6. HAFTA
1.POLİOMYELİT 2.KUDUZ
Dr. Behire SANÇAR
Poliomyelit
(Çocuk Felci, Morning Paralizi, Medeniyet Hastalığı)
Etyoloji:
Etken en küçük virüslendendir.
PİCO en küçük virüslerden RNA virüsüdür.
PİCORNA enterovirüs türündendir.
Isıya dayanıklıdır.
Süt içinde 50-56 dereceye kadar dayanır.
Pastorizasyon ve klorlama ile süratle ölür.
Epidemiyoloji:
• En sık 1-4 yaşlarındaki çocuklarda olmak üzere tüm yaşlarda görülebilir.
• Erkeklerde daha fazla görüldüğü tespit edilmiştir.
• Irklar arasında fark yoktur.
• Tropikal bölgelerde soğuk yerlere oranla daha fazla görülür.
• Aşısızlar yüksek risk altındadır.
Bulaşma Yolları:
• Fekal-Oral yolla bulaşır.
• Hastaların atıklarıyla kontamine olan
yiyecek ve içeceklerle ve taze kontamine eşyalarla indirek olarak bulaşır.
• Nadiren, damlacıkla bulaşabileceği kabul edilir.
Bulaştırıcılık Süresi:
• Belirtilerin görülmesinden başlamak üzere bir aydır.
İnkübasyon Süresi: 5-40 gün olabilir.
Patoloji:
Polio virüsü oral yolla girer.
Bağırsak ve boğaz mukozasına yerleşir ve ürer.
Sinir yoluyla santral sinir sistemine (SSS) oradan da spinal korda gelir.
Virüs ayrıca lenf bezlerine, oradan da kana karışarak yine spinal korda gelir.
• İkinci yol olarak da;
Oral yoldan giren virüs farinx
mukozasına oradan bölgesel sinirlerle SSS’ye geçer.
Omuriliğin ön boynuz hücreleri harap olur ve felç oluşur.
Klinik Bulgular:
Klinik bulguların özelliğine göre polio birkaç şekilde incelenir.
1. MİNÖR İLLNESS:
• Etkenin hassas kişiye girip üremesi hiçbir klinik bulgu vermemesi halidir.
• Vakaların %95’i bu türdendir.
• Gaitasında ve kanında polio virüsü üretilebilir. Fakat klinik bulgu vermez.
2. MAJOR İLLNESS:
Paralizilerle seyreden polio şeklidir.
Major illnessde klinik bulguları şiddeti farklıdır.
Buna göre polio vakaları sınıflandırılır:
a. Abortif veya belirsiz polio b. Nonparalitik polio
c. Paralitik polio
a. Abortif veya Belirsiz Polio:
Ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma, tonsillerde
hiperemi, adele ve eklem ağrısı
bulgularının biri veya birkaçı görülür. Bu dönemde tanı koymak zordur.
b. Nonparalatik Polio:
Abortif polioda görülen belirtilerin
yanında ense sertliği, menenjial araz, sırt ve bacaklarda ağrı ve sertlik, hiperestezi olur. Baş ağrısı şiddetlidir.
c. Paralitik Polio:
Nonparalitik şeklin belirtilerine ilaveten paraliziler görülür (1-7 gün sonra).
Bazen bu bulgular görülmeden de paraliziler görülebilir.
Paralitik polionun klinik bulguları 4 safhada incelenir:
Başlangıç safhası:
• Birçok ateşli hastalığı taklit edecek şekilde başlar.
• ÜSYE belirtileri görülür.
• 24-48 saat sonra çocuk felçle uyanabilir.
Bu nedenle bu safhaya Morning Paralizi denir.
Latent Safha:
Bu dönemde başlangıçtaki tüm bulgular kaybolmuştur.
Hasta kendini çok iyi hisseder.
Bazı vakalarda latend dönem olmaz hemen paralizi başlar.
Preparalitik Safha:
Halsizlik ve menenjial araz vardır.
• Amoss belirtisi: Hasta otururken elleri ile iki yanına destek yaparak oturur. Buna “tripod işareti” de denir.
• İdrar retansiyonu, derin tendon refleksinde
artma, apandisiti taklit eden şiddetli karın ağrıları olur.
• Daha sonra paraliziler gelişir ve derin tendon refleksi kaybolur.
• Bazı vakalar preparalitik safhada kalır, paralizi gelişmez.
Paraliziler Safhası:
• Derin tendon refleksi yoktur.
• Yüzeyel refleksler kaybolmuştur.
• İdrar retansiyonu, sfinkterlerde felç
• Hareketle artan extremite ağrıları ve
• Adalelerdeki halsizlikten üç gün sonra paraliziler gelişir.
• Paraliziler genellikle asimetriktir.
