Europeana User and Functional Testing, AccessIT
ve
LoCloud
Yurdagül Ünal
Hacettepe Üniversitesi
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yurdagul@hacettepe.edu.tr
Europeana
Avrupa kültürel mirasına tek bir
noktadan erişim sağlamak amacı ile geliştirilmiş dijital kütüphane
http://www.europeana.eu
2
Kültürel miras
İnsanlık tarihinin başlangıcından bu yana insanın yaratıcılığı ve toplumlararası etkileşimler sonucunda ortaya çıkan, gelecek nesillere aktarılması, korunması gereken, somut ve soyut kültürel değerlerin tümü (Deren,
2006, s. 7).
Europeana
Kültürel dolaşıma imkân sağlaması,
Bilgi toplumunun gelişmesine katkı sağlaması,
Kaynak aktarılabilmesi için dijitalleştirme eğitimi ve çalışmalarını desteklemesi,
Bilgi teknolojilerinin kültürel miras alanına uygulanmasına öncülük etmesi,
Kültürel mirasın dijitalleştirilerek koruma altına alınmasını sağlaması ve konuya dikkat çekmesi,
Her geçen gün artan kaynak ve kullanıcı sayısı
ile kültürel miras kapsamındaki en büyük ve önemli dijital
kütüphanelerden birisidir.
Europeana
36 Avrupa ülkesinden, kütüphane, müze, arşiv, galeri gibi 2.300’ün üzerinde farklı kurum
30 milyonun üzerinde dijital obje:
Metin:
Kitap, gazete, mektup, günlük, arşiv belgeleri
Görüntü:
Resim, çizim, fotoğraf, tablo, harita, müze objelerinin fotoğrafları
Video:
Film, belgesel, TV yayını
Ses
: Müzik, kasetten, disklerden ya da radyo yayınlarından gelen ses kayıtları vb.
30 farklı dilde arayüz
5
İçerik sağlayıcı / Toplayıcı
İçerik sağlayıcı
Europeana tarafından erişilebilir dijital içerik sağlayan herhangi bir organizasyon/kurum
Toplayıcı (Aracı)/Aggregator
Farklı içerik sağlayıcılardan / kurumlardan dijital objeleri toplamak
Objelerin dosya formatlarını ve metadata bilgilerini standart hale getirmek
Europeana’ya aktarmak
Europeana aracıları tercih etmekte
6
İçerik sağlayıcılar
Bibliothèque nationale de France
British Library
National Archives of Scotland
Louvre Museum
Netherlands National Archive
The European Library
…
Aggregatorlar:
Culture.fr: Fransa
Scran: Birleşik Krallık
…
7
İçerik..
18,826,810 imaj, resim, çizim, harita, fotoğraf…
11,927,632 kitap, gazete, mektup, günlük, arşiv belgesi
505,257 müzik ve ses kayıtları
234,248 video, haber, TV yayınları
15,052 üç boyutlu dijital modeller
…
8
Europeana’ya içerik sağlayan ilk 5 ülke
Almanya 4,500,789 (%15)
Fransa 3,236,036 (%11)
Hollanda 2,686,817 (%9)
İspanya 2,637,730 (%9)
İsveç 2,155,322 (%7)
(08.11. 2013 tarihiyle)
9
Ziyaretçiler…
2013’te 229 ülkeden 4 milyon tekil ziyaretçi
İlk 8 ülke
Almanya 708,927
İspanya 361,154
Fransa 359,436
İtalya 358,662
Polonya 344,258
Hollanda 340,622
A.B.D. 291,910
Birleşik Krallık 216,298
10
Kaynak aktarma süreci
Europeana;
Metadataların toplanması, indekslenmesi, harmanlama
Önizlemeyi sağlayan “thumbnails”
Objenin orijinalinin olduğu kaynağa bağlantı
Dijital objenin orijinali içerik sağlayıcının kendisinde ya da “aggregator”larda
Dijital objenin gösterimi, paylaşımı (ücretli/ücretsiz, üyelik/serbest vb)
11
Metadata alanları
Title / Başlık
Date / Tarih
Creator / Yaratıcı
Language / Dil
Description / Tanımlama
Provider / Sağlayıcı
Subject / Konu
Publisher / Yayıncı
…
…
12
13
Metadata
alanları 14
Önizlemeyi sağlayan
“thumbnails”
Orijinal kaynağa bağlantı
15
16
17
18
Geographic coverage..
