EN İYİ KAHVE, KAKAO ve SALEP

r

— Birleşik Amerikanın Millî anıtları' — Van ve çevresi. Ya- kub Kuşcuoğlu. — Van şehir plânı raporu. Y. Mimar Asım Kömürcüoğlu — Braithvvaite Tipi evlera Mimar S. Yorka.

Çeviren: Ali Berkol — T. Y. Mimarlar Birliği teşvik müsa- bakası. Mimar Sir Christipher W r e n . — Yapılarda tavarı yüksekliklerinin intihabı meselesi. Y. Müh. Mahir Kuttaş. — Beton, Antony M. Chitty. — Bibliografi — Haberler. — Pi- yasa cedveli. —•.

-J

X V i n c i Y I 1 9 4 5 u I F i a t ı 1 7 5 K u r u ş

K M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E S Ü S L E M E S A N A T L A R I D E R G İ S İ Â H I I L N S A H İ P L E R İ ; Y. M İ M A R A S İ D İ N M O R T A Ş V E Y. M İ M A R Z E K İ S A Y A R A D R E S : A N A D O L U H A N N O ; 3 3 E M İ N Ö N Ü İ S T A N B U L T E L : 2 1 3 0 7

S A Y I : 1 5 7 - 1 5 8 S E R İ I I I Y I L : 1 9 4 5

L ' A R C H I T E C T E :

R E V U E M E N S U E L L E D ' A R C H l T E C TU R E D ' U R B A N I S M E e t de D E C O R A T I O N

T H E A R C H İ T E C T :

MONTHLY PUBLICATION ON ARCHITECTURE, C I T Y P L A N N I N G A N D D E C O R A T I O N Publiee par : Architectes Abidin Mortafe et Zeki Sayâr

S O M M A I R E No : 1 — 2 — 1945 V

A propos de l'histoire de l'arehitecture Turque? . 3 Talisin öz. Directeur du mıısee de Topkapı

— Une villa aux bords du Bosphore 5 Arch. Zeki Sayâr

— Le pavilion de l'Administration des monopoles 9 Arch. Selman Yönder

— L'arehitecture anglaise a travers les âges 11 John Summerson

— Lexposition de peinture Eren - Bedri Eyuboğlu . . . 14 Prof. Peintre Zeki Faik izer _ La plus grande Ville de l'amerique «New - Yorke. . . . 17

— Les monuments nationaux des Etats unis d'A>merique 20

— La ville de (Van) et ses environs . 24 Yakııp Kuşcuoğlıı

— Le rapport sur le plan d'amenagement de la ville''

de «Van» 27 Arch: Asım Komurcuoğlu

— Les maisons type Braithvvaite 30 Arch F'. R. S. Yorke traduit par A. Berkol

— Les projets des maisons pour les employes de l'etat 32 Par un groupe d'etudiants de l'Academie

des Beaux - arts

— L'illustre architecte Çhristopher Wren 36 Par Arthur Breyarıt

—. Le choix de la hauteıır des plafons dans les bâtiment-. 38 Par ing. Mahir Kuttas

— Le Beton 41 Antony Chittiy. M. A. F. R. I: B:

— Bibliograpihie 43

— Les İles des princes «Gııide» par M. Mamboury

— Villiam Nicholson par Margerite Steen

— Les noııvelles . . . la liste des prix des materiau* de

eonstruction ¹ 44

PLiblished by Abidin Mortaş and Zeki Sayâr, Arch.

C O N T E N T S No : 1 _ 2 — 1945

Why can the turkish archtectural history not be

written? 3 Tahsin Öz Director of the (Topkapı Museum)

— A villa by the coast in Vaniköy 5 Arch. Zeki Sayâr

— Monoptole's povilion in izmir Fair 9 Arch. Selman Yönder

— British architecture throughout the ages 11 John Summerson

— Exhibition of Eren - Bedri Eyüboğlu's paintings . . . 14 Prof. Zeki Faik İzer

— Ne\v-York The largest city of the U. S. A 17

— National monuments of the U. S. A 20

— «Van» and its surroundings 24 Yakııp Kuşcuoğlıı

— Iîeport on the construction planning of Van 27 Arch. Asım Kömürcüoğlu

— Braithwaite houses 30 Arch. F. R. S. Yorke. Translated by A. Berkol

>

— Design of hoııses for employees 32 Under gradııates of the Academy

— Famous architect;: Cristopher Wren 3!î A r t h u r Breyant N

— The question of, the choice of ceiling heights in Buil-

dings .' 38 İng. Mahir Kuttas

— Materials to betransferred from the past to the future Concrete .. 41

Antony Chitİy M. A,' F. R. i. B: a':

— literatüre : 43

— Les iles des princes (guide) M. Mamboury

— _ Williams Nicholson Margerite Steen

— News . . . prices of materials 44

EN İYİ KAHVE, KAKAO ve SALEP

K U R U K A K V £ C I M f H M L T EFENDİ M A H D U M L A R I

İ S T A N B U L

r

-^(J^fou-*.

ANTALYA

UMUMİ NAKLİYAT TÜRK ANONİM ŞİRKETİ

T. C.

MÜNAKALAT VEKÂLETİ

DEVLET HAVA YOLLARI UMUMİ ACENTASI

HER TÜRLÜ DAHİLÎ VE ULUSLAR ARASI NAKLİYAT

M E R K E Z İ : S İ R K E C İ A N T A L Y A H A N , T E L G R A F : A N T A N B A R .

T E L E F O N : 2 4 2 2 0 S A N T R A L D İ R .

M E R K E Z : îsSttnbu', Rfxa peşa yokuşu No. 61

T e f l o n : 2 2 0 6 0

SATİŞ İMAĞÂZAS3 : Beyoğlu TokcctSsyîsn kcrştsıncsa Telefon 4C67S

L Y E M A

v e M E F R U Ş A T

Ğ A Z A L A R i

r

H E M A - İ Z O T A Ş

15 senedenberi imal etmekte olduğumuz «HEMATEKT» bitümlü tecrit maddesi yurdumuzun her tarafında, bilhassa devlet müesseselerinde kazandığı itimat ve teveccühe istinaden, fabrikamız tecrit işlerinde olduğu gibi, imalât ve ihtisas faaliyetini genişleterek «HEMATAŞ» namile hafif levhalar»

imale başlamıştır. Bu kerre;

Ötedeııberi taıımmış olan İ Z O T A Ş fabrikası kapanmış olduğundan mezkûr fabrikanın da yıllardan heri ihtisas peyda etmiş ustabaşı, usta ve işçi kadrosunu kendi fabrikamıza alarak iki fabrikanın tekniği birleşmiş ve

H E M /V - İ Z O T A Ş

ismile çalışmağa başlamıştır.

«HEMA - İZOTAŞ» hafif inşaat levhaları, Büyük kolaylıklar ve faydalar temin eder, YER DEPRE- MİNDEN HİÇ MÜTEESSİR O L M A Y A N bir inşaat sistemini temin eder. Elâstikidir. Y A N M A Z ,

T A H T A GİBİ KESİLİR, HER TÜRLÜ SIVAYI TUTAR.

Kolay, çabuk ve sıhlıî ev yaptırmak îstiyenlere en büyük fırsat H E M A — İ Z O T A Ş ile yapılan evler hakkında izahat alınması menfaatiniz iktizasıdır.

Kaplama — Bölme — I avan — Çatı

S E S — S I C A K , S O Ğ U K , H U 1 U B E T G E Ç İ R M E Z Her türlü .inşaatta kullandır-

DİKKAT : Fabrikamız ustabaşısı Hüseyin H E M A — İ Z O T A Ş Y A B I E V İ Şemanın müessesemizden baş- - RECEP ÇETİNKAYA

ka hiçbir imalât ile alâkası yok- İSTANBUL - G A L A T A — T E R S A N E tur. . CADDESİ NO. 261; Telefon: 40215

V J

^

SABRİ KILIÇOĞLU

Müesseseleri

Sabri Kılıçoğlu ve Ortağı

YAPI MALZEMESİ ESKİŞEHİR TÜRK Ltd. ŞÎRKETİ

İ T H A L Â T — T İ C A R E T ve T A A H H Ü T İ Ş L E R İ SİCİLLİ TİCARET No. 2869®

MERKEZ DEPOSU TELEGRAF : KİREMİT — İSTANBUL BEŞİKTAŞ. ÇÖP İSKELESİ No. 3 TELEFON :: 42119

SATIŞ YERİ: TÜNEL CADDESİ No. 22 GALATA

K I L H A S

H I R D A V A T P A Z A R I

E M İ N H A S K Ö K

MAKİNE ve AKSAMI. ALÂT, EDEVAT ve HER NEVİ H I R D A V A T EŞYASI

Adres: Galata: Mahmudiye caddesi No. 63 Telgraf: KILHAS - Telefon: 42445

Sabri Kılıçoğlu

« A S L A N » KİREMİT FABRİKASI - ESKİŞEHİR

TELGRAF : KİREMİT — ESKİŞEHİR TELEFONLAR: Kiremit Fabrikası : 184 Posta kutusu : No. T Kösele Fabrikası : 202 Ekmek Fabrikası : 80

r

HOKAR PRODUCTS CORPORATION NEWYORK U S A

A M E R l K A D A N :

Her nevi n e v i Saç L e v h a l a r . Putrel, R a y , B e t o n demiri, Filmaşin. B o r u l a r , T e l , v e T e l Halatlar, L a m a , K ö ş e b e n t

v e b i l u m u m D e m i r v e Ç e l i k î n ş a a t malzemesi.

