9. HAFTA
RİKETSİYAL ENFEKSİYONLAR Dr. Behire Sançar
1. EPİDEMİK TİFÜS 2. ENDEMİK TİFÜS 3. SPORADİK TİFÜS 4. Q HUMMASI
5. KAYALIK DAĞLAR HUMMASI 6. RİKETSİYAL POX
7. ÇALILIK HUMMASI 8. SİPER HUMMASI
RİKETSİYALAR
• Bakteriler gibi, ışık mikroskobu ile görülürler.
• Gram boyası ile boyanmazlar (Gram -),
• Gimsa boyası ile boyanırlar.
• Virüsler gibi zorunlu intracellülerdir.
• Adi besi yerinde üremezler, canlı besi yerinde ürerler.
İnsanlarda Hastalık Yapan Riketsiyalar
• R.Prowazikii: Vektör insan bitidir. Epidemik Tifüs yapar.
• R.Mooseri: Fare piresi ile bulaşır. Endemik Tifüs yapar.
• R.Akari: Ev fareleri ile geçer. Riketsiyal Pox yapar.
• R.Riketsi: Kenelerle geçer. Kayalık Dağlar Humması yapar.
• R.Burnetti: Kenelerle bulaşır. Q Fever yapar.
• R.Quintana: Vücut biti ile geçer. Siper Humması yapar.
• R.Coronii: Kuzey Afrika Kene Tifüsü yapar.
• R.Tsutsugamushi: Kenelerle geçer.Scrub Fever yapar.
EPİDEMİK TİFÜS
(Lekeli Humma, Louse Borne Tifüs)
Etken: Riketsiya Provazikii Epidemiyoloji:
Tifüs daha çok Çin, Kore, Rusya,
Güney Amerika, Afrika, Doğu ve Orta
Avrupa ülkelerinde olabilir. Tüm yaşlarda görülmekle birlikte 15 yaşın altında daha hafif, yaş ilerledikçe daha ağır seyreder.
Fatalite erkeklerde daha fazladır.
Yoksul, bit olan kalabalık ailelerde, askeri birliklerde salgınlar yapar.
Bulaşma Yolları:
Enfeksiyon; enfekte bitler, sağlam kişilerden kan emerken gaitasını deri üzerine bırakır.
Bitli kişi kaşınınca ve riketsiya deri içine (altına) girer.
Ayrıca bit pisliğiyle bulaşmış tozların aspirasyonu ile özellikle sağlık
personeline bulaşma olur.
Bulaştırma Süresi:
Enfekte insanı ısıran bit enfekte olur.
2-6 günde R. Prowazeki bitin gaitasına geçer ve bit insanı ısırdığında bulaşma olur.
15 gün içinde riketsiya biti öldürür.
(kurumuş bit gaitası ve ezilmiş bit kurusu da kaşınma ve inhalasyonla bulaşır) 9-13 gündür.
İnkübasyon: 10-14 gündür.
Patoloji:
Kaşınma ile deri altına giren
riketsiyalar, küçük damarların endonel
hücrelerinin sitoplazmasına oturur, ürer, ödem ve damarlarda tıkanma yaparlar.
Tromboz ve kanamalar meydana gelir.
Deride, SSS’de ve myokartta vasküler lezyonlar olabilir. Ayrıca deride
nekrozlar olur.
Belirtiler:
• Başlangıçta inflüenzaya benzer.
• Döküntü olur.
• Önce gövdede sonra extremitelerde olmak üzere makülopapüler tarzdadır.
• Avuç içi, yüz ve tabanda döküntü olmaz.
• İleri safhalarda döküntüler peteşi, purpura karakterinde ve kaybolunca yerlerinde mor- kahverengi lekeler kalır.
Kalpte meydana gelen belirtiler;
bradikardi, sonra taşikardi, myokardit.
Santral sistemindeki belirtiler;
stupor, delirium, hallüsinasyon, paranoid davranışlar, mental
bozukluklar, geçici sağırlık olabilir.
Tedavi edilmeyenlerde; ateş iki hafta devam eder ve lizizle düşer.
Laboratuvar Bulguları:
Albuminuri, Weil-Felix testi (+) Böbrek üstü bezi yetmezliği nedeniyle: Kan Na ve Cl miktarı azalır.
Tanı:
Klinik bulgular ve bit bulunması ile tanı konur. Kesin tanı, 14. günden itibaren kompleman fiksasyon testinin ve Weil-Felix testinin (+) olması ile konur.
Bit olmayan yerde tifüs beklenemez.
Komplikasyonlar:
• Kalp yetmezliği,
• Bronkopnomoni,
• Otitis media,
• Pürülan paroditis,
• Küçük damarlardaki tromboza bağlı, deride nekroz ve gangrenler (özellikle kulak memeleri, burun, topuk ve
parmaklarda).
Tedavi:
Tüm riketsiyal hastalıklarda tedavi prensipleri aynıdır.
Spesifik tedavi;
Önce tetrasiklinler, cevap alınmazsa
Klroramfenikol kullanılır (Apilastik anemi yapar).
12-14 gün devam edebilir. Günde 2 gr olmak üzere kullanılabilir (yetişkinlerde).
Epidemik tifüste Tetrasiklin özellikle tercih edilmelidir.
Çocuklarda 50 mg x 4 oral Tetrasiklin kullanılır.
Semptomatik tedavi;
(Albuminuri) Protein kaybı olduğu için bol kalorili ve proteinden yüksek diyet uygulanır.
Kanama ve kollaps durumlarında kan veya plazma verilmeli kalp yetmezliği varsa dijitalize edilmeli.
