SUVER 2020 AKILLI SAYAÇ ÜRETİM TESİSİ FİZİBİLİTE RAPORU

(1)

Bu rapor, güvenilir olarak kabul edilen kaynaklardan elde edilen verilerle hazırlanmıştır. Raporda yer alan görüş ve öngörüler raporu hazırlayanların fizibilite konusu yatırım projesi hakkındaki düşüncelerini yansıtmaktadır. Bu görüş, düşünce ve öngörüler, projeyi hazırlatan kurumlar tarafından projenin tavsiye edildiği ve onaylandığı anlamına gelmez ve açık ya da gizli olarak bir garanti ve beklenti oluşturmaz.

Bir başka ifadeyle; bu raporda yer alan tüm bilgi ve verilerin kullanım ve uygulama sorumluluğu, doğrudan veya dolaylı olarak, bu rapora dayanarak yatırım kararı veren ya da finansman sağlayan kişi/kurumlara ait olup, bu konuda her ne şekilde olursa olsun projeyi hazırlatan kurumlar sorumlu tutulamaz.

SUVER 2020

AKILLI SAYAÇ ÜRETİM TESİSİ FİZİBİLİTE RAPORU

-2. Revizyon-

(2)

03.05.2021 Suver 2020 Akıllı Sayaç Üre�m Tesisi Fizibilite Raporu – 2. Revizyon 1 Yiğithan KELEŞOĞLU – Mayıs 2021

(3)

© 2020. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kullanılmadan önce hak sahibinden 52. Maddeye uygun yazılı izin alınmadıkça, hiçbir şekilde ve yöntemle işlenmek, çoğal�lmak, çoğal�lmış nüshaları yayılmak, sa�lmak, kiralanmak, ödünç verilmek, temsil edilmek, sunulmak, telli/telsiz ya da başka teknik, sayısal ve/veya elektronik yöntemlerle ile�lmek sure�yle kullanılamaz. Aynı şekilde eser sahibinden yazılı izin alınmadıkça söz konusu bu eser hiçbir şekilde fon ve teşvik sağlayıcı kamu ve özel sektör kuruluşlarına sunulmak sure�yle teşvik/hibe/kredi ve benzeri �cari fayda sağlanamaz. Aksi davranışlar ve tutumlar eser sahibi tara�ndan 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve diğer Kanunların ilgi maddeleri uyarınca sağlanan �cari fayda oranında maddi ve ek olarak ayrıca manevi tazminata konu edilebilecek�r.

Hazırlanmış olan işbu özel amaçlı rapor ORYAZ A.Ş.

Elektronik ve Kartlı Su Sayaç Projesi Ya�rımına yönelik hazırlanmış�r. Eser sahibince çalışmanın haklarının ORYAZ A.Ş.’ye devredilmesine yazılı olarak izin verilmiş olması halinde, çalışmadan kaynak gösterilmek sure�yle alın�

yapılabilir. Çalışma Ordu Büyükşehir Belediyesi İş�raklerinden olan ORYAZ A.Ş. için Hizmet Alımı Kapsamında üre�lmiş�r.

Raporlardaki görüş ve yaklaşımlar raporu hazırlayan uzmanın/uzmanların/yazarın kendisine/kendilerine ai�r.

(4)

(5)

İÇİNDEKİLER

PROJE ÖZETİ ... 8

1-YÖNETİCİ ÖZETİ ... 12

2-PROJENİN TANIMI ve KAPSAMI ... 18

I-Benzer Yatırım Örnekleri ... 19

II-Yatırım Sonrası Sunulacak Ürünler ... 19

3-PROJENİN ARKA PLANI ... 22

I-Sosyo Ekonomik Durum ... 26

II-Sektörel ve/veya Bölgesel Politikalar ve Programlar ... 33

III-Kurumsal Yapılar ve Yasal Mevzuat ... 35

IV-Proje Fikrinin Kaynağı ve Uygunluğu ... 38

A-Projenin Sektörel ve/veya Bölgesel Kalkınma Amaçlarına Uygunluğu ... 39

B-Projenin Geçmiş, Yürüyen ve Planlanan Diğer Projelerle İlişkisi ... 40

C-Projenin Diğer Kurum Projeleri ile İlişkisi ... 40

D-Projenin İdarenin Stratejik Planı ve Performans Programına Uygunluğu .... 40

E-Proje Fikrinin Ortaya Çıkışı ... 40

V-Teknik Değerlendirme ... 41

4-PROJENİN GEREKÇESİ ... 44

I.Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Talep Analizi ... 44

A-Talebi Belirleyen Temel Nedenler ve Göstergeler ... 45

B-Talebin Geçmişteki Büyüme Eğilimi ... 46

C-Mevcut Talep Düzeyi Hakkında Bilgiler ... 47

D-Mevcut Kapasite ve Geçmişteki Kapasite Kullanımı ... 47

II.Ulusal ve Bölgesel Düzeyde Gelecekteki Talebin Tahmini ... 47

A-Bölgenin Ekonomik Büyüme Senaryosu (Hedef ve Stratejiler) ve Talep Tahminleri ile İlişkisi ... 47

B-Talebin Gelecekteki Gelişim Potansiyeli ve Talebin Tahmini ... 48

C-Talep Tahminlerine Temel Teşkil Eden Varsayımlar, Çalışmalar ve Kullanılan Yöntemler (Basit Ekstrapolasyon, Model Vb.) ... 52

5-MAL VE/VEYA HİZMETLERİN SATIŞ-ÜRETİM PROGRAMI ... 56

I-Pazarlama Stratejisi ... 56

II-Üretim ve Satış Programı ... 56

6-PROJE YERİ UYGULAMA ALANI ... 62

I-Fiziksel ve Coğrafi Özellikler ... 62

II-Ekonomik ve Fiziksel Altyapı ... 64

III-Kurumsal Yapılar ... 64

IV-Çevresel Etiklerin Ön Değerlendirmesi ... 65

(6)

V-Alternatifler Yer Seçimi ve Arazi Maliyeti ... 65

7-DÖVİZ KURU, ENFLASYON VE DİĞER ROJEKSİYONLAR ... 68

8-TEKNİK ANALİZ VE TASARIM ... 72

I-Kapasite Analizi ve Seçimi ... 72

II-Alternatif Teknolojilerin Analizi ve Teknoloji Seçimi ... 75

III-Teknik Tasarım ... 75

IV-Makine Donanım ve Yerleşim Tasarımı ... 78

V-Yatırım Maliyetleri ... 80

9- PROJE GİRDİLERİ ... 88

I-Girdi İhtiyacı, Fiyatları ve Harcama Tahminleri ... 88

10- ORGANİZASYON YAPISI YÖNETİM VE İNSAN KAYNAKLARI ... 94

I-Kuruluşun Organizasyon Yapısı ve Önemi ... 94

A-Danışma, İzleme ve Denetleme Kurulu ... 94

B-İcra Birimi ... 94

II-İnsan Gücü İhtiyacı ve Tahmini Giderler ... 95

III-Organizasyon ve Yönetim Giderleri ... 97

11-PROJE YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI ... 100

I-Proje Yürütücüsü Kuruluşlar ve Teknik Kapasiteleri ... 100

II-Projenin Organizasyonu ve Yönetim ... 100

III-Proje Uygulama Programı... 100

12-İŞLETME DÖNEMİ GELİR-GİDERLERİ ... 104

I-Üretimin Fiyatlandırılması ... 104

II-İşletme Gelir ve Giderlerinin Tahmin Edilmesi ... 104

13-TOPLAM YATIRIM TUTARI VE YILLARA DAĞILIMI ... 113

I-Toplam Yatırım Tutarı – İç ve Dış Para Cinsinden ... 113

A-Arazi Bedeli ... 113

B-Yatırım Dönemi Faizleri ... 113

C-Sabit Sermaye Yatırımı ... 113

D-İşletme Sermayesi ... 113

E-Yatırımın Yıllara Dağılımı ... 114

14-PROJENİN FİNANSMANI ... 118

I-Yürütücü ve İşletmeci Kuruluşların Mali Yapısı ... 118

II-Finansman Yönetimi, Kaynakları, Koşulları ve Finansman Planı ... 119

III-Finansman Maliyeti ... 120

15-PROJE ANALİZİ ... 126

I-Finansal Analiz ... 126

(7)

