T.C
SAKARYA ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
AVRUPA B RL SÜREC NDE TÜRK YE’DE TARIMSAL
VER ML L N ANAL Z
YÜKSEK L SANS TEZ
Burak ERVANLI
Enstitü Anabilim Dal': Çal'*ma Ekonomisi Ve Endüstri li*kileri Enstitü Bilim Dal': Sosyal Siyaset
Tez Dan'*man': Prof. Dr. Adem U UR
EYLÜL-2007
T.C
SAKARYA ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
AVRUPA B RL SÜREC NDE TÜRK YE’DE TARIMSAL
VER ML L N ANAL Z
YÜKSEK L SANS TEZ
Burak ERVANLI
Enstitü Anabilim Dal': Çal'*ma Ekonomisi Ve Endüstri li*kileri Enstitü Bilim Dal': Sosyal Siyaset
Bu tez 18/09/2007 tarihinde a*a:'daki jüri taraf'ndan Oyçoklu:u ile kabul edilmi*tir.
Prof.Dr.Adem U UR Prof.Dr.Salih M EK Y.Doç.Dr. Hayrettin ZENG N Jüri Ba*kan' Jüri Üyesi Jüri Üyesi
BEYAN
Bu tezin yaz lmas nda bilimsel ahlak kurallar na uyuldu unu, ba kalar n n eserlerinden yararlan lmas durumunda bilimsel normlara uygun olarak at fta bulunuldu unu, kullan lan verilerde herhangi bir tahrifat yap lmad n , tezin herhangi bir k sm n n bu üniversitedeki veya ba ka bir üniversitedeki ba ka bir tez çal mas olarak sunulmad n beyan ederim
Burak ERVANLI 18.10.2007
ÖNSÖZ
Tar msal verimlilik konusu ülke gündemini uzun y llar boyunca me gul etmi tir. Tüm dünyada oldu u gibi ülkemizde de tar msal verimlili i art rma konusunda özellikle son zamanlarda ara t rmalar yap lm t r. Avrupa Birili i sürecinde Türkiye’nin uyumu bak m ndan önemli bir sektör olan tar m sektöründeki verimlili in önemi artmaktad r. Bu çal mada Türk tar m n n verimlilik analizi yap lm ve Avrupa Birli ine uyum sürecinde de erlendirilmi tir.
Bu çal man n haz rlanmas nda yard mlar n esirgemeyen dan man hocam Prof. Dr. Adem U+UR’a, ve yo un i ya am n n içersinde yaz lar m yazmama yard m eden arkada lar ma te ekkür ederim.
Burak ERVANLI 18.10.2007
Ç NDEK LER
KISALTMALAR... vi
EK L L STES ...vii
TABLO L STES ... ix
ÖZET... x
SUMMARY... xi
G R ... 1
BÖLÜM I: AVRUPA B RL N’DE TARIM ... 3
1.1. Tar m n Önemi...3
1.2. Ortak Tar m Politikas ...5
1.2.1. Amaçlar ve 0lkeleri... 5
1.2.2. OTP’nin Geli imi...7
1.3. Ortak Tar m Politikas n n Finansman (FEOGA )...8
1.3.1. Feoga’n n Yap s ve Bölümleri...9
1.3.2. Finanse Edilen Faaliyetler...9
1.3.3.Yön Verme Bölümü...11
1.4.Ödeme Kurumlar ... 12
1.4.1. Ödeme Kurumunun Akreditasyonuna 0li kin Üst Kurumlar... 13
1.4.2. Ödeme Kurumlar n n Bünyelerinde Bulunmas Gereken Birimler... 14
1.5. Üye Ülkelerdeki Ödeme Kurumlar ...14
1.5.1 AB’deki Ödeme Kurumlar n n Farkl Say da Olmalar n n Nedenleri...15
1.5.2. D 0li kiler ve Avrupa Birli i Koordinasyon Dairesi Bünyesinde Yürütülen Yürütülen Ödeme Kurumu Çal malar ... Ww 15 1.6. Entegre 0dare ve Kontrol Sistemi (IACS)...16
1.6.1. AB’deki Durum... 16
1.6.2. Türkiye’deki Durum... 17
1.6.3. Türkiye’deki Konu ile 0lgili Çal malar... 17
1.7. Arazi Parsel Tan mlama Sistemi (LPIS)...18
1.7.1 Üye Devletlerdeki Durum...19
1.7.2. Ülkemizdeki Durum...19
1.8. Tar m Muhasebesi Veri A (FADN) Sistemi ve Yap lan Çal malar ... 20
1.9.Ticaret Sistemleri...21
1.9.1.Toplulu un Ticari Yap lanmas n n Ana Çerçevesi...22
1.10. Kalite Politikas ...23
1.11.Avrupa Birli i’nde Organik Tar m Politikas ...24
1.11.1 Ülkemizde Organik Tar m... 26
BÖLÜM II: TÜRK YE’DE TARIM...29
2.2. AB Sürecinde Baz Ürünlerde Türk Tar m n n Kar la t rmal Yap sal Durumu... 29
2.2.1. Bu day... 29
2.2.1.1 Dünyada Durum...30
2.2.1.2. Türkiye’de Durum... 31
2.2.1.3. Genel De erlendirme...34
2.2.2 Arpa...35
2.2.2.1. Dünyada Durum... 2.2.2.2 Türkiye’de Durum... 35 38 2.2.2.3. Genel De erlendirme...38
2.2.3. M s r...39
2.2.3.1. Dünyada Durum...40
2.2.3.2.Türkiye’de Durum... 40
2.2.3.3. Genel De erlendirme...42
2.2.4. Pirinç...43
2.2.4.1. Dünyada Durum... 43
2.2.4.2.Türkiye’de Durum... 43
2.2.4.3. Genel De erlendirme...44
2.2.5. Pamuk... 45
2.2.5.1 Dünyada Pamuk...45
2.2.5.2.Türkiye’de Pamuk...46
2.2.5.3. Genel De erlendirme...47
2.2.6. F nd k... 48
2.2.6.1. Dünyada F nd k...49
2.2.6.2. Türkiye’de Durum... 50
2.2.6.3. Genel De erlendirme...51
2.2.7. Tütün...52
2.2.7.1. Dünyada Durum...52
2.2.7.2. Türkiye’de Durum... 53
2.2.7.3 Genel De erlendirme...54
2.3.Tar m Alan nda AB Sürecinde Türkiye-AB 0li kileri... 55
2.3.1. Türkiye-AB Aras ndaki Anla malar ve Dönemler... 55
2.3.2. Ankara Anla mas ve Haz rl k Dönemi... 56
2.3.3. Katma Protokol ve Geçi Dönemi... 57
2.3.4. 1/80 Say l Ortakl k Konseyi Karar ... 59
2.3.5. 1/95 Say l Ortakl k Konseyi Karar ... 61
2.3.6.Türkiye 0çin Avrupa Stratejisi Raporu...63
2.3.7. 1/98 say l Ortakl k Konseyi Karar ...64
3.8. Helsinki Zirvesi ve Sonras ...64
2.4. AB Sürecinde Yürütülen Projeler... 66
2.4.1 G da Denetimi Hizmetlerine Destek Projesi...66
2.4.2. Türkiye’nin Veterinerlik Sektöründe Mevzuat Uyumla t rmas ndan Sorumlu Olan Türk Makamlar na Destek Projesi... 666, 66 2.4.3.Türkiye’nin Bitki Sa l Sektöründe AB Müktesebat yla Uyumla tUyumla t r lmas na Destek Projesi... 66666 68 2.4.4. Su Ürünleri Sektörü – AB Müktesebat na Yasal ve Kurumsal Uyum Projesi Projesi... 66666 68 2.4.5. AB Ortak Tar m Politikas n n Uygulanmas 0çin Haz rl k Projesi... 72
2.4.6. Türkiye’de G da Güvenli i ve Kontrol Sistemi’nin Yeniden Yap land r lmas ve Güçlendirilmesi Projesi...73
2.4.7. Türkiye’de Organik Tar m n Geli tirilmesi ve Mevzuat n n AB
Mevzuat na Uyumla t r lmas Projesi...