S i p a r i ş l e r eıı k ı s a z a m a n d a temin edilir

Türkiye Umunıt Vekili HALİT RÜŞTÜ M Ü E S S E S E S İ

Galata, Ada Han 17 TELEFON : 40303

S T A N B U L

M

Ticaret Türk Anonim Şirketi

Merkezi: A N K A R A Ulus M e y d a n ı Telgraf âdresi : K O Ç

Posta kutusu': 72 T e l e f o n : 3450

Şubesi: İ S T A N B U L Fermeneciler No. 90

G A L A T A T e l e f o n : 44769

44762

SIHHİ TESİSAT

KALORİFER TESİSATI İNŞAAT

DEMİR CAM

MALZEMELERİ TİCARETHANESİ

Konulan marka

E M Ü L Z E K - E :

E M Ü L Z E K - F :

E M Ü L Z E K - S :

E M Ü L Z E K - C :

E M Ü L Z E K - M :

Tecrit ve elâstikî döşemeler için spesyal bitüm emülsyonu.

Sıva ilâcı. Çimento ve kireç lıarcnıa katılıp sıı ve rutubetin geçmesine kat'iyyen mâni olur.

Anî sertleşme ilâcı. Çimento harcını 4 dakikada dondurur ve sertleştirir.

ı

Elyaflı bitümlü izolasyon maddesi.

Tecrübeli ve emniyetli bir malzeme- dir.

Haricî sıvaların muhafazası için renksiz miicerrit.

S a t ı ş y e r l e r i :

İstanbul A s f a l t E v i Galata, Mahmudiye G. 77 Tel.: 419B8 — Telg. Asfsltevi.

Ankara Birke Müessesesi Ulus meydanı Yurt sokak 21

Telf.: 2664 — Telg. Birke

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ZİRAAT BANKASİ

K A P İ T A L İ 100,000,000 T. L.t

K U R U L U Ş T A R İ H İ : 1 3 8 8

Türkiye İçinde 260 ş u b e ve sandığı"¹ Yabancı memleketlerde muhabirleri vardır.

Har türlü Banka işleri yapar.

Kumbaralar ve kiralık kasalar vardır.

H. RÜTTİMANN

D i p l . İnş. M ü h e n d i s i

İ N Ş A A T M A L Z E M E T İ C A R E H A N E S I

İstanbul - Galata - Voyvoda cadd. 28, Bahtiyar Han 51 Telgraf adresi : « SIKA » İstanbul - Telefon : 49289. Posta kutusu 1119

HER NEVİ İNŞAAT TECRİT VE MUHAFAZA MALZEMESİ

Her nevi Mühendislik ve Nafia inşaatı izolasyonu, bodrum, taıaça, çatı, cephe- ve dıvar rutubetleri tecridi. - Kimyevî tahallüllere karşı muhafaza. • Emaye vernik boyaları .- Bitümlü Emülsiyonlar.- Hususî yapıştırma maddelerile çatı kartonları .- Alüminyum boyaları .- Ahşap

muhafaza vesaiti .- Hususî taban döşemeler, ilâh.-

*

SİKA - SİKAPLAST - PLASTİMENT - İGOL - IGAS • SAURIERPASTA - FLİNTKOTE - DUROMIT - SIEGLE ÇİMENTO BOYALARI . FRIKO VERNİK BOYALARI -

IION3ALIN - HIYALIT - AVITTA • ODAN -

İş hakkında teknik ve ihtisas danışmaları için para alınmaz.

r~

Salih Sabri Karagöz

M E R M E R T Â 8

tüccarı

Türkiyenin her yerinde, İstanbul ve Ankarada bir- çok resmî ve hususî binaların mermer işlerini bilgi ile yapan en ciddî ve en eşki yegâne M E R M E R

T A Ş imalâthanesi.

MERKEZİ : Unkapanı, Beylik değirmeni yanında No. 65. Tel: 22604.

Telgraf : MERTAŞ — İSTANBUL

Ş U B E S İ : Ankara - İstanbul caddesi Akköprü- başı No. 58. Tel: 3030.

AVNi SASA

K E R E S T E M A Ğ A Z A S I

£ B E T O N L U K

$ D O Ğ R A M A L I K

# D Ö Ş E M E L İ K

% B E Y A Z ve Ç I R A L I HER EBATTA KERESTE İŞLERİ

ADRES : UNKAPANI FENER CADDESİ No. 3 4 İSTANBUL. TELEFON : 2 0 1 9 8

J

SOĞUK TUTKAL

( S Ü T E R K A L ) İle: Tayyare, Gemiler aksamına, Arabalara, Karoseri, Vagonlara.

Mobilyalara, Kaplamalara, Bahçe Mobilya- larına, Tahta, Demir, Cam, Porselen, Taş;

Beton, Mantar, Deri, Muşamba,^- Kağıt ve bilcümle doğrama işlerini yapiftlrlr.

Suya karşı görülmemiş bir metanet, yüksek bir yapıştırma hassası en tasarruf- lu ve kullanılması ve hazırlanması en kolay bir madde. Sıcağa muhtaç değildir. Açıkta kullanılabilir. Tahtaları yapıştırmadan evvel ısıtmak lâzım değildir.

Emsalinden Daha Mükemmel ve Hafta ücuıdıır,

Bursa Süttozu Fabrikası Kollektif Şirketi Kimyevi Sanayi Şubesi «SÜTERKAL» Soğuk Tutkal

Telgraf : SÜT — BURSA. Telefon : No. 237

r

ANADOLU

S İ G O R T A Ş i R K E T i

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ZİRAAT VE TÜRKİYE İŞ BANKALARININ KURUMUDUR

Sermaye ve ihtiyatları: 5.832.000 Liradır

Tesis tarihî elan

1925

senesinden beri yaptığı sigortalar:

K A R A D A : Yangın - kiracı, şagil, mal sahibi re komşu Bnes'uliyeti - kira Ha- rarları - yıldırım - zelzele - İnfilâk - havagazi iştiali - makina ka- zası ve motor iştiali - kara nakliyatı harp sigortaları.

D E N İ Z D E ; Bütün deniz tehlikelerine karşı deniz nakliyatı - gemi ve ınotör tekneleri - mayın - torpil - alelûmum deniz harp sigortalan.

H A V A D A : Tayyare sigortaları - tayyare seferlerinde pilot ve yolcuların si- gortaları.

K A Z A D A : , insanın maruz kalabileceği her türlü kaza - iş kazaları - otomo- bil - kazaları - malî mes'uliyet - makine kırılması sigortaları.

H A Y A T T A : Temettülü veya temettüsüz olarak ölüm tehlikesiyle beraber:

Tasarruf için: «M u h t e 1 i t» ve «T a m m u h t e l i t » - aile istik- balini temin için: î r a t l ı a i l e » - kızlar için: «C i h a z» - çocuk- lar için: « T a h s i l v e t e r b i y e » - ihtiyarlık için: « I r a t» - hastalık veya kaza neticesinde malûl kalmaya karşı: « M a l û l » sigortaları.

İ Ş S A H A S İ N D A : Atölyeler, fabrikalar, maden ocakları gibi iş yerlerinde ve tica- rethane, bankalarda ve meslekî teşekküllerle birliklerde çalışan- ların hayat, ölüm ve kazalarını temin eden grup sigortaları.

İstanbul, Yenipostahane Jcarşısı, Büyük Kınacıyan Han. Telefon: 24204. Hayat Kısıra: 20541.

ARKİTEKT

A Y L I K M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E S Ü S L E M E S A N A T L A R I D E R G İ S İ

Y a y ı n l a y a n l a r :

Y. M . A B İ D İ N M O R T A Ş v e Y M . Z E K İ S A Y Â R

SERİ: III Yıl 1945

İstanbul Cumhuriyet Matbaası

1 9 4 5

I K 1/ ? T r 1/ T M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E S Ü S L E M E S A N A T L A R I D E R G İ S İ A K I H I L M S A H İ P L E R İ : Y. M İ M A R A B İ D İ N M O R T A Ş V E Y. M İ M A R Z E K İ S A Y Â R A D R E S : A N A D O L U H A N N O ; 3 3 E M İ N Ö N Ü I S T A N B U L T E L ! 2 . 1 . 3 0 7

S A Y I 1 5 7 - 1 5 8 S E R İ I I I Y J L 1 9 4 5

B a ş yazı :

T Ü R K M İ M A R I T A R İ H Î N E D E N Y A Z I L M I Y O R ?

Tahsin ÖZ

Topkapı Müzesi Müdürü Birbirinden üstün olan mimarî eserlerimiz

yurt içinde hattâ dışarıda y e r yer semalara kadar yükselmiş dururken, bu büyük san'at varlığının tarihi hâl'â neden ortaya konulamıyor? Bu, şüp- hesiz büyük bir noksandır, hem de birçok yönden zararlıdır.

Konumuzun esasına girmeden evvel, yurdu- muzda mimarî öğretiminin, nasıl başladığını göz- den geçirmeği faydalı buluyoruz. Filhakika yakın zamanlara kadar, eski mimarlarımızın pek amelî bir tarzda çalıştıkları¹ hakkında umumî bir kanaat vardı. Hattâ hiç unutmam, Mimar Sinan ihtifali vesilesile Alayköşkünde yapılan bir toplantı ve .konferansta, Akademi Müdürü merhum Namık İs-

mail, vaktiyle Mimar başılarm bu binaları nasıl yaptıklarını ve plânları olup olmadığını bir zata sormuştu. O da tereddüt etmeksizin, ellerindeki değneklerle kumlara çizerler ona göre yaparlardı cevabını vermişti. Senelerce devam eden bu gibi sözlerin pek yersiz olduğunu bu âbidelerin (n^kşı berab) kabilinden kum çizgilerde kurulamıyaca- ğmı bugün herkes biliyor. Zaten bunların herhan- gisinin plân ve rölöveleri gözden geçirilirse, ölçü- lerdeki sıhhat ve nisbet bu işin azametini gösterir.