A-Finansal Analizde Kullanılan Varsayımlar ... 126

B-Finansal Tablolar ve Likidite Analizi ... 126

C-İndirgenmiş Nakit Akım ... 129

D-Finansal Fayda Maliyet Analizi ... 130

II-Ekonomik Analiz ... 132

A-Ekonomik Maliyetler ... 133

B-Ekonomik Faydalar ... 133

C-Ekonomik Fayda-Maliyet Analizi ... 134

D- İç Verim Analizi ... 135

E-Maliyet Etkinlik Analizi ... 137

F-Başabaş Noktası Analizi ... 138

G-Projenin Diğer Ekonomik Etkileri ... 138

16-SOSYAL ANALİZ ... 142

I-Sosyal Fayda Maliyet Analizi ... 142

II-Sosyo-Kültürel Analiz ... 143

III-Projenin Diğer Sosyal Etkileri... 143

17-BÖLGESEL ANALİZ ... 146

18-RİSK/DUYARLILIK ANALİZİ ... 150

I-Risk Analizi ... 150

II-Duyarlılık Analizi ... 152

III-SWOT Analizi ... 155

19-DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ... 162

20- REVİZE PROJE ANALİZİ ... 166

I-Finansman Maliyeti ... 166

II-Finansal Analiz ... 168

A-Finansal Analizde Kullanılan Varsayımlar ... 168

B-Finansal Tablolar ve Likidite Analizi ... 168

C-İndirgenmiş Nakit Akım ... 170

D-Finansal Fayda Maliyet Analizi ... 171

II-Ekonomik Analiz ... 174

a- İç Verim Analizi ... 175

B-Maliyet Etkinlik Analizi ... 177

F-Başabaş Noktası Analizi ... 178

G-Projenin Diğer Ekonomik Etkileri ... 178

II-Duyarlılık Analizi ... 179

21-DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ... 183

(8)

TABLOLAR ... 185 KAYNAKÇA ... 188

(9)

PROJE ÖZETİ

PROJE ADI SUVER 2020 SAYAÇ ÜRETİM TESİSİ

PARA BİRİMİ TL PROJE SAHİBİ OR-YAZ A.Ş.

KURULUŞ YERİ ORDU İLİ FATSA İLÇESİ BOLAMAN MH. GÜVERCİNLİK MEVKİİ KURULU KAPASİTE 4070 ADET/AY – 48.840 ADET/YIL

TOPLAM YATIRIM TUTARI (TL) ÖNGÖRÜLEN FİNANSMAN KAYNAKLARI

Sabit Ya�rım 4.738.303,00

Özkaynak TL %

İşletme Sermayesi 660.026,47 1.738.303 36,69

Finansman Giderleri 0,00

Toplam Ya�rım 4.738.303,47 Yabancı Kaynak 3.000.000 63,31

Toplam Finansman 5.398.329,47

Toplam Finansman 4.738.303 100

YATIRIM UYGULAMA PLANI TAM KAPASİTEDE GELİR VE GİDERLER (TL)

Ya�rıma Başlama Tarihi 09.11.2020 Yıllık İşletme Gelirleri 29.274.081,60 İşletmeye Geçme Tarihi 01.01.2021 Yıllık İşletme Giderleri 22.545.970,16

Tesisin Faydalı Ömrü 10 Yıl Brüt Gelir ve Gider Farkı 6.728.111,44

YATIRIMIN YARARLANABİLECEĞİ BÖLGESEL TEŞVİKLER Kuruluş Yerinin Teşvik Bölgesi 5

Brüt Asgari Ücret 2.943,00

SGK İşveren Hissesi Teşvik

Süresi 7 Yıl Faiz Destek Puanı /%) 5

Vergi İndirim Oranı %80 Faiz Destek Limi� (TL) 700.000

Ya�rıma Katkı Oranı (Vergi) %40

Net Bugünkü Değer (NPV) 23.798.709,61 İç Verim Oranı (IRR) 24,40

Geri Ödeme Süresi 2 Yıl 6 Ay Fayda/Masraf Oranı 1,2241

Tam Kapasite İs�hdam 8

(10)

(11)

(12)

(13)

1-YÖNETİCİ ÖZETİ

Bu rapor, 11 Ekim 2015 tarih ve 24999 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan formata uygun olarak, elde edilebilen mevcut veriler ışığında üretilmiş, Ordu ilinin Fatsa İlçesi, Bolaman Mahallesi Güvercinlik Mevkiinde yapılması planlanan Su Sayaçları Üretim Tesisinin değerlendirilmesine yönelik olarak hazırlanmıştır.

Dünya üzerindeki su kaynaklarına genel olarak bakıldığında; evsel, tarımsal ve sanayi amacı ile güvenli olarak kullanılabilecek su kaynakları dünyadaki toplam su kaynaklarının ancak %2.5 gibi küçük bir kısmıdır (Chin, 2000). Bununla birlikte, su kaynaklarının dünya üzerinde tüm insanlar ve ülkeler için dengeli dağılmadığı göz önünde bulundurulduğunda, su ve su kullanımının ülkelerin politikaları üzerindeki etkileri kaçınılmaz olmaktadır.

Ülkemiz su kaynakları açısından; kişi başına düşen 1500 m3 kullanılabilir su miktarı ile su kısıtı bulunan ülkeler kategorisinde yer almaktadır. Bu nedenle, mevcut su kaynaklarının korunması, alternatif su kaynaklarının geliştirilmesi, ekolojik çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması ve yaygınlaştırılması, sürdürülebilir su politikalarının oluşturulması ve dolayısıyla sürdürebilir kalkınmanın bir girdisi olarak ülke gündeminde önemli bir yer tutmaktadır.

Sürdürülebilir kalkınma için belirlenecek politikalar için su yönetiminin yönetimsel anlamda verimliliğin arttırılması, suyun doğal döngüsüne uyumlu olacak şekilde sosyal, ekonomik ve ekolojik boyutlarını içeren bütüncül organizasyonun sağlanması, stratejik bir kaynak olarak suyun korunması, su kaynaklarının verimli bir şekilde değerlendirilmesi, su kaynaklarının değerlendirilmesi, projelendirilmesi, su tesislerinin işletilmesi ve su yönetimindeki insan gücünün kalitesinin arttırılması, su ile ilgili tüm paydaşlarda toplam kalite anlayışının benimsenmesi, ülkemizin 2023 vizyonu ile uyumlu olacaktır.

Sektörel olarak incelendiğinde su kaynaklarından çekilen suyun %40,8’inin belediyeler, %36,4’ünün termik santraller, %12,8’inin imalat sanayi işyerleri, %8,6’sının köyler, %1’inin organize sanayi bölgeleri (OSB) ve %0,5’inin maden işletmeleri tarafından çekildiği görülmüştür.

Sermaye yatırımları bir ülkedeki ekonomik ve sosyal gelişmenin temel unsurlarından biridir. İyi etüd edilmiş bir yatırım projesinin hayata geçirilmesi işletmelere katkıda bulunacağı gibi ülke ekonomisini de olumlu etkileyecektir. Yatırımların istikrarsız, yanlı metodlarla uygulanmasının yatırımı yapan işletmeleri darboğaza götüreceği açıktır. Bu sebepledir ki ülkemiz gibi gelişmekte olan bir ülke için yatırımlar çok daha büyük önem arz etmektedir. Bu çalışma ile OrYaz A.Ş. tarafından planlanan su sayacı üretimi projesinin ekonomik ve teknik yönlerinin irdelenmesi amaçlanmıştır.