19
20
21
22
İstanbul
21 farklı kurum
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Europeana User and Functional Testing
Proje:
Avrupa Birliği destekli (eContentplus)
Ekim 2009 – Ocak 2010
CDLR (Centre for Digital Library Research), Università degli studi di Macerata, Glasgow Caledonian University
Milena Dobreva, Emma McCulloch, Duncan Birrell, Pierluigi Feliciati, Ian Ruthven, Jonathan Sykes,
Yurdagül Ünal
41
Amaç
Kullanıcıların (özellikle genç) Europeana’dan beklentilerini ve Europeana’yı kullanırken
karşılaştıkları güçlükleri tespit etmek
Projede önceden tanımlanmış görevlerin yerine getirilmesi sırasında sergilenen
kullanıcı davranışları, kullanıcılardan alınan anket ve sözlü geri bildirimlerle
birleştirilmiştir.
42
Bulgaristan 2 grup (22 kişi)-
ortaöğretim
İtalya
1 grup (20 kişi), üniversite İskoçya
1 odak grup (24 kişi) - genel,
med. lab
Hollanda 2 grup (23 kişi)-
ortaöğretim
Proje
43
Odak gruplar
44
Yöntem
Moderatör tarafından çalışma hakkında giriş
Ön- anket (demografik bilgi, Europeana ile tanışıklık, çevrimiçi tarama tecrübeleri vb.)
Moderatör tarafından Europeana’nın genel bir tanıtımı
Tartışma 1 (Europeana’nın sitesine ve temel özelliklerine genel bir bakışın ardından katılımcıların ilk izlenimleri)
Anket 2 (ilk izlenim hakkında yazılı geri bildirimler)
Görev (PowerPoint sunum hazırlamak)
Tartışma 2 (görev için ayrılan 30 dakikanın ardından oluşan izlenimler)
Anket 3 (daha de taylı izlenimler hakkında yazılı geri bildirimler)
Sonuç
45
Sunum için farklı senaryolar
1. Şehir (Sofya, Amsterdam, Roma, Glasgow) ile ilgili metin (İnsanlar Roma hakkında ne yazdı?)
2. Şehir ile ilgili görüntü 3. Şehir ile ilgili ses/video
4. Şehrin farklı zamanlarını gösteren materyal
5. Şehir ile ilgili belirli bir kişi, yer, bina vb. hakkında materyal 6. Şehir ile ilgili belirli bir tarihi olay hakkında materyal (1919’da
Glasgow’da George Square’de ne oldu?
7. Katılımcıların kendi seçtikleri bir konu hakkında materyal 8. Europeana’ya şehirle ilgili en fazla içerik sağlayan kurum
46
Media Labs – Eye tracking (göz hareketlerini izleme)
47
Isı haritaları (heat maps)
48
Ana sayfa
Fixation (%)
49
Gaze plots
50
Arama ekranı
Areas of interest
Fixation (%)
51
Projeden çıkan yayınlar
Projenin sonuç raporuna aşağıdaki adresten erişilebilir:
http://version1.europeana.eu/c/document_library/get_file?uuid=1c25ae28- 9457-4b0f-be62-654a7cf6c5b7&groupId=10602
M. Dobreva, D. Birrell, E. McCulloch, Y. Ünal, P. Feliciati, Digital Natives and Specialised Digital Libraries: a Study of Europeana Users, Submitted to the 2nd International Symposium on Information Management in a Changing World, September 22-24, 2010, Ankara, Turkey.
Duncan Birrell, Milena Dobreva, Yurdagül Ünal and Pierluigi Feliciati, Constituencies of Use: Representative Usage Scenarios in International Digital Library User Studies, a Case Study on Europeana. In: Turid
Hedlund & Yaşar Tonta (eds.). Publishing in the Networked World:
Transforming the Nature of Communication – Proceedings of the 14th International Conference on Electronic Publishing, 16-18 June 2010 (pp.
245-257). Helsinki, Finland, 2010
J. Sykes, M. Dobreva, D. Birrell, E. McCulloch, I. Ruthven, Y. Ünal, P.
Feliciati, A New Focus on End Users: Eye-Tracking Analysis for Digital Libraries, European Conference on Research and Advanced
Technology for Digital Libraries (ECDL), Glasgow, 6-10 September 2010.
