EN İYİ KAHVE, KAKAO ve SALEP

5218 sayılı kanun ve mavi haritası, Y. Mimar Zeki Sayâr — Boyacıköyde bir villâ, Y. Mimar Eyüp Kömürcüoğlu — Ha- liç'in inkişafı için yeni tasavvurlar, J. M. Ostrtnvski — İki No.lu parkta bir gazinoya ait müsabaka — Mimarî ve san'at hakkında düşünceler, çeviren: Y. Mimar Naci Meltem — Söke imâr plânı ve raporu, Y. Mimar Kemal Ahmet Aru — Sanat arihimizin mehazlarını tanıyalım. Prof. Dr. Süheyl Ünver — Bir omnibus garaj: — Avignom lokomotif deposu

— Yeni mağaza mimarisi — Hollanda, İnşaat merkezi (Rol- terdam) — Anıttır Kesilmez! Y. Mimar Zeki Sayâr — Ereğ- li Limanı inşaatı, Y. Müh. Halid Arıoğhı — Türk Şehirciliği, Y. Müh. Kâzım Mirşan — Utility-Unit ve Bloc-eau nedir?

— Jnivtrsite inşaat yerinde meydana çıkarılan lâhıt. Mu- zaffer Ramazanoğlu — istanbul, Henri Prost — İsveçte ika- metgâh inşası ve zidlung'lar, Y. Mimar H. Kemali Söyle- mezoğlu — 5218 No.lı kanun — Mimar, Çeviren Y. Mimar Halûk Togay — Sağlık şartlarına ait aliınat — Evde dikiş ve ütü köşesi — Haberler — Bibliografva — Yapı malze-

mesi piyasa cetveli.

X V I I I 'ncı Y ı l 1 9 4 8 I I . F t 4 O O uı

L ' A R C H I T E C T E :

REVUE M 6 N S U E L L E D ' A R C H I T E C T U R E O ' U R B A N I S M E « t d e D E C O R A T I O N P*JMA<w jw> : AbMin Morta? e| Zeki Ssyâr, Ajrdbitoeta*

i S O M M A I R F No. 9 - 12 — 1948

— La loi No. 5218 et sa carte bleue 187 Arch. Zeki Sayâr

Un villa â Boyactköy «Bosphore» 189 Arch. Eyüp Kömürcüoğlu

— Une n düvelle consideration pour le developpement

de la Corne d'or 192 ing. J. M. Ostrowski

— Les projest de concours d'un Casino 195

— Quelques pensees sur l'art et l'architecture 202 Traduit, par arch. Naci Meltem

— Le plan d'amenagement de «Söke» et son rapport. 203 Arch. Kemal Ahmet Aru

— Connaissons l'origine de Thistoire de nötre art ... 212 Prof. Er. Süheyl Ün.ver

— Un garaje d'autobus 214 Arch. prof. Es'.îilsundahl, de (L'architecture)

— Un depet d es lccamotives â «Avigncn» (France). 215 Arch. Peirani. İng. Lafaillc,

E.C.P. de (Le fcâtiment)

— L'architecture des nouvaux magasins 216 de «L'ArckiEectural Forum»

— Le centre du Batiment â (Rotterdam) 218 Arch. J.W.C. Ecks

— Ne touehez pas aux arbres historiques! 219 Arch. Zeki Sayâr

— La construction du prot «Ereğli». 223 İng. Kalid Arioğlil

— L'urbanicece Turc — ; 227 İng. Kâıim Mirşan

— Qu'est-ce que «Utility-Unit» .et «Bloc-eau> 230 de (La Maison)

— Un vieux tombeau trouve â la construction de l'U-

ndversite d'Istanbul 233 Nîuzsffer Ramazaııoğlu Eirectaur du musee de

Saınte-Sophıe

— L'etat archöslogigue et historique de le Ville d'Is-

tanbul 235 ConfOrcnce donnee par Henri Prost, traduite par

Zühtii Feran

— Construction des ımaisons d'habitation et les «Zid-

lung» de Su^de 233 Dr. İng. Erika Brödner traduit par H. Kemali

Söylemezoğlu

— La loi No. 5218 242

— L'Architecte! ... Traduit par l'arch. Halûk Togay 214

— Nouyelles 249

— Bibliographie 2Z0

— Liste des prix de rnateriaux de construction 251

T H E A R C H I T E C Î : MONTHLY P U B - I C A T I O N ON ARCHTECTU«£, C I T V P l A N N İ N G A N D D E C O R A T i O » P»bti«h*4! by Abidin Mort«» »n4 Z»ki

c o n t e n t s No. 9 - 12 — 1948

• Lav.' number 5218 providing inexpensive land lor

inerepensive housiıış İfiT

Arch. Zeki Sayâr

— A villa in Bovaciköy t®"

Arch. Fyüp Kömürcüoğlu

— New tihoughts for improving land arour.d golden horn

J.M.Ostrovvski

— Projects for a restaurant buildi:ıg in Fark number

two 195

— Thougihts on arehiteeture and fine arts 2(2 Arch. Naci Mellem

— Tovm planıüng of Scîke 2C3 Arch. Kental Ahnıct Aro

— Hıat us get acquainted with the history of our fine

srts 21Z Prof. Dr. Süheyl Ünver

— Omni bus garage 214 Arch. Frof. Eskilsundahl

— Locomotive park «Avinıon» in Francs 215 Arch. PPeiraııi, İng. Lafaille

— Stores arehiteeture in the Ur.ited Statas of Amc-

rica 216

— «Ro ter dam s building cer.ter in Hollsnd 218 Arch. J.\V.C. Eoks

— Dot not touch it is a monumant 213 Arch. Zeki Sayâr

— «Ereğli» hanbour construction 220

İng. Hali d Arioğul

— Turkish to-wn plannirıg 227 İng. Kâıinı Mirşan

— What is a utüity unit! 230

— A tomb discovered -vvhile digging for construction of İstanbul Universlty 233-

Muzaffer Ramaranoğlu

— istanbul monuments and arcfaaeologic'al poîition ... 235 Henri Prost

— Building construction in Sweden 233 Arch. H. K. Söylemezoğlu

— La-w number 5218 242

— Architect Arch. Halûk Togay 244

— News 24&

— Biblio-graphy 250

— Frice of construction materials 251

EN İYİ _KAHVE, KAKAO ve _SALEP

K U K U K A K V E C İ M E H M E T E F E N C İ M A H D U M L A R I

İ S T A N B U L A

J

IKT

tss-

19S

X9S 2C2 203

212 234

215

216 2:.f

DUVAR VE DÖŞEME KAPLAMALARINIZIN GARANTİSİ İÇİN

MARKALI EN YÜKSEK KALİTE ÇİNİLERİ KULLANINIZ.

Uzun bir çalışma sonunda HOB Fabrikasmm hususî çarklara tavsiye ettiği dört kenar ölçülerinde mili- metrenin onda biri kadar hata bulunmıyan

<KALİBRE» evsafta fayansları, bilhassa meraklı inşaat sahipleriyle Mimar ve Mühendislerimizin

dikkatine ehemmiyetle arzederiz.

BİNDİRME ve FUGALI TARZ için İDEALDİR.

Katalog; ve nümunelerimizi isteyiniz:

N. Z A L O N İ S Telefon : 49331 Galata, Aslan Han. 4/7 Telgraf: Zalonis

AYDINLIK ELEKTRİK EVİ

HALİL İBRAHİM ERK

Elektrik Tesisat Müteahhidi

HER NEVİ ELEKTRİK. ELEKTRİK PROJE ve MALZEMESİ HESABATI TANZİMİ

Beyazıt Üniversite Cad. No. 15.

istanbul.

Telgr: Aydınlık - İstanbul. Telef: 21125

213 220

227 230

231

235

239

242 244 24»

250 251

\

y e n i s i s t e m A Ğ I R L I K S I Z İPSİZ O L A R A K

kullanılan

P E N C E R E M A K A R A L A R I

A V R U P A M A M U L Â T I K A P I ve P E N C E R E TAKİMLARİ GELMİŞTİR

Cinsinden presii inşaat levhaları

DURALİT

K. M A L H A S

H I R D A V A T M A Ğ A Z A S I

T E R S A N E CADDESİ No. 19

Telefon : 41404

K A 3 G İ B İ

KAR renkli «SNOWCRETE» markalı İngiliz beyaz çimentosu tedricî surette donmakta olup, mozaik, cephe ve sıva işlerinde tercih edilmektedir. Her renkte ve açık tonlarda sıva yapmağa imkân verir.

Buna ilâveten mukavemeti çok yüksek olup supersiman ayarındadır.

N. Z A L O N İ S Telefon : 49331 Galata, Aslan Han, 4/7 Telgraf: Zalonis

ÇELİK-BOYA T. A. Ş.

Sermayesi: Tamamen ödenmiş 500.CG0 T, L

GİBA B Â L E

0 M e n s u c a t sanayiİDde kullanılan has b o y a l a r ^ v e y a r d ı m c ı m a d d e l e r .

9 Sentelik î n d i g o A P l a s ' i k m a d d e l e r

Türkiye Mümessil'eri Ç E L İ K - B O Y A T.A.Ş. J. E G O L F

İstiklâl caddesi 471 Büyük Kardıcalı han 21/22 C a r d a A p a r t . 4 cü kat

İ S T A N R U L ^K

Telefon : 43338 Telefon : 2244

MİMAR VE MÜHENDİSLERİMİZE MÜJDE :

HAKİKÎ

R U B E R O İ D

MARKA

Dam Tecrit Malzemeleri Yeniden Piyasamıza Gelmiştir.

