olduğu kadar çabuk önlenmesi belediyenin düşüncelerine tevafuk etmektedir.

Prensip itibarile elli sene hizmet görmek üzere münferit 500 mesken inşası için, Hollandada nadirattan olmak üzere cinsi kazıksız inşaat yapmağa müsait eski işçi bahçelerine tahsis edümiş araziden istifade edilmiştir- Ağaçlar, çalılık- lar, evlerin keskin dizilmiş şekillerini tahfif etmek suretile bu mahalleye bir bahçeli köy hali vermektedir. Mahallenin içindeki yollar, yayalar için patika yol tarzında olduğundan çoğu 14, 16 nüfuslu ailelere mensup olan mahalle sakinleri bu sayede büyük bir rahata kavuşmuş bulunmaktadırlar.

Mahallenin küçük bir alış veriş merkezi ve mektepleri var- dır.

Evler, 195-298 m-3 hacim arasında olup oturma odalarının mesahası 16 ilâ 18 m

dir. Bu meskenler iki veya üç yatak odasını ihtiva etmektedir. Otuz tane kadarı dört ile beş yatak odalıdır. Her evin bir bahçesi vardır. Mahalle 1949 senesin- de tamamlanmış olup takriben üç bin nüfus iskân etmekte- dir. İki yataklı odaların kirası 26 lira, üç yataklı odaların ki- rası 29 lira raddelerindedir.

Overschie mahallesi:

Bu geniş mahalle Rottredamın şimali-garbi cihetinde kâ-

indir. Bir tenevvü gösteren umumî plânı yeşil sahaların müş-

terek olması prensibine dayanmaktadır. Bu suretle bir park

ortasında bulunuluyormuş zehabını veren binalar, bir fe- rahlık hissi yaratmaktadırlar.

Mesken inşaatı mevzuunda bu mahalle şehrin tecrübe sa- hası gibi addedilebilir. Muhtelif evvelden hazırlanmış aksam (prefabrikasyon) ve bilhassa sa'yin rasyonelleştirilmesi sis- temleri burada el birliği ile kullanılmıştır. Bunlar sayesin- de inşa olunan binaların rnikdarı muhtelif aksamın seri ha- linde imali ve şantiye teşkilini haklı gösterecek kadar ehem- miyetlidir.

Bu mahallenin inşasında:

1 — Korrel sistemi 2 — Kossel sistemi

3 — Wijmer ve Brenk Alman sistemi

4 — Welschen sistemi ismi almış olan bir takım inşa tarzları kullanılmıştır.

Korrel sistemi: Hedmiyattan çıkan tuğlaalrın ufalayıcı bir makine ile (konkasör gibi) istenilen büyüklükte kırıl- ması ile elde edilen tuğla kırıkları, çimento ve sudan müte- şekkil yerinde hazırlanmış mesamatlı bir beton esasına da- yanır. Hemen hiç şariyet hassası olmayan bu betonun tecrid kuvveti çok yüksektir. Bu vasıflarını ziyadeleştirmek için cepheleri güzelleştiren rutubete dayamr bir cins alçı ile haricî duvarlar sıvanmıştır. İnşaatta mükener kullanılabilen nor- malise keresteden kapılar kullanılmıştır. Bu usul üzerine inşa olunan yapılar bodrum katı üzerinde her katta iki loj- manı bulunan zemin ve birinci kattan ibarettir.

Arka cephelerde, alttaki kat lojmanlara ait birer odayı havi birer ilâve kat vardır. Lojmanlar biri oturma, iki veya dört yatak odası, bir balkon, bir duş bir helâ ve mutfağı ihtiva etmektedir. Bu binalar mütehassıs işçiler ile orta sınıf halka tahsis edilmiş bulunmaktadır.

Diğer tip lojmanlara nazaran biraz yüksek görülen bu evlerin kiraları Türk parası hesabile lira ile lira arasındadır

2 — Kossel sistemi: Atıl malzeme, su ve çimento esasına dayanan bu sistemin birinci ile müşabeheti vardır.

Terkibe giren maddeler, kum, sünger taşı, kömür cüru- fu, yüksek fırın cürufu ve demiri alınmış cürufdur.