• Yapılan bu çalışmada üretim yeri olarak daha önce Or-Yaz için tahsis edilmiş bir bina kullanılacağı için arsa ve inşaat yapım maliyetleri göz ardı

(14)

edilmiştir. Ancak proje kapsamında mevcut binada gerçekleştirilecek iyileştirme ve tadilat maliyetleri rapor içerisinde dikkate alınacaktır.

• Öngörülen makine ve teçhizat fiyatları montaj dâhil anahtar teslimi olarak değerlendirilmiştir. Bu çerçevede taşıma-sigorta, ithalat- gümrükleme ve montaj giderleri öngörülmemiştir.

• Öngörülen girdi ve satış fiyatları; önceden yapılmış çalışmalar, tedarikçi ve/veya üretici firmalar ile yapılan görüşmeler çerçevesinde değerlendirilmiştir.

• Öngörülen kapasite kullanım oranları mevcut pazar durumu göz önünde bulundurularak hesaplanmıştır.

• Gider unsurları ile ilgili öngörüler standart öngörüler olmayıp yatırımın sektörü ve bu sektördeki benzer çalışmalar ayrıca üreticilerle yapılan görüşmeler çerçevesinde yapılmıştır.

YATIRIM BİLGİLERİ AÇIKLAMA

Projenin Adı Or Yaz A.Ş. Elektronik Su Ölçüm Cihazları Üre�m

Tesisi Ya�rımı

Türü ve Teknik İçeriği Su ölçüm cihazlarına yönelik yeni bir ya�rımdır.

Ya�rımın tamamı Or-Yaz A.Ş. tara�ndan gerçekleş�rilecek�r.

Bileşenleri Üre�m tesisi

Proje Büyüklüğü Kapalı Alan: 500 m2

Toplam Proje Alanı: 2.535 m2

Ya�rım Yeri Ordu İli / Fatsa İlçesi / Bolaman Mahallesi

Güvercinlik Mevkii

Ya�rım Süresi 3 Ay

İlk Faaliyet Yılı İ�bariyle İs�hdam Kapasitesi 8 Kişi

Üre�m Kapasitesi (Tek Vardiyalı Sistem) 48.840 Adet/Yıl

Toplam Ya�rım Tutarı 4.738.303,00TL

(15)

EXECUTIVE SUMMARY (ENGLISH)

This report has been produced in the light of available data, in accordance with the format published in the Official Gazette dated 11 October 2015 and numbered 24999. It was prepared for the evaluation of the Water Meters Production Facility planned to be built in the Fatsa District of Ordu, Bolaman District, Güvercinlik Location.

Considering the water resources in the world in general; Water resources that can be used safely for domestic, agricultural and industrial purposes are only a small portion of the total water resources in the world (Chin, 2000). However, considering that water resources are not evenly distributed for all people and countries in the world, the effects of water and water use on countries' policies are inevitable.

Our country, in terms of water resources; it’s in the category of countries with water constraints due to the 1500 m3 usable water per person.

Therefore, protecting existing water resources; it occupies an important place in the agenda of the country as the development of alternative water resources, the use and dissemination of technologies compatible with the ecological environment, the creation of sustainable water policies, and therefore an input to sustainable development.

For sustainable development policies, to increase efficiency, to provide a holistic organization that includes social, economic and ecological dimensions suitable for the natural cycle of water, to protect water as a strategic resource, to use water resources efficiently, to design projects, To operate water facilities and human resources management that increase water quality, The adoption of total quality in all stakeholders related to water will be in line with our country's 2023 vision.

When examined sectorally, the water withdrawn from water resources;

40.8% is used by municipalities, 36.4% by thermal power plants, 12.8%

by manufacturing industry establishments, 8.6% by villages, 1% by private regions, and 0.5% by mining enterprises.

Capital investments are one of the fundamental elements of economic and social development in a country. Implementing a well-studied investment project will not only contribute to businesses but also positively affect the national economy. It is clear that the implementation of investments with unstable and biased methods will lead the enterprises making the investment into a bottleneck. For this reason, investments are much more important for a developing country like our country. With this report, OrYaz A.Ş. it's aimed to examine the water meter production project, which is planned by the company, economically and technically.

• In this report, land and construction construction costs have been ignored, since a building previously allocated for Or-Yaz will be used as the production site. However, within the scope of the project, the improvement and renovation costs to be realized in the existing building will be taken into account in the report.

(16)

• The projected machinery and equipment prices are considered on turnkey basis including assembly. In this context; transportation- insurance, import-customs clearance and assembly expenses are not envisaged.

• Projected input and sales prices; Previous studies were evaluated within the framework of interviews with suppliers and / or manufacturers.

• Projected capacity utilization rates have been calculated taking into account the current market situation.

• Expense elements are not the standard forecasts, but the sector of the investment and similar studies in this sector have been made within the framework of the meetings with the producers.

INVESTMENT INFORMATION EXPLANATION

PROJECT NAME Or Yaz A.Ş. Electronic Water Measurement Devices

Produc�on Facility Investment

TYPE AND TECHNICAL CONTENT It is a new investment in water measuring devices.

The en�re investment will be made by Or-Yaz AŞ.

COPONENTS Produc�on facility.

PROJECT SIZE Closed Area: 500 m2

Total Project Area: 2.535 m2

INVESTMENT LOCATION Ordu Province / Fatsa District / Bolaman District Güvercinlik Loca�on

INVESTMENT TIME 3 Months

EMPLOYMENT CAPACITY AS OF THE FIRST

YEAR OF OPERATION 8 Persons

PRODUCTION CAPACITY (SINGLE SHIFT

SYSTEM) 48.840 Piece/Year

TOTAL INVESTMENT AMOUNT 4.738.303,00 TL

(17)

(18)

(19)

2-PROJENİN TANIMI VE KAPSAMI

a) Projenin Adı: Or-Yaz A.Ş. Su Ölçüm Cihazları Üretim tesisi projesinin uygulanması.

b) Projenin Amacı: Su Ölçüm Cihazları Üretim Tesisi yatırımının yapılarak modern su ölçüm cihazlarının geliştirilmesi ve üretilmesi faaliyetlerinin yürütülmesi. Cihazlar için yerli ve milli yazılımların kendi bünyesinde geliştirilerek uygulanması. İmal edilen ve geliştirilen cihazların iç ve dış pazarlara ulaşmasının sağlanması suretiyle ticari faaliyetlerin sürdürülmesi. İlde sanayi ve entegre yazılım altyapısının gelişimine katkı sağlanarak bu tür yatırımların teşvik edilmesi.

c) Türü: Komple yeni yatırım.

d) Teknik İçeriği: İşbu fizibilite raporu kapsamında incelenen proje fikrinin bir “üretim ve ar-ge tesisi yatırımı” olarak hayata geçirilmesi öngörülmektedir. Buna göre proje fikri kapsamında çeşitli inşaat tadilat işleri yapılacak ve makine parkı tesis edilecektir.

e) Büyüklüğü: Projenin toplam yatırım maliyetinin, 4.738.303,00 TL olacağı ve başlangıcından itibaren 3 ay içerisinde tamamlanarak tesisin işletmeye alınacağı öngörülmüştür. Planlanan imalat yeri Fatsa İlçesi Bolaman Mahallesi Güvercinlik Mevkiinde yer alan 4 Pafta 4.835 parsel üzerindeki 500 m2 kapalı alandan oluşmaktadır.

f) Proje Çıktıları: Tahmini olarak 500 m2’lik bir üretim alanı ortaya çıkacağı ve yapılacak yatırım sonucu 8 kişinin istihdam edileceği, imalat yanında Ar-Ge çalışmalarının da bu tesiste yapılacağı öngörülmektedir.

g) Hedef Aldığı Kitle ve/veya Bölge: Öncelikle, Ordu ilinde OSKİ ve OSKİ abonesi olan su kullanıcıları projenin hedef grubunu oluşturmaktadır.