Yyy 74 2.4.8. Gübre ve vs. Alanlar nda AB Direktiflerinin Uygulanmas 0çin Piyasa
Gözetim Laboratuarlar na Destek Projesi...75
2.4.9.Gübre ve vs. Alanlar nda Piyasa Gözetimi 0çin Bakanl klar n 2.4.9.Gübre ve vs. Alanlar nda Piyasa Gözetimi 0çin Bakanl klar n 2.4.9.Gübre ve vs. Alanlar nda Piyasa Gözetimi 0çin Bakanl klar n Kapasiteler Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi... 76
2.4.10.Sa l k Bakanl , Çevre ve Orman Bakanl Uygulama Çal malar n Güçlendirme Projesi...77
2.4.11.Veteriner 0laçlar Alan nda AB Mevzuat ’n n Uygulanmas 0çin Piyasa Gözetim Laboratuarlar na Destek Projesi... 78
2.4.12.K rsal Kalk nma Ajans Kurulmas Projesi... 78
2.4.13.Yeni S n r Kontrol Noktalar n n Kurulmas Projesi... 79
2.4.14. Ulusal G da Referans Laboratuar n n Kurulmas Projesi... 79
2.4.15. Türkiye’de Ku Gribi Hastal n n Kontrolü Projesi...80
2.5. Uluslararas Kurulu larla 0lgili Faaliyetler... 81
2.5.1 Birle mi Milletler Te kilat Kurulu lar 0le 0lgili 0li kiler...81
2.5.2. Uluslararas Tar msal Kalk nma Fonu (IFAD)...81
2.5.3. Bölgesel, Mesleki ve Özel 0htisas Kurulu lar 0le 0li kiler...81
2.5.4. Uluslararas Tar msal Ara t rmalar Dan ma Grubu (CGIAR)... 81
2.5.5. Ekonomik 0 birli i ve Geli me Te kilat (OECD)... 82
2.5.6. 0slam Konferans Te kilat (OIC)... 82
2.5.7. Ekonomik 0 birli i Te kilat (ECO-E0T)... 82
2.5.8. Uluslararas Hayvan Hastal klar Ofisi (OIE)...83
2.5.9. Milletleraras Akdeniz Yüksek Zirai Etütler Merkezi... 83
BÖLÜM III : TARIMSAL VER ML L K... 84
3.1. Tar msal Verimlili in Tan m ...84
3.1.1. Tar msal Verimlili in Ölçülmesi ve Sa lad Yararlar...84
3.2. Tar msal Verimlili i Art rmak 0çin Yap lmas Gerekenler... 86
3.2.1. Sertifikal Tohumluk Kullan lmas ... 86
3.2.2. Toprak-Bitki Analizi ve Gübre Kullan lmas ... 88
3.2.3. Tar msal Mücadele 0laçlar Kullan lmas ...90
3.3. Tar msal Verimlilikte Zararl lara Kar Mücadele Yöntemleri... 91
3.3.1. Toprak 0 leme... 91
3.3.2. Seyrek Yeti tirme...92
3.3.3. Bitki Art klar n Temizleme...92
3.3.4. Ekim-Dikim-Hasat Zaman n n Ayarlanmas ... 92
3.3.5. Tar msal Veremlilik 0çin Bitki Koruma Yöntemleri... 92
3.3.6. Tar msal Mekanizasyon...93
3.3.7. Tar msal Sulama... 94
3.3.8. Tar msal Münavebe (Ekim Nöbeti)... 97
3.3.9. Tar msal E itim ve Tar msal Üretimde Bili im Teknolojilerinden Yararlanma...98
3.3.10.Tar msal Kredi Kullan lmas ...101
3.4. Tar msal Verimlili e 0klim Ko ullar n n ve Çevre Sorunlar n n Etkileri...102
3.4.1. Tar msal Verimlili e 0klim Ko ullar n n Etkileri... 102
3.4.2. Tar msal Verimlili e Çevre Sorunlar n n Etkileri... 103
3.4.3. Tar m 0 letmelerinde Tar msal Verimlili i Etkileyen Faktörler...105
3.4.3.1. 0 letme D Faktörler... 105
3.4.3.2. 0 letme 0çi Faktörler...106
3.5. Tar msal Verimlilikte Organik Tar m...107
3.6. Tar msal Verimlilikte Sürdürülebilir Tar m...108
3.6.1. Sürdürülebilir Tar m n 0lkeleri...108
3.6.2. Sürdürülebilir Tar mda Çevrenin Rolü... 109
3.6.3. Sürdürülebilir Tar mda Yöntemin Önemi...110
3.6.3.1. Sürdürülebilir Tar mda Uyulmas Gereken Be Önemli Temel Ö e ...Ö e... 110
SONUÇ VE ÖNER LER... 111 KAYNAKLAR... 122 ÖZGEÇM ... 123
KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i
AKP : Afrika-Karaip ve Pasifik Ülkeleri
BSEC : Karadeniz Ekonomik 0 birli i Te kilat ‘Black Sea Economic Cooperation’
CEN : Avrupa Standardizasyon Komitesi ‘European Committee for Standardization’
CIMMYT : Uluslararas M s r Ve Bu day Ara t rma Merkezi ‘International Maize and Wheat Improvement Center’
CIHEAM : Milletleraras Akdeniz Yüksek Zirai Etütler Merkezi ‘International Centre For Advanced Mediterranean Agronomic Studies’
CGIAR : Uluslararas Tar msal Ara t rma Gurubu 0nternational Agricultural Research Centrer’
DGD : Do rudan Gelir Deste i DTÖ : Dünya Ticaret Örgütü
EAGF : Avrupa Tar msal Garanti Fonu ‘European Agricultural Guarantee Fund’
ESU : Avrupa Büyüklük Birimi (Europa Size Unit)
EPPO : Avrupa Bitki Koruma Te kilat Uluslararas Pamuk 0sti are Komitesi EAFRD : Avrupa Tar m ve K rsal Kalk nma Fonu ‘European Agricultural Fund
for Rural Development’
DTÖ : Dünya Ticaret Örgütü E T : Ekonomik 0 birli i Te kilat
FADN : Tar m Muhasebesi Veri A ‘Farm Accountancy Data Network’
FAO : G da ve Tar m Te kilat ‘Food and Agriculture Organization’
FEOGA : Avrupa Tar msal Yönlendirme Fonu ‘Le Fonds Européen D'orientation Et De Garantie Agricole'
IACS : Entegre 0dare ve Kontrol Sistemleri ( 0ntergrated Admistration and Control System)
ICARDA : Kurak Bölgeler 0çin Tar msal Ara t rma Merkezi ‘International Center for Agricultural Research in the Dry Areas’
ICAC : Uluslararas Pamuk 0sti are Komitesi ‘Cotton Affairs Of 0nternational’
IFAD : Uluslar Aras Tar msal Kalk nma Fonu ‘International Fund for Agricultural Development’
KOB : Kat l m Ortakl Belgesi
LPIS : Arazi Parsel Tan mlama Sistemi ( Land Parcel 0dentification System) MGM : Maksimum Garanti Edilen Miktar
OECD : Ekonomi 0 birli i Ve Geli me Te kilat ‘Organization Economic Coparation Devolopment’
OIE : Uluslararas Hayvan Hastal klar Ofisi ‘Organisation For Animal Health’
OIC : 0slam Konferans Te kilat ‘Organization of the Islamic Conference’
OILB : Uluslararas Biyolojik Mücadele Te kilat ‘International Organization for Biological Control of Noxious Animals and Plants’
OTK : Ortak Tar m Komitesi OTP : Ortak Tar m Politikas
OIE : Uluslararas Hayvan Hastal klar Ofisi ‘Organisation For Animal Health’
TAPDK Tütün Mamulleri ve Alkollü 0çkiler Piyasas Düzenleme Kurumu TKB : Tar m ve Köy 0 leri Bakanl
TMO : Toprak Mahsulleri Ofisi TU K : Türkiye 0statistik Kurumu
UNDP : Birle mi Milletler Kalk nma Program ‘United Nations Development Program’
UP : Ulusal Program
WB : Dünya Bankas ‘World Bank’
WFP : Dünya G da Program ‘World Food Programme’
WHO : Dünya Sa l k Te kilat ‘World Health Organization’
EK L L STES
EK L1: Dünya Bu day Üretiminde Önemli Üretici Ülkelerin Ald Paylar...31
TABLOLAR
Tablo 1: Dünya Bu day Ekilen Alan , Üretimi ve Verimi ...………...30
Tablo 2: Dünyada Bu day Üretiminde Önde Gelen Ülkeler ...……...…………...31
Tablo 3: Y llar itibariyle Bu day Ekim Alan , Üretim ve Verimi ………..32
Tablo 4: Bölgelere Göre Bu day Üretimi……… ………...33
Tablo 5: Türkiye’nin Y llar 0tibariyle Bu day D Ticareti……… ………...33
Tablo 6: Dünya Arpa Üretim ...……….…………..36
Tablo 7: Dünya Arpa 0hracat ve Ba l ca 0hracatç Ülkeler ...………...37
Tablo 8: Dünya Arpa 0hracat ve Ba l ca 0hracatç Ülkeler………...37
Tablo 9: Türkiye Arpa Ekim Alan , Üretim ve Verimi...…...……….…...…...38
Tablo10: Türkiye’de M s r Arz ve Kullan m ………...41
Tablo11: Türkiye’de Y llara Göre Çeltik Ekim Alan , Üretimi ve Verimi………...44
Tablo12: Dünya F nd k Üretimi………...49
Tablo13: Türkiye’de Tütün Ekim Alan Üretim ve Verim………...53
SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Özeti
Tezin Ba*l':' :“Avrupa Birli i Sürecinde Türkiye’de Tar msal Verimlili in Analizi”
Tezin Yazar': Burak TERVANLI Dan'*man: Prof. Dr. Adem U+UR
Kabul Tarihi: 18.10.2007 Sayfa Say's': X0 (ön k s m) + 122 (tez)
Anabilim Dal': Çal ma Ekonomisi ve Bilim Dal': Sosyal Siyaset Endüstri 0li kileri
Bir ülkenin ekonomisinin sa l kl bir yap da sürdürebilmesi için, o ülkeye ait çe itli etkenlerin bulunmas gerekmektedir. Bir tar m ülkesi olan yurdumuzda bu aç dan bak ld nda tar m, ekonominin en önemli belirleyicisidir. Tar msal verimlili imizi art rma yönünde yap lan her türlü çal man n do rudan ülke ekonomisine ve ülke istikrar na olumlu etkisi görülmektedir. Bu yüzden ülkemizde tar msal verimlili in analizi Avrupa Birli ine uyum sürecinde son derece önem arz etmektedir.
Bu uyum sürecinde, tar m politikalar m z önemli de i iklikler göstermektedir. Bu yeni döneme uyum sa lama ba ar s , süresi verimin artmas ve sürdürebilir olmas aç s ndan çok önemlidir. Bu süreçte tar m, g da güvenli i gibi alt ba l n yer ald 35 ayr alt ba l k alt nda toplanm t r. Bu sürecin ba ar yla gerçekle mesi için baz düzenlemeler yap lmal d r. Tar ma dayal sanayi ve di er sanayi dallar n n öncelikle sektörel sonrada bölgesel te vik edilerek ve tutarl bir tar m master plan yap lmas gerekmektedir.
Bu çal man n birinci bölümünde Avrupa Birli i’nde tar m sektörü ve bu sektörde uygulanan politikalardan bahsedilmi tir. 0kinci bölümde Avrupa Birli i sürecince Türkiye tar m kar la t rmal olarak incelenerek ve bu süreçte yürütülen projelerden ve yap lan antla malardan bahsedilmi tir. Üçüncü bölümde ise verimli in tan m yap lm art r lmas için yap lmas gerekenlerden bahsedilmi ve verimlili in önemi vurgulanm t r.
Sonuç olarak çal mada Avrupa Birli i’nde tar m sektörü ve bu sektörde uygulanan politikalardan bahsedilmi tir, Avrupa Birli i sürecince Türkiye tar m kar la t rmal olarak incelenerek ve bu süreçte yürütülen projelerden ve yap lan antla malardan bahsedilmi ve verimli in tan m yap lm art r lmas için yap lmas gerekenlerden bahsedilmi ve verimlili in öneminden bahsedilmi tir.
Anahtar Kelimeler: Verimlilik, Avrupa Birli i, Ortak Tar m Politikas
Sakaya University Insitute of Science Abstract of Master’s/PhD Thesis
Title of Thesis: Entegration way to the European Union Turkey’s Agriculturel Productivity Ana Analysis
Author: Burak TERVANLI Supervisor: Prof. Dr. Adem U+UR
Date: 18.10.2007 Nu. of pages: X0 (pre text) + 122 (main body)
Department: Labour Economics Subfield: Social Politics And 0ndustrial Relations
To have a continious wealthy economy of a country, there should be some various factors related to this country. As an agricultural country, when we look in this perspective, agricultrue is one of the most determining factor of economy of our country. It can be seen that all kind of studies for increasing the agricultural efficiency of our contry, have a ditectly positive effect of a country’s economy and stability.