Türkiye Umum Mümessili:

M A T A Ş TİCARET T. A. Ş.

GALATA, TAHİR HAN

Tel: 44996.

Satış mağazası: Galata, Kürekçiler Cad No. 67, Tel: 43480

TECRİT MALZEMESİ

£ Vagon, çatıları, pilonlar, vesaireyi güneşin kesin ışınlarına, dış hava tesirlerine karşı iyi bir koruyucudur.

0 Bina cephelerini, yağmurlara ve rütubetten ileri gelen infiltrasyonlara karşı tecrit eder.

£ Deniz suyuna karşı, dayanıldı ve (mücerrit) yalıtkandır.

0 Beton ve madenleri, su ve toprak içinde, ve dış hava etkilerine (tesir) karşı korur.

0 Ondüle saçtan yapılmış çatıları en şiddetli iklimlerde bile koruyucudur.

."Satış yeri: ASFALT EVİ — IstanbuL Galata Mahmudiye Caddesi No. 77

Telefon: 41988. Telg.: ASFALTEVİ

J

E M Ü L Z E R - E : Tecrit ve elâstikî döşemeler için spesiyal bitüm emülsyonu.

E M Ü L Z E R - F : Sıva ilâcı. Çimento ve kireç harcına katılıp su ve rutubetin geçmesine kat'iyyen mâni olur.

E M Ü L ı Z E R - S : Anî sertleşme ilâcı. Çimento harcını 4 dakikada dondurur ve seılleştirir.

E M Ü L Z E R - C : Elyaflı bitümlü izolasyon naddesi.

Tecrübeli ve emniyetli bir malzeme- dir.

E M Ü L Z E R - M : Haricî sıvaların muhafazası için renksiz mücerrit.

Mutahassıs Işcl ek^;p!erimij vardır Deruhte ettiğimiz işçilikler garanti edilir.

S a t ı ş Istanb'I

A s f a l t E v i Galata, Mahmudiye C. 77 Tel.: 41988— Teg. ûsf Itevl.

Ankara N-dir Na'l • eçlll Kınacı Han 12 Telf. 3243

Telg: Nadir

H. RÜTTİMANN

D i p l . I n ş , M ü h e n d i s i

İNŞAAT MALZEME TİCAREHANESİ

İstanbul - Galata - Voyvoda cadd. 28, Bahtiyar Han 49

T e l g r a f a d r e s i : " S İ K A » i s t a n b u l • T e l e f o n : 4 9 2 8 9 . P o s t a k u t u s u 1119

H E R N E V Î Î N Ş A A T T E C R İ T V E MUHAFAZA. M A L Z E M E S İ

Her nevi mühend'slik v e nafia inşaatı izolâsyonu, bodrum, taraça, çatı, cephe ve dıvar rutubetleri t»eridi - Kimyevî talıallülîere karşı muhafaza. Emaye vernik boyaları . - Bitümlü emülsiyonlar.- Hususî yapıştırma maddelerile çatı kartonları A l ü m i n y u m boyaları Ahşap

muhafaza vesaiti .- Hususî taban döşemeler, ilâh.-

S I K A - S İ K A P L A S T - İ G O L - I G A S - S A U R I E R P A S T A - F L I N T K O T E - D U R O M I T - S I E G L E Ç İ M E N T O B O Y A L A R I . F R I K O V E R N İ K B O C A L A R I - H 0 N S A L 1 N -

H I Y A L I T - A V I T T A - O D A N -

İş hakkırda teknik ve ihtisas danışmaları için para alınmaz.

Satındlırken Bizim orijinal hakiki mallarımızı isteyiniz v e etiketimize dikkat ediniz !

A

Salih Sabri Karagöz

M E R M E R T A Ş

tüccarı

Tür kiy enin her yerinde, İstanbul ve Ankarada bir çok resmi ve hususî binaların mermer işlerini bilgi ile yapan en ciddî ve en eski yegâne M E R M E R

T A Ş imalâthanesi.

MERKEZİ : Unkapam, Beylik değirmeni yanında No. 65. Tel: 22604.

Telgraf : MERTAŞ — İSTANBUL

Ş U B E S İ : Ankara - İstanbul caddesi Akköprü- başı No. 58. Tel: 3030.

AVNİ SASA

K E R E S T E M A Ğ A Z A S I

# B E T O N L U K

9 D O G R Â M A L I K

® D Ö Ş E M E L İ K

• B E Y A Z ve Ç I R A L I HER EBATTA KERESTE İŞLERİ

ADRES : UNKAPANi FENER CADDESİ No. 3 4 İSTANBUL. TELEFON: 20198

EREL

Ç E L İ K R A D Y A T Ö R L E R İ N İ N

BEŞ M Ü H İ M VASFI VARDIR

• 1,2 m.m. KALINLIĞINDA DEKAPE SAÇTAN İMAL EDİL- MEKTEDİR.

• SİPARİŞLER İSTENİLEN BÜYÜKLÜKTE GURUPLAR HA- LİNDE TESLİM EDİLMEKTEDİR.

• YÜKSEK TAZYİKA DAYANIKLIDIR. SİPARİŞLER BOYALİ OLARAK TESLİM EDİLİR.

• ŞEKİLLER MODERN BİR TESİRDE OLUP, 200X500 ve 200X600 m.m. DİR.

• BU ÜSTÜN EVSAFA MUKABİL İTHAL MALINDAN % 20 DAHA UCUZDUR

EMSALSİZ, RENKLERILE EVİNİZİ _TeU0046 KADİFE GUZELLİĞİNDE TEZYİN EDER Galata Fermeneciler 48.

YAĞLI BOYADAN USTUN, BADANADAN KOLAY VE UCUZDUR.

Bir kilosu, bir Odayı boyamaya kâfidir.

" E R E L , , Ç E L İ K E Ş Y A F A B R İ K A S I

BÜRO: Kaı-aköy Palas karşısı FABRİKA: Şişhane Yokuşu Tutsak Galata sokak No. 25. Beyoğlu

TELEFON: 42567 TELEFON: 40177

SOĞUK TUTKAL

(SÜTERKAL) İle: Tayyare, Gemiler aksamına, Arabalara, Karoseri. Vagonlara.

Mobilyalara, Kaplamalara, Bahçe Mobilya- larına, Tahta, Demir, Cam, Porselen, Taş;

Beton, Mantar, Deri, Muşamba, Kâğıt ve bilcümle doğrama işlerini yapıştırır.

Suya karşı görülmemiş bir metanet, yüksek bir yapıştırma hassası en tasarruf- lu ve kullanılması ve hazırlanması en kolay bir madde. Sıcağa muhtaç değildir. Açıkta kullanılabilir. Tahtaları yapıştırmadan evvel ısıtmak lâzım değildir.

Emsalinden Daha Mükemmel ve Daha Ucuzdur.

Bursa Süttozu Fabrikası Kollektif Şirketi Kimyevi Sanayi Şubesi « S Ü T E R K A L » Soğuk Tutkal

Telgraf : SÜT — B U R S A . Telefon : 2222 2 2 2 3

r >

G Ü V E N

S İ G O R T A

Biitün emlâk sahiplerinin ve i;

adamlarının güven kaynağıdır.

İş Merkezi :

Galata, Sümerbaıık binası.

Telg: Türkgüven Müdüriyet: 40630 Telf: Santral, 44610 Müdür: 40630

J

Ö D Ü N Ç P A R A

VAKIF PARALAR İDARESİ

Her türlü kolaylıkla, ehven ve müsait şart.

larla kârgir binalara, Bitmemi; inşaat kıymetli arsalara ödünç para v"ir.

V A K I F P A R A L A R İDARESİ

Sıkıntılı zamanınızda en kısa yoldaş yardımınıza koşan müessesedir.

ADRES: Yenfpostane karşısında, Valide Han birinci kat — İSTANBUL

TELEFON: 23654

İZZET BAYSAL

ve Kardeşi Koli. Şirketi

SIHHÎ TESİSAT ve KALORİFER MALZEMESİ

•

BANYO, LAVABO. HELÂ, TERMOSİFON REZERVUAR ve EMSALİ

| Su. gaz vs kalorifer

| Dökme ve kurşun borular

| Radyatör, kazan ve malzemesi;

| Bateriler, musıuk ve sifon çeşitleri

| Yangın hortumları ve teferruatı

•

Mahmudiye caddesi No. 85 İstanbul • Galata

TELEFOM ; 4-4362 TELOR. : İBKOL

S İ R T E K

A N K A R A P U R O S U

Günün bütün yorgunluğunu giderir

H e r N e v i M o z a y i k Ç i n i İ m a l â t h a n e s i

Ş. E R Z İ A N - M . K A R İ B Y A N

G A L A T A Kalafatyerl No. 12. Tel : 4 C 8 1 6

AHMET YAPICI

Banyo, Lavabo, Soba, Musluk, Tulumba

H » r r e n k t e s e r a m i k v e F a y a n s

T U n a l c a d d e s i S 3 v e Y e n i c a m i c a d d e s i 6 6 G a l a t a T e l e f o n : 4 0 1 3 9 .