Bunun haricinde yurt içi pazarda Su İdareleri ve Belediyeler proje sonucu faaliyete geçirilecek üretim tesisinin müşteri portföyünü oluşturacaktır.

Bununla birlikte uluslararası alanda ve suyun ölçüldüğü her pazarda faaliyet gösterilmesi planlanan tesisin doğal hedef kitlesidir.

h) Proje Girdileri: Üretim tesisinin hayata geçirilebilmesi için gereken ana girdiler;

- Üretim alanı ve bu alanın yatırım için tahsis edilmesi.

- İnşaat tadilat işlerinin yapılması

- Makine parkının tedariki, kurulumu ve teknik eğitimler olarak tespit edilmiştir.

Yatırım yeri OSKİ tarafından, Or-Yaz A.Ş.’ye tahsis edilecektir. İnşaat tadilat işleri ve makine parkı tedariki için gereken finansman Or-Yaz A.Ş.

tarafından sağlanacaktır.

i) Proje Sahibi Kuruluş ve Yasal Statüsü: Proje sahibi kuruluş, sermayesinin %99’u Ordu Büyükşehir Belediyesi ve %1’i OSKİ’ye ait olan Or-Yaz A.Ş.’dir.

(20)

I-BENZER YATIRIM ÖRNEKLERİ

Elektromed

1994 yılından bu yana sektörde faaliyet gösrtermektedir. Sayaç sistemleri ( Mekanik, elektronik ve ön ödemeli su, gaz, elektrik sayaçları dönüşüm setleri) yıllık kapasitesi 2.800.000 adet olan şirket, toplam 18.000m² kapalı alanda faaliyetlerini sürdürmektedir.

Baylan

Faaliyetlerime 300 m2’lik orta bir tesiste, haftada 300 adet sayaç üretim kapasitesi ile başlamıştır. 1992 yılında Atatürk Organize Sanayi Bölgesindeki 2500 m2 kapalı alanlı yeni üretim alanına taşınmıştır. 2004 yılında 11.000 m2, 2008 yılında 10.000 m2 ve 2014 yılında da 50.000 m2 kapalı alana sahip yeni üretim tesislerini faaliyete geçirmiştir. Halen 71.000 m2 kapalı alana sahip, tesislerinde üretimini sürdürmektedir. Ürün yelpazesi içerisinde 15mm den 200mm ye kadar değişik anma çaplarında yaş, kuru ve yarı kuru tip olmak üzere tek ve çok hüzmeli ayrıca volumetrik, ultrasonik ve kalorimetre sayaç modelleri yer almaktadır.

Teksan

1955 yılında faaliyete başlamıştır. Halen, İstanbul Çekmeköy'de bulunan fabrikasında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Manas

1996 yılında akıllı sayaç sistemlerine dayalı olarak geliştirdiği ürünler ve çözümler ile sektöre giriş yapmıştır. 1997 yılında ön ödemeli sayaç üretimini gerçekleştirmiştir. 2015 yılında 15 bin m2 kapalı alandaki yeni fabrika binasını faaliyete geçirmiş ve halen burada faaliyetlerine devam etmektedir.

II-YATIRIM SONRASI SUNULACAK ÜRÜNLER

Proje ile birlikte 1 adet akıllı sayaç üretim tesisinin işletmeye alınması gerçekleştirilecektir. Tesisin kapasitesi günde tek vardiya üzerinden 185 sayaç/gün şeklinde planlanmıştır. Bu kapasite seçimi ilin ve çevre illerin su sayaç abone sayıları, yıllık sayaç ihtiyaçları dikkate alınarak yapılmıştır.

Gerektiğinde tesis kapasiteyi artırabilecek fiziki altyapıya sahiptir. Buna göre yıllık üretim kapasitesi ise; 185 adet x 22 gün x 12 ay = 48.840 adet/yıl şeklindedir.

(21)

(22)

(23)

3-PROJENİN ARKA PLANI

Su, küresel denklemde son on yılda önemli bir değişken olarak yerini almış ve giderek artan bir biçimde hayatın her alanına yönelik tehdit oluşturmaya başlamıştır.

İnsanın dünya gezegeni üzerindeki hayatı göz önüne alındığında, havadan sonra su ikinci temel ihtiyaçtır. İnsan havayı teneffüs eder, su içer ve gıda alır. Bunlar hayat için kaçınılmaz ihtiyaçlardır. Su yoksa, gıda da yoktur;

çünkü hayvan ve bitkilerin hayati faaliyetlerini devam ettirmeleri suya bağlıdır. Bu açıdan su, petrolden ve sanayi mallarından bile çok daha önemli bir stratejik maddedir.

Dünyada ki insan nüfusunun azlığı ve ekokojik dengenin henüz bozulmamış olması dolayısıyla 20. yy.ın ikinci yarısına kadar suyun önemi stratejik düzeyde hissedilmemişti. Günümüzde suyun stratejik önemi artık kendisini varolma/yok olma derecesinde dayatmaktadır.

BM tarafından 1992’de Brezilya’nın başkenti Rio de Janerio’da Çevre ve Kalkınma Konferansı düzenlemiştir. Bu konferansta su ile ilgili programlar arasındaki bağların güçlendirilmesi, sektörler arasında eşgüdüm sağlayacak yaklaşımlar geliştirilmesi, su kaynakları yönetiminin iyileştirilmesinde çevresel etkilerin ve gelişme fırsatlarının göz önüne alınması, suyun ekonomik bir mal olarak ele alınması gündeme gelmiştir.

Bu Konferansta da suyun “ekonomik bir mal” olarak çevreye duyarlı bir yaklaşımla nasıl yönetileceğine ilişkin yasal, kurumsal ve toplumsal alanlarda düzenleyici bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.

BM Çevre ve Kalkınma Konferansı’nın deklarasyonunda su konularına yer verilmemekle birlikte, konferansta kabul edilen kararlardan biri olan Gündem 21’in 18inci bölümü, tatlı su kaynaklarının temini, kalitesinin korunması, geliştirilmesi, yönetimi ve kullanımında birleşik yaklaşımların uygulanmasına ayrılmıştır. Burada vurgulanan bütüncül su kaynakları yönetimi, suyun hem sosyal hem de ekonomik bir mal olarak algılanması yaklaşımından kaynaklanmaktadır.

1950‟li yıllardan itibaren artan nüfusa karşın, su kaynaklarının sabit kalması, kişi başına düşen su miktarının azalmasının yanında, yüzyılın sonlarına doğru “su eksikliği” sorununu da gündeme getirmiştir. Birleşmiş Milletler (BM) ve bazı uluslararası kuruluşların dikkate almasına rağmen su sorunu henüz çözülememiştir. Su sorunlarının artmasıyla gelişmiş ülkelerin yanında, gelişmekte olan ülkeler ve uluslararası örgütler teyakkuza geçmişlerdir. 1978‟de Arjantin‟de BM tarafından düzenlenen su konferansında, üçüncü dünya ülkelerinin su sorunları tartışılmış ve toplantıya katılan ülkeler dayanışma ve işbirliğine davet edilmiştir.

Toplantıda varılan en önemli sonuç, yüzyılın sonuna doğru bu ülkelerin su sorunu ile karşı karşıya kalacaklarının kaçınılmaz olduğudur.