Maamafih son senelerde bulunan arşiv mal- zemesi, bu binalara kârnamelerın (plân) yapı'.dı¹- ğmı bütün açıklığile meydana çıkardı, muhtelif devirlere ait bazı plânlar da bulundu. Bilhassa in- şaata ait sarfiyat defterlerinin belki bugün bile bu derece muntazam tutulamıyacağı görüldü. Plânla- rın ne kadar esaslı hazırlandığını da, Kâbenin ta- miri için Mimar Sinan'ın mahallinde yaptığı plânı, Mimar Mehmet Ağa yirmi beş sene sonra tetbik ile istifade etmesinden ve madenî takviye çenber- lerini buna göre îstanbulda hazn-lıyarak onarımı başarmasından anlıyoruz. Bunu Risalei Mimariye etraflı' surette bildiriyor. Y i n e bu vesile ile o va-

kitlerde, eski binaların tamirine şimdiki tabirile restorasyonuna çok ehemmiyet verildiğini uzun müzakere ve münakaşalara uğradığı da anlaşılı- yor. Yine DU binalara ait maketlerin yapılmasının da mutad olduğu malûmdur. Kezalik mimarların, sarayda hendese de dahil olmak üzere ders gör- düklerini ayni eser gösteriyor. Fazla olarak bu üs¹- tadlarm yurt içinde yer yer gezdiklerini, yabancı illerdeki binaları da tetkik ettikleri anlaşılıyor ki o devirlere göre esaslı bir meslek bilgisi edinmiş oldukları şüphesizdir. Fazla olarak yurt içinde, ya- pılacak devlet binalarına ait kârnamelerin Mimar- başı tarafından tasdik edilmesinin usul olması da meslekî bir inzibatı temin etmiş oluyor. Zaten bu bilgili ve disiplinli çalışmalar olmasaydı bu âbide- lerin kurulmasına hem de Süleymaniye k ü n y e - sinin yedi, Sultanahmet camiasüıın sekiz sene- ği bi bir zamanda ikmali mümkün olur m u y d u ?

Bu üstadlar, bir taraftan binaların dahilî ve haricî estetik ve güzelliğini tamamlarken, metane- tini de kubbeden kemere, başlıktan sütun ve te- mele intikal ettirerek o kadar tam ve doğru he- saplamışlardır ki asırlar geçtiği halde türlü ihmal ve bakımsızlıklara rağmen eserleri ne kadar genç ve zindedir. Bundan başka zaman zaman daha sağlamını, daha güzelini yapmak içinde bir takım yenilikler ortaya koymuşlar, bugün hayran oldu- ğumuz ekolleri yaratmışlardır. İşte son zamanlar- da birçoklarının isimlerini daha öğrendiğimiz bü- y ü k üstadlar, Türk varlığının ebedî şahidi olan âbideleri dikmişler, mimarî tarihimizin temelini atmışlardır.

Fakat son asırda her şubede olduğu gibi bun- da da tereddi başlamış, asîl mimarimiz benliğini kaybetmiş ve bir müddet yabancı ellere geçmiş, bunu müteakip bu (mühim meslek tamamen bvlgi-

siz ve salâhiyetsiz kimselere intikal etmiştir, işte bu elîm vaziyet senelerce sürmüş, nihayet bir çare olmak üzere 1877 senesinde sanayr nefisenin ku- rulmasına teşebbüs edilmiş, bir müddet sonra Ti- caret Nezaretine merbut olmak üzere bu mektep açılıyor, ve müdürlüğüne de merhum Hamdi Bey geçiyor. Sanayii Nefise o vakitki talimatnamesinin de gösterdiği veçhile pek basit bir şekilde kurulu- yor ki kadrosunda bir riyaziye hocası bulunmak- ta, Rüşdiye mektepleri derecesinde bir ders ver- mekte, tarihî umumiden başka mimarî atelye der- si de haftada üç güne inhisar etmektedir. Mimar Valori sonraları dersine devam edemediğinden yerine Bellot isminde türkçeyi do az bilen bir yurtdaşı vekâlet etmekte idi. Mektebe girmek için sözü geçen talimatnamede bazı ufak kayıtlar ya- zılı ise de tatbikatta hiçfbir şart aranılmamakta idi.

Sanayii Nefise Mimar sınıfı¹, ilk mezunlarını 1889 senesinde dört kişi olarak vermiş ve bunlar- dan Feyzi ve Nizamettin tahsillerini tamamlamak için Parise gönderilmişlerdir. Senelerce bu prog- ram devam etmiş ve her sene çıkanların sayısı da 5 - 1 0 kişiyi geçmemiştir.

Meşrutiyeti müteakip sanayii nefise program- larında, tadiller yapılmış, bilhassa mimarî şubesi- ne ehemmiyet verilmiş' 1911 tarihli talimtanameye nazaran hesap ve hendeseden başka, hikmet ve kimya ve ilmülarz tatbikatı, fennî mimarî, nazarî ve amelî inşaat, kat'ı ahcar ve ahşap, cebir ve raü- sellesat ve roihanik, topografya, ma nazır ve tarihî sanaati nefise dersleri okunacağı¹ proğrammda gös- terilmiştir. Mimarî dersi Monçeriye verilmiş, harp dolayısile infikâkinde Vedat Bey merhum ve Asım Kömürcüoğlu getirilmişler, fakat Monçeri- nin avdeti üzerine bu zevat çekilmişlerdir.

işte kısaca anlattığımız şekilde ve pek yavaş 'giden Sanayii Nefise mektebi cumhuriyetten son- ra kuvvetli hamlelerle yürümüş ve bugün iftiharla gördüğümüz Güzel Sanatlar Akademisi doğmuş- tur.

Görülüyor ki bugünkü mimarî öğretimin, altmış seneden fazla bir hayatı olduğu, yüzlerle mimar yetiştiği halde Türk mimarî tarihi henüz ele alın- mamıştır. Halbuki, ne gariptir ki bu müessesenin kuruluşundan dört beş sene evvel yani 1873 se- nesinde (Usulü Mimarii Osmanî) adlı eser mey- dana getirilmiştir.

Bu kitabın mukaddimesinde Sadrâzam bulu- nan Âli Paşa bunun mimarlara «usulü harekât ol- mak üzere» hazırlattırıldığmı yazmaktadır. Kitap mimarî hakkında bir mukademeden sonra Selçuk

ve Osmanlı mimarisine dair malûmat vermekte, Bursa, Edirne ve İstanbuldaki cami, türbe, sebil ve saray gibi en mühim eserlerin plânlarını, makta- larını, iç ve dış tezyinatını ve bazı mimarî nazari- yeleri izah ile renkli ve karakalem olarak büyük latada yüzlerce resmi ve plânı ihtiva etmektedir.

Usulî Mimariî Osmanî o zamanın mimarisini

«'Usulî mimarii mağşuşe» diye vasıflandırmakta- dır. Bugün için de hayli manidar olan bu cümle o vakit çok yerinde kullanılmış olmakla beraber kitabın metni bilhassa zamanımız için ilmî kıymet- ten âridir. Fakat plân ve tafsilât resimlerinin ba- zılarında noksanlar bulunmasına rağmen hâlâ lü- zum görüldükçe bir menba vazifesi görmektedir.

Çünkü daha iyisini değil bir ikincisi bile ortaya konmamıştır. Bu kitabı hazırlayanların başında bulunan Montani ismindeki zatın mesaisi çok mü- himdir, Bu mimar 1871 senesinde Aksaraydaki Valde camiini de yapmıştır. Burada dikkate şayan olan nokta, Sanayii nefise kurulmadan evvel böy- le bir eser ortaya konulabildiği halde mimarî öğ- retim altmışıncı senesini kutladıktan sonra da bu- na teşebbüs bile edilmiş olmamasıdır...

Yine garip bir tecellidir ki senelerdeııberi Türk mimarlığına ait en mühim eserler Parville, Gurliç gibi yabancı! âlimler tarafından yazılmıştır.

Son olarak da değerli âlim profesör Gabriel cidden şaheser olan neşriyatını yapmıştır. Bu eserde her memleketin tarihi, binalarının kitabeleri ipiyce incelenerek, mimarî eserler de büyük bir bilgi ve salâhiyetle izah edildiği görülmektedir.

Bizde mimarî daha ziyade sanat tarihi üzerin- de tek çalışan zat sayın üstad Celâl Esat Arseven- dir. Her nedense hiçbir mimarımızın benimseme- diği bu konuyu ele almış tekmil bir ömür mahsu- lü topladığı malzemeyi kâh kürsüden, kâh eserle- rile mimarlarımıza yaymış ve öğretmiştir. Şunu itiraf etmeliyiz ki bu sayın âlim eserlerinde yuka- rıda sözü geçen yabancı menbalardan hattâ Usulî Mimariî Osmanrden bile istifade e İmiş ve iktibas- larda bulunmuştur. Çünkü mimarlarımız, esas ve mühim mevzuları değil herhangi mimarî bir par- çayı bile ele alarak bir tetkik mahsulü kronolojik bir eser ortaya koymamşılardır. Bu yüzden Celâl Esat eserlerinde diğer bazı maddelerde de olduğu gibi alemlere dair resimleri de Usulî Mimariî Os- mani'den almağa mecbur olmuştur. Çünkü bu, ve emsali kolay konular içinde bir inceleme yapıla- rak esası ve istihaleleri tanıttırılmamıştı. Bu se- bepten Mısır çarşısının tamiri esnasında alemler

(Arkası 37 nci sahifede)

Giriüden bir görünüş Foto A d i l

V A N İ K Ö Y Ü N D E B İ R Y A L I

Y. Mimar: Zeki SAYÂR Vaııi köyünde vapur iskelesi civarında bir ar-

sa üzerine yapılan bu ev rıhtımdan on metre daha içeride inşa edilmiştir. Yapı yollar kanunun kıyı- larda yapılacak evler ve diğer binalar hakkında koymuş olduğu mecburiyetler yüzünden, Boğaz- içinde ve başka deniz kıyılarındaki yeni yapılar eski yalılarımız gibi suyun üzerine doğru uzatıla- mamaktadır. Bu sebeple bu bina da bir yalı değil sadece denize nazır bir evdir.

