Ben ilk kez "Yüksek minareden att›m iki tafl" diye bafllayan türküyü duydu¤um zaman "Ah, ne güzel" diye düflündüm. “Yerli fizikçilerden biri Galileo’nun befl yüzy›l önce Piza kulesinde yapt›¤› deneyi biraz geç de olsa tekrarlamaya çal›flm›fl." Ben acaba d= -1/2gt2
+ c denklemi türkü-nün içine nas›l oturtulacak diye merak ederken ikinci sat›r tam bir düfl k›r›kl›¤›-na u¤ratt›: "Ne ak›r›kl›¤›-nam var, ne babam var
ne kardafl!" Yetim olmakla tafl atmak ara-s›nda ne ilgi var ki? Ayn› hata "Kaleden inmem diyor / Yerli basmadan giymem diyor" türküsünde de ifllenmifl. Yanl›fl an-lafl›lmas›n, ben de türkülerimizi çok seve-rim; ama kafiye u¤runa mant›¤›n ayaklar alt›na al›nmas›, do¤rusu beni rahats›z eder. Ama geçenlerde gazetede okudu-¤um bir haber "Çanakkale içinde vurdular beni / Ölmeden mezara koydular beni"
türküsünün gerçe¤i yans›tabilece¤ini orta-ya ç›kard›. Enkaz alt›nda kalan bir iflçi-miz, öldü san›larak morga tafl›n›rken can-kurtaranda dirilince derhal hastaneye kal-d›r›lm›fl. Kazazede flansl› biriymifl, yoksa gözlerini morgdaki dolaplardan birinde açard›.
Baz› cenazelerin kefene sar›lmadan ön-ce y›kan›rken dirildi¤ini küçükken duyar-d›k. Bu kaza haberi merak›m›z› daha da
Yaflam
104Aral›k 2003
B‹L‹MveTEKN‹K
S a r g u n A . T o n t
uyand›rd›; k›s›tl› da olsa yapt›¤›m›z araflt›r-ma, diri diri gömülmenin sand›¤›m›z kadar nadir bir olay olmad›¤›n› ortaya ç›kard›. Örne¤in, 16 yüzy›l ‹ngilteresinde de Matt-hew Wall adl› bir adam›n tabutunu tafl›yan-lardan birininin aya¤› tafla tak›l›nca, tabut yere düflmüfl ve sars›nt› sonucu aç›lan ka-pa¤› kald›ranlar etrafa flaflk›n flaflk›n bakan Matthew ile karfl›laflm›fllar. Bu kazadan (!) sonra daha çok y›l yaflayan Matthew, her y›l sadece do¤um gününü de¤il, "ölüm gü-nünü"de kutlam›fl. Yine ‹ngiltere’de Marjo-rie Elphinstone adl› bir kad›n›n mücevher-lerini çalmak için mezar›n› açan h›rs›zlar, kad›n canlan›nca dehflet içinde korkup kaç-m›fllar. Marjorie evine yürüyerek dönmüfl ve kocas›ndan 6 y›l daha fazla yaflam›fl. Oran ad›nda bir papaz›n bafl›na gelenler, gömüldükten sonra yaflama dönenlerin "Öbür tarafta ne gördün?" gibi sorulara çok dikkatli yan›t vermelerinin önemini gösteriyor. Oran öldü¤ünde cennet ve ce-hennemi gördüm deyince papazlar "bu adam günaha giriyor" diyerek Oran’› bir daha dirilemeyece¤i flekilde tekrar göm-müfller. (www.urbanlegends.com/de-ath/buried_alive.html).
Çeflitli nedenlerden dolay› aç›lan me-zarlarda, tabut kapaklar›n›n iç k›sm›nda sanki t›rnakla çizilmifl gibi görünen izler, gömülenin d›flar›ya ç›kma çabalar›n›n bir göstergesi olarak alg›lanm›fl. Baz› uzman-lar bu izlerin cesedin çürümesi sonucu or-taya ç›kan gazlar›n yaratt›¤› bas›nçtan oluflan mini patlamalardan kaynakland›¤›-n› iddia ediyorlar. Ama onlar bile, nadir de olsa baz› kiflilerin komadayken ölü zannedilip gömülebilece¤inde hemfikir. Özellikle savafl esnas›nda bu tür hatalar›n çok daha fazla yap›lmas› olas›l›¤›n› gözö-nüne al›rsak, bizim Çanakkale türküsü-nün belki de trajik bir gerçe¤i yans›tt›¤›n› gözard› etmemek gerekir.
Bu tür talihsiz olaylar, zaten var olan bir korkuyu çok daha büyük boyutlara ta-fl›yor. Zaten kapal› yerlerde korkanlar›n say›s› yüzbinleri aflarken, buna bir de diri diri gömülmekten korkanlar›n say›s›n› ek-lerseniz, toplam, milyonlar› bulur. Lord Chesterfield gelinine yazd›¤› son mektu-bunda "Bütün istedi¤im canl› gömülme-mektir" diyor. George Washington da benzer kayg›lar beslemifl: "Beni öldükten iki gün sonra gömün." Chopin, gömülme-den önce vücudunun aç›l›p birkaç damar›-n›n kesilmesini garantiye almak için bir arkadafl›na yemin ettirmifl."