Bu nedenle, dünya su kaynakları hakkında bilgi toplanması ve su veri tabanı oluşturulması amacıyla BM Kültür ve Eğitim Örgütü, UNESCO‟ya bir Eyalet Hidroloji Enstitüsü‟nü kurma görevini vermiştir.10 Eylül 2000‟de

(24)

BM hizmet dönemi açılış toplantısında Genel Kurul Bildirgesi‟nde su sorunu ele alınmış ve su sorununun doğru bir yaklaşımla çözülemediği takdirde dünya nüfusunun yarısının 15 yıl içinde su ihtiyacını karşılayamama noktasına geleceğine değinilmiştir.11 Öte yandan Ağustos 2002 Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi‟nde (WSSD) sağlıklı su ihtiyacını karşılama ile ilgili yeni hedefler belirlenmiş ve 2015 yılında temiz ve sağlıklı su işlemlerinin insanları ve çevreyi korumak için vazgeçilmez bir zaruret olduğu, ayrıca 2015 yılından itibaren yaşanacak sıkıntıların farkında olmakla birlikte ilave gayretlerle ve tedbirlerle sıkıntıların giderilebileceği vurgulanmıştır.

Su rezervleri ve yönetimi ile ilgilenen Pasifik Çevre Kalkınma ve Güvenlik Enstitüsü, son zamanlarda dünyadaki su sorunları ile ilgili düşüncelerini aktarırken dünyada su sorununun devam etmekte olduğuna, bütçe ve finansın doğru olarak ayarlanmamasından kaynaklanan stratejilerin bu soruna neden olduğuna değinmiştir. Enstitü uzmanları dünyadaki su sorunlarının 10 ile 20 milyar dolar harcanarak çözülebilecek hale getirilebileceğini, bu nedenle sorunları büyütüp çözülemez gibi göstermenin doğru bir yaklaşım olmayacağını ifade etmişlerdir. Enstitü başkanına göre, su sorununun ağırlıklı olarak gelişmekte olan ülkelerde yaşanması, geçmiş yüzyılın en büyük başarısızlığı olan su konusunun yeterince ele alınmamasından ve ülkelerin üretim altyapısına yeterince destek vermemesinden kaynaklanmaktadır.

Bu düşünce dâhilinde dünyada sudan sorumlu yöneticiler için uygun eğitim programları oluşturularak, homojen bir düşünce tarzı ve yaklaşım içerisinde su sorunlarını azaltıcı tedbirlerin öngörülmesi ve ülkelerarası su ihtilaflarına uygun diplomatik müdahaleler yapılarak, şiddetten ve kaba kuvvetten uzak çözüm yollarının bulunması mümkündür. Ancak, bütün bu iyimser tavır ve düşüncelere rağmen yayınlanan istatistikler gelişmiş ülkelerin su sorununa ve gelişmekte olan üçüncü dünya ülkelerinin su altyapılarına sağladıkları desteğin giderek azalmakta olduğunu, buna karşılık uluslararası örgütlerin ve kuruluşların sağladıkları desteğin artmakta olduğunu göstermektedir.

Diğer taraftan, 2002 Dünya Su Günü‟nde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri yapmış olduğu bir konuşmada 2025 yılında dünya nüfusunun yaklaşık 2/3‟ünün su sorunu ile karşı karşıya kalacağını belirtmiştir.13 Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri‟ne göre; dünyadaki su sorunu, sadece etkin olmayan su üretiminden ve tüketiminden değil, aynı zamanda paylaşımı bilmeyen bazı ülkelerin siyasi rejimleri ve aşırı milliyetçi anlayışlarından kaynaklanmaktadır. Doğal kaynakların paylaşımına, evrensel hakları gözeterek, diğer toplumların çıkarlarına saygı duyarak, yaşam hakkını göz ardı etmeden, paylaşımcı ve dayanışmacı bir anlayış çerçevesinde gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan üçüncü dünya ülkelerine katkı sağlaması, bugün ve gelecekte su sorununun aşılmasına yardımcı olacaktır.

(25)

Su ile ilgili tartışılan ve analiz edilen stratejik konulardan bir tanesi de su yönetimidir. Dünyadaki genel eğilim su yönetiminin kamu kuruluşları tarafından yürütülmesidir. Ancak, son yıllarda özel sektörün geniş bir alana yayılmaya başlaması, “su yönetiminin özelleştirilmesi” uygulamalarını başlatmıştır.

Öte yandan, su hizmetinin toplumsal ve bireysel ihtiyaçları doğru ve etkin bir biçimde sağlayıp sağlamadığı dikkat çeken bir başka önemli konu olmaktadır. Bu anlayış içerisinde varılan nokta, suyun bütün insanların ortak malı olduğu, herkesin eşit miktarda su tüketme hakkına sahip olduğu; tüketen, üreten, yöneten ve bu kişiler üzerinde dolaylı ya da dolaysız yetkili olanlarda sorumluluk bilincinin oluşturulmasının önemli olduğudur.

Dünyanın bugün yaşadığı su sorununu tek bir nedene bağlamak yerine, farklı nedenlerin araştırılıp detaylandırılmasının daha doğru bir yaklaşım olacağı ve su sorununa daha stratejik bir yaklaşım geliştirebilmek için en uygun yöntemin sorunların dünyada her yerde ve her zamanda yaşanabileceğini düşünerek, toplumsal bilincin evrenselleştirilmesi olduğu kanaatindeyiz.

Öz olarak, suya stratejik yaklaşım aşağıdaki dört önemli adımın atılmasını zorunlu kılmaktadır:

• Suyun yönetimimin kamuda kalması; çünkü su, üzerinden para kazanılan bir madde olmaktan çıkarılıp, hava gibi, herkesin eşit oranda kullanabileceği hayati öneme sahip bir madde olarak algılanması.

• Su kullanımı ve paylaşımı bilincinin toplumsal ve siyasal düzeyde ele alınması.

• Su havzaları ve su kaynaklarının ulusal güvenlik çerçevesinde ele alınması.

• Suyun geri kazanımın sağlanması için ulusal ve uluslararası düzeyde teknolojik ve mali işbirliğine gidilmesi.

İçme ve kullanma suyu insanın temel ihtiyaçlarını karşılar. Tarım suyun gıda güvenliği sağlayıcısı olduğu sektördür. Endüstri ise sürdürülebilir kalkınmanın lokomotifi ve kullanıcıların bir bölümünün gelir kaynağıdır.

Tarımsal sulama suyu talebi dünya genelinde endüstriyel kullanım suyuna oranla daha fazla olmakla birlikte gelişmiş ülkelerde bu endüstriyel kullanım için su talebi daha fazladır. Bu konuda ülkenin tarım potansiyeli de etkilidir.

Yapılan bu sektörel sınıflandırma suyun miktarsal kullanımını ve kalite olarak gerekliliklerini belirlediğinden suya olan talebi karşılamak için arzın nasıl şekilleneceğini belirler. Suyu arz eden ve su hizmeti veren idareler abone grubu sınıflandırması ile su hizmetinin sektörel tahsisi bağlamında önceliklendirmeye zemin hazırlamış olur. Ayrıca bu sınıflandırma çapraz desteklerin uygulanmasına zemin hazırlayarak ödenebilirliği de garanti altına almış olur. Ödenebilirlik sosyal olarak sağlanması gereken bir

(26)

gereklilik iken ekonomik olarak maliyet geri dönüşümünü sağlayan önemli bir faktördür.