1939 da inşa edilen ev çok kalabalığı ol- mayan bir aile için düşünülmüştür. Arsa denizle yol arasında ve oldukça büyüktür. Boğazın Hisar- lardan; İstanbula kadar geniş bir manzarasını ku- caklamaktadır.

Zemin kat sokak tarafında bulunan bir giriş ile iki katı ve merdiveni içine alan bir hol üzerin- de, bir çalışma odası, salon, yemek odası ve di- ğer bir odadan ibarettir.

E>- E-VNU^Z' i

Bahçeden görünüş

Servis kısmı binanın esas bünyesinden tek kat halinde taşarak bahçeye doğru uzanmıştır. Bura- da, bir ofis, mutfak, çamaşırlık, hizmetçi odası vardır. Bir küçük koridor, servisi y e m e k odası ile hola bağlamaktadır.

Birinci kat; yatak odalarına tahsis edilmiştir.

Deniz üzerinde üç yatak odası ile bir banyo dai-

Zemin kat ve genel durum plânları VANİKÖY CADDISİ

Denizden görünüş

resi, ayrıca hela, bir de küçük sandık odası vardır. Bu katın sofası bir koridor halinde teşek- kül etmiştir. Birinci kattaki hol bu kata kadar çıkmaktadır.

Birinci kat plânı ve bir dış ıgörünüş

yATAK ODMI YA M

Odalara, salonlara ve diğer servis kısmına verilen genişlik ve ölçülerde itidal vardır. Evin dış mimarîsi, bir yalıdan fazla bir sayfiye evi te-

"indedir. Ayni zamanda herhangi bir mimarî ds-

lû'b iddiası olmayan bu ev, sadece bugünkü sos- yal şartlarına uygun şekilde bir ailenin rahatça yaşaması için düşünülmüş ve meydana getirilmiş- tir.

Denizden genel görünüş

Merdiven ve salondan görünümler

Gölden görünüş Foto : înfhisarlar.

İ Z M İ R F U A F İ N D A İ N H İ S A R L A R P A V Y O N U

Y. Mimar: Selman YÖN DER

Bu seneki millî fuara zengin bir programla iş- tirak etmek isteyen inhisarlar idaresi, kendi in- şaat bürosu mimarları arasında bir proje müsaba- kası açmıştır. Hariçten de iştirak eden projeler arasında, inhisarlar Y. mimarlarından Selman Yönderin projesi birinciliği kazanmış ve mimar bizzat fuara giderek inşaatın idaresini üzerine al- mıştır. Pavyonun dekorasyonu Dekoratör Muallim Mazhar ıesmor ve dekoratör muallim Hayati Gör- key tarafından hazırlanmış, bu su-etle içerisi mü- kemmel pano ve projelerle süslenmiştir.

Yeni pavyon eski İnhisarlar paviyonuııun ye- rinde inşa edilmişitir. Eski pavyonun putrel ayak-

larından istifade edilmiş ve putrel aralarına ahşap karkas yapılarak üzeri düratil ile kaplanmıştır.

Programın meydana nazır giriş ve çıkış cep- helerini camekânlı bir kısım, yan cephesini ise ga- yetle büyük bir röliyef kaplıyor. Arka cephesinde ise temiz bir mermer işçiliğini gösteren bira ve üzüm suyu satışı yeri vardır. Binanın etrafını sa- çaklı sıra sütunlar çevirmektedir. Bu sıra sütunlu saçaklı kısım hem binayı hem gezenleri Izmirin yakıcı güneşinden koruyor, ve pavyona millî bir karakter veriyor. Hacim ve nisbetlerindeki sade- likle bu seneki İnhisarlar pavyonu vekarlı ve iti- dalli bir eserdir.

Paviyonun dışdan ve içden görünüşleri Plân, kesit ve cepheler

Y . M i m a r S e l m a n Y Ö N D E R

Y a ö a n c i M i m a r î

D E V İ R L E R A R A S I N (D A İ N G İ L İ Z M İ M A R İ S İ

Yazan: John Summerson

İngiliz mimarisi belki de en iyi 'şeklinde «gösterişli İngiliz aile evlerinde» görülür. İn- gilterenin Her tarafında nefis ev mimarî numuneleri bulunmaktadır. Bu evlerden ve

memleketin her tarafında bulunan birçok zarif kiliselerden, muhtelif çağların mimarî üslupları tetkik edilebilir. Her devirde, A v r u p a ananelerine yakından bağlı olarak, mi- marî mukannen zamanlarda, A v r u p a kıtasının her tarafında esaslı bir tesir icra etmiştir.

Bu makalede Mr. John Summerson İngiliz mimarisinin 11 inci asırda NGrmanların, Roma uslubıından, zamanımıza kadar, ve harb sonrası imkânlarını gözden geçirmek- tedir.

İngiliz mimarisinin tarihi bin sene evvele çıkar. Nor- manlar 1066 da ingiltereyi fethettikten sonra, zarif bina sa- natının temelini attılar, ve Norman uslubunu, nazik ve za- rif heykelleri İngiliz gotiği takip etti. 14 üncü asırda İngiliz

«Amudî» uslubu inkişaf etti, bunun en yüksek nümunesi, Cambridge'te Kings College ve Westminster Abbey'de Yedin- ci Henri Klisesinde görülür.

Büyük 'Elizabet devri, kendi uslubunu yaratmıştır, ve daha sonra iki büyük mimar, Inigo Jones ve Sir Christopher W r e n; bir klasik nüfuz tesis ve (idame ettirdiler. 18 inci asırda Robert Adams çok güzel zevkli ve ustalıklı ev piâniai'1 yaptı.

C n u (19 uncu asırda yeniden Gotiğin canlanması takip etti.

Londrada St. Paul katedralinin resmi, 1797 de neşredil- miş bir «Aqııa-tinta» (bir nevi taş basması) tablodan alın- mıştır. Bu günkü St. Paul katedral - kilisesi, ayni ' arsada inşa edilmiş üçüncü yapıdır. İkinci gotik katedral 1666 da Londranın büyük yangınında harap olmuştur. Sir GHritopher VVren, şimdiki katedralin plânlarını yapmış ve 1677 de ilk taşını koymuştur. Dünyanın büyük kubbeli yapılarından biri olarak, Romada St. Pierre, İstanbulda Ayasofya ile bir sıra- da gelmektedir,

Inıgiliz mimarisî hiç ıbir zaman B altıktan Akr!e- nize kadar bütün memleketler kültürünün, sadık kaldıkları, ibüyük A v r u p a ananelerinden ayrıla-

(maz. Fakat bunu söyledikten sonra, İngiliz mi- marisinin mahallî ve şahsî hususiyetlerini d e dikkat nazarına almak lâzımdır. Zaman, zaman bu ma,nai- lî hususiyet daha kuvvet bulmuş, ve aşikâr muvaf- fakiyetler kazanmıştır. Bazı defa o kadar his edilir- bir derecede kuvvetli olmuştur ki, Avrupanm her

tarafından mimarî düşünüşü tesiri altında bırak- mıştır.

Ingilterenin normanlar tarafından 1066 da fetihinde, müstevliler, kendilerinin ıbir ağır R o m a - nesk tarzını getirmişlerdi. Bu tarzın yuvarlak kemer leri ve üstüvanî sütunları bir çok katedrallerde, ki- lise v e manastırlarda görülmeğe değer. Bu hakim

fatihin uslubu idi, İl v e 12 inci asırda A v r u p a d a ya- yılmış mimarînin bir provens (daşra) mukabili ve sanat bakımı noktasından Italyada ve Rlıin'de R o -

manesk tarzının, uzaktan hem ayarı bir uslup. Fakat tabiî seyrinde, yeni bir inkişaf ingilterenin münzevî Cistercian manastırlarında kendisini gösterdi. İngi- liz Gotiğinin birinci safhası, - hiç bir zaman Frarısa- nın ki kadar derin v e dramatik olmayan, bununla beraber hayretfeza bir derecede yüksek efsaf!', skülpte edilmiş çehreler ve yapraklarla, narin ve hassas bir gotik.

1 4 üncü asırda, ingiliz mimarîsi, daha fazla bir katiyet ile, Avrupadaki başlıca inkişaf cereyanından ayrılmaya başladı, ve bu ayrılışı müteakip asırda, ingiliz mimarlarının « A m u d î » tabir ettikleri uslup görünür. Bu en dikkate şayan bir yaratmadır. Onun

Bu resim 1701 de Nichclas Hawsmoor tarafından Camsıe Dukası için inşa edilmiş ve John Vanbrugh tarafından plân- ları yapılmış, Hovvard Şatosunu göstermektedir. Vanbrugh bir mimar olduğu kadar, bir dramatistti, ve bu müzeyyen sayfiye evi, sahne dekoru zevkini teşhir eder. Vanbrugh ve Havvsmoor'un isimleri parlak fakat kısa ömürlü 18 inci asır başlangıcı İngiliz Barok safhasına karışmaktadır. Hov/ard Şatosu İngilterede en büyük sayfiye ikametgâhlarından biri- dir ve kıymetli sanat eserlerinin koleksiyonunu barındırır.