/ . / - 7 / / • / * * / 7 Y f l G M t t R R v * R Ü T U 8 E T T E K8BŞ»

t N G İ İ i Z ; T E C R İ T M ü S T R H Z f l R B T I

iMPERMD HATMflK kAfîDİR

TEKEL

«İMPERMO» tecrit tozu patenti, yüksek neticeli ve e k o n o m i k evsafına binaen İngiliz Birleşik Çimento Fabrikaları tarafından satın alınmış olup, uluslar-

arası piyasalara hazır bir vaziyette satılan

«YVATER-PROOFING CEMENT» ' e katılmaktadırlar.

RESMİ T A H L İ L R A P O R L A R I M I Z I ve REFERANS'larımızı isteyiniz.

N. Z A L O N İ S Telefon : 49331 Galata, Aslan Han, 4 / 7 Telgraf: Zalonis

İLLER BANKASI

Kapital : 1 0 0 . 0 0 0 . 0 0 0 . - T . L.

İdare Merkezi: Ankara

I — B A N K A İŞLEMLERİ : Banka Özel kanununun yetki verdiği bankacılık iş- lemlerini yapar.

Resmî dairelere kıymet mukabili te- minat mektubu verir.

2 _ H A R İ T A , P L A N v e E T Ü D L E R : K ö y , Kasaba v e şehirlerin imarları için ge-

reken harita, plân. proje, keşif ve etüdleri yapar.

3 _ Y A P I İŞLERİ: Özel idarelerle, Belediye v e K ö y idarelerinin ve bu idare- lerin kuracakları birliklerin ve kurumların tesis v e yapılarını yapar.

4 _ FENNİ N E Z A R E T v e D E N E T - L E M E : Bankadan alınan kredilerle girişi- len işlerin fennî nezaret v e denetlemesini üzerine alır.

5 _ M A K İ N E v e A L E T L E R TEMİNİ Yukarıda yazılı idare ve Kurumlarca maki- ne, âletler v e edevat, gereç v e eşyadan te- min edebildiklerini satar veya kiralar.

6 _ A R A Ç ve O R T A K L I K : Yuka- rıda yazılı işlere ait gerekli tesisleri d o ğ r u - dan doğruya v e y a ortaklık suretiyle vücude getirir.

7 — S İ G O R T A İŞLERİ : Bu idare ve Kurumların menkul v e gayri menkul mal- larını sigorta ettirir.

V l

r

U H l t n M I M A R L I K ' Ş E H İ R C İ L İ K V E S Ü S L E M E S A N A T L A R I D E R G İ S İ İMTİYAZ SAHİBİ ; ZEKİ SAYÂR U. NEŞRİYAT MÜDÜRÜ. ABİDIN MORTAŞ A D R E S : A N A D O L U H A N N O : 33 E M İ N Ö N Ü İ S T A N B U L T E L : 2 1 3 0 7

S A Y I : 2 0 1 - 2 0 2 " 2 0 3 - 2 0 4 • S E R I : IV. • Y I L İ 1948 ^

M e s l e k P o l i t i k a s ı :

Arkitekt, bu sayılarile, XIX uncu intişar yılma girmektedir. Bu kısa, fakat çetin intişar seneleri içinde, meslekdaşlarımızdan ve sanat sevenlerden gördüğümüz alâkaya teşekkür ederiz.

5218 No. lu K A N U N V E M A V İ H A R İ T A S I

Yazan: Zeki SAYÂR

Mesken buhranının yarattığı tepki neticesinde, halk boş arsalara gelişi güzel barakalar y a p m a k suretile, bu dertten kurtulma çaresini aramaktadır. A ğ ı r hayat şart- ları arasında, ev kiralarının yükselmesi ve oturabilecek ev bulunmaması bu sonucu doğurmuştur. İstanbulda 13 bin, Ankarada 8-10 bin (gecekondu) bulunduğu, bun- larda ortalama 100,000 kişinin oturduğu tahmin edil- mektedir. Kanun ve nizam tanımıyan bu salgın, b ü y ü k şehirlerimizin kapılarında gayri sıhhi mahalleler teşkil etti.

Birinci umumî harpte, Yenikapı'da teşekkül eden v e o zamanki, amiyane adile teneke mahallesi tâbir edi- len, gayri sıhhi toplulukları, İstanbul Belediyesi, nasıl kaldıracağını düşünürken, bugün Yedikuleden Veli- efendi çayırına kadar olan sahada, daha büyüğiyle kar- şılaşmış bulunmaktadır. Bu gayri sıhhi toplulukları, kaldırmak çaresinde bulunamıyor. « G e c e k o n d u » haile- sinin müsebbibi belediyeler v e devlettir. Çünkü, küçük bütçeli halkın v e amelenin mesken ihtiyaçlarile, ne be- lediyelerimiz, ne de devlet zamanında meşgul olmamış-

tır. Bütün Avrupa memleketlerinde, küçük ikametgâh problemile 25 seneden fazla bir zamandan beri meşgul olunurken, bizde, bu dava bilinmiyordu bile. Bu bilgi- sizlik, bugün büyük şehirlerimizde, bize, bir kaç bin evlik gayri sıhhi mahallelere mal oldu. Öyle mahalleler ki, yolsuz, susuz, kanalizasyonsuz ve hastalığın men- baıdır.

Nihayet B.M.M. halkın bu büyük derdini nazarı dikkate alıp, ilk tedbir olarak 5218 No .lu kanunu ka- bul etmiş bulunuyor. Kanun, her ne kadar Ankara Be- lediyesi için yapılmışsa da, 12 nci maddesi, hükümet merkezine bahşedilen bütün hakları, ayni şartlara uy- mak suretile, diğer belediyelere de vermektedir. Bu kanunla, şehir hudutları içinde millî emlâke ait arazi bedelsiz, hazine özel malları mahiyetindeki arazi bedel- leri 10 senede ödenmek suretile belediyelere devredil- mektedir. Belediyeler ,bu gibi araziyi araştıracaklar, şehir plânlarında yerlerini tesbit edip haritalarını yap- tıracak, lüzumlu formaliteyi ikmal ile, bu işi tekemmül ettireceklerdir. Bu suretle meydana gelen plânlara «ma- vi harita» denmektedir. Kanun belediyelere bu harita- ları yapmak için, epey külfet tahmil ettiği halde, vakit vermemiştir. Çünkü, mavi haritanın yapılması bir hayli mesaiye muhtaç ve zamana mütevakkıftır. Geniş bir fen heyeti teşkilâtı olan İstanbul Belediyesi bile, mavi haritayı henüz yapamamıştır. Halbuki, bir senelik sü- renin bitmesine 3,5 ay kalmıştır.

Bu kanundan, yalnız Ankara, İstanbul belediyeleri değil, diğer belediyelerimizin de faydalanması lâzımdır.

Eskişehirde, İzmirde, Samsunda, İzmitte, ve daha bir çok yerlerde de, mesken buhranı vardır. Hattâ kazalar- da bile, mesken buhranı vardır. O halde, bu gibi bele- diyeler, bu kanundan faydalanabilmelidir. Bu da Ka- nunun icap ettirdiği formaliteyi tekemmül ettirmek- le olacağı cihetle, zaman ve diğer imkânlara bağlıdır.

İmar plânı yapılmış olan bir belediye gerek hudutları, gerekse civarındaki mirî araziyi bulup çıkarmak için, kadastroya ihtiyaç vardır. Kadastrosu yapılmamış yer- lerde eşhas ve vakıf arazi ile hazineye ait araziyi tefrik etmek, bir hayli güçtür. Belediyelerin ikinci müşkülü de, mavi haritanın yapılması için fen teşkilâtına olan ihtiyaçlarıdır. Bir çok belediyelerde fen kadrosu çok dardır. Binaenaleyh, devlete ait arazinin, bir yıl içinde belediyelere devri tamamen nazarî kalmaktadır. Ka- nundaki süreyi uzatarak bütün belediyeleri bu nimet- ten faydalandırmak gereklidir.

«Gecekondu» faciasının, âmil olduğu 5218 sayılı kanun, bugün caridir. Avrupanın, bilhassa Almanyanın bundan en aşağı elli yıl önce buna mümasil bazı arazi kanunlarını kabul ederek, Alman belediyelerinin kal- kınmasına ve bir mesken siyaseti kurmalarına imkân vermiş olduğu bir çoklarımızın malûmudur. Almanya- da, devlet, kasaba ve şehirlerin içinde ve civarlarında- ki mirî toprakları belediyelere vermiş, bunları beledi- yeler şehirlerinin ihtiyaçlarına göre adalara ve parsel- lere bölerek kullanmışlardır. Belediyeler çok uzun vâ- deler ile bu arsaları icabına göre şahıslara, kooperatif- lere, inşaat şirketlerine satmışlar veya kiralamışlardır.

Bu arazinin ,bir kısmını da şehirlerinin ilerideki inki- şafları için saklamışlardır. Bu sayede arsa spekülâsyonu önlenmiştir.

Şehircilik kaidelerine göre, şehirlerin bugünkü hudutları ve gelecekteki inkişaf sahaları belli olmalıdır.

Bu vaziyet belli olmadığı takdirde plânlı bir imar ola- maz. 5218 sayılı kanunun hedefi evsiz kimselere yer teminidir. Fakat tahsis edilecek arazinin miktarı ve şe- hirdeki vaziyeti belli edilememiş, bunların tayini bele- diyelere bırakılmıştır. Bu da, küçük meskenlerden mü- teşekkil mahallelerin şehirlerin hangi semtinde olması icap ettiğinin şehir plânında ya belli olduğu veya müte- hassıslarca tayini icap ettiğini ifade etmesi itibarile şa- yanı dikkattir .