Sektörel su kullanımlarına göre değerlendirildiğinde dünya genel su kullanım dağılımı çok çeşitlilik göstermektedir. Dünyadaki toplam su tüketiminin, yaklaşık % 70’i tarım sektöründe sulama, % 22’si sanayi amaçlı ve % 8’i içme ve kullanma suyu olarak kullanılmaktadır. Gelişmiş ülkeler ve Avrupa’da sanayi amaçlı su kullanımının % 50 seviyelerinde olması ve tarımsal sulama maksatlı su kullanımının görece % 30-40 seviyelerine düşmüş olması dikkate değerdir. Türkiye tarımsal sulamada kullanılan su oranı açısından dünya ortalamalarında sayılabilir. Sanayi amaçlı su kullanımında dünya ortalamasının görece yükselmesini sağlayan gelişmiş ülkeler ve Avrupa’da sanayi amaçlı su kullanımının oranının artmış olmasıdır.

Sektörel su kullanımında suyun tahsisi suya olan sektörel ihtiyaç, ülkelerin gelişmişliği, sürdürülebilir kalkınma yaklaşımı ile ilgilidir. Bu konuda bir sektörel önceliklendirme yapılması su kısıtı oluşumunu önlemek için gereklidir. Suyun kullanımı ülkelerin uygulamada bir sektöre verdiği önemin olağan sektörel önceliklendirmenin önüne geçmesi ile de olabilir.

Sektörlerin rasyonel olarak tahsis önceliği kamuoyu görüşü için yayınlanan su kanunu taslağında belirtildiği gibi olması gerekir :

a) İçme ve kullanma maksatlı su ihtiyaçları, b) Tabii hayat için gerekli su ihtiyaçları, c) Zirai sulama suyu ihtiyaçları,

ç) Enerji ve sanayi suyu ihtiyaçları,

d) Ticaret, turizm, rekreasyon, projeye dayalı su ürünleri yetiştiriciliği ve avcılığı, taşıma, ulaşım ile sair su ihtiyaçları.

Bu öncelik yasal başka türlü bir çözüm yolu gerektirmedikçe su kaynaklarından faydalanma ve kullanma hakkının tesisinde uygulanır.

Öncelik sırasına göre birden fazla maksadın gerçekleşeceğinin mümkün görülmesi halinde, kaynağın birden fazla maksatla kullanılmasına izin verilebilir.

-İçme ve kullanma suyu -Ekolojik ihtiyaç

-Tarım -Enerji vs.

Fiyatlandırma açısından bakıldığında da bu tahsiste önceliklendirmeye göre fiyatlandırma yapılması gerekir. Çünkü bahsedilen önceliklendirme suyun adil bir şekilde tahsisini gerçekleştirmek için yapılmaktadır. İçme ve kullanma sektöründe suyun fiyatlandırılması endüstriyel kullanıma göre daha düşük değerli tarifeler üzerinden yapılırken tarımsal sulamada

(27)

destekler devreye girmekte ve daha düşük fiyatlar ile fiyatlandırılmaktadır.

Burada söz konusu olan ülkenin tarımsal ürünlerde dışa bağımlılığını azaltması önceliğidir. Endüstriyel su fiyatlandırması ise diğer tarifelerden yüksek oluşu ile diğer iki sektörü destekleyen bir özellik göstermektedir.

Dünyada su kıtlığının nedenleri;

a) Yenilenebilir kaynak miktarının azlığı, b) Suyun kullanım şeklindeki eksiklikler,

c) Yüksek nüfus artışının kişi başına düşen doğal kaynakları azaltmasıdır.

I-SOSYO EKONOMİK DURUM

Ordu ilinde 19 ilçe ve biri büyükşehir olmak üzere 20 belediye bulunmaktadır, Ordu İli’nin nüfusu 2017 adrese dayalı sisteme göre 742.341 kişidir. Doğu Karadeniz bölgesinde yer alan Ordu’nun yüzölçümü 5.952 kilometrekare olup Türkiye yüzölçümünün %0,8’ine denk gelmektedir. Nüfus bakımından en büyük ilçeleri sırasıyla Altınordu, Ünye ve Fatsa en küçük ilçeleri ise sırasıyla Kabadüz, Gülyalı ve Çamaş’tır.

Ordu’da 7 gelişim bileşeninden üçünde yeterlilik, üçünde kısmen yeterlilik söz konusu iken bir bileşen ise yetersiz düşünülmektedir. İl’in yeterli olduğu konular, iletişim, hammadde ve işgücü iken, ulaşım, enerji ve teknoloji konularında kısmen yetersizlikler söz konusudur. Sermaye açısından ise yetersizlikler mevcuttur.

Tablo 1- Altyapı ve kaynakların bulunabilirliği

Bileşenler Bulunabilirlik Düzeyi

Yeterli Kısmen Yeterli Yetersiz

Ulaşım Altyapısı 

İletişim Altyapısı 

Enerji 

Sermaye 

Hammadde 

Teknoloji 

İşgücü 

Ordu; Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü'nün 2013 yılında yapmış olduğu, 2011 yılı Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralamasında TR902 il kodu ve -0,4810 Endeks Değeri ile Türkiye'de Beşinci Kademede (Beşinci Kademe İller; Sinop, Giresun, Osmaniye,

(28)

Çankırı, Aksaray, Niğde, Tokat, Tunceli, Erzurum, Kahramanmaraş, Ordu, Gümüşhane, Kilis, Bayburt, Yozgat, Adıyaman) 61. sırada yer almıştır.

Demografik Göstergeler: 2018 yılı Ordu nüfusu bir önceki yıla oranla % 3,99 (29.591) artarak 771.932 kişiye ulaşmıştır. Bu nüfus, 386.547 erkek (% 50,08) ve 385.385 (% 49,92) kadından oluşmaktadır. Yüzölçümü 5.952 km2 olan Ordu ilinde km2’ye 130 insan düşmektedir ve Ordu ili nüfus yoğunluğu 130 kişi/km2’dir.

Tablo 2 – Yıllara göre Ordu ili nüfusu

Yıl Ordu Nüfusu Erkek Nüfusu Kadın Nüfusu 2013 731.452 366.011 365.441 2014 724.268 361.627 362.641 2015 728.949 364.236 364.713 2016 750.588 376.243 374.345 2017 742.341 371.061 371.280 2018 771.932 386.547 385.385 2019 754.198 376.933 377.265

Tablo 3- Ordu nüfus göçü oranları

Yıl Aldığı Göç Verdiği Göç Göç Farkı 2017 54.813 30.152 24.661 2016 28.111 40.305 -12.194 2015 42.995 27.229 15.766 2014 28.555 39.937 -11.382 2013 30.792 46.332 -15.540 2012 48.240 26.595 21.645 2011 23.963 34.472 -10.509 2010 27.896 36.241 -8.345 2009 30.335 31.296 -961 2008 27.719 31.458 -3.739

(29)

Tablo 4- 2019 yılı Ordu ilçeleri nüfusu

İlçe Toplam

Nüfus Erkek

Nüfusu Kadın

Nüfusu Erkek % Kadın % Al�nordu 217.640 106.296 111.344 %48,84 %51,16 Ünye 128.101 63.734 64.367 %49,75 %50,25 Fatsa 119.094 59.186 59.908 %49,70 %50,30 Perşembe 31.542 16.380 15.162 %51,93 %48,07 Kumru 29.945 15.053 14.892 %50,27 %49,73 Korgan 28.609 14.570 14.039 %50,93 %49,07 Gölköy 28.332 14.363 13.969 %50,70 %49,30 Akkuş 22.192 11.564 10.628 %52,11 %47,89 Aybas� 22.027 11.003 11.024 %49,95 %50,05

Ulubey 19.450 9.997 9.453 %51,40 %48,60

Mesudiye 16.809 8.735 8.074 %51,97 %48,03

İkizce 14.570 7.524 7.046 %51,64 %48,36

Gürgentepe 14.100 7.184 6.916 %50,95 %49,05 Çatalpınar 13.809 6.930 6.879 %50,18 %49,82 Çaybaşı 12.687 6.451 6.236 %50,85 %49,15 Kabataş 10.617 5.313 5.304 %50,04 %49,96