Middlesex'te Osterley Park'ın bu resmi, büyük ftalyan mimarı Palladionun tesirini gösteren bu çifte sütunlu Port- land Stone girişinin ihtişamını göstermektedir. Osterley Jer- sey dukasının ikametgâhıdır. Ve 1711 de Robert Adam tara- fından yeniden bina edilmiştir, içinde odaları, mimarın dahi- lî tezyinde, renk duygusu ve maharetini aksettiren büyük bir güzellik arzederler.

ileri tezahürlerinde, (meselâ, Cambridge'de King's Colleıge Klişesi) diğer memleketlerde görülenlerden daha yassı bir kubbe tipine müncer olan, kesiksiz, uzun, amudî hatları ile tanınır. Umumî görünüşü, çizgileri, tezyinatı, hep münhasıran mütevazüülad- la tarzındadır, ve basit cüzütamların artırılması su- reti ile nefis şekiller elde edilmiştir. Avrupa Gotiği- nin son safhası mimarîsinin bir çoğundan daha faz- la alâka uyandıran ingiliz « A m u d î » sinde bir zara- fet, bir tevazu vardır.

Gotik devri sönmiye başlayınca, ingiltere, il- ham almak üzere, italya, Fransa ve Holandaya bak- tı. Shakespeare devrinin, büyük taş, tuğla veya ah- şap evleri « A m u d î » nin zarafetini tevarüs etti, ve onları, eski sanat ve bilgilerin keşifleri ile renklenen azamet ve resmilik içinde mecz etti. Bu devrin hiç- bir ingiliz mimarı, sanatında, Shakespeare'in kendi sanatında olduğu kadar yükselememiştir. Fakat a ralarmda, Şhakespeare'kârî hayalat ve icadlarla cîo- lu, mimarî muvaziler keşf etmek mümkündür. A c a - yip pencere bandları ve oyalı ufku ile, Hardvvicke Hall'da hakikaten bütün bir şairane his vardır.

Şhakespeare zamanından az sonradır ki, klâ- sik mimarînin en hakikî nevi, ingilterede görülme- ye başladı. Bu îtalyadan dos doğru \Vestminster sa- rayına geliyordu, ve ilk büyük mümessili, saray

maske modelcisi, Inigo Janes'tir. Janes, en çok be- ğendiği, italyan üstadı Palladio kadar klâsiklikte

malûmatlı ve dakikti, ve zamanından sonra 150 se- ne müddetle ingiliz mimarları sanatlarının kaidele- ri hususunda hep Pallodio'ya baktılar. Bu asırla da- ha yarım asırda en büyük sima Sir Christopher Wren'dir. Fevkalâde ilmî kabiliyeti olan bu adam, eğer tesadüf eseri mimar olmamış bulunsa idi, bir heyet şinas veya riyaziye âlimi olarak dünyaca meş- hur olalbilirdi. 1666 da'ki büyük yangından sonra dünyanın büyük kuıbbeli binalarından Istanbulda A - yasofya, Romada Sen Piyer klisesi ile bir ayarda o- lan St. Paul katedralinin plânlarını çizen odur.

18 inci asrın açılması ile beraber, kısa ömürlü fakat parlak, Vanbrugh ve HaWksmore'un isimle- rinin karıştığı yalnız bir avuç ev ve kilise ile temsil edilen «Barok» safhası başladı. Seaton Delaval Hall'u bunun göze çarpan bir numunesidir. Bu bina- nın uslubunda her hangi bir Avrupa Baroku ile müş terek hiç bir şey yoktur, ve onun derin orijinalitesi, onu İngiliz sanat tarihinin en kıymetli ve müstesna bir safihası olarak tasnif etmektedir. Bu devir kısa ömürlü oldu, çünkü 1 8 inci asır İngiliz zevki baroka arkasını çevirmiş, ve Skoçyadan büyük sanatkâr Robert Adam'ın gelmesine kadar sakin Palladio'ya sadakatini kuvvetlendirmişti.

Robert A d a m ingiliz mimarisini F'alladio'nun tahakkümünden kurtardı. Onun köyde ve şehide a- sılzadegâna mahsus evleri, her türlü mimariye yeni ufuklar açan (bir tezyin serbestisini haizdir. Adam'ın

nüfuzu, tesirlerini anîde göstermiş ve I 8 inci asrın son çeyreğinde ingiliz evi hayrete şayan derecede yüksek ibir zevki selim ve sanatkârlık seviyesine e- rişmiştir. İngilterede, her nereye giderseniz, ayni za- manda, hem ibüyük, hem küçük, zengin ve verimli devirden kalma şirin evler bulursunuz. Fransa'da meşhur «Empire uslubu» başlangıcını Rolbert A - dam'ın icadına borçludur.

19 uncu asır A d a m ' ı n üstünde çalışılmış işin- den, her memlekette bir cins muvazisi olan, canlan- mış klasike avdet edilmiş, fakat ingilterede yüksek bir surette idiosyncrasik uslubu, yeniden Avrupa sahnesinden aşikâr bir tarzda ayrı duran ingiliz sa- nat mahsullerinden biri olan Sir John Soane'ın hu- susî dehası ile temayüz etmiştir. Bunu, yine harice muvazi olarak, Gotiğin yeniden canlanması takip eder. Bu canlanma, şüphesiz, sanayileşmenin artan kuvveti ile eski zevk ayarının yıkılmasından ve sa- natkârın, geçmişin idealistliğinde kendisine sığmak arayan, âsi hayalpereste kalb olmasından, ingiltere- d e büsbütün fevkalâde şöhret iktisaib eder. Gotik rönesansı, bazısı ukalâca, bazısı kaba, bazısı haki- katen asil, binlerce bina vücude getirmiştir; fakat bu hareketin büyük mahsulü, Pugın ve Ruskin'in yazıları arasından, zemini, müstakbel yaratıcı mi- marî fikirler için temizliyen felsefesidir. Bütün m e m leketlerde asrî mimarînin büyük kılavuzları bu in- gilizlere geniş ölçüde b o r ç altındadırlar.

Bu asrın ilk kısmında bir taraftan, tarihî üslup- lardan birinin veya diğerinin, bir ingiliz zevkine g ö - re mahirane tatbiki olan, diğer taraftan 1 9 uncu as- rın en son inkişafına refakat eden, bayağılık ve fi- listinizm, ingiliz mimarîsinin hususiyetini tayin eder.

Bununla beraber 1927 ile 1939 arasında, asrî A v - rupa hareketleri, ingliz mimarî fikirleri üzerine bü- yük tesir yapmış, ve bunun genç mimar nesillerinin verimi üzerinde şimdiden neticesi görülmüştür. A s - rî hareketlerin esası tamamiyle hazmedilmiş, v e hususî, ingiliz zevkine göre tatbikatı şimdiden mey

dana çıkmaya başlamıştır.

Bu resimde, muasır ingiliz mimarlarından Sir Giles Gilbert tarafından çizilmiş olan Guinness fabrikası görülmek- tedir. Bir fonctionnel plân (gördüğü işe uyan) yapısı, doğ- rudur ki asrî uslubun sadık bir nümunesidir. Ufak pencere- ler hususî bir ihtiyaca cevap vermektedir^ yoksa İngilterede asrî fabrika plânlarında her zaman rastlanan bir uslııp de- ğildir.

Harp esnasında, sivil inşaatta bir duraklama hasıl olmuştur. Fakat fabrika işlerine mahsus dikka- te şayan bazı oteller, uslupta tamamiyle asrı ola- rak inşa edildi. Harpten sonra mimarînin imkânla- rı geniş ölçüde münakaşa edilmektedir. Bu müna- sebetle, meslek teşkilâtı, ve ellerine agldbi ihtimal, en büyük fırsatlardan bir kaçının düşeceği, ücretli mimar nizamnamesi, hususî alâkayı çeken bir m e v - zudur. Mimarlar, mühendisler ve sair fen adamla- rı arasında daha fazla bir işbirliği, pek çok dikkat nazarını çeken başka bir meseledir, ingilterede mi- marî, filhakika bir dönüm noktasındadır. Harb bit- tikten sonra, alacağı istikamet şimdiden bilinemez, fakat ş'jphe yokki kuvvede kalan kudretler fiile geç meyi beklemektedir.

1 9 3 1 — 1 9 4 5

15 nci intişar yılını idrakinden dolayı Arkitekt'i tebrik eden, meslekdaş, refik ve

sanatseveırlere teşekkür ederiz. ;

j

E R E N V E B E D R Î E Y Ü B O Ğ L U R E S İ M S E R G İ S İ M Ü N A S E B E T İ L

Yazan: Ressam Muallim Zeki Faik İZLER

Bir küçük kâğıt parçası, iki fırça, birkaç eSKİ boya ve size bütün bu basit maddelerle alâkası¹ olmayan muhteşem bir şehri âyin versinler: Eren ve Bedri Eyüboğlunun resimleri!.

Beyoğlunda bir binanın küçük odasında bir -araya getirilen seksene yakın yazılı boya, guarj, sulu boya ve deseni seyrederken içimizde eksik ka- lan bir yeri tamamladığımızı duyuyoruz bu resim-

ler, bütün sanat endişelerini, tekniğini ihtiva et- mesine rağmen, bize hiç te o taraflarını duyurma- dan doğrudan doğruya kalbe akmasını¹ biliyorlar.