Diğer belirtiler türüne göre tedavi edilmelidir.
Korunma:
• En seri haberleşme aracı ile D.S.Ö ne ihbar edilmesi gerekir.
• Bit olmadığı sürece insandan insana
bulaşmadığı için tecrit gerekmez. Bitlerle savaş kaynağa yönelik en iyi önlemdir.
• İlk vakalarda filiasyon aramak önemlidir.
• Hasta ve yakınları eğitilmeli çamaşırlarını kaynatmaları öğretilmelidir.
• Sosyo-ekonomik düzey düzeltilmeye çalışılmalı kış aylarında dezenfeksiyona önem
verilmelidir.
• Ölü tifüs aşısı vardır. Rutin uygulamadan
kaldırılmış olmasına rağmen risk altındakilere yapılabilir. (Laboratuvarda çalışanlar, tifüslü bölgelere gidecek olanlar vb.)
• Seroproflaksi ve kemoproflaksi yoktur.
• Epidemik tifüs halen ülkemizde yoktur.?
ENDEMİK TİFÜS
(Fare Tifüsü, Murin Tifüs)
Etken:
Riketsiya Mooseri
Yetişkinlerde çocuklarda daha fazla erkeklerde kadınlardan fazla görülmekle birlikte yaş ve cins ile ilişkili olmadığı,
fare ile karşılaşma durumuyla ilgili
olduğu belirtilmelidir. Yaz aylarında daha fazla görülür.
Bulaşma Yolları: Fare-Pire-Fare şeklindedir.
Nadiren fare-pire-insan şeklinde olmaktadır. İnsandan insana bulaşma yoktur. Fare pireleri hayat boyu
bulaştırıcıdır.
İnkübasyonu 12 gündür. Patoloji riketsiya prowazekinin daha hafif şeklidir.
Klinik bulguları da epidemik
tifüstekie benzer ancak daha hafif
seyreder. Çok kez komplikasyon yapmaz ve sekel bırakmadan iyileşir. Hatalığı
geçirenler her ikisine karşı immünite kazanırlar.
Laboratuvar bulgularıda epidemik tifüsün aynıdır.
Tanı:
Klinik bulgular anamnez ve Aglitinasyon testinin pozitif olması ile konur. Etkenin izolasyonu ile epidemik tifüs en çok Brill- Zinsser hastalığı yani Sporadik tifüsle karışır. Diğer hastalıklarla da karışabilir.
Prognozu çok iyidir tüm yaş gruplarında %2 fatalite olabileceği bildirilmiştir.
Tedavi riketsiya Prowazekinin aynıdır.
İhbarı zorunludur. En iyi önlem fare savaşı ve halkın eğitimidir. Tecrit gerekmez.
SPORADİK TİFÜS BRİLL- ZİNSSER HASTALIĞI
Etkeni:
Epidemik tifüsle aynıdır. Hastalık epidemik tifüsün nükseden şeklidir. Brill-zinsser hastalığı olan bir bölgeden gelenlerde görülebilir.
İnkübasyonu kesin olarak bilinmemektedir. Klinik bulguları epidemik tifüse benzer ancak hafif
seyreder. İnsandan insana bulaşma yoktur.
Prognozu iyidir. Tedavi diğer tifüslerde olduğu gibidir. Korunmada, fare savaşı yapılır. İkinci bir enfeksiyondan ziyade, retikülo endoteryal
sistemde kalmış riketsiyondan bir rekrudessans oluştuğu kabul edilir.
Q HUMMASI (Q Fever)
Etken:
Riketsiya Burnetti, sıcaklığa ve kimyasal maddelere karşı diğer
riketsiyalara oranla daha dayanıklıdır.
Epidemiyoloji:
İlk olarak Avusturalya ve Quinland’da görülmüştür. Ülkemizde sporadik vakalara rastlanmıştır. Yaş,cins ve ırk ayrımı
yapmaz. Yaz aylarında daha sık görülür.
KAYALIK DAĞLAR HUMMASI
Günümüzde Amerika kıtasında görülen, daha çok dağlık bölgelerde odun kesicilerde,
odun kenesi olan yerlerde görülen bir hastalıktır.
Köpek, tavşan, tarla kenesi,ve odun keneleri enfeksiyon kaynağıdır.
Makülopapüler döküntü yapar, bunlar sonra hemorajik özellik kazanır.
Kene savaşı önemlidir. Risk altındakilere, ölü aşı yapılır.
RİKETSİYAL POX (RİKETSİYA ÇİÇEĞİ)
• Ev fareleri hastalık etkenidir. Diğer
riketsiyal hastalıklara benzer bir tablodur.
Özellikle vücudun kapalı yerlerinde, makül, papül, vezikül şeklinde sonunda siyah
skara dönüşen döküntüler yapar.
• Komplikasyon olmaz, ihbarı yoktur.
• Ev fareleri ile mücadele gerekir.
ÇALILIK HUMMASI (SCRUP TYPHUS)
• Japon Nehir Hastalığı olarak bilinir. Uzak doğu ve asyanın bir çok yerinde bulunan ve bir çok yönden diğer riketsiyal
hastalıklara benzeyen bir hastalıktır.
Mite’ler enfeksiyon kaynağıdır (bir çeşit küçük kurtçuk).
SİPER HUMMASI (TRENCH FEVER)
• Bitlerden insanlara bulaşır. Ateşli
dönemde şiddetli baş ağrısı yapar. Ateş ve bol terleme nedeniyle brucellozise benzer.
Vüvut bitleri ile mücadele gerekir.