Şehrin her neresinde olursa olsun devlete ait ara- zinin küçük bütçeli halk ihtiyaçlarına tahsisi esas tu- tulmayacaktır. Ancak belediyelere, düşen görev bu halk ikametgâhlarına tahsis edilecek yerlerin ilmî bir şe- kilde şehircilik kaidelerine uygun olarak seçilmesi ve plânlanmasıdır. Şehir plânlarında bu gibi mahalleler gelişi güzel teşkil edilmemelidir. Yukarıda dediğimiz gibi kanunda yalnız küçük halk ikametgâhları hedef tutulmamış olsaydı da, geniş bir şekilde «mesken»

davası istihdaf edilerek, Almanyanın elli yıl önce al- dığı tedbirlere mümasil ahkâm bulunsaydı, elbette ki, daha müfit olurdu. Bu suretle, belediyeler, hem halka, ait arsa işini düzenliyebilecekler, hem de araziyi ilmî bir şekilde işleterek malî bir kalkınmaya mazhar ola- caklardı.

5218 No. lu kanunun süresini uzatmak ve mirî arazinin tahsisi hakkındaki hükümleri genişleterek, bunları belediyelere devretmek belediyelerin kalkın- masına büyük bir hizmet olacaktır.

ZEKİSAYÂR

Deniz cep) ıesi Foto Stad:

Doçent, Y. Mimar Eyüp KÖMÜRCÜ OĞLU

Boyacıköy sahilinde sedler üzerinde bir arsaya yapılan bu küçük villâ, arazinin verdiği imkânlardan iyi bir şekilde istifade edilerek yapılmıştır. Arsa asfalt sa-

hil yolunun arkasında ve müteaddit sedler halindedir.

Mimar denize ve manzaraya doğru meyilli olan bu yük- seklik farklarından faydalanmış ve evin önüne ve yanla- rına büyük bir teras yapmıştır. Arsanın yanlarında kom- şu binalara ait eski ve yüksek duvarlar olduğundan evin bütün esaslı yerleri ön cepheye konulmuştur.

Villâ iki katlıdır. Sokaktan girince bu katta bütün servisler toplanmıştır. Bir bahçe mendiveni ile esas kata

çıkılmaktadır. Bu katta yemek köşesi olan büyük bir Bodrum kat plânı

L/^LGATCA BO LV ECCCUvv UİT CS..<\nı GLCLU . V-IOO

salon, iki yatak odası banyo ve helâ vardır. Bodrum katı hizasında bir garaj vardır.

Binanın dış mimarisi, ölçülü nisbetlerile, taş bodrum katı üzerinde daha hafif bir tesir yapan birinci katile yerine uygun bir tesir yapmaktadır. Bu villâ Boyacıöy sahilini süsleyen güzel bir eser olmuştur.

1 9 0 Kat plânı, kesit ve muhtelif görünüşler.

Ş e h i r c i l i k

ESTAKAD'ın Err,inönü cihetinden görünüşü

Resim: 1

H A L İ Ç İ N İNKİŞAFI İÇİN YENİ T A S A V V U R L A R Yazan: J. M. Ostrowski

Bı-aithwaite and Co. Engineers Ltd. Şirketinin Türkiye Şubesi Müdürü

Galata ile Atatürk Köprüleri arasında yapılması ta- savvur olunan ve İstanbul şehri için çok elzem bir rıhtım ile üzerinde yolu bulunan «estakad» ın kısa bir izahını aşağıda neşrediyoruz.

Bu proje, Braithwaite Şirketinin İstanbul Şubesi M ü - dürü Mühendis Ostrovvski'nin nezareti altında ve sabih betonarme yapı işlerinde büyük tecrübesi bulunan Mr.

Maunsell'in müşaveretile mezkûr şirketin elemanları ta- rafından meydana getirilmiştir. Memleketimizde muhte- lif ehemmiyetli inşaat işleri başarmış olan mezkûr firma- nın teklifleri belediye makamları tarafından nazarı iti- bara alınmış olup müzakerelerin hâlen cereyan ettiği öğrenilmektedir.

Karaköy Köprüsünün trafiğini azaltarak nakil vası-

talarının seyrini Atatürk Köprüsüne nakletmek gayesile. Rsim: 3

Resim 2

ESTEKADIN Atatürk Köpı-üsü cihetinden kuşbakışı görünüşü

tanzim edilen bu projedeki fikre mukabil, Belediye İmar Müdürlüğünün noktai nazarını gelecek sayımızda y a - yınlıyacağız.

Haliç İstanbul'un tabiî limanı olup asırlardan beri İstanbul şehrinin ihtiyacını mükemmel surette karşıla- mıştır. Yalnız son elli sene içinde şehrin asrî inkişafı Halic'i ihtiyacı karşılıyamayacak hale sokmuştur. Her iki sahilde bulunan sayısız ticarî, sınaî ve askerî tesisleri bu mahalleri o kadar sıkışık hale getirmiştir ki, vaziyet hâd bir şekil almış ve şehrin münakalâtına halel getir- meden ticaretin iyi surette inkişaf etmesine yarayacak çareler aranması lüzumu hasıl olmuştur.

Hallolunacak iki esaslı mesele vardır:

a) Küçük ticaretin sahile doğrudan ve maniasız ulaşmasını temin edecek ve bilhassa gıda maddelerinin teminini göz önünde tutarak açılacak bir yol.

b) İstanbul ile Taksim arasında mevcut olan m ü - nakale izdihamını hafifletecek bir çare bulmak. Halen iki sahilde bulunan sayısız ticarî smaî ve askerî tesisler rüsünden geçmekte ve Atatürk köprüsü hemen hemen .. il kalmaktadır.

Tanınmış İngiliz firması Braihwaite and Co. Engine- ers Ltd. tarafından verilen ilk projelerde gösterilen yarı

sabih bir rıhtım ile bunun üzerinden geçecek bir yol ha-

Resim 4

Resim: 5

len müzakere edilmekte olup pek muhtemel olarak bu meseleleri halledecek çareyi bulmaktadır-

Plân oldukça basit ve son zamanlarda inkişaf ettiri- len usullere dayandığından iktisadîdir.

Malûm olduğu veçhile, Haliç'te zemin kalın bir çamur tabakasından ve kilden müteşekkil olup, ancak 60 metre derinlikte sağlam zemine raslanmaktadır. B u - rada mutat usulleri yani bloklar, palplanşlar, veya çak- ma kazıklarla betonarme bir üst yapı kısmını taşıyabi- lecek kabiliyette bir rıhtım yapmak imkânsızdır. Bu nevi inşaat çok ağır olduğundan, Haliçte mevcut bina- larda şimdi olduğu gibi çöküntüler hasıl oluı-. Binaena- leyh yapı çok hafif olmalıdır. Bu da Braithwaite Şirke- tinin verdiği projeye göre mümkün olacaktır.

No. 1 ve No. 2 ve No. 5. resimler iki köprüyü bir- leştirecek olan Eminönü Unkapam bulvarını göster- mektedir. Bu yol Eminönü meydanından Galata köprüsü yakınından başlıyarak doğru Yemişe ve oradan pazar yerine gider. Bu mahalde ilâveten ikinci bir irtibat ram- pası temin edilmiştir. Buradan devamen şimdiki Hal b i - nasının önünden geçerek Atatürk köprüsü takarrübün- de biter. Yol seviyesi denizden takriben 7 metre yüksek- liktedir. ki bu da köprülerle takriben aynı seviyededir. Bu yolun, altmda dükkânlar, transit ambarları ve saire b u - lunan bir rıhtım temin edilmektedir. İç taraflarda inki- şaf edecek balık ve sair gıda maddeleri pazarlarına ulaş- mak için dört adet ufak köprü vardır. Böylece, süratle

büyümekte olan pazarların ihtiyacmı karşılayamaz hale gelmiş olan sahil cephesinin iki misline çıkması temin edilecektir. Dükkânlar muhtelif gruplara ayrılacaktır.

Bunlardan biri su altmda soğuk hava ambarları bulu- nacak olan balık pazarı olacaktır. (3 ve 4 No. lu resim).

Umumiyetle, bu proieye göre Taksimle İstanbul şehri arasında vesaitin çabuk gidebilmeleri için bir ikinci yol ile limanda fazlaca rıhtım sahası ve munzam depo- lar temin edilecektir denilebilir. Diğer hal çareleri m u - tad usullerle yapılabilecek bir rıhtım ve bunun üzerinde kurulacak tesisattır ki bu da sahili kapatarak şehrin güzel bir kısmının görülmesine mani olur, ve yine sahil boyunca muntazam bir bulvar yapmak şıkkı vardır ki bu da normal liman işlerine mani olarak Haliç gibi böyle emsalsiz tabiî bir limandan istifade etmekten şehri mah- rum bırakır.

Teklif edilen usul bu iki sistemin birleşmesi demek- tir, ve en asrî şekildir.

«Estacade» 1100 metre uzunluğundadır. 16,125 m³ depo sahası ve 1,905 metre su cephesi bulunacaktır. K a - zanılan saha 18,500 m² olup mühim kıymeti haizdir. Hiç bir istimlâk yapılmıyacağı gibi rıhtımdan dükkânlardan ve depolardan alınacak kira bedelleri ile inşaat mas- raflarının kısa bir zamanda karşılanması temin edile- cektir.