Birbirini tamamlayan bu sevgili çift, Eren ve Bedri Eyüboğlu, kendilerini Karadenizin bağladı- ğı iki ayrı toprakta doğdular. Fakat müşterek sev- gi ve hisleri onları sadece bir aile çizgiısile bağlı- yacak kadar az değildi. Mavi, berrak gök, dalgalı

deniz, renk renk kayıklar, takalar ve nihayet is- tanbul bu müşterek duyguları bir kat daha teza- hür ettiriyor, bağlıyor.

istanbul... içinde doğduğumuz ve o kadar sev- diğimiz bu muhteşem şehri o kadar az tattırdın:

ki... bugün İstanbul için bir resim sergisi tertip- lesek, muhakkak ki, Erenle, Bedri görüş ve du- yuşlarile; diğer arkadaşları'ndan ayrılmış buluna- caklar, onlar mütevazi ve Pittoresque bir şehrin içine girmiş bulunuyorlar. Bulanık dumanlı kah- velerde parıldayan pirinç semaverler, sebzeci ve yemişçi dükkânlarının sade mideye değil gözlere verdiği renk ziyafetleri, balıkçılar, cami avlula- rında azametli çınarların serptiği nefîs gölgelerde dinlenenler, pazar yerlerinin kaynaşan halkı, Bey- lerbeyinin sâkin yaza, ahşap evleri, hepsi hepsi onlarıh yakından ve içten hissettikleri destandır.

Eski yalıların yanında inşa edilen küçük su beton köprüsü bile Bedri'nin resminde ayni şiiri muha- faza ediyor. Meğer bu köprü oralara ne kadar da çok yakışıyormuş..

Resimden bahsetmek, biraz da kendimizden bahsetmektir. Eserlerde bulduğumuz ve bahsetti- ğimiz güzellikler biraz da içimizin çektiği güzel- liklerdir. Onun için bu sevgiyi eski bir rüyanın sa-

bileşivenmiş gibi bir hissi ile dolaştık. Çorum pazarından. — B. Eyüboğlu

Eren'i, (Paris) te 1930 senesinde (Andre Lho- te) atölyesinde tamdım. Atölyemiz, dünya sanalı- nın dört yol ağzında olan Montparnasse'da Odessa sokağında idi. Talebeleri de bu dört yoldan gelen yaşlı, genç sanatkârlardı. İşte; Eren bu beynelmi- lel istidatların en genci idi. Daha doğrusu küçük bir kız çocuğuydu. Fakat hocanın en büyük komp- limanlarım da devşiren yine Eren'di. O zaman yaptığı yeşil kareli elbiseli bir genç kız portresi- ni hâlâ unutmam. Bedriyle tanışmamız daha son- ra oldu. İngiliz golf elbiseli, ruyalı gözleri ve dağı- nık saçlarile Petrograd kahvesinde ilk gördüğüm zaman Fantin Latour'un tablosundaki Rimbaud'- uıı portresini hatırlamıştım ve o vakitler Bedri- nin şiir yazdığını bilmiyordum.

Aradan seneler ve hâdiseler geçti. Müzelerin ve hocaların dersleri bu iki kalpte şahsî hüviyetle- rini aldılar. Zamanla genişlettikleri bilgi ve tek- nikleri hislerini ifade ederecek vasıta haline gel- diler. Birinin plastique görüşü diğerinin Pictural duygusuna karışarak yaşayan bir senfoni yarattı-

lar. Göçmen — Eren Eyüboğlu

E R E N E Y U B O Ğ L U Bulgur döğen kadınlar

E R E N E Y U B O Ğ L U : S A K A

Bu sergi onların ilk sergisi değildir, geçen se- ne Ankarada kutluda - yazık ki göremedik - bir sergi açmışlar ve Cumhurbaşkanımızın bir tablo almaları gibi bir iltifatı da tatmışlardı.

Dostlarımın sanatını izah eden bir tenkit yaz- mak istiyordum. Fakat, eserlerin teknik bakım-

dan izaha ihtiyaçları var mı?. Onlar "kendi kendi- lerin anlatıyorlar. Belki eserle seyirci arasına gi- recek münekkit; istenilmeyen anda önümüze çı- kan bir yabancıya benzeyebilir. Onun için sergi intibaının tadını bozmadan sanatkâr seyircilerile başbaşa bırakayım. Bu satırlar yalnız sergiye gi- demiyenlere mahrum kaldıkları biı sanat ziyafe- tinin bende bıraktığı hatırasını tesbit içn yazılmış bulunsun. Renkler, deniz, yalılar, kayıklar, çınar ağaçları, köylüler, çarşı ve uzun bir çalışış.

ZekiFaik İZER

Halaybaşı. — Ç o r u m Bedri Eyüboğluı

Kt+Hır"

Brooklyn sahillerinden alınan bu resim East River'in diğer tarafındaki binaları ve Wall Street'i göstermektedir.

Y E N İ D Ü N Y A N I N E N B Ü Y Ü K Ş E H R İ : N E W Y O R K

Dünyanın ikinci en büyük şehri olan New~

york, Atlantik sahilinde Hudson nehrinin denize döküldüğü yerde tam açık Okyanus önünde ku- rulmuştur. Nevyork eyaletinin cenubu şarkısin- dedir. Bütün şehir 32U mil murabba ara- zi üzerinde bulunmaktadır, 578 mil sahil- de uzanmaktadır. Şehrin içinde 5000 mil sokak vardır. Nevyork ve etrafı Amerikalı- lar için bile enteresandır, çünkü içinde muh- telif manzaralar, iş, bina, ticaret ve kültür ba- kımından mühim eserler vardır. Herhangi bir ya- bancı da bu şehri alâka ile tetkik etmektedir.

Garpte Hudson nehri ve şarkta East River deni- len iki nehir arasında bulunan asıl Manhattan aaa- sı Nevyorkun büyük bir kısmını teşkil etmekte- dir. 12 mil uzun ve 2 mil genişlikte olan Manhat- tan adası granittendir ve Nevyork şehrinin asıl kalbi bu ada üzerinde bulunmaktadır. Bu ada in- san eliyle yapılmış yüzlerce metre göğe yükselen

•çelik ve taş kulelerle kaplıdır. Bir çelik ve taş or-

manına benzeyen bu ada insana kudret ve güzellik telkin etmektedir. 1626 da New Netherlands (Ye- ni Nederlaııa) ismi verilen ve Hollandalılar tara- fından ticaret iıçin kurulan bu şehir 1664 te İngi- lizler tarafından zaptedilmiş ve Nevyork ismi v e - rilmiştir. 1830 da nüfusu 202.000 idi. 1940 ta nüfu- su 7.897.000 olmuştur. Manhattan'm 20 köprü; 17 geçit gemileri, 18 denizaltı tüneli her gün 115.000 ziyaretçi ve on binlerce işçi ve büro adamları şeh- rin etrafından bu merkeze sel gibi akıyorlar. Y a - pılan istatistikler Nevyork'un endüstriel, malî ve kültür faaliyetin millî sinir merkezi olarak ehem- miyetini pek az göstermektedirler. Renkli bir metropol'ün en enteresan manzaralarını teşkil e- den ve her yandan, ve her cinsten milyonlarca in- sanın kurduğu eserler Malî merkez olan Wall Street, Stock Exhange denilen Borsa, artistlerin, ressamların ve şairlerin oturduğu Greenwich Vil- lage, her sene 8.500.000 insan tarafından ziyaret edilen 50 tiyatroluk Broadway ve Times Square

Manhattan adasını Brooklyn'e birleştiren ve 1909 da yapılan New - York'un en büyük köprülerinden biri olan Manhattan Brdige. (Arkada iş ve büro binalarının kuleleri, ve 1250 ayak yüksekliğindeki Empire State Building.

Dünyanın her köşesinden ıgelen büyük transatlantik gemiler East River'in her iki tarafında daı yanaşıyorlar. East River New - Y o r k limanı ile 'Long İsland arasındadır. N«w - York sahilde 578 mil uzanmaktadır, ve harb esnasında bile dün- yanın en fazla işleyen limanıdır.

New - York şehrinin Beyoğlu'su Fifth Avenue'dur-, Resimde Fifth Avenue'daki Forty - Second Street en lüks mağazalarının {bulunduğu yerdir. Sokakta görülen insanlar mağazalardan girip çıkıyorlar. Ellerinde paketler görül- mektedir. İnsanların birçoğu da bu resmin tam solunda

bulunan Millî Kütüphaneden çıkıp giriyorlar. Birçoğu da buradan Grand Central Terminal denilen tren istasyonuna gidiyorlar. Bu istasyon sokağın köşesinde bulunmaktadır.

Bu caddeden eşya ve saire satın almak için günde 115.000 kişi geçiyor.

TT.'

ü İ Ü

Er»?;

liî:

JÎŞf

m\

! J

(Broadway caddedir, Times Square bir meydan- dır), şık mağazalarla dolu 5 th Avenue, lüks a- partman evlerle kaplı park Avenue, göl, reservu- ar, ormanlık, park yolları, ufak şose, atletik mey- dan ve hayvanat bahçesi olan Central Park, şeh- rin motör express park yolları, oyun .meydanları, yüzme havuzları, bütün bunlar £>yrı ayrı birer e- serdir. Nevyork şehri halk tarafından seçilen bir heyet ve bir vali tarafından idare edilmektedir.