That’s why analysis of agricultural efficiency in our country is so important for European Union harmonisation process.
In this harmonisation process, our agricultural policies show important differences. The effectiveness of harmonisation and the duration of this process are very important factors for increasing efficiency and for sustainability. In this process agriculture is collected where 35 differrent subtitles like food security settled.
There should be made some arrangements to make this proccess efficient.Industrial sectors which leaning against agriculture and other industrial sectors should be encouraged first on a sectorial and later ona regional basis and should be made a consistent master plan.
First part of this study includes European Uninon agricultureal sector and the the policies adhibited in this sector. Second part includes Turksih agriculture in European process with a comparative analysis and dealing with projects, aggrements related in this process. And third part includes the definiton of effectiveness, things should be done to increase the effectiveness and emphasize the importance of the effectiveness.
As a conclusion, this study includes agricultural sector in European Union and policies applied in this sector.
Turkish agriculture in European process with a comparative analysis, projects, aggrements related in this process, definiton of effectiveness, things should be done to increase the effectiveness and emphasize the importance of the effectiveness.
KEY WORDS: Productivity, European Union, Cammon Politics
G R
Çal'*man'n Önemi:
Ülkemizde 2000’li y llar n ba ndan beri devam eden verimlili i art rma çal malar , tar m ekonomisinde belirsizli i ortadan kald rm i letmelerin ufkunu geni letmi ve uzun dönemli planlar yapmay olanakl hale getirmi tir. Ba ta üretim ve tüketim kararlar olmak üzere verimlilik ekonominin önemli bir aktörü haline gelmi , sadece ekonomik alanda de il siyasi ve kültürel alanlarda da sonuçlar do urmu tur. Verimlili in en önemli etkilerinden biride çal ma kültürü ve i letmeler üzerinde olmu tur. Verimlilik i letmeleri do rudan etkilemekte olup zaman içersinde özellikle Avrupa Birli ine uyum sürecinde verimlili i art rma yönünde mekanizmalar geli tiren bir yap ya bürünmesine neden olmu tur. Son y llarda artan çal malarla planlama, verimlilik, pazarlama, yat r m gibi konular üzerinde durulmas tar msal verimlili imizin artmas na neden olmu tur. Avrupa Birli i sürecinde her gün daha da artan rekabet ortam tar msal i letmelerin varl klar n sürdürebilmelerini güçle tirmektedir. Bu tar msal rekabet ortam na uyum sa layabilmek ancak tar msal i letmelerin kendilerini sürekli yenileyebilmeleri ve geli tirebilmeleriyle mümkündür.
Avrupa Birli i süreci ile yeni bir döneme giren ülkemizde tar msal i letmeler eski al kanl klar n terk etmeli ve uyum sürecine uygun bir anlay benimsemelidir.
Çal'*man'n Amac':
Bu çal ma tar msal verimlilik için yap lamas gerekenlerin neler oldu unu anlatmaya çal an bir çal mad r. Türkiye’nin günümüzdeki tar msal yap s hakk nda bilgi verilmi ayr ca tar msal verimlili i art rmaya yönelik Avrupa Birli i uyum sürecideki projelerden bahsedilmi tir. Tar msal verimlili i art rmayla hem daha kaliteli, hemde daha fazla tar msal ürün elde edilir. Dünya nüfusunu gün geçtikçe art günümüzde önemi büyük olan g da, giyim gibi sektörler tar msal ürünlere ihtiyaç duydu undan tar msal verimlili in önemi anla lmaktad r. Bu çal mada kar la lan sorunlar ve bunlar n çözümü üzerine tespitler yap lm t r. Bu çal man n amac , tar msal verimlilik gibi ülkeler için son derece önemli olan bir konuda hakk nda yap lmas gerekenleri s ralay p, bu tar msal verimlilik kriterlerini
Avrupa Birli i mevzuat ile sorunlar n çözümü ve gelecekteki muhtemel geli meler hakk nda bilgi vermektedir.
Çal'*man'n Kapsam':
Çal ama 3 ana bölümden olu maktad r. Bu çal man n birinci bölümünde Avrupa Birli i’nde tar m sektörü ve bu sektörde uygulanan politikalardan bahsedilmi tir. 0kinci bölümde Avrupa Birli i sürecince Türkiye tar m kar la t rmal olarak incelenerek bu süreçte yürütülen projelerden ve yap lan antla malardan bahsedilmi tir. Üçüncü bölümde ise verimli in tan m yap lm art r lmas için yap lmas gerekenlerden bahsedilmi ve verimlili in önemi vurgulanm t r
BÖLÜM 1: AVRUPA B RL N’DE TARIM
1.1. Tar'm'n Önemi
Tar m n sorunlar n n çoklu u ve çe itlili i nedeniyle tar m politikas u ra alanlar da çok geni tir. Burada söz konusu olan kamu ç karlar n ilgilendiren ekonomik, sosyal veya teknik içerikli tüm tar msal sorunlard r. Tar m ürünlerinin üretimini planlamak ve düzenlemek, tar m kesimindeki üretim faktörlerinden en rasyonel ekilde yararlanmak, k rsal kesimde ya ayan ve tar m alan ndan geçimini sa layanlar n her türlü ihtiyaçlar n kar layabilmek için çözüm yollar aramak, ülke ekonomisinin kalk nmas nda tar m n katk s n art r c önlemler getirmek gibi konular tar m politikas n n hedefleri aras ndad r.
Uluslararas tar m politikalar , dünya tar msal üretimi içindeki yerleri, piyasalara katk lar veya sermaye piyasalar ndaki önemleri ile Dünya tar m ekonomisini etkileyecek ekilde ülkelerin yapt uluslararas anla malara dayal olarak olu turulan politikalard r. Bu politikalar ile dünyada tar m n ve tar m ürünleri ticaretinin geli tirilmesi ve tar mla ilgili alanlarda üretici veya tüketici olarak söz sahibi olan ülkelerin refah n art rmaya hizmet edecek ekilde, dünyadaki ekonomik olaylar n olu umuna katk da bulunulmakta ve ulusal politikalar yönlendirilmektedir.
Uluslararas tar m politikas kararlar ya uluslararas kurulu lar eliyle al nmakta ve uluslararas anla malara göre düzenlenmekte ya da bölgesel baz birle meler çerçevesinde yürütülmektedir. Uluslararas kurulu ve anla malar çerçevesinde izlenen politikalar, genelde bütün ülkelerin kat l m na aç kken, bölgesel birle meler belirli bölgelerde yer alan veya belirli ekonomik sistemlere ba l ülkeler aras nda kurulmu ekonomik birle melerdir.
Bölgesel birle meler dünya ülkelerinin önemli bir k sm n kapsamad için, yarar ancak anla maya kat lan ülkelerle s n rl d r. Fakat tüm dünya ülkelerini içine alacak anla malar n yap lmas ndaki güçlük ve bunlar n yetersizli i, bölgesel anla malardaki ba ar derecesinin daha yüksek olmas yla sonuçlanmaktad r.
AB’ne üye ülkelerde k rsal kalk nma politikalar n n uygulanmas için ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde dan ma mekanizmalar olu turulmu ve ilgili tüm kesimlerin karar alma ve uygulama süreçlerine aktif kat l m sa lanm t r. Basitle tirilmi ve daha kolay anla labilir yasalar temelinde haz rlanan ve yönetilen k rsal kalk nma programlar nda effafl k sa lanmas n n, programlar n izlenmesi, hesap sorulabilmesi ve sonuçlar n n de erlendirilmesi aç s ndan son derece önemlidir.
Günümüzde, dünyada gittikçe artan çevre kirlili i, ekolojik dengeyi ve ya ayan her türlü canl n n sa l n ciddi bir ekilde tehdit eder hale gelmi tir. Bu nedenle, dünyada insanlar n yeterli, dengeli, sa l kl ve ekonomik beslenmelerini sa lamak yan nda, do al dengenin korunmas için sadece koruma önlemlerinin al nmas yeterli olmayacak, kat l mc l k esas na dayanan sürdürülebilir kalk nman n temel al nmas gerekecektir. Bu amaçla, k rsal ekonomiye çok sektörlü ve entegre yakla m çerçevesinde k rsal alandaki iktisadi faaliyetlerin çe itlendirilmesi, yeni gelir kaynaklar n n ve istihdam olanaklar n n yarat lmas ile k rsal miras n korunmas konular na daha fazla önem verilmektedir.
Ekonomik kalk nmada tar m n rolü ülkenin geli mi lik düzeyine göre farkl l k göstermektedir. Azgeli mi ülkelerde tar m hâkim sektör konumundad r. Ekonomik kalk nmay ba latmak için gerekli altyap n n haz rlanarak, ülkedeki bölgesel piyasalar n ulusal piyasalara aç lmas gereklidir. Bu temel altyap lar n öncelikle yap labilmesi için gerekli finansman n sa lanaca sektör, nüfusun önemli bir bölümünü olu turan tar m sektörüdür (Karluk, 2002a, 189).
K saca; GSMH içindeki pay , imalat sanayine hammadde ve sanayi ile di er sektörlere i gücü sa lamas , ihracat potansiyeli, do rudan kendisinin olu turdu u istihdam olanaklar , di er ekonomik sektörlerin mal ve hizmetlerine pazar olu turmas , mal ve katma de er üretmeyi sürdüren dinami i ile g da güvencesini büyük oranda sa layan tar m n önemi büyüktür.
AB’de tar m n AB bütçesi ve mevzuat n n yakla k yar s ndan fazlas n kapsamas nedeniyle, tar m önemli bir sektördür. AB’de bu do rultuda ortak bir tar m politikas olu turmu ve çe itli organizasyonlar kurmu tur.
1.2. Ortak Tar'm Politikas'
0kinci Dünya Sava sonras ortaya ç kan k tl k endi esinin yan s ra, sava sonras nda Avrupa Birli i (AB) aktif nüfusunun çok önemli bir bölümünü olu turan tar m sektörü çal anlar n n gelir düzeylerinin korunmas ve üyelerin ulusal tar m politikalar aras ndaki farkl l klar n giderilmesi zorunlulu u Birli i, bir ortak tar m politikas olu turmaya yöneltmi tir. Bunun sonucunda 1962 y l nda, tüm üye ülkeler taraf ndan uyulmas zorunlu olan bir Ortak Tar m Politikas (OTP) benimsenmi tir. OTP, AB üyesi ülkelerin tar m politikalar n n gerek ekonomik gerek siyasi anlamda ortak bir çerçevede yönetilmesi esas na dayanmaktad r ve AB’nin ilk ortak politikas d r (www.diabk.gov.tr, 2007).