Projenin diğer âşikâr faydaalrmı, meselâ bu civarın, aynı zamanda şehrin sıhhî ve estetik bakımdan kıy- metinin ne kadar artacağım tebarüz etmek zaittir,

1 inci mükâfat: R: 14727 Y. Mimar Muhittin BİNAN, Gazanfer BEKEN, Orhan B O Z K U R T

İKİ N U M A R A L I F A R K T A BİR G A Z İ N O Y A AİT M Ü S A B A K A PROGRAMI

Bu müsabakanın gayesi 2 Numaralı Parkta inşa edilecek gazinodur.

Gazino, Belvünün doğu ciheti büyük taraçası ile halihazırda yapılmakta olan bahçeler sahası üzerinde

inşa edilecektir. Gazino, bir lokanta ile muhtelif salon- lardan müteşekkil olacak müşterilerin ağaçlık arasın- dan park ve Boğaza karşı güzel manzaradan müstefit olabileceklerdir.

Vaziyet plânı

£ 8SBS%λS» »'» '"1x0 «oJnsr

l.ll*ICı +VJ

Birinci Mükâfat, Muhittin BİNAN, Gazanfer BEKEN, Orhan B O Z K U R T

UtMMinjhL 1«İN0 ÇMJU)

T \ v

Umumî vaziyet plânı ve cephe

2 nci Mükâfat. Doçent Y. Mimar Hamit Kemalî SÖYLEMEZOGLU. K. Ahmet A R U Projesi

Vaziyet, kat plânı ve cephe elevasyonu

3 üncü Mükâfat: Y. Mimar Samim OKTAY, Nevzat EROL, Osman K A H R A M A N K A P T A N , İnayet ÖNEY (G. S. A.) Projesi

4 üncü Mükâfat: Y. Müh. Mimar Lâmi ESER ve Gündüz ÖZDEŞ (İ. T. Ü.) Projesi

Menazır, vaziyet ve kat plânları

Mete caddesinin temdidi olan yeni tiyatro yolu ile gazinoya doğrudan doğruya gitmek mümkün olabile- cektir. Teras ile parkın muhtelif gezileri de yayalar için kabili istifade bir hale getirilecektir.

Gazino ve müştemilâtına tahsis edilen saha bunlar- dan müteşekkil olacaktır.

A — Alt seviyede bulunan teras ile yolun kenarın- daki tiyatro yakınlarına kadar uzanan saha, halkın ra- hatını en uygun şekilde sağlayacak koruluk, attraksiyon- lar tertip ve tanzim edilmek üzere bu sahanın hudutları müsabıkların şahsî teşebbüs ve gönişlerine bırakılmış- tır.

B — Meydanın nihayetinde bulunan ağaçlıklar da gazinoya ilhak edilip terasa merdivenlerle bağlanacak- tır. Manzarayı ihlâl edebilecek hiç bir inşaat yapılmı- yacak, fakat mimarî tezyini motifler, portik, ve büyiik terası güzelleştirmeğe yarıyan basık ve yer yer açık ihata duvarları bu ağaçlıkları tesbit, ve tahdit etmek maksadiyle düşünülebilir.

Lokanta salonu 75 ilâ 100 kişiyi ferah ferah istiap edebilecek bir tarzda olmalıdır. Lokanta ve müştemilâtı- nın tertip ve tanzimi mümkün olduğu kadar büyük te- rası kuzey rüzgârlarından tahaffuz eder bir şekilde tasavvur edilmelidir.

İnşaat hiçbir suretle teras üzerinde gezenlerin görü- nüşünü ihlâl eder mahiyette olmıyacaktır-

Lokanta ve müştemilâtı tabiatile behemehal teras ile örtülecektir.

* * *

Vaziyeti itibariyle karakteristik bir manzaranın unsuru olan bu lokanta teras - koruluk ve muhtelif ter- tip ve tanzim keyfiyeti, heyeti umumiyesi bir kül ha- linde Maçka'nın güzel gezinti mahallinden görülebilecek bir durum arzetmiş olacak ve Açık Hava tiyatrosu, R a d - yo Evi, halihazırda yapılmakta olan Spor ve Sergiler sarayı ile de kaynaşmış bir tarzda yapılması düşünül- melidir.

• * *

(Millî ve Milletler arası) sergiler esnasında Belvü merkezî yeşil bir hali teşkil ettiğine göre buraya m u - vakkat mahiyette inşaat yapılarak, tekerrür edecek ser- gilere daha elverişli yeni paviyonları bu suretle yapmak kabil olabilecektir.

İhtimal yine bu yere sergi kurulduğu zaman, tabia- tile gelecek halka, tekrar sökülebilecek hafif malzeme- den yapılacak bir dekor içinde «Türk yemeklerini» b u - rada teşhir edebilmek mümkün olabilecektir.

Bu mevzuubahis «Türk yemeği» halihazır müsa- baka için olmayıp, sırf Belvü meydanı yeşil halısının ne gibi gaye ve maksatlara kullanılabileceğini göstermek içindir.

İnşası tasavvur edilen lokantanın böyle fevkalâde hallerde vuku bulacak kalabalık için değil sırf tabiî ve devamlı müşterileri tatmin eden mahiyette olması lâ- zımdır.

İstenilen Projeler:

a) 1/500 mikyasında umumî vaziyet plânı: Bu plân- da giriş ve çıkışlar ve umumî plândaki yollarla alâkalı otomobil bekleme yeri gösterilecektir.

b) 1/200 mikyasmda tasavvur edilen binaların plânı:

c) 1/200 mikyasında icebettiği kadar enine ve b o - yuna kesit:

d) Bina veya binaların her cephesinden görüşleri 1/100 mikyasmda.

e) En az bir umumî görünüş menazır (tek renk- te) çizgi tekniği volf halen veya çini mürekkebi olacak- tır. Bu menazır yüksekten olabilir.

f) Projenin ana hatlarını ve bunların mucip se- beplerini izah eden bir rapor,

g) İmalâtın muhtelif yerlerinde ne malzemesi kul- lanılacağı ve takribi bir keşif,

Jüri Heyeti:

Vali ve Belediye Reisi Başkanhğında aşağıdaki z e - vattan teşkil edilecektir.

1 — Umumî Meclis âzasından Y. Mühendis Ragıp Devres.

2 — Teknik Üniversite Mimarî Fakültesinden Ord.

Prof. Emin Onat.

3 — Akademi Mimarî Şubesi Şefi Prof. Arif Hikmet Holtay.

4 — İmar Mütehassısı Mösyö Prost.

5 — İmar Müdürü Akif Bazoğlu.

6 — İmar Müdürlüğünden bir Y. Mimar.

7 — Yüksek Mühendisler Birliğinden bir üye.

8 — Yüksek Mimarlar Birliğinden bir üye.

Jüri müsabakasının hitamından bir hafta sonra top- lanacak ve 10 gün zarfmda kararını vermiş olacaktır.

İştirak edecek projeler arasında 2 mükâfat ve 2 mansiyon verilecektir.

Birinciye: (1500) T. Lirası.

İkinciye: (1000) T. Lirası.

Üç ve Dördüncüye (250) 2 adet — Derece ve Mansi- yon alan projeler Belediyenin malı olur. Ve bunlar da fikir olarak kullanılabilir.

Birincilik kazanan proje tatbik edildiği takdirde tatbikat projeleri ile inşaatın kontrolünü proje sahibine yaptırıp yaptırmamakta Belediye serbesttir.

Müsabaka müddetinin son günü 15 Eylül Çarşamba saat 17 dir. Müsabakaya iştirak edenler projelerini bu tarihe kadar bulundukları şehrin postasma tevdi et- meleri gereklidir. Bu husustaki posta makbuzunu İstan- bul Belediyesi İmar Müdürlüğüne göndereceklerdir. Her

ne suretle olursa olsun Jürinin toplanacağı güne kadar gelmemiş olan projeler kabul olunmaz.

İstanbulda bulunanlar (15 Eylül Çarşamba saat 17) de projelerini İmar Müdürlüğüne makbuz mukabilinde teslim etmelidir.

Projeler bir ambalâj içinde teslim edilecektir. A m - balajı üzerine (İstanbul Belediyesi İmar Müdürlüğü) ad- resi ve bir kenarına müsabaka projesi kaydı konacak.

Müsabıklar bir büyük zarf içinde projenin izahını bildi- ren not ile ayrıca hüviyetlerini bildiren hüviyeti, kapalı zarfa koyacak ve vereceklerdir. Bu büyük zarfın üze- rinde yalnız beş rakkamlı bir rümuz bulunacaktır.

Gerek proje üzerinde gerek diğer evrak üzerinde yalnız Beş rakamlı rumuz bulunacak proje sahibinin projesini sezdirecek her hangi başka bir işaret ve rakam bulunmıyacaktır.

Bu şartlara uygun olmıyan projeler jüri heyetince açılmaz ve proje reddedilir.

Müsabaka şartları Belediye İmar Müdürlüğünden Yüksek Mühendisler ve Yüksek Mimarlar Birliğinden alınacaktır.

Projeler hakkında her hangi bir izahat ilân tarihin- den en çok 15 gün içinde istenmelidir.