Şimdi çok sevilen vali La Guardıa sevimli bir a- damdır. Nevyork şehrinin halkını fazlasile diğer

New - York City'nin kalbindeki Rockefeller merke- zinde R C A binası, Radio City. Radio Corporation of America tarafından. National Broadcasting Company ¹ ve diğer birçok ofisler tarafından tutulan bu binada 27 ses geç- mez radyo stüdyosu bulunmaktadır. Bundan başka birçok mağaza, kahve odaları, sergi kısmı, keşif 'kulesi, ve 65 inci katında bir eğlence yeri olan Rainbow Room (Alaimisema odası). Rockefeller Center 'Manhattan'ın ortasında tam ufak bir şehir olarak organize edilmiş 12 binadan ibarettir. Bun- ların birçoğu enternasyonal kumpanyalar tarafından tutul- maktadır. Rockefeller Center de 20.000 daimî kiracı oturur, ve bundan başka senede milyondan fazla ziyaretçi de bina- ya gelmektedir.

New - York'un gece manzarası, renkli bir metropol teş- kil eder. Bu şehir dünyanın en laydınlık şehirlerinden bi- ridir.

New - York halkının 750.000 kişisi muhtelif yerlere git- mek için tren yollarına muhtaçdırlar. Grand Central Terminal'den birkaç mil uzakta olan Mott Haven Yard denilen depoda, yolcu trenleri temizlenirken görülmekte- dirler. Buradaki trenler Chicago, Montreal şimal ve garbe gitmektedirler. Bu depoya vardıkları zaman tettıizlenmekte, yemek hazırlanmaktadır. Temiz çam^şırlar^ yastıklar ko- nulmaktadır ve gara yeni bir seyahat için dönmektedir.

New - York City'ye gelen b ü t ü n trenler elektrikli lokomotif- ler tarafından sevkedilmektedirler.

memleketlerde doğmuş aileler ve onların çocuk- ları teşkil eder. Asıl Amerikada doğmuş olan- lardan başka, şehirde 117.000 İtalyan, 69.000 Rus, 59.000 Polonyalı, 86.000 İrlandalı, 224.000 zenci, 69.000 Alman ve binlerce İspanyol, Fransız, isveç- li, Çinli ve diğerleri bulunmaktadır. Fakat bunun- la beraber bütün yukarıda sayılanlar Amerikalı- dır. Muhtelif memleketleri temsil eden bu insan- ların kabiliyeti Amerikan milletinin kudretinin büyük kısmını teşkil etmektedir. Bu insanlar Nevyork şehrinin idaresine yardım ediyor, en- düstrisini inkişaf ettiriyor, kültürünü zenginleş- tiriyor, ve ilmi ilerletiyorlar.

New - »York City'nin kalbinde bulunan Rockefeller Cen- ter (merkez) de 850 ayak yükseklikte 70 katlı R C A Building binasının bir başka resmi. Buna aynı zamanda Radio Citylde- nilmektedir. Bu bina New - Y o r k binalarının bütün karakter- lerini göstermektedir. Şehirde fazla ge*niş arsia olmadığı için binalar fazlasıyla göklere yükselmektedir. Büyük pencereleri, fazla ışık ve hava'için hususî şekilde yapılmış olup^ bunların hepsi 20 nci asrın insanı tarafından yapılmış çelik ve taştan bloklara güzellik ilâve ediyor. I R C A , veya Radio City ken- di başına bir şehir gibidir. İçinde muhtelif mağaza kahve evleri; binlerce büro, en üst katta bir eğlence salonu, ve seyyarlar için büyük bir platform vardır. Bu platformdan bütün şehir görülmektedir. Birçok ''süratli^ her on katta, her yirmi beş ^Nkata çıkan ekspres ve yavaş asansörler insanları sokaktan istedikleri büroya birkaç dakika esnasında götür- mektedirler.

B İ R L E Ş İ K A M E R İ K A N I N M İ L L İ A N I T L A R I

Amerikanın garbinde cenup Dakotanm

<'Black Hills» (siyah tepeler) İnde büyük granit kayanın üzerinde hakkedilmiş Rushmore dağı mil- lî âbidesi de vardır. Ecdadı Danimarkalı olan meş- hur heykeltraş Gutzon Borglum Amerikada 1871 de doğmuştur, kayalarda görülen kafalar 4 büyük Amerikan reisicümhurunun heykelleridir. George Washington, ilk reisicumhur ve cumhuriyet sava- şının kumandanı, Amerikanın 3 iincü ve İstiklâl ilânının müellifi Jefferson, 1863 te zencilere ser-

bestlik veren ve birliği kurtaran 16 ncı reisicum- hur Abraham Lincoln, 26 ncı reisicümhur ve de- mokrasi şampiyonu Th. Roosevelt.

Borglum kayalar üzerine kafaların resimle- rini çizmiş, sonradan birçok işçi profilleri ve reli- efleri yapmışlardır. Geologistlerin söylediklerine göre bu heykeller daha 100.000 sene kaybolmadan durabileceklerdir. Borglum 1941 cie ölmüştür, bu gün oğlu büyük vazifesine devam etmektedir.

L i n c o l n A n ı t ı :

2) Abraham Lincoln 1861 den 1865 e kadar Amerikanın reisicümhuru idi. Bir Fanetik tara-

fından 1865 te öldürülmüştür. Beyaz âbide yeşil- likle çevrilmiştir. İçerdeki duvarlarda Lincolnun söylediği unutulmaz sözler yazılıdır. Lincoln âbi- desi bugün bile klâsik güzelliğini tamamen m u

hafaza etmekte olan kıymetli mimarî bir eserdir El'an birçok âbidelere ilham kaynağı olmaktadır.

3) Jefferson âbidesinin dışardan görünüşü.

Alçak kubbeli yuvarlak sütunlu, ve Romadaki Panteon'a benzer bir şekilde yapılmıştır, Potoınac nehrinin cenup tarafmdadır. Amerikanın 3 üncü reisicümhuru olan Thomas Jefferson «İstiklâl ilâ- nı» ve Din Hürriyetini yazmıştır, ve Virginia Üni- versitesini kurmuştur.

2L

ler. 1920 senesinde Plymouth kayasını korumak için Amerikanın Kadın Tarih kurumu bir âbide yaptırmıştır.

Bir senede 500.000 kişiden fazla lıalk Mount Vernon'daki ilk Amerikan reisicümhuru Washingtonun evini ziyaret etmektedirler. Ev Washington'un kardeşi Lawrence Washington ta- rafından yaptırılmıştır, fakat sonradan Washing- ton evi düzeltmiştir. Washington şehrindenl4 mil uzakta bulunan bu ev (Georgian) mimarlık üslû- bundan. Ve taraçası Potomac nehri üzerine bak- maktadır. Ev Amerikanın en eski patri.otik teşki- lâtı olan Mcunt Vernon Kadın Birliği tarafından bakılmaktadır. İçinde hâlâ ayni eşya, kitap, resim ve Washington'un günlerinden kalan daha birçok hâtıralar vardır.

Yüksek adliye binası, Amerikan demok- rasinde fert adaletinin sembolüdür. Bina Corint- bieıı üslûbunda yapılmıştır. Sütunların üzerinde

«Ayni kanun altıhda ayni adalet» yazılıdır. Binada ufak bir odada 9 siyah elbiseli hâkim oturmakta, avukatlar dinlenmekte, ve "130 milyon Amerikalı-^

nın hayatlarını değiştirebilecek şeylerden ko- nuşmaktadırlar. Binanın başka yerinde 75,000 ki tap tutan bir kütüphanesi, adliyenin bütün âzaları için salonları vardır.

Okyanusun yanında Massachussetts'de. üç- te ikisi yer altında duran granit «Flymouth Kaya- sı» Amerikaya ilk gelen pilgrimler 1620 de 21 ilk- kânununda «Mayflower» gemisiyle burada karaya ayak basmışlardır. Pilgrimler İngiltereden din hür- riyeti isteyen ve verilmiyen, bunu aramak için ç;kan bir avuç insandı. Amerikada ikinci bir in- giliz müstemlekesi yapıp, Plymouth ismini verdi-

Washington şehrinin üzerinde Arlington me- zarlığının şark kapısında Meçhul Askerin meza- rı durmaktadır. Bu mezarlıkta bütün Amerikan askerî kahramanları yatmaktadır. 1920 senesinde Fransada 1914 - 1918 e kadar çarpışan ve ölen A m e - rikan askerlerinin şerefine hitap edilmiştir. Gece gündüz bir nöbetçi mezarın yanında durmaktadır.

Bu 56 tonluk mermer taş üzerinde şu sözler yazıl- mıştır: «Burada ancak Allahm tanıdığı' bir meçhul asker şeref ve şan içinde yatıyor.»

Amerikan talebeleri (Washington Kon- gres) kütüphanesinde «İstiklâl Beyannamesi* ni .tetkik ediyorlar. Fransız Rennaissance tarzın- da yapılmış bu kütüphanede 5 milyon kitap, milyonlarca harita, beyanname, devlet evrakı, mektup ve sanat sergileri de vardır. Bunlarıh ara- sında Stradivarius kemanları, resim, meşhur res- samların tabloları, ilk matbaa ve kitapçılık numu- neleri, ve meşhur bestecilerin eserleri vardır.

<.İstiklâl Beyannamesi» ilk Amerikan hürriyeti ilâ- nıdır, ve toz geçmez hususî camlı bir dolapta tu- tulmaktadır. Diğer bir hazine de 16 ncı' Amerikan Beisicümhuru Abrahan Lincoln'un ailesinden baş- ka kimsenin görmediği, ve hiçbir zaman neşredil- memiş, ve ancak 1947 senesinde neşredilebilecck olan mektuplardır.

Nevyork limanında Bedloe adasında Ameri- kan hükümetinin temel prensiplerinin timsali olan

«Hürriyet âbidesi». Amerikanın istiklâlinin tebriki olarak Fransızlar tarafından verilen heykel Ame- rikada korunmağa çalışan ve bahtiyarlık ariyan binlerce insanın hedefidir. Diğer memleketlerden zulümden kaçan insanlar için hürriyet âbidesi hür- riyetin ilk ışığıdır.