1.2.1. Amaçlar'
Avrupa Birli i Ortak Tar m Politikas , Birlik içerisinde tar msal üretimi ve verimlili i artt rmak, AB üreticilerine daha iyi bir ya am seviyesi yaratmak, tar msal ürün pazar n korumak ve dengede tutmak, tüketicilere uygun fiyatlarla tar msal ürünler sunabilmek amaçlar n gütmektedir (0ktisadi Kalk nma Vakf,1990).
Avrupa Birli i’nin kurucu antla mas olan Roma Antla mas ’n n 38- 47. maddeleriyle (Amsterdam Antla mas 32- 38. maddeleri) yasal çerçevesi belirlenen OTP’nin amaçlar 33. madde ile öyle s ralanm t r:
• Teknik ilerlemenin özendirilmesi, tar msal üretimin rasyonelle tirilmesi ve üretim faktörlerinin, özellikle i gücünün optimal kullan m n n ve verimlili inin art r lmas ,
• Tar msal nüfusun ya am düzeyinin, özellikle tar mda çal anlar n gelirinin art r lmas yoluyla yükseltilmesi,
• Piyasalarda istikrar sa lanmas ,
• Düzenli bir ürün arz n n garanti alt na al nmas ,
• Tar m ürünlerinin tüketicilere uygun fiyatlarla ula t r lmas n n sa lanmas d r.
1.2.1.1 lkeleri
OTP, bu amaçlara ula ma yolunda ‘tek pazar ilkesi’, ‘Topululuk tercihi ilkesi’ ve ‘ortak mali sorumluluk ilkesi’ olmak üzere üç ilkeye dayanmaktad r.
Tek Pazar lkesi: üye ülkelerde tar m ürünlerinin serbest dola m n engelleyen tüm k s tlamalar n kald r larak bir Tek Pazar olu turulmas n öngörmekte, bunun için ortak fiyat ve rekabet kurallar n , üye ülkelerde istikrarl bir döviz kurunu ve d pazarlara kar s n rlarda ortak bir korumay gerektirmektedir. Pazar bir bütün olarak ele alan bu ilke, birlik genelinde ayn ürünlere ayn fiyatlar n uygulanmas n öngörmektedir.
Topluluk Tercihi lkesi: Birlik içinde üretilen ürünlere öncelik tan nmas n amaçlamakta, bunun için AB tar m ürünlerinin ithalata kar korunmas n , ihracat n n ise sübvanse edilmesini gerektirmektedir.
Ortak Mali Sorumluluk lkesi: OTP'ye ili kin tüm harcamalar n Birlik üyeleri taraf ndan ortakla a üstlenilmesini amaçlamaktad r. Bu ba lamda Nisan 1962'de AB bütçesinde Tar msal Yönlendirme ve Garanti Fonu (FEOGA) olu turulmu tur. OTP’nin gerektirdi i fonlar, üye ülkelerce birlikte sa lan r. Bu politikan n sonucunda elde edilen gelirler, Birli in özkayna n olu turur (www.diabk.gov.tr, 2007).
Ortak Tar m Politikas (OTP), belirlenen ortak fiyatlar n korunmas amac yla olu turulmu çe itli kurallar çerçevesinde i leyen geni kapsaml bir mekanizmaya sahiptir. OTP'nin fiyat ve pazar mekanizmalar n n belirlenmesi tümüyle Birli in yetkisindedir. Karar alma sürecinde Komisyon yasa taslaklar n haz rlaman n yan s ra, piyasalar n denetlenmesi ve gerekti inde de i iklik yap lmas ndan sorumludur. Konsey, Komisyon'un kendisine iletti i yasa tasar lar üzerine karar almadan önce Parlamento'ya dan maktad r. OTP'ye ili kin zorunlu harcamalar n miktar ve içeri inin belirlenmesinde ise son söz Konsey'e aittir.
Ortak tar m politikas n n dayana , Topluluk içi ticaretin önündeki engelleri kald ran ve d s n rlarda ortak koruma yaratan Ortak Piyasa Düzenlemeleri’dir. Günümüzde Birlik tar m üretiminin tamam na yak n ortak düzenlemeler taraf ndan organize edilmektedir. Her Ortak Piyasa Düzeni’nin yürütülmesi, söz konusu ürünle ilgili temel tüzük taraf ndan tan mlanan ve Konsey taraf ndan kabul edilen farkl mekanizmalar arac l yla gerçekle tirilir (www.diabk.gov.tr, 2007).
Tar m ürünleri fiyatlar n n dü mesi ve üreticilerin gelir düzeyinin azalmas n engellemek amac yla 1962 y l ndan bu yana Ortak Piyasa Düzenlemeleri kapsam nda yer alan ürünler için her y l ortak fiyatlar saptanmaktad r. Genel olarak, fiyatlar ortak tar msal pazarda üç rol oynar: Üretime k lavuzluk etmek, müdahale mekanizmalar n harekete geçirmek ve ortak d korumay sa lamak. Ortak Piyasa Düzenlemeleri, Avrupa tar msal ürünler pazar n dünya pazar ndaki büyük dalgalanmalara kar korumu tur. Ayr ca ola an dönemlerde arz düzenleme, fazladan kurtulma ya da arz çe itlendirme politikas yla piyasa istikrar sa lam ; kriz zamanlar nda ise ithalat ya da ihracat yasaklar , üretimin bir k sm n n piyasadan çekilmesi veya üretim faktörlerinin azalt lmas gibi önlemlere ba vurmu tur (www.diabk.gov.tr, 2007).
1.2.2. OTP’nin Geli*imi
OTP’de ilk köklü ve kapsaml reform 1992 y l nda gerçekle tirilmi , çiftçiye sa lanan desteklerin, fiyat desteklerinden çok, çiftçinin mevcut gelir düzeyini sürdürmesine imkân sa layacak ekilde do rudan yard mlar, çevrenin ve k rsal peyzaj n korunmas ile ilgili ödemeler, k rsal kalk nma te vikleri ve geçi dönemi düzenleme yard mlar eklinde yap lmas öngörülmü tür.
Gündem 2000 çerçevesinde gerçekle tirilen OTP reformu, bugünkü düzenlemelerin temelini olu turmaktad r. Gündem 2000, destekleme fiyat sistemi yerine, do rudan ödemelere ve k rsal kalk nma politikalar na yönelerek 1992 reformunu daha köklü ve yayg n hale getirmeyi amaçlam t r. Gündem 2000 ile geni leme sürecinde, özellikle, destekleme fiyat politikas yoluyla yap lan tar msal harcamalar daha çok k smay amaçlayan, telafi ödemelerine, yap sal politikalara, sosyal politikalara, bölgesel politikalara
ve çevre politikalar na a rl k veren bir reform sürecine girilmi tir. www.diabk.tar m.gov.tr 2007).
2003 y l Haziran ay nda OTP’de yeni reformlara gidilmi tir. Yeni reformlar n temel unsuru, 2005’ten itibaren, çiftlik ba na üretimden ba ms z tek bir do rudan ödemenin ba lat lmas d r. Üretim ile sübvansiyonlar aras ndaki ba n kopar lmas ile AB çiftçilerinin daha rekabetçi ve piyasa merkezli hale gelmesi ve gerekli gelir istikrar n n da sa lanmas öngörülmü tür. Bu ödemelerinin verilmesi, çapraz uyum olarak adland r lan, çevre, g da güvenli i, hayvan ve bitki sa l , hayvan refah standartlar ve çiftçiler için mesleki güvence gibi konularda belirli gerekliliklerin yerine getirilmesi ko uluna ba lanarak, bu konulara verilen önem art r lm t r (Ertu rul, 2001).
Bir di er önemli reform, k rsal kalk nman n güçlendirilmesidir. Bu amaçla, modülasyon olarak adland r lan, büyük çiftliklere yap lan do rudan ödemelerde indirim yoluyla piyasa desteklerine ayr lan kaynaktan k rsal kalk nmaya kaynak aktar larak, daha fazla fon elde edilmesi yöntemi benimsenmi tir. Ayr ca, k rsal kalk nma önlemleri daha da geni letilmi tir.
Reformla, genel olarak piyasa desteklerinin dü ürülerek yerine do rudan ödemelerin verilmesine yönelik olarak birçok tar msal ürün için ortak piyasa düzenlerinde ayarlamalar yap lmas da kararla t r lm t r. ( TCZB, 2005 Zirai ve ktisadi Rapor).
1.3. Ortak Tar'm Politikas'n'n Finansman' (FEOGA )
Tar m sektöründe meydana gelebilecek olas fiyat istikrars zl klar , tar m sektöründe çal anlar n gelirlerinde önemli dalgalanmalara yol aç yor ve dolay s yla tar m ürünleri arz fiyat de i ikliklerine kar hassas hale geliyordu. Bu durumun yol açabilece i olumsuzluklar n giderilmesi için piyasalara müdahale edilmesi ve müdahaleden istenen sonuçlar n al nmas için de ortak mekanizmalar ve ortak bir politika olu turulmas zorunlu oldu.
Avrupa Tar msal Garanti ve Yönlendirme Fonu ad verilen fon ile AB Ortak Tar m Politikas n n uygulamaya geçirilmesi ve bu konuya kaynak aktar lmas amaçlanmakla
birlikte AB üyesi ülkelerdeki tar m politikalar n n yönlendirilmesi de amaçlanm t r (www.diabk.gov.tr, 2007).
1.3.1. Feoga’n'n Yap's' Ve Bölümleri
Garanti Bölümü: FEOGA’n n Garanti Bölümü fiyat destekleri dâhil, OTP’nin i leyi mekanizmalar ile kalk nmada öncelikli yöreler d ndaki k rsal kalk nma önlemleri, baz veterinerlik ve tar msal yay m harcamalar n kapsar. Zorunlu harcamalar, Garanti Bölümünün tamam , Yön verme Bölümünün bir k sm , bal kç l k alan ndaki harcamalar ve geli mekte olan ülkelere yap lan yard mlar içerir. AB bütçesinin ¾ ünü olu turan bu harcamalar için son söz AB Konseyinindir.
Garanti Bölümü Ortak Piyasa Düzenleri çerçevesinde yap lan harcamalar n finansman nda kullan l r. 2002 y l nda Garanti Bölümü, Topluluk Bütçesinin % 45,6’s n ; 2003 y l nda Topluluk bütçesinin yakla k % 44,9’unu, FEOGA bütçesinin ise %89’5 ini kapsamaktad r.