Çamaş 9.058 4.623 4.435 %51,04 %48,96

Gülyalı 8.269 4.135 4.134 %50,01 %49,99

Kabadüz 7.347 3.892 3.455 %52,97 %47,03

(30)

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Ordu ili 1965 yılı toplam nüfusu 543.863 iken bu nüfus içerisinde kentli nüfus toplamı 83.585 kişi, 2000 yılında toplam nüfus 887.765 kişi iken kentli nüfus toplamı 416.631 kişi olmuştur. 1965 yılında % 15,37 olan kentli nüfus oranı 2000 yılında % 46,93'e yükselmiş belirlenen bu 35 yıl içerisinde köyden kente nüfus akımı meydana gelmiştir. 2013 yılında Ordu ili Büyükşehir Belediyesi Kurulmasına İlişkin Kanun kapsamında Büyükşehir olmuştur. Ordu ili yıllara göre yıllık nüfus artış hızı 2008 yılında ‰ 5,4 2009 yılında ‰ 5,9 2010 yılında ‰ - 6 2011 yılında ‰ -6,7 2012 yılında ‰ 37,1 2013 yılında ‰ -13,5 2014 yılında ‰ ‰ -9,9 2015 yılında ‰ 6,4 2016 yılında ‰ 29,3 2017 yılında ‰ -11 2018 yılında ‰ 39,1 ve 2019 yılında ise ‰ -23,2 oranında meydana gelmiştir.

Tablo 5- Ordu ili kamu hizmetlerinden memnuniyet düzeyi 2013 Kamu Hizmetlerinden

Memnuniyet Düzeyi (%) Memnun Orta Memnun

Değil Fikri Yok Sosyal Güvenlik Kurumu

Hizmetleri 66,40 5,60 8,00 20,00

Sağlık Hizmetleri 81,60 7,90 10,50 0,00 Eği�m Hizmetleri 77,80 12,10 10,10 0,00

Adli Hizmetler 54,90 3,60 5,00 36,50

Asayiş Hizmetleri 88,60 6,00 5,50 0,00

Ulaş�rma Hizmetleri 81,80 6,10 10,30 1,90

Tablo 6– Sosyo Ekonomik durum göstergeleri çizelgesi (TÜİK) Sosyo-Ekonomik Durum Göstergeleri Çizelgesi

Göstergeler 2014 2015 2016 2017 2018

5 Yaş Altı Ölüm Hızı (Binde) 10,6 9,7 9,2 11,9 -

Atık Hizmeti Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye

Nüfusuna Oranı (%) ⁸⁸ ^- ⁸⁷ ^- ^-

Atık Su Arıtma Tesisi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna

Oranı (%) ²¹ ^- ⁷⁹ ^- ^-

(31)

Bebek Ölüm Hızı (Binde) 8,5 7,7 7,7 10,1 -

Bin Kişi Başına Düşen Toplam

Hekim Sayısı ¹ ¹ ¹ ² ^-

Bin Kişi Başına Otomobil Sayısı 78 84 87 95 94

Bitkisel Üretim Değeri (Bin TL) 953.851 3.176.784 1.208.638 2.251.282 -

Boşanma Sayısı 818 889 832 839 956

Büyükbaş Hayvan Sayısı (Baş) 124.305 124.240 124.075 142.709 153.280

Canlı Hayvanlar Değeri (Bin TL) 360.294 414.796 586.985 753.125 -

Doğum Sayısı 9.376 8.972 9.052 8.937 -

Doğuşta Beklenen Yaşam Süreleri

(Yıl) ^79,8 ^- ^- ^79,3 ^-

Evlenme Sayısı 5.035 5.118 4.814 4.841 4.605

GSYH (Bin TL) 10.608.680 13.998.148 13.635.903 16.323.302 -

Genç Bağımlılık Oranı (%) 30,77 30,17 29,44 29,05 -

Halk Kütüphaneleri Kullanıcı Sayısı

349.475 411.939 535.060 593.162 -

Hastane Sayısı 17 17 17 17 17

Hastane Yatak Sayısı 1.868 1.818 2.053 2.074 -

Hayvansal Ürünler Değeri (Bin TL)

366.279 452.514 473.569 523.222 -

Kaba Boşanma Hızı (Binde) 1,12 1,22 1,12 1,12 1,26

Kaba Doğum Hızı (Binde) 12,9 12,3 12,2 12 -

Kaba Evlenme Hızı (Binde) 6,92 7,04 6,51 6,49 6,08

Kaba Ölüm Hızı (Binde) 6,6 6,9 7 7,4 -

Kanalizasyon Şebekesi ile Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna

Oranı (%) ⁵⁵ ^- ⁷⁹ ^- ^-

Kitap Sayısı 260.755 280.018 297.939 329.440 -

Kişi Başına GSYH ($) ^6.665 ^7.100 ^6.096 ^5.994 ^-

Kişi Başına GSYH (TL) ^14.575 ^19.265 ^18.433 ^21.867 ^- Kişi Başına Tarımsal Üretim Değeri

(TL) ^2.320 ^5.548 ^3.023 ^4.752 ^-

Kişi Başına Toplam Elektrik

Tüketimi (kWh) ^1.506 ^1.557 ^1.487 ^1.664 ^-

Konut Satış Sayıları (İlk Satış) ^4.337 ^5.114 ^5.154 ^5.270 ^6.292 Konut Satış Sayıları (Toplam) ^8.061 ^9.250 ^9.436 ^9.334 ^10.455

Kütüphane Sayısı ¹⁹ ¹⁹ ²² ²² ²²

(32)

Küçükbaş Hayvan Sayısı (Baş) ^122.361 ^123.690 ^121.608 ^129.392 ^135.147 Mahkemelerdeki Toplam Dava

Sayısı ^52.986 ^54.390 ^52.128 ^49.354 ^-

Motorlu Kara Taşıtları Sayısı ^108.490 ^115.386 ^122.935 ^130.584 ^134.737

Müze Eser Sayısı ^3.975 ^4.115 ^4.219 ^4.256 ^-

Müze Sayısı ¹ ¹ ¹ ¹ ¹

Müze Ziyaretçi Sayısı ^14.693 ^14.693 ^15.193 ^16.881 ^- Net Göç Hızı (Binde) ^-15,99 ^-3,79 ^21,23 ^-16,29 ^32,47

Noter Sayısı ²⁵ ²⁵ ²⁵ ²⁵ ²⁵

Nüfus Yoğunluğu (Km² ye Düşen

121,68 122,47 126,11 124,72 130

Kişi Sayısı)

Okuma Yazma Bilen Oranı (%) ^92,89 ^92,94 ^93,43 ^93,73 ^- Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü ^3,23 ^3,17 ^3,09 ^3,05 ^- Ortaokul /Öğretmen Başına Düşen

Öğrenci Sayısı ¹⁴ ¹³ ¹³ ¹³ ^-

Ortaokul Okul Sayısı ²⁰⁶ ²¹⁸ ²¹⁰ ²¹¹ ^-

Ortaokul Okullaşma Oranı 2012 ve

Sonrası (Kadın) Net (%) ^96,33 ^96,57 ^94,98 ^96,37 ^- Ortaokul Okullaşma Oranı 2012 ve

Sonrası Net (%) ^96,09 ^95,92 ^94,76 ^95,95 ^-

Ortaokul Öğrenci Sayısı ^43.278 ^41.421 ^43.473 ^42.887 ^- Ortaokul Öğretmen Sayısı ^3.010 ^3.154 ^3.178 ^3.201 ^- Ortaöğretim /Derslik Başına Düşen