2 NO. LU PARKTA Y A P I L A C A K GAZİNO PROJESİ MÜSABAKASI NETİCESİ

4/Kasım/'948 saat 10 da Juri hey'eti muhtelif ele- melerinden sonra kalmış olan altı proje üzerinde tetkik- lerini yaparak aşağıdaki neticeye ekseriyetle varmıştır:

1 — (14727) Rümuzlu (10) No. lu proje: Y. Mimar Muhittin Binan, Y. Müh. Mimar Gazanfer Beken, Y.

Müh. Mimar Orhan Bozkurt.

2 — (73737) Rumuzlu (16) sıra No. lu proje, Y. Mi- mar Hamit Kemali Söylemezoğlu.

3 — (84302) Rumuzlu (14) sıra No. lu proje: Y. Mi- mar Samim Oktay Y. Mimar Nevzat Erol, Y. Mimar Osman Kahramankaptan, Y. Mimar İnayet Öney.

4 — (11210) Rumuzlu (18) sıra No. lu proje: Y.

Müh. Mimar Lâmi Eser, Y. Müh. Mimar Gündüz Öz- deş'in projesi kazanmışlardır.

Projeler 8 Kasım Pazartesi gününden 14 Kasım Pazar akşamına kadar Taşkışlada teşhir edilmiştir-

Vali ve Belediye Reisi Umumî Meclis âzasından Lûfti Kırdar Y. Mühendis

Ragıp Devres

Teknik Ünivresite Ord. Prof. Akademi Mimarî Ş. Şefi Emin Onat Prof. Arif Hikmet Holtay İmar Md. Mütehassısı İmar Müdürü İmar Md. Y. Mimar Prof. Hanı-i Prost Akif Bazoğlu Ruknettin Güney Y. Mühendisler Birliğinden Y. Mimarlar Birliğinden

Y. Mühendis

Prof. Abdullah Türkmen Y. Mimar Maruf Önal

r ^{^}

1932 - 1948 yıllarına ait 4 seri halin- de. deri taklidi Pantazot ile ciltlenmiş olan dergimizi meslekdaşlarımızın ve sanatse- verlerin istifadesine arzetmiş bulunuyoruz.

M İ M A R Î V E S A N ' A T H A K K I N D A D Ü Ş Ü N C E L E R

Çeviren: Y. Mimar Naci MELTEM

M o d ern mimarî Fransa'da birinci cihan harbin- den sonra başlamıştır. Fransada modern mimarînin önderleri meyanında ilk safta Le Corbusier, Mallet Stevens, T o n y Garnier, Perret, Henri Sauvage isim-

leri sayılabilir.

Eserlerinde ve tasavvurlarında inşaî unsurları mer'i bırakmak suretiyle eserin bünyesindeki kuv- vet ve istikametleri bariz surette kıymetlendirmek- le temayüz etmiş olan Henri Sauvage tarafından mimarî ve san'at hakkında söylenmiş olup toplaya- bildiğim bazı fikirleri burada tekrarlayacağım:

İnşa san'atı mimarın ana dilidir.

Mimar eseri vasıtası ile düşünen ve konuşan bir şairdir.

Bugünkü büyük eserler daima beton arme v e - ya demir iskeletlidir.

Mahlûkat için beden iskeleti ne ise eser için de karkas odur.

Mahlûkatın iskeleti nasıl ki mütenazır miiva- zencli, ahenkli v e muhtelif uzuvları ihtiva edip onlaıı taşıyorsa binanın karkası da o suretle tertip- li, muvazeneli, ahenkli hattâ mütenazır olmalıdır.

Eser, kullanılışının icabettireceği en müteferrik aksam ve organları ihtiva etmelidir.

iskeletin her hangi bir kısmını gizleyen, mi- marînin en güzel ve en meşru tezyinatından mah- rum kalmış olur.

Bir sütunu gizleyen hata işler, bir yalancı sü- tun koyan ise san'at bakımından cinayet işlemiş sayılır.

Eser, devamlı şartların mecbur ettiği şekil ve unsurları ihtiva ederek kendi bakasını temin eden bir iskelettir.

Devamlı v e geçici şartları temin edilmekle tabiat ve insana mutavaat etmiş olan eser, karakter, üslûp ve ahenge sahip olur.

Hakikatten güzelliğe ulaştıracak yol boyun- ca karakter, üslûp, v e ahenk dizilidirler.

Eser ancak hakikatin azameti ile güzelliğe ulaşabilir.

Benimsenmek ve muhafaza edilmekle gurur duyulan her şeyde hakikat vardır.

Boşluğu dolduran sabit veya müteharrik her şey mimarînin sahasına aittir.

Mimari boşluğu zabt v e tahdit ederek onu ör- ter; mimarîde fikir eseri olan sihirli yerler yarat- mak imtiyazı vardır.

Tabiatın koyduğu şartlar daimî; insanların koyduğu ise geçicidir.

Tabiata medyun olduğumuz daimî: Şükran Tefekkürün esas unsuru

İlhamın hakikî membaı Bütün duaların en tesirlisi Her halikın ana dili olan - F e n Şair tarafından anlaşıldığı zaman Bizi (Mimarî) ye isal eder.

Ş e h i r c i l i k

« S Ö K E » İ M A R P L Â N I ve R A P O R U Hazırlayan: Kemal Ahmet ARU

İst. Teknik Üniversitesi Şehircilik Doçenti

SÖKE ŞEHRİ İMAR PLÂN INOTU 1. Şehrin Coğrafî durumu.

Aydın şehrinin güney batısında, İzmir'in güneyinde bulunan Söke, Gümüş ve Samsun dağlarının arasındaki düzlüğe kurulmuştur. Kasabanın doğusundan Büyük Menderes geçerek güneyine doğru akmaktadır.

Bir ova kasabası olan Şokenin batısında Ege denizi ve Sisam adası, güneyinde Muğla İli bulunmaktadır.

Söke, Ege denizinin Anadolu kıyısından takriben 23 Km. içerde, Türk eliyle kurulmuş kadabalarından biridir. Aydın oğullan tarafından ilk defa Akçaşehir adıyla kurulan Söke'nin yapılarında hiç bir yabancı tesir görülmemektedir. Bir pazar şehri olarak kurulan bu kasabada civar köylerin halkı mahsullerini satarlar.

Söke çok eski medeniyetlerin yaşamış olduğu bir bölgede kurulmuş bir kasaba olduğu için, civarı sanat değerini haiz eski devir mimarî eserlerinin bakiyelerile doludur.

Bilhassa Etilerin, eski Yunanlıların, İyonlarm bu- ralarda oturduklarını hatırlatan harabelere el'an rastlan- maktadır.

2 — Şehre ait çeşitli bölgelerin ve inkişaf sa- halarının seçilmelerinin sebepleri:

a - İdare bölgesi:

Şehrin idare bölgesi istasyon batısında mevcut bul- varın nihayetinde Aydın caddesi üzerinde kabul edile- rek, Adliye, Vakıflar ve Hükümet binalariyle bir me- rasim meydanı düzenlenmiştir.

b - Ticaret bölgesi :

Bugünkü ticaret bölgesinin yerini değiştirmek için de bir sebep mevcut değildir. Bu bölge, merkezinde be- lediye binası bulunmak üzere, tanzim edilmiş ve güney doğusundaki mağazalar caddesiyle (İstasyon cad.) tah- dit edilmiştir.

c - Endüstri bölgesi:

Bugünkü sanayi müesseseleri, şehrin muhtelif mev- kilerine yayılmıştır. Halbuki kuzey batıdan esen hâkim rüzgâr gelişi güzel yerleşmiş endüstri müesseselerinin dumanlarını şehrin üzerine götürmektedir.

Hem hâkim rüzgâr istikameti bakımından, hem de

endüstrinin demir yolu ile alâkası gözönünde tutulursa, demiryolunun doğusundaki sahalar endüstrinin ilerde yerleşeceği en uygun bir mevki olacaktır. Endüstri yapı adaları için demir yolundan ayrı bir hatta çevrilmiş, bu suretle nakliye meselesi de kolaylaştırılmıştır. Endüs- tri bölgesinin kuzeyinde demir yoluna paralel bir ada üzerinde nakliye için lüzumlu depolar sıralanmıştır,

d - İkamet bölgeleri:

Şehrin eski ikamet bölgelerini teşkil eden Konak, Kemalpaşa, Fevzipaşa, Yenicami, Çeltikçi ve Cumhu- riyet mahallelerinde, yapı adalarında ve yollarında tas- hihler yapılarak muhafaza edilmiş Konak mahallesinin kuzeyinde yeni bir mahalle, Çeltikçi ve Cumhuriyet mahallelerinin güneyinde de ikinci bir yeni mahalle ilâ- ve edilmiştir. Yeni endüstri bölgesinin batısında da iş- çiler için bir nümune mahallesi tanzim edilmiştir,

e - Bağ ve bahçeler bölgesi :

Şehrin kuzeyinde, doğusunda ve güneyinde tevsi sahalarının kenarlarında büyük parseller üzerinde seb- ze ve meyva bahçeleri tanzim edilmiştir,

f - Spor bölgesi:

Şehrin spor sahası olan bugünkü arazi, Sökeye lü- zumlu olan spor tesislerine kâfi gelecek büyüklükte değildir. Saha bir taraftan dereye, diğer taraftan da sun'î bir mâni olan Forbes fabrikasına dayanmıştır.