Haricî duvarlar birinci sistemde olduğu gibi rutubete dayamr alçı ile onanmıştır. İnşaatın büyük kısmı ihtisas sa- hibi olmıyan amele tarafından yapılmaktadır. Lojmanlar tak- simat itibarile birinci sistemde yapılanlar gibi olup bunlar- da ayrıca dahilinde bir odası da bulunan çatı arası ve traça

vardır. Kiraları biraz daha ehvendir. Az zamandanberi kul- lanılmakta olan hazırlanmış tuğla inşaat, duvarcı ustasız du- var inşasına imkân vermektedir. Bu usulde, atölye dahilin- de amele tarafından font ızgaralı kalıplara dökülen beton tuğlaları bir vagonet ile işçilerin önüne nakledilir. Haricî du- varı teşkil edecek olan duvar plâkları üstüne hafif dozajlı bir beton tabakası dökülür. İç duvarları dıştakilerle birleş- tiren kısımlar vibre edilmiş betonla kenetlidir. Atölye da- hilindeki işler tamamlanınca hazırlanmış kısımlar inşaat ye- rine naklolunur, ufkî ve şakulî manevraları temin eden bir vinç, el ile yapılan alıştırma ameliyesinin montaj işine yar- dım eder.

3 — Wymaı- ve Brenk Alman sistemi: Bu sistem üç katlı binaların inşasmda kullanılmaktadır. Hollandalım şark cihe- tindeki şehirlerinden brii olan Kampende hazırlanarak Rot- terdam'a nakledilen vibre beton aksam ayrı bir ihtisasa lü- zum göstermeyen işçiler tarafından kurulmaktadır. Bu ak- sam inşaat yapılacak adanın etrafına kullanılacakları sjraya göre dizilmekte ve adanın tulü imtidadınca hareket eden bir vinç vasıtasile montaj ekibi tarafından birleştirilerek kuru- lacakları yere kadar nakledilmektedirler.

Beton iskelet aksamı, evvelden hazırlanmış kolon, esas kiriş ve kirişlerle kurulmaktadır. Cepheler, vinç vasıtasile yerleştirilen 2x2,80 el adındaki aksamdan müteşekkildirler.

İstenilen kabartmanın verilmesi mümkün olan bu plâklarm içinde bulunan cam pamuğu elyafı sayesinde çok mücerrit vasfı haizdir. Bu sistem lojmanların bir tanesi bir günde kurulabilmektedir. Her katta iki olmak üzere tertiplenmiş olan bu lojmanlar 18 m

sahasında bir oturma odası bir ya- tak odası bir veya iki çocuk yatak odası, mutfak duş ve he- lâdan müteşekkildir; arka cephede balkon vardır. İki odalı lojmanların kirası 685 frank, bizim paramızla 30 lira, üç oda- lılarınki 33 lira raddesindedir.

4 — Welschev sistemi: Muhtelif büyüklükteki aksamın imtizacından husule gelmiş bir tarzdır. Duvar ve bölmeler, yan cephelerin iç kısımlarında kullanılhan ince kok kömürü ile karışık sıkıştırılmış silis ve kalkerli tuğlalar şantiyede imal edilmektedir. Cpehelerin dış kısımları normal beton- dandır. Döşemeler de yerinde hazırlanmış beton arme kiriş- lerden teşkil edilmiştir. İki daireli apartımanların genişlik- leri 15,00 metredir. Bunların taksimat ve teşkilâtı an'anevî şekillerden az değişiktir. Cephelerin muhtelif renklerle sı- vanması yeknasaklığı gidermiştir.

HUSUSÎ G A R A J L A R Foçalı

Son senelerde, otomobillerin çoğalması mimarları h u - susî garaj inşaatile fazla meşgul etmektedir.

Yeni inşaata, bilhassa villalar ve evlerin ekserisinde hususî garajlar inşa edilmektedir.

Bu sahifeler, muhtelif tiplerde ve büyüklükteki otomobillerin garajlara kolaylıkla girip çıkmalarına en müsait ebad ve şekillerde yol tanzimini göstermektedir.

Sokaklarla bahçelerdeki garaj yollarının irtibatını ve yollara göre garaj pozisyonlarmı etüt eden bu resimler bu gibi meselelerle karşılaşacak meslekdaşlara etüdle- rinde kolaylık temin edecektir.

NOT LIKC THIS

Yollardaki kasetlerin inşa şekilleri ve garaj girişlerinin

hatalı ve doğru sureti halleri.