Öğrenci Sayısı ²⁴ ²¹ ²¹ ¹⁹ ^-

Ortaöğretim /Öğretmen Başına

Düşen Öğrenci Sayısı ¹² ¹¹ ¹¹ ¹¹ ^-

Ortaöğretim Okul Sayısı ¹⁰⁵ ¹¹⁷ ¹²⁴ ¹²⁶ ^-

Ortaöğretim Okullaşma Oranı 2012

ve Sonrası (Kadın) Net (%) 83,26 86,29 87,55 90,81 - Ortaöğretim Okullaşma Oranı 2012

ve Sonrası Net (%) 82,43 84,75 87,66 89,56 -

Ortaöğretim Öğrenci Sayısı 50.388 51.809 51.493 49.543 - Ortaöğretim Öğretmen Sayısı 3.277 3.638 3.670 3.756 - Otomobil Sayısı 56.815 60.910 65.553 70.202 72.580

Sinema Salonu Sayısı 22 17 16 16 -

Sinema Seyirci Sayısı 197.585 224.694 176.672 283.283 - Suç işlenen ile Göre Ceza İnfaz

1.700 1.469 1.641 1.757 - Kurumuna Giren Hükümlü Sayısı

Tahıllar ve Diğer Bitkisel

56.588 49.032 44.935 49.539 47.452 Ürünlerin Üretim Miktarı (Ton)

(33)

Tiyatro Salonu Sayısı 7 9 9 9 9

Tiyatro Seyirci Sayısı 18.400 106.042 31.803 62.928 - Toplam Doğurganlık Hızı (Çocuk

Sayısı) 1,89 1,83 1,83 1,8 -

Toplam Geceleme Sayısı 475.736 499.870 483.538 523.145 ######

Toplam Geliş Sayısı (Kişi) 501 1.311 20.245 43.489 12.909 Toplam Hane Halkı Sayısı 218.840 224.411 236.196 236.350 - Toplam İhracat (Bin $) 202.200 220.821 163.226 224.981 ######

Toplam İşlenen Tarım Alanı

(Hektar) 28.176 27.557 26.136 15.030 25.053

Toplam Tarımsal Üretim Değeri

(Bin TL) 1.680.424 4.044.094 2.269.192 3.527.629 - Toplam Yaş Bağımlılık Oranı (%) 49,89 49,92 48,82 48,95 - Toplam Girişim Sayısı 28.753 28.769 29.740 - - Toplam İthalat (Bin $) 50.717 49.515 40.196 65.264 38.368 Trafik Kaza Sayıları 1.420 1.532 1.544 1.829 - Yabancı Geceleme Sayısı 18.356 20.226 16.172 35.264 37.535 Yabancı Geliş Sayısı (Kişi) 78 116 2.265 14.894 6.816 Yapı Kullanma İzin Belgesine Göre

Bina Sayısı 1.060 864 747 704 -

Yapı Kullanma İzin Belgesine Göre

Daire Sayısı 6.338 6.103 5.174 4.806 -

Yaşlı Bağımlılık Oranı (%) 19,12 19,75 19,38 19,91 - Yüzbin Kişi Başına Toplam Hastane

Yatak Sayısı ²⁵⁸ ²⁴⁹ ²⁷⁴ ²⁷⁹ ^-

Yıllık Nüfus Artış Hızı (Binde) ^-9,87 ^6,44 ^29,25 ^-11,05 ^- Örtü Altı Sebze ve Meyve Üretim

Miktarı (Ton) ^2.600 ^2.525 ^2.473 ^2.569 ^2.594

İlk ve Ortaokul /Derslik Başına

Düşen Öğrenci Sayısı ²³ ²¹ ²¹ ²⁰ ^-

İlkokul /Öğretmen Başına Düşen

Öğrenci Sayısı ¹⁵ ¹⁵ ¹⁵ ¹⁵ ^-

İlkokul Okul Sayısı ²⁷⁴ ²²⁸ ²⁰⁸ ²⁰³ ^-

İlkokul Okullaşma Oranı 2012 ve

Sonrası (Kadın) Net (%) ^96,08 ^93,76 ^88,63 ^90,62 ^- İlkokul Okullaşma Oranı 2012 ve

Sonrası Net (%) ^95,72 ^93,47 ^88,59 ^90,56 ^-

İlkokul Öğrenci Sayısı ^40.808 ^40.410 ^37.174 ^36.940 ^- İlkokul Öğretmen Sayısı ^2.642 ^2.727 ^2.544 ^2.532 ^-

(34)

II-SEKTÖREL VE/VEYA BÖLGESEL POLİTİKALAR VE PROGRAMLAR

Avrupa Birliği Uyum Yasalarına göre yeniden gözden geçirilmiş olan, 3516 sayılı “Ölçüler ve Ayar Kanunu”na ve Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği'ne tabi olan bu aletler, üretildikten sonra "ayar ve test istasyonunda metrolojik kalibrasyonu yapılır ve muayene edilir; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü tarafından soğuk damgayla mühürlenerek piyasaya arz edilirler.

Su sayaçları; hız esaslı, hacim esaslı (volümetrik) gibi çeşitli çalışma prensiplerine sahiptirler. Hız esaslı sayaçların ise çok hüzmeli ve tek hüzmeli olmak üzer iki çeşidi vardır. Türkiye'de en çok, hız esaslı su sayaçlarının çok hüzmeli tipleri kullanılmaktadır.

Türkiye'de, 1996 yılından itibaren “Kartlı su sayacı / Ön ödemeli su sayacı”

gibi konular da gündeme gelmiştir.

“Kartlı su sayacı / Ön ödemeli su sayacı” gibi sayaçlar, tek başına bir ölçü aleti gibi düşünülemezler. Mekanik sayaç eşliğinde elektronik bir üniteye de sahip olan bu sayaçlar, yaptıkları ölçümlemeleri, elektronik ünitelerinde bulunan bir çipe kaydederler. Kullanılması düşünülen miktarın bedeli kadar kredinin bu çipe yüklenerek, su parasının, kullanılmadan önce tahsil edilmesini sağlarlar. Bu tür sayaçlar ön ödemeli olarak tanınırlar.

Ön ödemeli tarımsal sulama sayaçları da aynı mantıkla çalışır ve tahsilat işlemleri sulama birlikleri tarafından gerçekleşir.

1955 yılına kadar, Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Polonya, Slovakya, ABD gibi dünyanın çeşitli ülkelerinden, Siemens, Bopp und Reuther, Aster, Vincent Frères, Contimeter, Michera, Hydrometer, Poland gibi markalar altında, çeşitli boy, çeşitli bağlantı çapı ve kapasitelerde ithal edilen su sayacı; Türkiye'de ilk defa Hüsamettin Yalhı adlı bir sanayici tarafından 1955 yılında kendi adını taşıyan "H. YALHI" markasıyla, 165 mm'lik boy ve

½” bağlantı çapı ile standardize edilerek üretilmeye başlanmış ve 1956 yılı itibarıyla yurtdışından ithalatı durdurulmuştur.

Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı TR90 Doğu Karadeniz Bölge Planı 2014-2023

Eksen 1: Nitelikli İnsan, Sosyal Refah ve Yaşam Kalitesi

• Amaç 1.1: Toplumun tüm kesimleri için sosyal koruma olanaklarını geliştirmek

• Amaç 1.2: Bölgesel iş gücü arzı ve talebi arasındaki uyumu güçlendirmek

• Amaç 1.3: Sosyal güven, katılım, örgütlenme ve birlikte iş yapabilme ortamını güçlendirmek

• Amaç 1.4: Eğitimin her kademesinde fırsat eşitliği, yenilikçilik ve üretkenlik ilkeleriyle iyileştirme ve kapasite geliştirmeyi sağlamak

• Amaç 1.5: Kurumsal kapasiteyi geliştirmek