Etrafının binalarla çevrilmiş olması da bu spor sahası- nın havasını bozmaktadır. Spor sahalarının şehirlerin kenarlarında temiz hava içinde bulunması doğru ola- cağından batıda demir yolunun öbür tarafında yeni spor sahası, klüp ve tenis sahaları yerleştirilmiştir. Eski spor sahası da merkezî bir antrenman sahası olarak muhafaza edildi.

g - Küçük san'atlar, hayvan pazarı:

Güneyde Milâs yolu girişinde, ve batıda Bağarası yolu girişinde köylü hayvan ve arabaları için meydan- lar, ateşli san'atlar için dükkânlar, han, sundurma, ahır gibi tesislerle tanzimler yapılmıştır.

3 — Birinci inkişaf sahası olarak seçilen yer ve bu kısmın seçilmesinin sebepleri:

Yeni hükümet meydanı kuzeyindeki arazi şehrin birinci inkişaf sahası olarak seçildi.

Sökeniıı

İstasyona yakınlığı, yüksek ve temiz hava içindeki vaziyeti burasının seçilmesine âmil olan sebepler meya- nmdadır. Aydın şosesinin bu yeni mahallenin içinden geçmesi ve bu şosenin de fazla işlek bir yol olmayışı, her zaman muntazam yol kaplaması bulunanacak bu cadde vasıtasiyle şehir merkezine iyi bağlanmış bulunması bu mevkiin seçilmesine âmil olan diğer sebeplerdir.

Şehrin güneyinde çiftçi halk için ikinci bir inkişaf sahası düşünüldü. 1:1000 imar plânında buradaki yapı adaları daha büyük parsellere bölünerek küçük çiftlik- ler şeklinde tanzim edilmiştir .

İstasyonun doğusunda ve kuzeyinde, spor sahası civarında 15 sene sonraki ikinci inkişaf sahaları, halen plânda sebze bahçeleri, veya boş araziler şeklinde bıra- kılmış ve bu suretle bu yerlerin şimdiden bir spekülâs- yon mevzuu olması önlenmiştir.

4 — Eski şehir kısmının değişme imkânları, korunacak olan kısımların ne şekilde korunabile- ceği kasaba karakterini ve kültürel özelliklerini devam ettirebilmek için ihya edilmesi lüzumlu gö- rülen inşaat tarzları, zamanla ihmal edilmiş mü- him binalarla âbidelerin ve meydanların ne tarzda düzeltilebileceği:

Belediye ve Çarşı

Eski şehir kısımlarında muhafazakâr davranılmış, yalnız lüzumsuz çıkmazlar hazfedilerek, sıkışık mahal- leler içine küçük yeşil sahalar, çocuk bahçeleri ilâve edilmek suretiyle buraların biraz ferahlaması temin e- dilmiştir.

Şehirde kültürel bir özelliği bulunan bir inşa tarzı- na tesadüf edilmedi. Eski binalar içinde menşei İzmir ve Sakız tertibi olan evler görüldü. Söke'ye has bir tip göstermek kabil değildir. Yeni inşaatta da mahallî bir ö- zelliğe tesadüf edilmedi. İlerki seneler inşaatında ihya edilmesi lüzumlu görülen, Sökenin taş duvar örgüleri tipidir. İnce tuğla veya kiremitle karışık kesme veya moloz taş duvar örgüleri bir özellik arzetmektedir .

Anadolu kasaba ve şehirlerinin bir çoğunda görül- düğü gibi Söke'de de cami ve benzeri abidevî binaların etrafını başka binalar sarmış ve tesirlerini bozmakta- dır. İmar plânında bu nokta gözönünde tutularak cami- lerin etrafları açılarak tanzim edilmiştir.

5 — Şehrin eski kısmındaki nüfus vaziyeti, plânda nüfus kesafetinin nasıl taksim edildiği, eski şehirde ve müstakbel şehirde hektar başına düşen nüfusla nüfus başına düşecek saha miktarları:

Sökede muhtelif senelerde yapılan nüfus sayımı ne- ticeleri şunlardır:

1927 9100 nüfus 1935 10712 » 1945 11887 »

1927 ve 35 seneleri arasında artış: 1612 ve 8 sene- de artış nisbeti de 1612/9100 = 0,177, seneae art.ş:

0.177/8 = %2,20 dir. 1935 ve 45 seneleri arasında ar- tış: 1179 ve 10 senede artış nisbeti 1179/10712 = 0,11, senede artış: 0,11/10 = 1,1 dir .

18 senede senelik artış ortalaması:

% 2,20 = %1,1

- — = % 1,65 2

Senede % 1,65 nisbetinde bir artışla, şehrin nüfu- su 50 sene sonra mürekkep faiz hesabiyle 2,26 misline çıkacaktır. Yani:

11887 X 2,26 = 26860 nüfus,

Panoraması

Şehrin bugünkü meskûn sahaları 89 hektar kapladığına göre:

890000 Nüfus başına düşen saha:

11887 11887

Hektar başına düşen nüfusta: = 132 nüfus 89

düşmektedir.

Anadolunun ziraatle meşgul olan şehirleri için nü- fus başına 75 m², biraz azdır. 90 ile 100 m². arasında bir saha kabulü daha doğru olur.

İmar plânında eski şehirde birinci ve ikinci inkişaf sahaları için 240 hektar kabul edildi.

Bu suretle istikbalde nüfus başına düşecek şehir sahası :

2400000

= 89 m² 26840

ve hektar başına düşecek nüfus da:

26860

— = 112 nüfustur.

240

Bu suretle ileride şehrin kesafeti biraz dağılacak ve şehir ferahlıyacaktır.

6 — Şehrin civarla ilgilerinin araştırılması:

Söke :

a - Aydın - Kuşadası (Ege denizi) b - Aydın - Milâs

c - İzmir - Selçuk - Priene, Didima, Melet hara- beleri turistik yolu üzerinde bulunan zengin bir kasa- ba daha ziyade bir transit merkezidir. Aşağıdaki cet- vellerde belirtileceği gibi kasabaya bağlı köylerin bü- yük bir kısmı Milâs ve Bağarası yolları üzerinde bulun- ması dolayısiyle bu istikametten gelen şose üzerinde durulmuş, küçük san'atlar, hayvan pazarı, hanlar bu yol üzerinde tertiplenmiş ve köylerin istihsalâtmı kolaylık- la istasyona nakledebilmesi için Cumhuriyet mahallesi içinden yeni bir yol açılarak, bir yeni köprüden, demir yolu kör hattının doğusundan bu transit yolu istasyona kavuşmuştur. Şehre giren ana yolların ehemmiyet de- recesini incelemek için bu muhtelif istikametlerden ge-

len köylerin listesini hazırladık.

a) Kuzeyde .Aydın şosesinden aşağıdaki köyler Şo- keye gelmektedir.

îsmi Nüfusu Kayas 107 Sazlı 576 Argavlı 236

919 b) Batıda, Kuşadası şosesinden aşağıdaki köyler Sökeye gelirler.

Tırha 276 Kızılışık 62

338 c) Doğuda, Bağarası istikametinden aşağıdaki köy- ler Söke'ye gelmektedir.

Bağarası (Nahiye) 2231

Yeni köy 318 Avcılar 245 Bayırdamı 224 Domuzlar 87 Aslan yaylası 268

İstasyon meydanı ve Nümune mahallesi

İmar plânı

Kalcık 295

Kara atlı 283

Çalışlı 343

Kızılkarılar 396

Burun köy 689

Kısır 600

Güzeltepe 536

Nalbantlar 427

Sayrakçı 285

Çavdar 433

Kaygıllı 445

8572 d) Güneyde Milâs (Priene, Didima, Milet) istika- metlerinden şehre gelen köyler şunlardır:

Çayköy 194

Karacahayıt 587

Savıca 554

Özbey 629

Gümelez 354

Azap 361

Özbaşı 658

Avşar 183

A k k ö y (Nahiye) 766

Yeniköy 588

Serçin 649

Sarıkemer 1422

(Didima mâbedi)

Yeni hisar 1254

(Milet mâbedi) Balat 701

Batıköy 418

Doğanbey (Nahiye) 808

Tuzburgazı 247

Atburgazı 1041

(Priene mâbedi)

Güllübahçe 1186

Hükümet meydanının kuşbakışı görünüşü.

11601 Muhtelif istikametlerden gelen köylerin yüzde nis- beti:

a) Aydın şosesinden: = 0,042 919 21430

b) Kuşadası şosesinden: - ⁼338 0,016

8572

c) Bağarası istikametinden: - 2 14gQ ⁼ 0,400 11601

d) Milâs istikametinden —— = 0,542 2ı 140 u

Yukardaki cetvellerden ve nisbetlerin hesabından anlaşıldığı gibi şehre gelen köylünün:

% 54,2 si güneyden Milâs yolundan,

% 40, güney doğudan Bağarası yolundan, Eski bir duvar

Umumi g<

% 4,2 si kuzeyden Aydın şosesinden,

% 1,6 sı da Kuşadası istikametinden gelmektedir.

Köyler seyrüseferinin merkezi sıkleti güneyde ve güney doğuda bulunmaktadır.

Gelen nüfusun ancak % 5,8 i kuzey ve batıdan şehre girerler.

Cumhuriyet mahallesi ve Yenicami mahallesinden geçip istasyona gidecek çevre transit yolu köylülerin marşandiz yolu olacak diğer ana caddelerden yükler ve sürüler trafiğini üzerine alacaktır.