52
AccessIT Project
AccessIT: Accelerate the Circulation of Culture through Exchange of Skills in Information Technology / Bilgi
Teknolojilerinin Değişen Yetenekleri Aracılığıyla Kültür Dolaşımının Hızlandırılması
Avrupa Birliği destekli (7. Çerçeve Kültür Programı)
2009 Mayıs – 2011 Nisan
Türkiye, İngiltere, Polonya, Yunanistan, Sırbistan
Türkiye adına kurumsal sahibi Hacettepe Üniversitesi
53
AccessIT Project
Projenin temel amacı
Türkiye, Yunanistan ve Sırbistan’dan kültürel miras kapsamındaki belirli miktardaki kaynağı dijitalleştirerek Europeana’ya aktarmak ve bunun için gerekli eğitim altyapısını sağlamaktır.
Proje ile işbirliği yapan ülkelerde dijitalleştirme için bir kapasite yaratmak/varolan kapasiteyi geliştirmek, ulusal kültürel çalışmaların AB’deki dolaşımını Europeana ile ortaklıklar yoluyla artırmak hedeflenmektedir.
54
Türkiye’nin proje kapsamındaki başlıca sorumlulukları
Europeana’ya kültür kapsamında dijitalleştirilmiş elli bin kaynak aktarmak,
Proje ekibinin dijitalleştirme konusunda eğitim alması
Türkiye’den toplam 590 kütüphane, arşiv, müze çalışanına
“Dijitalleştirme”, “dijital içerik yönetimi” ve “Europeana” konularını kapsayan uzaktan eğitim verilmesi
Türkiye’den bazı üst düzey yöneticilerin dijitalleştirme ile ilgili hizmetleri, gelişmeleri yerinde görmesi için Polonya’ya ziyaret düzenlenmesi,
Türkiye’deki müze ve kütüphanelerin yöneticilerini bilgilendirme amaçlı Ankara’da bir tanıtım toplantısı düzenlenmesi
Kitle iletişim araçları ile kişileri proje ve Europeana konusunda bilgilendirmek,
Makale, broşür vb. projeyi tanıtıcı yayınlar yapmak
55
Kaynak aktarımı
50.000 dijital objeyi sağlayabilmek için çeşitli kurumlarla görüşmeler yapılmıştır:
Milli Kütüphane
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü
Anadolu Medeniyetleri Müzesi
Etnografya Müzesi
Yetkililerin tamamı olumlu yanıt vermiş fakat sadece - Milli Kütüphane (yaklaşık 48.000)
- Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nden (yaklaşık 2000) kaynak aktarılabilmiştir.
56
Kaynak aktarımı sırasında yapılan işlemler
Kayıtların metadatalarının Europeana Ofisi tarafından belirlenen ve DC Metadata Standardı temel alınarak oluşturulmuş, “Europeana Semantic Elements” e uyumlu hale dönüştürülmesi.
Metadata uyum çalışmaları
Devlet Arşivleri’ndeki sadece dijitalleştirilmiş fermanlar
Hangi alan hangi alana denk..
Örnek kayıtların Europeana Ofisine kontrol için gönderilmesi
Gerekli değişiklikler ve düzenlemelerden sonra 50.000 kaydın metadata, thumbnails ve kaynağın orijinaline yönlendiren URL adreslerinin Europeana’ya aktarılması.
Milli Kütüphane’nin web sayfasından Europeana’ya aktarılan
kayıtların orijinaline erişim için gerekli birtakım teknik düzenlemelerin yapılması (ücret/üyelik sistemi)
57
58
59
60
61
62
63
64
Uzaktan Eğitim Programı
Proje ortaklarından Polonya’daki Poznań Supercomputing and
Networking Center tarafından dijitalleştirme konusunda bir uzaktan eğitim içeriği oluşturulmuştur.
Türkiye ekibi Moodle’ tabanlı bir uzaktan eğitim programı geliştirmiş ve Polonya ekibi tarafından oluşturulan uzaktan eğitim programı içeriğini üç farklı sertifika programına dönüştürmüştür.
1. Sertifika Programı’nın tamamı Türkçe’ye çevrilmiş, diğer iki sertifika programı ise İngilizce sunulmuştur.
65
Uzaktan Eğitim Programının İçeriği
Dijitalleştirme adlı 1. Sertifika Programı:
dijitalleştirmeye giriş,
dijitalleştirme ekipman ve yazılımı,
dijital kütüphanelerin temelleri,
dijital koleksiyon oluşturma,
dijital nesneleri tanımlama
Dijitalleştirme ve İçerik Yönetimi adlı 2. Sertifika Programı:
1. Sertifika Programının konularına ek olarak,
kültürel miras nesnelerinin dijital versiyonlarını hazırlama,
nesneleri online olarak yayımlama,
dijital kütüphane değerlendirme ve izleme
Europeana ile Ortaklıklar adlı 3. Sertifika Programı:
1. ve 2. Sertifika Programında verilen konuların tamamı ile birlikte
Europeana’ya genel bakış
Metadata, Europeana Semantic Elements,
Europeana ile bağlantı kurma
66
Uzaktan Eğitim Programı
805 kişi kayıt yaptırmıştır.