• Daha çok; bacaklarda paralizi görülür.
• Büyük adaleleri tutar.
Polioda Paraliziler Birkaç Şekilde Olabilir:
1. Spinal paraliziler
2. Progressif paraliziler 3. Bulber tip paraliziler
4. Ensefalit şeklinde seyreden polio 5. Karışık bulgularla seyreden polio
Spinal Paraliziler:
Asimetrik, %80 bilateral paralizi görülür.
• Tek taraflı paraliziye; monopleji
• İki taraflı paraliziye; parapleji
• Dört extremiteyi tutana; quatrpleji denir.
Solunum kaslarında da felç görülür.
Paraliziler kalça ve perine adalelerinde
oluşursa hastalar ördek gibi iki tarafa yalpa yaparak yürürler.
Progressif Paraziler:
Paraliziler başladığı yerde durmayıp ilerleme gösterir.
Aşağıdan yukarı doğru ilerliyorsa, assenden paralizi, nadiren yukarıdan aşağıya ilerler, buna da dessenden paralizi denir.
Bulber Tip Paralizi:
Burada hadise bulbustadır. Bulbusta hangi kafa çiftlerini tutmuşsa ona göre bulgular görülür.
Solunum felci gelişirse solunum
güçlüğü ve burundan konuşma (rinolali) olur.
Boğazda ifrazat birikir.
Yutma güçlüğü, tıkanma ve siyanoz olur.
Dikkatli olunmazsa hasta ölebilir.
Ensefalit Şeklinde Seyreden Polio:
Ateş, konvülsiyon, dalgınlık, kramp,
taşıkardi, fazla terleme, afazi, hiperkinezi, spastisite ve ataksi olabilir.
Karışık Bulgularla Seyreden Polio:
Diğer şekillerde görülen bulgular karışık olarak görülür.
Laboratuvar Bulguları:
İlk haftada kan kültüründe, 4-6 hafta sonra gaita kültüründe virüs üretilebilir.
Tanı:
Virüs üretme şartları bulmak ülkemizde zor olduğu için kesin tanı koymak zordur.
Serumda poliomyelit antikoru tespit edilir.
Komplikasyonlar:
• Adalelerde atrofi,
• Böbrek taşları,
• Aspirasyon pnömonisi,
• Paralitik ileus,
• Özefagus-mide ülserleri,
• Bacaklarda tromboflebit,
• Motor ve mental retardasyon
Tedavi:
• Semptomatiktir.
• Paralizi olanlar hastaneye yatırılır.
• Ortopedik ve fizik tedavi yapılır.
• Antibiyotik kullanılmaz.
Korunma:
• İhbarı zorunlu bir hastalıktır.
• Tecrit edilmesi gerekir.
• Korunmada en önemli faktör aşıdır.
KUDUZ (Rabies)
Etyoloji:
Paramyxovirüs grubundan RNA virüsüdür.
Epidemiyoloji:
Kuduz aslında bir zoonostur. Evcil ve vahşi hayvanlarda olabilir. Bu hayvanların ısırması ile insanlara geçer.
İnsanlarda tüm yaş gruplarında, ırklarda ve tüm ülkelerde görülebilir. Yalnız evcil hayvanlara rutin aşı yapılan ülkelerde daha az görülür.
Her mevsimde görülebilir. Özellikle ilk bahar ve yaz aylarında sık görülür.
Bulaşma Yolları:
• Hayvanların ısırması ağız salgısının açık bir yaradan girmesi ve yalama ile bulaşabilir.
• Yarasalardan hava yolu ile bulaşabildiği gibi insandan insana da geçebilir. Fakat şimdiye kadar tespit edilmemiştir.
Bulaşma Süresi:
Belirtilerin çıkmasından 3-5 gün önce başlar.
Hasta hayvanın ölmesine kadar devam eder.
İnkübasyon Dönemi:
10 gün kadar kısa 12 ay kadar uzun olabilir. Ortalama 2-6 haftadır.
Patoloji:
• Yara veya çatlak yerlerden giren kuduz virüsü, periferik sinirlere, oradan spinal ganglionlara oradan da beyne gider.
• Bütün beyine dağılır. Serebellumda negri cisimcikleri oluşturur.
• Vasküler konjesyon ve ölüm meydana getirir.
Klinik Bulgular:
• Prodromal safha
• Nörolojik safha
• Koma safhası
• Ölüm veya iyileşme safhasından oluşur.
Prodromal Safha:
• Ateş, baş ağrısı
• Bulantı, kusma
• Isırılan yerde ağrı
• İştahsızlık, kırgınlık
• Latarji
Bu dönemde kuduz tanısı koymak zordur. Isırılma hikayesi varsa
düşünülebilir. Tanı 2-10 gün sürer.