Alzaslı bir heykeltraş tarafından yapılan bu heykel temelinden elindeki meş'aleye kadar 305 ayak yüksekliğindedir. Kaidesinden meş'aleye ka- dar 151 ayak vardır. Abidenin kurulduğu zama- nmdanberi her sene 400.000 kişi Amerikan mihrap- larının en büyüklerinden olan Hürriyet âbidesini Sİ^ ziyaret etmektedir.

1776 haziranında 13 İngiliz müstemlekesi- nin mümessilleri Pennsylvania'da Philadelphia şehrinde İstiklâl beyannamesini imzalamışlardır.

Bulundukları binadaki kampana halka ilk hürri- yet haberini vermiştir. O zamandaıiberi kampana- ya «Hürriyet Kampanası» ve binaya istiklâl Binası» ismi verilmiştir.

Y u r t t a n k o ş e l e r :

V A N V E Ç E V R E S İ

Yazan: Yakup KUŞÇUOCLU

Van, doğudan vararak (3250), Çomaklıba'oa (2650), kuzeyden Aladağ - Muratbaşj (3519); ku- zey batı ve batıdan Suphan (4434), Nemrut

(3950), güneyden Artos ve Kariz (2500 - 3000) dağlarının çevrelediği kendi adını taşıyan gölün doğusunda, on dört binden biraz fazla nüfusu olan bir şehirdir. Deniz seviyesinden 1720 metre yüksek olan gölden tatlı bir meyille kuzeye doğru yük- selen ve 360 kilometre kare bir genişlik gösteren bir ova üzerinde kurulmuştur. Meyva, sebze ve suları boldur.

Bugünkü vesikalara göre, kale ve şehir ev- velce merkezleri gölün kuzeyinde olan Urartu - lardan ikinci Sardur'un son zamanlarında kurul- muştur. (Milâttan önce 824 - 859).

Şehir; evvelce kale civarında iken Birinci Dünya Harbinden sonra daha içeri çekilmiş ve hâlen gölden dokuz kilometre kadar içerde geliş- meğe başlamıştır, iskeleye muntazam ve iki ta- raf! ağaçlı bir şose ile bağlıdır.

Kale; göl seviyesinden 80 metre yüksek ve tek parça bir kalker sütunu üzerindedir. Gölün kuzeyinde ve iki kilometre kadar uzağmdadır. U- zuııluğu loOÜ, genişliği 120-20 arasındadır. Her tarafı sarp, bilhassa güney cephesi keskin uçu- rum halinde, 35-80 metreye kadar değişen dik kayalıklarla kaplıdır.

Kalenin batı ucunda Sardur - Madır - deni- len ve tarihte benzeri az olan burç, yazıtları ve yapı malzemesi bakımından muhteşem bir sanat abidesidir. Kaleden ayrı olarak yapılan bu burç Urartu Beyi Sardur I tarafından yaptırılmıştır.

(Milâttan önce 859-880).

Burç, 51X26 eb'admda bir müstatil şeklin- dedir. Bugünkü durumu 51 metre uzunluk, 26 metre genişlik ve 4.50 metre yükseklik gösterir.

Yapısında, dokuzdan otuz üç tona kadar varan ağırlıkta kayalar kulianılmış olmasına rağmen harç kullanılmamıştır. Kayaların yalnız üç cep- hesi kaba vonu olup birbirleriyle temas eden yerleri gayet ince ve intibakı temin edecek bir itina ile işlenmiştir.

Van Kalesi

Temeli, İsadan önce (859 - 824) de Urartu beyi'Sardur il zamanında atılan ve 3S0 kilometre karelik bir ova 'üzerinde 80 metre yüksekliği ile bir kartal yuvasını andıran Van Kalesi — batıdan görünüşü — .

Burç üzerinde, esas itibarile ayni olan ûç yazıt - kitabe - vardır. Sardur I., bu yazıtında:

Luptris'iıı oğlu, büyük kralın, muhteşem kıaluı, dünya kralı, Nairi kralı, eşsiz (benzeri olmıyan) milletlerin çobanı, hasmından korkmıyan, itaat- sizleri tedip eden Sardur, Lutpris'in oğlu, krallar kralı, bütün krallardan vergi alan Sardur, şöyle diyor: Ben, bu taş bloklarını (Alniun) şehrinin ortasından getirdim ve bu kaleyi - burcu - inşa ettim.» demektedir.

Lehmann - Haupt gibi bazı bilginlerin id- dia ettikleri şekilde yazıtta adı geçen - Alniun - şehri Melazgirt olarak kabul edilirse, burcu mey- dana getiren ve otuz üç tona kadar çıkan bu ağır kaya parçalarını Melazgirt'ten Van'a nakil için kullanılan teknik vasıta ve bu vasıtaları bulan bilgi yüksekliği daha iyi belirir.

Göl: Van gölü, toprak yuvarlaklığını hisset- tirecek kadar geniştir. Yüz genişliği 2800 kilo- metre kareye yaklaşır. Kuzey doğudan güney ba- tıya doğru uzanır. Uzunluğu yüz mile yakındır, Vanla Tatvan arası 48 mildir.

Her tarafı yüksek dağlarla çevrili olduğu için, esen rüzgârlar dik iner ve suları çabuk ka- bartır. Dalga zaviyeleri dar olduğu için, fazla

sallantı yapar. Bununla beraber, dalgalan sürek- li değildir. Bir tarafında kayık ve motörler salla- nırken, başka taraflarda sular sâkin ve hava esin- tisizdir.

İçinde tatlı su kaynakları çoktur. Güneyde Ünsüz kapanları denilen mevkide bu tatlı su kay- nakları göl sularını iterek havaya doğru yükse- lirler. Aşağıdan yukarıya doğru gelen bu baskı,

büyücek kayıkları üzerine yaklaştjrmıyacak ker- tede kuvvetlidir.

İskandil yapılmadığı iç^n hakikî derinliği belli değildir. Güney kısımları daha çok derindir.

Sularında artış vardır. İçinde birçok enkaz görü- nür. Meselâ, Erciş kasaba ve kalesi evvelce düz bir ovada iken suların hücumu ile oturulamaz bir hale gelmiş ve kasaba 1841 de, eskiden Ağanis adını taşıyan bugünkü yerine taşınmıştır.

Suları fazla Azotiyeti potasyum - potasyüm nitratlı - olduğu için acıdır. Sodası çok ve tuzu yüzde ikiye yakındır. Terkibi dolayısile çama- şırları beyazlatmakta, lekeleri kolaylıkla çıkar- maktadır.

Kefal nevinden ve acı su göllerine mahsus bir cins balığı vardır. Bu balıklar, mayıs ayı baş- langıcından temmuz ayma kadar tatlı su ağızları- na hücum ederler. Havyarları güzeldir.

İçinde dört ada vardır. Kuzeyde, Norşin - Adır köyü önüne düşen Adır adası en büyüğü- dür. Uzunluğu bir kilometreden fazladır, içinde tatlı su kuyuları, sarnıçları vardır. Bol badem ve erik ağacı yetişir. Çarpanak adası, Van körfezine dönen burun önündedir. Kayalıktır. Akdamar güneyde Gevaş kazası hizalarına düşer, ikinci de- recede büyük adadır. Manzarası büyük bir şile- bi andırır. Burada da erik ve badem yetişir. Su- lan sarnıçlarla temin olunur. Kuşadası, Akdama- rın batısına düşer. Yekpare bir taştır. Öteki ada- ların tersine olarak üzerinde iskân izi yoktur.

Bütün adalar meskûn olmadıkları için, ör- dek, kaz, saka, martı gibi binlerce kuşlara tabiî ıbir yuva teşkil ederler, ilkbaharda, bu adalar-

dan milyonlarca yumurta toplanabilir.

G ö l d e f a a l i y e t

Devlet Denizyolları gölde motörler işlet- imektedir. Haftanın muayyen günlerinde seferler yapan bu motörler göl bölgesinin münakalesini

temin etmektedir.

Van gölü ve adası

O r m a n l a r :

Bölgede, fennî mânasile orman yoktur. A - ğaçlık kısmı dahq çok vilâyetin güney tarafla- rmdadır. Bununla beraber, meyvalı ağaçları bol- dur. Üzüm, elma, armut, kiraz, vişne, kayısı; ay- va; erik; ceviz gibi bol ve nefis meyva yetiştiren ağaçları ile kavak,¹ söğüt, dişbudak, meşe gibi ya- kıt ve yapıya yariyan ağaçları da, mahallin ihti- yacına yetecek kadar vardır.

M a d e n l e r i . :

Esaslı tetkikat yapılmamıştır. Merkeze bağ- lı Şamaniz köyünde zengin bir maden kömürü vardır. İşletilmemektedir. Esriik dağlarında Al- tın damarları bulunur. Muradiye kazasının Kür- zot köyünde petrol vardır. Bu sızıntılardan birin- ci dünya harbinde Ruslar istifade etmişler ve çı- kardıkları petrollerle göldeki gemileri işletmiş- lerdir. Rusların yaptırdıkları tahlillere göre bu- radan çıkarılan petrollerin evsafı çok iyidir.

Y a p ı t a r z ı :

I

iklim sertliği yüzünden, çağlar boyu sürüp gelen damları toprakla örtülü yapı tarzı, bilhassa Cumhuriyet devrinden sonra, yeni ve modern ya- pılarla hızla yer değiştirmektedir. Fotoğraflar bu değişmeyi açık olarak göstermektedir.

E s k i e s e r l e r i :

Van ve çevresi tarihi anıt ve yazıt bakımın- dan çok zengin bir bölgedir, insanlığın ilk çağ-