1.3.2. Finanse edilen Faaliyetler
• 0hracat 0adeleri
• Müdahale al mlar
• Müdahale Kurulu lar n n baz maliyetleri
• Do rudan ödemeler
• Fiyat Destekleri
• Pazar mekanizmalar na ili kin harcamalar
• Belirli K rsal Kalk nma önlemleri
Do:rudan Ödemeler: Bu destekler; ürün ve girdi fiyatlar na, piyasan n i leyi ine do rudan bir müdahale olmaks z n, tar msal üreticilere yönelik olarak yap lan geri dönü süz gelir transferleridir. Böyle bir uygulaman n yararlar , fiyat deste i sa lanan
ürünlerin a r derecede üretilmesini önlemek, tar m kesimine yap lan do rudan gelir deste inin çiftçinin istekleri do rultusunda kullan m na olanak tan mak, çiftçinin hangi ürünü üretece ine piyasa ko ullar na bakarak karar vermesini sa lamak ve küçük çiftçilere do rudan gelir deste i sa layarak k rsal alanda sosyal dengenin sa lanmas na katk da bulunmak olarak özetlenebilir. Bu ödemeler, tar msal üretimle i tigal eden ve kay t alt na al nan çiftçilere, i ledikleri tar m alanlar n n büyüklü ü dikkate al narak yap lan ödemelerdir. Komisyon, 2004 y l ndan ba lamak üzere 2013 y l na kadar yay lan on y ll k bir süre içerisinde yeni üye ülkelere Toplulukta uygulanmakta olan do rudan ödeme sisteminin yerle tirilmesi yakla m n önermi tir. Buna göre, 2004 y l nda üye ülkelerde verilen do rudan desteklerin %25’i, 2005’te %30’u, 2006’da %35’i verilecek, 2006’dan sonra ba layacak ikinci dönemde bu oranlar gittikçe artt r larak 2013’de Toplulukta verilen deste in tamam yeni üyelerde uygulanacakt r ( www.diabk.gov.tr ,2007).
hracat iadeleri: Topluluk tar m ürünleri fiyatlar genelde dünya fiyatlar ndan yüksektir.
Aradaki bu fark ortadan kald rmak amac yla, üye olmayan ülkelere yap lan ihracatlarda, Topluluk ihracatç lar na bir ihracat iadesi ödenmektedir. Söz konusu iadeler 1 Haziran 1967’den itibaren FEOGA Garanti Bölümü’nce finanse edilmektedir.
Müdahale al'mlar': Ortak Tar m Politikas düzenlemeleri kapsam nda istikrarl fiyatlar, gelir ve dengeli bir Pazar için piyasaya yap lan müdahaleler de FEOGA Garanti Bölümü taraf ndan kar lan r. Bu müdahaleleri yapmakla görevlendirilmi olan Müdahale Kurulu lar n n bu i lemleri yaparken kar la t klar baz maliyetleri de FEOGA Garanti Bölümünce kar lanmaktad r. Do rudan ödemeleri de kapsayacak ekilde; fiyat destekleri ve pazar mekanizmalar na ili kin tüm harcamalar Garanti Bölümü içinde yer almaktad r.
1992 y l na gelene dek, harcamalar n büyük ço unlu unu müdahale al mlar , depolama giderleri, ihracat iadeleri gibi ürünlere fiyat deste i sa layan harcamalar olu turmaktayd . 1992 Mac Sharry reformundan sonra, bu tür önlemlerin Garanti Bölümü içindeki pay hayli azalarak, çiftçilere do rudan gelir deste i eklindeki tutarlar daha fazla paya sahip olmaya ba lam t r. Ayr ca 1992 y l nda olu turulan Mac Sharry reformlar sonucu, belirli k rsal kalk nma tedbirleri için yap lacak harcamalar da Garanti Bölümü kapsam na al nm t r.
Gündem 2000 reformu ile tek bir Tüzük olarak birle tirilen k rsal kalk nma önlemleri de 2000 y l ndan itibaren Garanti Bölümünden kar lanmaktad r ( www.diabk.gov.tr, 2007).
Fiyat Deste:i al'mlar': Tar m ürünleri fiyatlar n n belirli bir de erin alt na dü mesini engellemek ve üreticilerin gelir düzeyini yükseltmek amac yla gerçekle tirilmektedir.
Birlikteki fiyat destekleri çok çe itlidir.
1.3.3.Yön verme Bölümü:
Yön verme Bölümü, Avrupa Birli i Ortak Tar m Politikas kapsam nda yap sal politika önlemleri ve Garanti Bölümünce kapsanmayan belirli k rsal kalk nma tedbirlerini finanse etmektedir ayr ca üye ülkelerin tar msal yap lar n n geli tirilmesi amac yla altyap ve yat r mlar proje baz nda desteklenir. Yön verme Bölümü, Yap sal Fonlar çerçevesinde Hedef 1, Hedef 5a, Hedef 5b ve Hedef 6 kapsam nda gerçekle tirilecek projelerin finansman nda kullan l r.
Hedef 1: Kalk nmada geri kalm bölgelerin yap sal uyum ve geli mesinin desteklenmesi içindir.
Hedef 5a: Tar m ve Ormanc l kta üretim ve i leme yap lar n n düzenlenmesi içindir.
Hedef 5b: K rsal alanlarda ekonomik çe itlili in te vik edilmesi içindir.
Hedef 6: Nüfus yo unlu u az olan bölgelerin yap sal düzenlemelerinin ve kalk nmas n n desteklenmesi içindir.
Bu hedeflerden örne in 5a sadece FEOGA Yön verme Bölümünün ilgi alan na girerken, di erleri di er ba ka baz yap sal fonlar n kapsam na da girmektedir. 1988 y l ndan itibaren söz konusu fonlar aras nda koordinasyon sa lanmas önem ta maya ba lam ve bu yönde bir karar al nm t r.
Mac Sharry Reformu ile belirlenen hedef alanlar Gündem 2000 ile 3’e indirilmi tir. Buna göre Hedef 1 denen bölgeler ki i ba na geliri, AB ortalamas n n %75’inin alt nda olan bölgeleri kapsamaktad r ve sadece FEOGA Yön verme Bölümü taraf ndan finanse edilir.
Hedef 2 Bölgeleri: yap sal güçlüklerle kar kar ya olan ve tar mda çal an nüfusun toplam nüfusa oran , AB ortalamas n n 2 kat ve i sizlik oran son 3 y l içinde AB ortalamas n n üstünde olan bölgelerdir ve Söz konusu bölgeler FEOGA ve di er yap sal fonlar taraf ndan desteklenmektedir.
Hedef 3 Bölgeleri 0lk 2 Hedef Bölgede yer almayan bölgeleri kapsar ve e itim, ö retim ve istihdam konular nda üye devletlere destek verir.
Garanti ve Yön verme bölümleri aras ndaki temel fark, Yön verme Bölümü finansman na üye ülkelerin de do rudan kat lmalar d r. Topluluk bütçesi Garanti Bölümü harcamalar n do rudan kar larken Yön verme Bölümü harcamalar na k smen kat l r.
1999 Berlin Zirvesi’nde getirilen yeni düzenlemeler ile k rsal kalk nma önlemleri, veterinerlik harcamalar ve Aday Ülkelerin Tar m ve K rsal Kalk nma 0çin Özel Kat l m Program ’na (SAPARD)yapt klar harcamalar FEOGA kapsam na al nm t r.(
www.diabk.gov.tr ,2007).
1.4.Ödeme Kurumlar'
Ödeme Kurumlar , AB üyesi ülkelerde, genellikle Tar m Bakanl bünyesinde görev yapan ve AB mevzuat esaslar na göre (1663/95) “Ödeme Kurumu (Paying Agency)” olarak belirlenmi Kurulu lard r. Ödeme Kurumlar üye devletlerde Ortak Tar m Politikas n n (OTP) yürütülmesi için ayr lan finansman n kullan lmas n sa larlar.
OTP harcamalar , 2005 y lana kadar FEOGA (Avrupa Tar msal Garanti ve Yön verme Fonu) Garanti ve Yön verme bölümlerinden gerçekle tirilmekteydi. 2005 y l nda OTP’nin finansman ile ilgili 1290/2005 say l Komisyon tüzü ü ç km ve FEOGA, EAGF (Avrupa Tar msal Garanti Fonu) ve EAFRD (Avrupa Tar m ve K rsal Kalk nma Fonu) olarak ikiye ayr lm t r. OTP harcamalar EAGF k sm ndan, k rsal kalk nma harcamalar EAFRD k sm ndan finanse edilmektedir. EAGF k sm ndan yap lan harcamalar, hak sahiplerine üye ülkelerdeki ödeme kurumlar yoluyla ödenmektedir (www.diabk.tar m.gov.tr,2007).
Ödeme kurulu lar taraf ndan yap lan ödemeler u ekildedir:
• Do rudan gelir ödemeleri,
• 0hracat geri ödemeleri,
• Müdahale al mlar ,
• K rsal Kalk nma önlemleri ile ilgili ödemeler
• Baz durumlarda, Bal kç l kla ilgili destekler.
1.4.1. Ödeme Kurumunun Akreditasyonuna li*kin Üst Kurumlar
• Yetkili Otorite
• Sertifikasyon Kurumu
• Koordinatör Kurum
Yetkili Otorite: Her üye devlette Ödeme Kurumlar ile ilgili olarak yetkili bir otorite olu turulur. Bu makam Bakan/Bakanlar veya Müste arl k seviyesindedir. (Tar m Bakan veya Müste ar )
Yetkili Otorite Ödeme Kurumlar n n akreditasyonunu vermek, izlemek veya bu hakk n onlardan geri al nmas gibi geni yetkilere sahiptir.
Sertifikasyon Kurumu: Sertifika Kurumu; Ödeme Kurumunun d nda yap lanm , ba ms z bir kurumdur. Ödeme Kurumunun y ll k hesaplar n ve i leyi tarz n uluslararas standartlara göre denetler ve sonuçlar rapor halinde Yetkili Otoriteye iletir.
Sertifika Kurumu; baz AB ülkelerinde Say tay gibi resmi bir kurum, baz lar nda ise Price Water House gibi özel sektör kurulu lar olabilmektedir ( www.diabk.gov.tr ,2007).
Koordinatör Kurum:
Bir ülkede birden fazla Ödeme Kurumu olmas durumunda AB mevzuat na göre bir Koordinatör Kurum kurulmas gerekmektedir. Koordinatör Kurumun ba l ca 2 temel görevi bulunmaktad r.
1. Ülke çap nda mevcut Ödeme Kurumlar na ili kin bilgileri Komisyona iletmek üzere bir araya getirip düzenlemek,
2. Sertifika Kurumunun y ll k raporlar ile AB Komisyonunun raporlar na istinaden, Ödeme Kurumuna akreditasyon verilmesi, akreditasyonun devam ettirilmesi veya geri al nmas hususlar nda Yetkili Otorite’ye öneride bulunmakt r.