10 Ocak – 6 Mart 2011 tarihleri arasında uygulanmıştır.
Her hafta bir önceki haftanın konusu ile birlikte toplamda iki konu
‘Moodle’ uzaktan eğitim programı aracılığıyla sistemden katılımcılara sunulmuş ve yine aynı haftanın sonunda iki gün ilgili konuların
sınavı programa yüklenmiştir.
Her konu için 2 sınav hakkı ve 30 dakika sınav süresi verilmiştir.
Başarı notu 100’lük sistem üzerinden 50 olarak belirlenmiştir.
544 kişi eğitimi başarıyla tamamlayıp sertifika almaya hak kazanmıştır.
67
68
69
Projeden çıkan yayınlar
Bülent Yılmaz, Özgür Külcü, Yurdagül Ünal ve Tolga Çakmak.
(2012). AccessIT Projesi ve Dijitalleştirme Uzaktan Eğitim
Programının Değerlendirilmesi. Türk Kütüphaneciliği, 26(2), 370- 390.
Bülent Yılmaz. (2011). Dijital Kütüphane Becerileri Konusunda Türkiye’de Durum: AccessIT Projesi Çerçevesinde Bir
Değerlendirme. Türk Kütüphaneciliği, 25, 1.
Özgür Külcü ve Yurdagül Ünal. (2011) AccessIT Projesi
Kapsamında Gerçekleştirilen Faaliyetler ve Geliştirilen Elektronik Sistemler. Türk Kütüphaneciliği, 25, 1.
Bülent Yılmaz. (15 Temmuz 2011). Kültürel mirasın dijitalleştirilmesi ve bir proje deneyimi. Cumhuriyet Bilim Teknik.
70
71
• LoCloud, Avrupa Komisyonu tarafından Europeana’nın ve içeriğinin geliştirilmesi için desteklenen proje
paketlerinden biridir.
• Mart 2013 - 2016
• 28 ülke, 32 ortak
– Bilimsel Koordinatörü: Norveç Milli Arşivi – Proje yürütücüsü: İngiltere, MDR
– Teknik partnerler: AIT, Athena RC, AVINET, IPCHS, NTUA and PSNC.
– Ulusal ya da bölgesel içerik sağlayıcılar: Sırbistan, Türkiye, Romanya vb….
– Bazı uygulamalarda uzmanlığı, deneyimi olan
partnerler…
• Küçük ve orta ölçekli müzeler, arşivler ve kütüphaneler gibi kurumlardaki içerik, dijital Avrupa arenasında halen yeteri kadar temsil edilmemektedir.
• Bulut tabanlı teknolojiler bu çerçevede küçük ve orta ölçekli kurumlardaki içeriğin çevrimiçi ortamda yer alması için uygun ve kullanıcı dostu çözümler sunmaktadır.
• LoCloud Projesi, küçük ve orta ölçekli kurumların dijital kaynaklarını biriktirmeyi ve Europeana.eu aracılığıyla bu kaynakların çevrimiçi ortamda erişilebilir olması için bulut tabanlı teknolojiler ve hizmetler geliştirmeyi amaçlamaktadır.
• LoCloud Projesi etkinlikleri sonucunda, 4 milyondan fazla
materyale ait dijital içerik Europeana aracılığıyla erişilebilir
hale gelecektir.
• Europeana Local ve CARARE projelerini temel almaktadır (Europeana içeriğinin %30’u).
– 4 milyon + yeni materyaller.
• Küçük ve orta ölçekli kültürel bellek kurumlarındaki metadata ve içeriği
zenginleştirerek Europeana’ya kazandırmak.
• Yerel tarih ve miras kaynaklarını biraraya getirmek.
Temel Hedefler
• 820 kartpostal/ fotoğraf ve 120 harita ve plan
• Vehbi Koç ve Ankara Araştırma Merkezi
Türkiye
Europeana User and Functional Testing, AccessIT
ve
LoCloud
Yurdagül Ünal
Hacettepe Üniversitesi
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yurdagul@hacettepe.edu.tr