Yanl›fll›kla gömülmek korkusu bu ka-dar yayg›n olunca, baz› gözü aç›k
bilima-damlar›n›n hemen devreye girip bu iflten birkaç kurufl kapmak istemelerine flaflma-mak gerekir. 19 yüzy›l›n ikinci yar›s›nda Almanya’da bu konuyla ilgili 30 patent verilmifl. Bunlar›n içinde en ilgi çekeni, yatan›n uyand›¤› takdirde elinin hemen yan›ndaki ipi çekerek mezar›n üstüne yer-lefltirilmifl çan› çald›rabilece¤i "Emniyetli Tabut". Baz› modellerde çan›n yerini, ip çekilince aç›lan bir bayrak alm›fl. Biraz daha paran›z varsa, ip çekilince havaii fi-fleklerin uzaya f›rlat›ld›¤› modellerden ala-biliyormuflsunuz. Daha lüks modellerde, tabutun içine d›flar›dan hava almay› sa¤la-yacak ve gerekirse yukar›dan yiyecek içe-çek aktar›labilecek borular yerlefltirilmifl. Bu tabutu yapan Dr. Adolf Gutsmuth, kefl-finin ne kadar emniyetli oldu¤unu kan›tla-mak için kendisini gömdürmüfl ve karn›n› yukar›dan gönderilen çorba, sosis ve bira ile doyurmufl. (http://www.deathonli-ne.net/what_is/safety.cfm) Bu tabutlar-dan kaç tanesinin kullan›ld›¤› hakk›nda bir bilgi yok; ama cep telefonunun keflfi iflleri oldukça kolaylaflt›rm›flt›r.
Bat› ülkelerinde erken gömülme olas›-l›¤›, 19 yüzy›lda cenaze evlerinin ortaya ç›kmas›yla büyük ölçüde önlenmifl. Bu ev-lerde ölü, Eski M›s›r’da kullan›lan tekni¤e benzer bir flekilde iç organlar› ç›kart›larak mumyalan›yor. Buna ilaveten isteyen, ölü-sünü f›r›nda yakt›rabiliyor. (Tabii burada diri diri yak›lmak olas›l›¤› olaya yepyeni bir boyut ekliyor; ama bu durumda hasta-n›n çekece¤i ac›, gömülenden çok daha k›sa sürüyor.) Ekolojik aç›dan bizim en çok be¤enimizi alan, Hindistan’daki bir tarikat›n, ölülerini akbabalara yedirmele-ri. (Okuyucular›m›z aras›nda yamaç
para-105
Aral›k 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
flütü yapanlar böyle bir "sona" imrenme-ye kalkmas›nlar; çünkü bir zamanlar gök-lerimizde s›k s›k görülen bu muhteflem yarat›klar›n say›lar›, son y›llarda ancak bir veya iki paraflütcüyü yiyebilecek kadar azald›.)
Bildi¤iniz gibi bizler hâlâ "yolcular›m›-z›" gömmeye devam ediyoruz. Acaba gö-mülmek ‹slam dininde "olmazsa olmaz" türünden bir kural m›, yoksa gelenek mi sorusuna bir yan›t bulmak için bir sürü ki-tap kar›flt›rd›k, ama bir sonuca ulaflama-d›k. En iyisi bu konular› bilen birisine da-n›flal›m diyerek Diyanet ‹flleri Baflkanl›-¤›’n› telefonla arad›k. Konufltu¤umuz ho-cam›z bize ‹slam dininde "ille de gömüle-cek" diye kati bir kural›n olmad›¤›n›, an-cak gömülmek do¤rultusunda dolayl› da olsa baz› tarihsel göstergelerin bulundu-¤unu, bunun ötesinde tabii ki gelene¤in büyük bir rol oynad›¤›n› nazik bir dille aç›klad›lar. Fakat ben bu konunun günde-me getirilgünde-mesinde ve konunun uzmanlar taraf›ndan enine boyuna tart›fl›lmas›na ta-raftar›m.
Tabii e¤er izin ç›karsa benim nerede gömülmek istedi¤imi Naz›m Hikmet çok güzel belirtmifl:
Ve madem ki bir gün ölüm mukadder; Ben sularda yatan bir ›fl›k gibi Sularda sönmek istiyorum! Denize dönmek istiyorum! Denize dönmek istiyorum!
Peki, köpekbal›klar›ndan o kadar çekini-yorsan›z, bir de topra¤a gömülenlerin bafl-lar›na neler geldi¤ini Avustralya Do¤a Tari-hi Müzesi’nden Richard Major’dan dinleyin. (http://www.deathonline.net/what_is/sa-fety.cfm) "Ölü, kendi bafl›na bir ekosistem" diyerek konuya giriyor Major. ‹lk ifle koyu-lanlar zaten yaflarken vücudunuzda bulu-nan bakterilermifl. Bunlar cesedi içten yiyip kuruttuktan sonra, çeflit çeflit böcekler ve kurtlar göreve bafllarlarm›fl. Ta ki kemikler kalana kadar. Burada alt› çizilmesi gereken nokta, cesedi yiyen bu canl›lar hem kendi-leri besleniyor hem de nitrat gibi bitkikendi-lerin kullanabilece¤i bir çeflit gübre üretiyor. (Yahya Kemâl’in bahsetti¤i, Haf›z’›n kabrin-de her gün açan gülün o tükenmez enerji-sini nereden sa¤lad›¤›n› flimdi anlad›n›z herhalde.)
Bize kal›rsa as›l tehlike "ruhen" diri di-ri gömülmek. Kin, nefret, düflmanl›k, ben-cillik ve k›skançl›k duvarlar›n›n oluflturdu-¤u mezarlarda yatanlar›n, durumu toprak-ta yatoprak-tanlardan daha m› iyi? Sanm›yoruz. Hepinize uzun ömürler ve e¤er gerekirse sa¤l›kl› gömülmeler dileriz.