1.4.2. Ödeme Kurumlar'n'n Bünyelerinde Bulunmas' Gereken Birimler Ödeme kurulu lar n n bünyelerinde sahip olmas gereken 5 birim u ekildedir:
• Ödeme yapmaya yetkili birim (banka i levi)
• Ödemelerin yönetimi ile ilgili birim
• Muhasebe birimi
• 0ç denetim (tefti ) birimi
• Teknik hizmetler birimi
1.5. Üye Ülkelerdeki Ödeme Kurumlar'
Üye Devletlerin Ödeme Kurumlar n n idari yap lar ve uygulamalar ülkeden ülkeye farkl l k göstermektedir. Üye Devletler taraf ndan akredite edilen Ödeme Kurumlar n n say s Komisyon’a dan ld ktan sonra üye devlet taraf ndan belirlenmektedir.
Baz ülkelerde tek bir ödeme kurumu mevcutken, baz ülkelerde her bir ürün grubu veya bölgeye göre ödeme kurumlar olu turuldu u için çok say da ödeme kurumu bulunmaktad r. Baz ülkelerdeki ödeme kurumlar , do rudan gelir ödemeleri, ihracat geri ödemeleri ve müdahale al mlar fonksiyonlar n n tümünü yerine getirir. Baz ülkelerde ise her bir fonksiyon ayr bir ödeme kurumu taraf ndan yerine getirilmektedir ( www.diabk.gov.tr ,2007).
1.5.1 AB’deki Ödeme Kurumlar'n'n Farkl' Say'da Olmalar'n'n Nedenleri
• Her ülkenin co rafi büyüklü ü, nüfusu, tar msal yap s birbirinden farkl d r.
• Her ülkede uzun y llard r geleneksel ürünlerle ilgilenen ihtisasla m kurumlar mevcuttur.
• AB taraf ndan son giren 10 yeni üye ülkeye, müdahale al mlar , ihracat geri ödemeleri, DGD ödemeleri, k rsal kalk nma tedbirleri ve di er tüm önlemlerden sorumlu ülke çap nda tek bir ödeme kurumu kurulmas önerilmi tir. Bu uygulama EAGF ve EAFRD’nin kontrolünü ve koordinasyonunu kolayla t racakt r.
• 9 yeni üye ülkede tek bir ödeme kurumu kurulmu , istisna olarak tar msal büyüklü ü nedeniyle Polonya’da 2 adet ödeme kurumu olu turulmu tur.
• Avrupa Birli i’nin en önemli tar msal üretici ülkesi olan Fransa’da 13 tane ödeme kurumu olmas na kar n, koordinasyon zorluklar nedeniyle 3’e indirgeme çal malar devam etmektedir.
• Fransa’daki ödeme kurumlar n n say s n azaltma çal malar önderli inde, di er eski üyeler de bu konuda çal malar yapmaktad r (www.diabk.gov.tr, 2007).
1.5.2. D'* li*kiler Ve Avrupa Birli:i Koordinasyon Dairesi Bünyesinde Yürütülen Ödeme Kurumu Çal'*malar'
0lgili kurumlardan gelen görü ler do rultusunda, Ödeme Kurulu lar ve Türkiye’deki alternatiflere ili kin geni kapsaml bir rapor haz rlanm t r. 2003 Y l Revize Ulusal Program nda yer alan ilgili AB tüzüklerinin pek ço u Türkçeye çevrilmi tir. Tar m ve K rsal Kalk nma Ödeme Kurumu’nun (IPARD Ajans ) kurulmas na ili kin kanun tasar s haz rlanm t r (Göktürk, 2003).
Ödeme Kurumu Alt Çal ma Grubu, Tar m ve K rsal Kalk nma Destekleme Kurumunun kurulmas konusunda “K rsal Kalk nma Alt Çal ma Grubu” ile birlikte çal makta ve 2006 y l IPARD Ajans n n Kurulmas projesi kapsam nda çal malar devam etmektedir (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas ,2005 Zirai ve 0ktisadi Rapor).
1.6. Entegre dare Ve Kontrol Sistemi (IACS)
Entegre 0dare ve Kontrol Sistemi (IACS – Integrated Administration and Control System), Avrupa Birli i’nin FEOGA kapsam nda yapt do rudan yard mlar n da t m nda ve kontrolünde, yanl l klar ve usulsüzlükleri önlemek üzere kullan lan bir sistemdir.
Entegre 0dare ve Kontrol Sistemi çiftçiye verilen desteklerin kontrolünün bir arac olmas n n d nda tar m arazilerinin belirlenmesi, çiftçi ile ilgili bilgilere eri imin sa lanmas ve hayvanlar n kay t alt na al nmas gibi birçok alanda da fayda sa lamaktad r.
( www.diabk.gov.tr ,2007)..
IACS, a a daki bile enlerden olu maktad r:
a) Bilgisayarl bir veritaban
b) Tar msal parseller için bir tan mlama sistemi
c) Ödeme izinlerinin tan mlanmas ve kayd için bir sistem d) Yard m ba vurular
e) Entegre bir kontrol sistemi
f) Bir yard m ba vurusu bildirimi yapan her bir çiftçinin kimliklerini tutan tek bir sistem
g) Hayvan kimlik ve kay t sistemi 1.6.1. AB’deki Durum
Entegre 0dare ve Kontrol Sistemi (IACS), FEOGA – Garanti harcamalar n n kontrolünün ana arac d r. Hatal bildirimleri saptamak ve düzeltmek için tüm ba vurularda otomatik idari kontroller yerine getirilmektedir. Her y l, alt milyon kadar yard m ba vurusu IACS taraf ndan i leme sokulur ve kontrol edilir.
1.6.2. Türkiye’deki Durum
Türkiye’de IACS’ n kar l bir sistem bulunmamaktad r. Ancak 2001 y l nda ba lat lan Çiftçilere Do rudan Gelir Deste i - Arazi ve Çiftçi Kay t Sistemi Projesi kapsam nda, de i ik kararname ve tebli ler ile çiftçilere do rudan gelir deste i uygulamas na ba lanm t r. Uygulama kapsam nda ba vuruda bulunan çiftçilerin kayd , çiftçi ba vurular ve bu ba vurular n idari çapraz kontrolleri gibi baz düzenlemeler, IACS’nin temel unsurlar ile benzerlikler ta maktad r. Bu benzerliklere ra men, do rudan gelir deste inin, ba vuruda bulunulan arazinin ekili olmas ko uluyla, ba vuruda bulunan bütün çiftçilere verilmesi, yard m oranlar nda ürüne göre herhangi bir ayr ma gidilmemesi ve ba vuruda bulunulan arazide beyan edilen ürünün gerçekte yeti tirilip yeti tirilmedi inin kontrol edilmemesi gibi AB’deki IACS uygulamalar ndan ayr lan noktalar da bulunmaktad r (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas , 2005 Zirai ve 0ktisadi Rapor).
1.6.3. Türkiye’deki Konu ile lgili Çal'*malar
IACS ile ilgili çal malar, 01.08.2003 tarihinden bu yana TÜGEM Tar m Arazilerini De erlendirme Dairesi’nin sorumlulu unda yürütülmektedir. 2004 Mali 0 birli i Programlama çal malar çerçevesinde “Türkiye’de Ortak Tar m Politikas ’n n Uygulanmas na Haz rl k” projesi ile ilgili bir proje fi i haz rlanm ve Avrupa Birli i Komisyonu’na gönderilmi tir. Bu proje içerisindeki IACS bile eninde, AB’ye uyumlu i leyen bir sistemin unsurlar küçük ölçekte ortaya konacak, böylelikle birçok AB’ye aday ve kat lmakta olan ülkede ya anan sorunlar proje kapsam ndaki iki ilde incelenerek Türkiye için uygun sisteme karar verilecektir. Proje kapsam nda Tekirda 0li için 4500 km2, A r 0li için 3500km2olmak üzere toplam 8000 km2’lik alan için ortofoto olu turulacakt r. Al nacak teknik yard mla yat r m ihtiyaçlar , ulusal ve yerel imkanlar n nas l kullan labilece i yeniden yap land rma nda incelenerek proje kapsam ndaki faaliyetler Ulusal Program do rultusunda olu turulacak IACS Yönetmeli i ile ili kilendirilecektir (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas ,2005 Zirai ve 0ktisadi Rapor).
Bakanlar Kurulunun 12 Aral k 2000 tarih ve 2000/2172 say l Karar ile 2001 y l nda uygulanmaya ba lanan do rudan gelir deste i, ARIP (Agricultural Reform Implementation
Project – Tar m Reformu Uygulama Projesi) Projesinin dört bile eninden biri olan Çiftçi Kay t Sistemi ve Do rudan Gelir Deste i Bile eninin bir unsurudur. Türkiye’de DGD’nin uygulanmas ile ülke genelinde üreticilerin gerçek kay tlar n n yap lmas , elde edilen çiftçi kay tlar n n her y l güncelle tirilerek sa l kl tar m politikalar n n olu turulmas ve Avrupa Birli ine uyum için gerekli zeminin haz rlanmas amaçlanmaktad r. DGD’nin uygulanmas nda esas olarak Tar m ve Köyi leri Bakanl , Hazine Müste arl , T.C. Ziraat Bankas , Dünya Bankas görev almakla birlikte 0çi leri Bakanl , Maliye Bakanl , Orman Bakanl , Devlet Planlama Te kilat , Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü ü, Türkiye Ziraat Odalar Birli i de bulunmaktad r. May s 2004 0tibar yla 2.770.000 çiftçi ve 167 milyon dekar arazi kay t alt na al nm t r ( www.diabk.gov.tr ,2007).
28 Temmuz 2002 tarih ve 24829 say l Resmi Gazetede yay mlanan “S r Cinsi Hayvanlar n Tan mlanmas , Tescili ve 0zlenmesi Yönetmeli i”ne göre, s r cinsi hayvanlar AB mevzuatlar na uygun bir ekilde küpelenerek kay t alt na al nmaktad r. Elde edilen verilerin sakland veritaban nda, 2003 y l na kadar 6.8 milyon s r ve 1.2 milyon hayvanc l k i letmesi kaydedilmi tir. 0nternetten on-line olarak da izlenebilen bu veritaban ndan s r cinsi hayvanlar hakk nda detayl bilgilere, i letme veya hayvan n ihraç edildi i ülke, kesim yeri gibi birçok bilgiye ula mak mümkündür. Türkiye’de yürürlükte olan Hayvan Kimlik ve Kay t Sistemi Avrupa Birli i normlar na uyum sa lamaktad r (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas , 2005 Zirai ve 0ktisadi Rapor).