Nörolojik Bulgular Safhası:
Bu dönemdeki bulgular aseptik
menenjit ve ensefalit bulgularına benzer:
• Likör hücrelerinde artma görülür.
• Hiperventilasyon
• Eksitabilite, dış uyaranlara veya su içmek isteyince farenjiyal spazm olur (hidrofobi).
• Hallüsinasyon, konvülsiyon, delirium olabilir.
• 2-7 gün sürer. Daha sonra paraliziler görülür.
Koma Safhası:
Nörolojik bulgulardan sonra paraliziler görülür.
Bu döneme paraliziler devri de denir.
Isırılan yere yakın adalelerde başlar, tüm adalelere yayılır.
Paralizilerin görülmesi ile bazı sistemlerde değişik bulgular ortaya çıkar:
1. Nörolojik bulgular:
Hidrofobi, beyin ödemi, konvülsiyon.
2. Dolaşım sistemi bulguları:
Aritmi, konjestif kalp yetmezliği, hipotansiyon, arter ve venlerde tromboz, vena-cava superiorda
obstrüksiyon, kalp iflası ve ölüm.
3. Solunum sistemi bulguları:
Solunum güçlüğü, asprasyon pnömonisi, asfiksi, apne, dispne, siyanoz.
4. Sindirim sistemi bulguları:
Paralitik ileus, GİS kanaması.
Ölüm veya İyileşme Safhası:
Kuduz genellikle koma safhasından sonra ölümle sonuçlanır.
Tıp literatüründe şimdiye kadar koma safhasından sonra birkaç vakanın iyileştiği tespit edilmiştir(?)
Laboratuvar Bulguları:
Likörde basınç ve hücre artması
(mononükleer) idrarda albümin, aseton.
Tanı:
Klinik bulgulardan önce ısırılma öyküsü yada kuduz hayvanla temas hikayesi olup olmadığı araştırılır (anamnez).
Bazen klinik bulgular çok süratli ve atipik seyreder.
Onun için kuduzda tanı daha çok postmortem konur.
Komplikasyonlar:
Aslında klinik bulgular hastaları öldüren komplikasyonlardır.
Tedavi:
Klinik bulgular ortaya çıktıktan sonra yapılacak spesifik tedavi yoktur.
Şüpheli Isırıklarda Yapılacaklar:
A.Hayvan yakalanırsa:
• 14 gün gözlem altına alınır.
• Bu arada aşıya başlanır.
• Hayvan ölürse aşıya devam edilir.
• Sağlam ise aşı kesilir.
B.Isıran hayvan kaybolmuşsa:
Aşı ve serum uygulaması tam olarak yapılır.
C.Isıran hayvan ölmüşse:
Beyni kontrole gönderilir.
Sonuç gelene kadar aşı ve serum yapılır.
Kuduz çıkmışsa aşı ve seruma devam edilir.
Sonuç sağlam ise tedavi kesilir.
Kuduz aşılı kişi;
Kuduz hayvan tarafından ısırılmışsa yalnız aşı yapılır. Serum yapılmaz.
Diğerlerine; serum + aşı yapılır.
DİKKAT!
DİKKAT!
Hayvan laboratuvara canlı olarak
gönderilmeye çalışılmalıdır. Çünkü tanıya yardımcı olan negri cisimcikleri tüm negri cisimcikleri
vakalarda görülmeyebilir.
10 gün sonra hayvanın ölmesi beklenir.
14 gün sonra tedavi kesilir. Hayvanın başı kesilip gönderilirse ve negri cisimciği
yoksa tedavi uzun sürer.
Korunma:
• Şüpheli ısırıklar ve kuduz vakalarının ihbarı zorunludur.
• U.H.K. Madde 75’e göre; şüpheli ısırıklar ve kuduz hastaları en yakın aşı istasyonuna baş vurmak zorundadır.
• Kuduz teşhisi konan hastalar tek kişilik odalarda tecrit edilir.
• Kesinlikle filiasyon aranmalıdır.
• Başı boş hayvanlarla savaşılmalıdır.
• Evcil hayvanların aşılanması zorunludur.
Isırık Vakalarında İlkyardım Prensipleri:
• İlk ısırılmada dezenfektanlarla pansuman yapılır.
• Bol sabunlu su ile iyice yıkanır.
• Dikiş atılmamalıdır; açılan yerden kuduz virüsü sinir uçlarından kolaylıkla girebilir.
• Hastanın kullandığı malzeme tam dezenfekte edilmeli.
• Pansuman malzemeleri yakılmalı.
DİKKAT!
DİKKAT!
Kuduz aşısı, yüksek risk altında bulunan kişilere yapılır.
(Laboratuvar işçileri, hayvan bakıcıları vs.)