1.7. Arazi Parsel Tan'mlama Sistemi (LPIS)
Tar msal parseller için tan mlama sistemi, ya da bir ba ka deyi le arazi parsel tan mlama sistemi (Land Parcel Identification System – LPIS) araziye dayal yard mlar n verilmesinde anahtar unsurdur. Tar msal parseller için tan mlama sistemi, arazi kay t haritalar veya arazi kay t belgeleri ile , di er kartografik referanslara dayal olarak kurulur. Kullan m tercihen en az 1:10.000 ölçe indeki kartografiye e de er bir kesinli i sa layan homojen bir standartta havadan ya da ortofotolara görüntüyü içeren bilgisayar destekli co rafi bilgi sistemleri ile gerçekle tirilir.
Parsel tan mlama sistemi, tar msal parsel seviyesinde idare edilir. Üye Devletler, tar msal parsellerin güvenilir olarak tan mlanmas art yla, kadastral parsel ya da üretim blo u gibi farkl bir düzenlemeleri kullanabilirler. Ayn ekilde, her Üye Devlet, hangi ba vurunun yap laca ile ilgili tar msal parsellerin minimum büyüklü ünü saptar. Söz konusu bu minimum büyüklük, 0,3 hektar geçemez (www.tarim.gov.tr, 2007).
1.7.1 Üye Devletlerdeki Durum
Hemen hemen bütün üye ülkeler LPIS uygulamas na mevcut kadastrolar veya temel haritalar (ordnance survey) haritalar ile ba lam lard r. 2000 y l nda, sadece bu ülkelerden 7 adedi bu kaynaklar LPIS olarak kullanmakta idi. Daha sonra, 8 Üye Devlet kendilerine özgü LPIS’lerini geli tirmi , bunlardan 6’s ortofotolara dayal olarak yap lm t r. 2006 y l nda ise sadece 4 Üye Devlet hala kadastro ya da temel haritalar kullan yor olacak, ortofotolar en az 12-13 Üye Devlette LPIS’in bir parças haline gelmi tir (www.diabk.gov.tr, 2007).
1.7.2. Ülkemizdeki Durum
IACS ile ilgili çal malar, “Entegre 0dare ve Kontrol Sisteminin (IACS) Temel Unsurlar n n Olu turulmas ve Bu Kapsamda Bir Proje Fi inin Haz rlanarak Uygulanmas ”na ili kin bir proje fi i haz rlanmaktad r. Sözkonusu proje fi i Mart ay sonunda Avrupa Birli i Genel Sekreterli i kanal ile Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilcili ine bildirilmi tir (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas , 2006 Zirai ve 0ktisadi Rapor).
Bu proje ile, AB’ye uyumlu i leyen bir sistemin unsurlar küçük ölçekte ortaya konacak, böylelikle birçok AB’ye aday ve kat lmakta olan ülkede ya anan sorunlar proje kapsam ndaki iki ilde incelenerek Türkiye için uygun sisteme karar verilecektir. Proje kapsam nda Tekirda 0li için 4500 km2, A r 0li için 3500km2 olmak üzere toplam 8000 km2’lik alan için ortofoto olu turulacakt r. Al nacak teknik yard mla yat r m ihtiyaçlar , ulusal ve yerel imkânlar n nas l kullan labilece i yeniden yap land rma nda incelenerek proje kapsam ndaki faaliyetler Ulusal Program do rultusunda olu turulacak IACS Yönetmeli i ile ili kilendirilecektir. 2005–2006 y l Mali 0 birli i Program na ise tüm
ülkeyi kapsayacak bir projenin planlanmas öngörülmektedir (Hazine D Ticaret Müste arl Avrupa Toplulu u Koordinasyon Genel Müdürlü ü Yay nlar , 2006).
Do rudan Gelir Deste i Projesi ile ilgili olan parsellere yap lacak ödemelerin alan ve ürün baz ndaki do rulu unu sa layacak hassasiyette ve özellikte olacak, kadastral plan do rultusunda, çiftçi beyanlar n kontrol edebilecek bir sistem üzerinde çal maktad r, Bu amaçla 1/2000 ile 1/5000 ölçe indeki ortofotolar n al m ba lam t r. Bu çal man n kadastro esasl yap lmas birtak m sak ncalar do urmaktad r. Kadastro ta nmaz mallar n
“nerede ve ne kadar” sorular ile belirlenen konumuna ve teknik durumuna ili kin bilgi vermektedir ve hukuksal amac “Türk Medeni Kanunu hükümlerine uygun olarak ta nmaz mallar n mülkiyet haklar n tesis etmek ve kadastral haritalar n ” yapmakt r. Oysa tar msal destekleri as l ilgilendiren konu, tar msal üretim faaliyetinde bulunanlard r (www.diabk.gov.tr,2007).
Kadastrodaki bir ba ka problem de, Türkiye’deki kadastro çal malar n n henüz tamamlanamam olmas d r. 2006 rakamlar na göre Türkiye’de kadastro çal malar % 84 oran nda tamamlanm t r. 1593/2000 say l AB Komisyonu Tüzü ünün bir gere i olarak say sal grafik verisinin pratikte kullan m n n bir zorunluluk haline gelece i göz önünde bulunduruldu unda, kadastronun yetersizli i ortaya ç kmaktad r. Tapu ve Kadastro Merkez Ar ivi’nde kay tl Türkiye genelindeki paftalar n sadece % 15’i fotogrametrik yöntemlerle üretilmi tir.
Ayr ca, kadastro ile tar msal parseller aras nda da karma kl klar meydana gelebilmektedir.
Bir kadastral parsel içerisinde iki tar msal parselin bulunmas bir probleme yol açmazken, birkaç tar msal parselin birden fazla kadastral parsel içerisinde düzenlenmesi idari aç dan büyük problemlere yol açmaktad r (www.diabk.gov.tr,2007).
1.8. Tar'm Muhasebesi Veri A:' (FADN) Sistemi Ve Yap'lan Çal'*malar
Avrupa Birli i Ortak Tar m Politikas çerçevesinde, izlenecek politikalar n ve al nacak önlemlerin belirlenmesinde, elde edilecek verilerin düzenli ve sürdürülebilir olmas son derece önemlidir. Bu fikirden hareket ederek 15 Haziran 1965 y l nda Avrupa Birli i Tar m Muhasebesi Veri A (FADN) olu turulmu tur.
FADN sisteminin temel mekanizmas , AB Tar m 0 letmelerinin, ekonomik büyüklüklerine göre s n fland r larak seçilmesine dayanmaktad r. AB’nin tar m i letmelerini ekonomik olarak s n fland rma sistemi, i letmelerin ekonomik büyüklük ve i letmecilik tipine dayal olarak ayn tarzda s n fland r lmas anlam ndad r (www.diabk.gov.tr, 2007).
Di er bir deyi le, i letmelerin ekonomik büyüklü ü ve i letme tipi; standart brüt kara (standart gross margin) dayal olarak belirlenmektedir. Tar m i letmelerinin ekonomik büyüklükleri Standart Brüt Kar’a göre belirlenir ve Avrupa Büyüklük Birimi (ESU) olarak ifade edilir.
Türkiye’de FADN konusunda yap lan çal malar incelendi inde, sistemin, Türkiye’de uygulanmas için gerekli alt yap n n bulundu u; ancak, ulusal bazda uygulaman n ciddi mali kaynak gerektirdi i tespit edilmektedir. Bu ba lamda, Kat l m Ortakl Belgesinde orta vadede gerçekle tirilmesi öngörülen “tar msal piyasalar n etkili gözetimi ve ortak piyasa düzenlerinin olu turulmas na ili kin yasal esaslar n, idari yap lar n ve uygulama mekanizmalar n n benimsenmesi” önceli i kapsam nda ele al nan Tar m Muhasebesi Veri A , tar m i letmelerinden ekonomik büyüklük ve tiplerine göre ayr nt l veri elde edilmesi yoluyla, Türkiye’nin, tar m politikalar n olu turmakta etkin bir biçimde kullanabilece i bir sistem oldu undan, bu konuda mevzuat uyumunun sa lanmas ve kurumsal kapasitenin olu turulmas planlanmaktad r (www.tarim.gov.tr, 2007).
Tar m Kanununda FADN sistemine at fta bulunulmakta olup, FADN ile ilgili yönetmelikler Tar m Kanunu temelinde haz rlanacakt r. 2007 y l Mali 0 birli i kapsam nda bir Proje Tasla haz rlanarak Komisyon’a iletilmi tir. Proje kapsam nda 9 ilde pilot uygulama yap lmas dü ünülüp, bu konuda Teknik Yard m al nmas planlanmaktad r. Projenin Eylül 2006’da ba lamas öngörülmektedir. (Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas , 2006 Zirai ve 0ktisadi Rapor)
1.9.Ticaret Sistemleri
Ticaret sistemleri bir ülkenin veya birli in s n rlar d ndaki ülkeler veya birliklerle ticari al -veri lere ili kin kurallar n genel tan m d r. 0thalat ve ihracat düzenlemeleri, ticari
koruma tedbirleri ve DTÖ düzenlemeleri olu turulan ticaret sisteminin temellerini te kil eder
Sa l kl bir ekonominin sürdürülebilirli ini sa layabilmek için ülkeler ithalat ve ihracatlar n kontrol ederler. Gerek yerli sanayinin korunmas , gerekse yeni i olanaklar aç lmas için çe itli araçlarla ekonomiye ve ticari hayata müdahale edilir. Geni anlamda ise ülke vatanda lar n n daha iyi standartlara eri ebilmesi için d alemden ihtiyaç duyulan mallar belirli kurallar içinde ithal edilir. Ayn zamanda d alemde yürütülen çe itli siyasi çal malar için de ticaret sistemleri olu turulur ve desteklenmesi gereken ülkeler bu çerçevede gerek ithalat gerekse ihracat yolu ile desteklenir.
Avrupa Birli i ayn zamanda bir gümrük birli i olarak kendi ticaret sistemini Komisyon vas tas ile merkezden yürütmektedir. Artan uluslararas ticaret ile ortak ticaret politikas AB’nin en önemli politikalar ndan birisi haline gelmi tir. Bununla birlikte son 25 y lda müthi bir ekilde geni leyen topluluk, ortak pazar n da derinle tirilmesi ile birlikte dünyan n ticari gündemini belirleyen ana aktörlerden birisi haline gelmi tir (www.tarim.gov.tr, 2007).
1.9.1.Toplulu:un Ticari Yap'lanmas'n'n Ana Çerçevesi hracat Rejimi
• 0hracat için temel mevzuat
• 0hracat kredisi ve kredi sigortas
• 0kili kullan lan mallar n ve teknolojinin ihracat kontrolleri
• Kültürel mallar n ihracat thalat Rejimi
• 0thalat için temel mevzuat
• Belirli üçüncü ülkelerden yap lan ithalat ile ilgili kurallar
• Miktar kotalar n n idaresi ile ilgili topluluk usulleri
• Kotalar ve ba ms z tarife uygulamalar Ticari Korunma Tedbirleri
• Anti-damping tedbirleri
• Anti-te vik tedbirleri
• Ticari engellere kar korunma
• Gemilerin zarar verici fiyatlanmas kar s ndaki tedbirler
• Hava ta mac l sektörüne zarar veren te viklere ve haks z fiyat uygulamalar na ili kin koruma
Dünya Ticaret Örgütü ve Çok Tarafl' Ticari Çerçeve
• DTÖ anla malar n n kabulü
• Mal ticareti ile ilgili düzenlemeler
• Hizmet ticareti ile ilgili düzenlemeler
• Fikri mülkiyet haklar ile ilgili düzenlemeler 1.10. Kalite Politikas'
AB’de ki tüketici davran lar zamanla de i imi u ram t r. Günümüzde ald klar ürünlerin yaln zca beslenme özelikleri yüksek, sa l kl ve hijyenik olmas na de il ayn zamanda ald klar ürünlerin kökenlerinin ve üretim yöntemlerin de tescil, g da güvencesi alt nda olmas n istemektedirler. Kalite art k bir slogan haline gelmi tir. Belirgin üretim yöntemleri, bile enleri yada köken gibi karakteristik özellikleri olan ürünlere artan talep tüketici bilincini yans tmaktad r. Mallar n serbest dola m n n artmas tüm Avrupa da daha geni bir yelpaze ve çe itte ürünlerin bulunmas na olanak sa larken, tüketicinin daha iyi bilgilendirmesi ihtiyac n da ortaya ç karm t r.
Kaliteli ürün talebi üreticinin de yarar nad r. Özellikle uygun Topluluk politikalar ile birlikte tüketici gerekliliklerini dikkate alan kaliteli üretim için pazar bulmak kolayd r.
Çiftçiler art k büyük miktarlarda subvanse edilmi ürünler üreterek de il kaliteli ürünler üreterek para kazanabilecektir. Pazarda ba ar l olabilmek için kaliteli yada çe itlili e sahip ürünleri hedef almalar gerekmektedir (www.tarim.gov.tr, 2007).
Üretici ve tüketicilerin endi eleri Avrupa kalite politikas n n geli tirilmesine neden olmu tur. Bunun da ötesinde politika yakla mlar çiftçilerin kendi bölgelerinde ya amaya devam etmelerini sa layarak k rsal topluluklar n korunmas ve devaml l n sa layacakt r.
Bu tüzükler özel ürünlerin geleneksel yöntemler üretilmesi yada co rafik köken ile kalite aras ndaki ba lant n n önemini vurgularken kalitenin geli tirilmesine katk da bulunacakt r.
Ürünlerin belirgin özelliklerinin yada kökenlerinin güvenceye al nmas tüketicilerin kaliteye ili kin beklentilerini hareketlendirecektir. Bu tüzükler genel bir çerçeve olu tururken üreticiler taraf ndan tan mlanm olan ürünlerin güncel olarak yerle mi belirleyici niteliklerine ili kin detayl kuralar da kapsar ( www.diabk.gov.tr ,2007).
1.11.Avrupa Birli:i’ nde Organik Tar'm Politikas'
Organik tar m yüzy llard r say s z köyde ve çiftçilikle u ra an topluluklarda geleneksel tar m uygulamas eklinde görülmü tür. Yöresel çiftçiler deneme yan lma ile elde ettikleri sonuçlar bir jenerasyondan di erine aktarm lard r. Organik tar m n modern dünyada yer almaya ba lamas ise, 1960’larda çiftçi ve tüketicilerin bitkisel ve hayvansal üretim s ras nda oldukça fazla kimyasal kullan ld n , bunun dünya ve insanlar için korkunç sonuçlar ortaya ç karaca n fark etmelerinden sonra olmu tur.
1950’lerde tar m n amac verimlili in artt r lmas ve Avrupa’n n g da temininde kendine yeterlili inin sa lanmas d r. 1960’lar n sonuna do ru, özellikle 1970’lerde çevrenin korunmas konular n n önem kazanmas yla birlikte organik tar m önem kazanm t r.
Üreticiler, tüketiciler ve do a ile ilgili di er kurulu lar ortaya ç km ve bu kurulu lar üretim metotlar n düzenleyen kurallar belirlemeye ba lam lard r. 1980’lerde ise organik tar m oldukça h z kazanm , organik üretim metodu geli meye devam ederken tüketicilerin
Organik tar m n yayg nla mas , tüketicilerin sa l kl ve çevre dostu ürünlere olan talebinin artmas n n yan s ra resmi otoriteler taraf ndan da tan nmas , ara t rma konular içine al nmas ve özel bir yönetmeli inin haz rlanmas sonucudur. Baz üye ülkeler organik üretim yapan çiftçilere ulusal yada bölgesel bazda destekler de sa lamaktad r.
Kaliteli ürün pazar nda organik tar m n güvenirlili ini sa lamak, resmi kurallar n kabul edilmesi ile sa lanabilece i için, 1991 y l nda Avrupa Birli i 2092/91 say l organik tar m yönetmeli ini ç karm t r. Organik tar m n resmi olarak tan nmas di er ülkeler taraf ndan da benimsenmi ve uluslararas organik tar m hareketleri ba latm t r
AB organik tar m yönetmeli ine göre üye ülkeler, yetkili otorite taraf ndan yada akredite olmu özel kurulu larca gerçekle tirilecek bir denetim sistemi kurulmak zorundad r. Özel kurulu lar taraf ndan kontrol i lemi gerçekle tirilen ülkelerde, özel kurulu lar n onaylanmas ve denetlenmesi için de bir otorite olu turulmas gerekmektedir. Bu otorite organik tar mla ilgili birçok görevinin yan nda, kontrol kurulu lar n n etkili ve objektif olarak görevlerini yerine getirebilme kapasitesini garantileyen denetim yapar. Kontrol kurulu lar n n y lda en az bir kez i letmeyi haberli ya da habersiz olarak ziyaret ederek denetim yapmalar gereklidir. Her üye ülkede, sertifikasyon kurulu lar n n güvenilir sertifikaland rma yapt klar n garanti etmek amac yla, bu kurulu lar n Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) taraf ndan ç kar lan EN 45011 (ISO 65) standartlar na uygun faaliyette bulunduklar na dair akreditasyonlar gereklidir(Tan, Dellal, 2003).
Agenda 2000 kapsam nda birçok AB yönetmeli i 2000–2006 dönemi için Ortak Tar m Politikas n n reformuna ili kindir. K rsal kalk nma Yönetmeli i ile organik tar m n desteklenmesine ili kin mekanizmalar belirlenmi tir. Bu destekler; tar m-çevre programlar , yat r m yard mlar , pazarlama yard mlar , bölgesel kalk nma ve demonstrasyon çiftlikleri
eklinde olabilir. Ödeme miktarlar her ülkeye göre de i iklik göstermektedir. Örne in;
2000 y l nda, Almanya’da organik tar ma geçi yard m ortalama olarak 180 Euro dur. Bu rakam Finlandiya da 440 Euro, 0sviçre de 1250 Euro dur (www.diabk.gov.tr, 2007).
Roma Anla mas , tek pazar ilkesine göre Birli in organik tar m kurallar na uygun olarak üretilmi yerel yada üçüncü ülkeden ithal edilmi her ürün Avrupa Birli i içerisinde serbest
olarak hareket edebilir. Üçüncü ülkelerden gelen ürünlerin organik üretim kurallar na göre üretildi ine belirlendikten sonra üye ülke pazar nda sat lmas n izin verilir. Bu nedenle üçüncü ülke de üye ülkelerdekine e de erde organik üretim kurallar n içeren bir yönetmeli in olmas zorunludur. Bu üçüncü ülke ürününün iç pazarda güvenirlili inin ve adil ticaretin sa lanmas aç s ndan gereklidir. Komisyon incelemeleri sonucunda üçüncü ülkenin organik üretim kurallar ile üye ülke kurallar aras nda e itlik saptad takdirde bu üçüncü ülkeyi onaylanm listeye almaktad r. Bunun anlam , bu üçüncü ülkenin ürünlerinin Avrupa Birli inde serbestçe dola abilmesidir. Bu listeye giren ülkeler; Arjantin, Avustralya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, 0srail ve 0sviçre’dir (www.tarim.gov.tr, 2007).
1.11.1 Ülkemizde Organik Tar'm
Ülkemizde organik tar m 1980’lerin ortas nda Avrupal ihracatç lar n talebi do rultusunda ba lam t r. O y llarda organik üretim Ege Bölgesi’nde yo unla m olup, kuru üzüm, kuru kay s ve kuru incir ilk organik olarak üretilen ürünlerimizdir. Bugün, kuru meyveler, taze veya i lenmi sebze ve meyveler, baklagiller, kabuklu yemi ler, hububatlar, baharat ve ifal otlar, endüstriyel bitkiler gibi çok çe itli ürün kategorilerinde organik üretim yap labilmektedir. Ayr ca, donmu meyve ve sebzeler, meyve suyu konsantreleri gibi i lenmi ürünlerimiz de mevcuttur. Organik üretimin büyük miktar yurtd na ihraç edilmektedir.
Hayvansal ürünlerin organik olarak üretimi oldukça azd r. 0zmir’ de organik tar m ve hayvanc l k bazl büyük firmalar olmas na ra men, 2005 y l nda ilk sat lar n n gerçekle mesi beklenen tesis, Gümü hane’nin Kelkit ilçesi’ nde kurulan Ayd n Do an Organik Tar m Ürünleri tesisidir. Bu tesiste 10 bin inek beslenecek olup, et a rl kl ama süt ürünlerini de kapsayan bir üretim planlanmaktad r. Üretim için büyük istihdam n yöreden sa lanmas ve 2 bin çiftçi ailesinin e itimden geçirilmesi dü ünülmektedir. Ayr ca, 2001 y l nda, Mu la, 0zmir, Malatya, Elaz , Bitlis, Ordu illerinde 111 üretici toplam 557 ton organik bal üretimi yapm t r.
Günümüzde ürün çe idi artm olup, bugün 100 çe idin üzerinde ürün üretilmektedir.
Organik olarak üretilen f nd k, ceviz, am f st , kuru incir, kuru kay s , kuru üzüm,