Turistik yol:

İzmir Selçuk istikametinden gelecek turistik yolun şehir dahilinde geçeceği güzergâh da şöyle tanzim edil- di:

Kuşadası istikametinden gelecek otobüsler derenin kuzey kenarını takip ederek demir köprünün yerinde yeniden inşa edilecek köprüden geçip Albayrak cadde- sinden devam edecek, Milâs istikametinde şehirden çı- kacaklardır.

Bu yol üzerinde halen kasaplar halinin bulunduğu mevki tanzim edilecek otobüslerin duracakları ve sey- yahların inecekleri mevki olarak seçilmiştir. Seyyahlar buradan şehrin belediye ve hükümet meydanlarını ca- milerini kolaylıkla ziyaret edecekler ve icap ederse Be- lediyede dinlenebileceklerdir.

7 — Kasabanın topoğrafik özellikleri, eski kıs- mının yerleşiş özellikleri ve yeni şehrin inkişaf sa- hasına zamanla yayılışında kazanacağı karakter:

Söke kasabası batıdan doğuya doğru hafif bir me- yille inen bir zemin üzerinde kurulmuştur.

Batıda Küp dağı, ve Morali dağın arasındaki bir boğazdan Söke çayı gelerek şehri batı güneydoğu isti- kametinde iki kısma ayırır.

Halen meskûn bulunan Küp dağı ve Morali dağ yamaçları, seyrüsefer bakımından büyük güçlükler do- ğurmaktadır.

Bu d?ğ mahallerine tekerlekli vasıtalar fazla me- yilden dolayı çıkamamakta olduğu mahallinde tetkikler yapıldığı sırada görülmüş, mahsul, vesair nakledilecek eşyanın buralara develerle nakledildiği müşahede edil- miştir. Bu arazinin fazla meyilleri, bu mevkilerde bu-

gün yeni mahalleler kurulmasına mânidir ve şehir bu mahalleler gerilerinde tevessü edemiyecektir. Morali dağın etekleri kuzeyde ve kuzey doğuda güzel sathı ma- iller arzetmekte ve buraları Konak mahallesiyle Fevzi- paşa mahallesinin inkişaf sahalarını teşkil etmektedir.

Şehrin daha ilerdeki inkişaf sahalarını da, Kızılkilise çayına kadar uzanan Aydın şosesinin kenarları teşkil edecektir. Arazi spekülâsyonunu önlemek için buraları şimdiden yapı adalarına ve parsellere taksim edilme- miştir .

Yeni cami mahallesine de demir yolu ve pulluk fabrikasına kadar dayanan bir inkişaf sahası düşünül- müştür.

Cumhuriyet ve Çeltikçi mahalleleri sâkinleri zira- atçı olduklarından buraları için de tarlalar istikametin- de geniş inkişaf sahaları tertip edildi .

8 — Kasabada zamanla tatbik edilecek inşaat sistemleri, tek, grup, ve bitişik evlerle kat evleri- nin nerelere yerleştirileceği ve kat sayıları:

A — E s k i ş e h i r d e :

a) Eski şehir mahallelerinde yol şebekesine dahil edilen 6-8 m. genişliklerindeki yollar kenarına bir bod- rum ve bir kat yükseklik verilecek ve mahallî vaziyete göre tek ev veya bitişik ev inşasına müsaade edilecektir.

Bu yollardaki binaların yüksekliği 2,00 + 3,50 = 5,50 m. yi geçemez. Ancak 9.50 m. yol genişliğinden sonra bir bodrum ve iki kat inşasına ruhsat verilecektir. Bu yükseklik eski şehir kısmında azamî olup

2,00 + 3,50 + 3,50 = 9,00 m.

yi geçemez.

Eski şehirde imar plânında hazfedilen çıkmaz yol- lar kenarında yeni evler inşasına müsaade edilmez.

b) Eski şehirde kat evleri :

Uzunçarşı caddesinin demir köprüden itibaren is- tasyona doğru 300 m. lik kısmı ile Aydm caddesinin, hükümet meydanından parka kadar uzanan 250 m. lik kısmı üzerinde 3 katlı (Alt kat mağaza, üst iki kat bü- ro, apartıman) bitişik kat evlerine müsaade edilecektir.

Bu kütlelerin yüksekliği 4,50 + 3,50 + 3,50 = 11,50 m. o- labilecek, zemin kat mağaza yapıldığı takdirde bura- sının yüksekliği 4,50 m. olacak, yapılmadığı takdirde 1 m. si yoldan yüksekte kalan bir bodrum üzerine 3 kat

Umumî görünüş (3X3,50) inşa edilecek ve bu suretle saçak yükseklik-

leri her iki şekilde de ayni kalacaktır.

B — Y e n i ş e h i r d e : a) Bitişik ve grup evler:

Mühim ana caddelerin kenarlarında bir bodrum ve iki katlı bitişik ve grup evler inşasına müsaade edilecek, bunların yüksekliği de 2,00 + 3,50 + 3,50 = 9,00 m. den fazla olmıyacaktır.

b) Tek evler ve çift evler:

Yeni ikamet mmtakalarında 6-8 m. yollar kena- rına bir bodrum, bir kat (5,50) ve 9,50 m. ve ondan ge- niş yollar kenarına bir bodrum iki kat (9,00 m.) yük- seklikte tek ve çift evler inşasına müsaade edilecektir.

Çevre yolları kenarında ve tarlalara bitişik arsalar üzerinde yol genişliğine tâbi olmadan bir bodrum bir kat (5.50 m.) yükseklikte binaların inşasına müsaade e- dilecektir.

9 — Yeni oturma bölgelerinde parsellerin or- talama büyüklükleri, ön bahçeleri:

Tek evler inşa edilecek parsellerin genişlikleri 15 - 20 m. arasında kabul edilebilecektir. Sıra evler için parsel taksimatı 7,00 m. ye kadar inecek, bundan daha dar parsel taksimatı yapılmıyacaktır.

Güneyde yeni çiftçi mahallesinde parseller 20/40 veya 25/50 ölçülerinde kabul edilebilir. Bu kısımlar- daki çiftçi evleri bir avlu etrafında ahır, samanlık, ara- balık gibi yapıların tertibine müsait bir şekilde tanzim edilecektir. Yeni şehir kısımlarında 3-5 m. arasında ön bahçeler bırakılacaktır .

10 — Yeşil sahalar, parklar:

Söke'nin yeşil sahalarını teşkil eden elemanlar şunlardır:

a) Kuzeyde takriben 30 hektarlık sebze ve meyva bahçeleri,

b) Yeni spor sahası ve parkı,

c) İstasyon - Aydın şosesi arasında mevcut ve muha- faza edilen büyük park,

d) Bilûmum yeni ve eski okul bahçeleri,

e) Yenicami mahallesinde park haline getirilecek eski mezarlık,

f ) Eski spor sahası,

g) Dere boyunca devam eden ağaçlı gezinti yolları, h) Güneyde büyük meyva bahçeleri ,

i ) Eski mahallelerde tanzim edilecek park ve çocuk bahçeleri,

j) Camiler etrafında tanzim edilecek parklar, k) Yeni halkevi ve hükümet parkları.

Bütün yeşil sahalar ağaçlı yollarla birbirine bağla- nacak ve şehri bu sahalar çevirecektir.

11 — Manzara noktaları:

Kuzeyde yeni spor sahası karşısındaki küçük tepe, Morali dağ, Küp dağın hâkim noktaları üzerine gazino- lar yerleştirilmiş ve buraları manzara noktaları olarak tanzim edilmiştir .

Bu muhtelif tepeleri hem şehre hem de birbirine bağiıyan gezinti yolları düşünüldü.

12 — Okullar:

İmar komisyonu raporundan ve yerinde yaptığımız

Umumî görünüş

S Ö K E ' O E B I N EV R Ö L E V E S I * 8 . ALI HIZA EVI • ÖLÇÜ V . 0 0 •

SÖHC bcmçocb tvı RCurvtsi ölçck 1/100

r \ r , r.r • • Ih • -V' V '

: 'i' ^: l}' İv- J^ar

DOÇENT y MİMAJ» KCMAL AUMCT A.5?Û

İL

tetkikattan halen Söke'de 3 ilk ve 1 orta okulda 1281 öğrenci tahsilde bulunmakta olduğunu öğrendik.

1945 de yapılan sayımda da 2050 tahsil çağında öğrenci bulunduğu tesbit edilmiştir.

Bu iki rakkamı bugünkü nüfusa nisbet edersek:

1281 2050

= % 10,7 ve

11887 = % 17,20

Orta okul: 1 X 300 = 11887

nisbetini buluruz.

Müstakbel nüfusun tahsil çağındaki öğrenci sayısı- nı bulmak için umumiyetle kabul edilen % 15 nisbetini kabul edelim :

0,15 X 26000 = 3900 öğrenci

Bugünkü okullar ancak 1200 öğrenciye kâfi geldi- ğinden, müstakbel imar plânında 3900 - 1200 = 2700 öğrenci için okul binası yerleştirmemiz lâzımdır.

Bir ilkokulda her sınıfın iki şubesi olduğuna göre 400 - 500 öğrenci okuyacaktır. Bir orta okulda yine her sınıfın iki şubesi olduğu takdirde: 250-300 öğrenci oku- yacaktır. Müstakbel imar plânında mevcut okullardan başka 5 ilk okul ve 1 orta okul hesap edilmiş, ilkokul- lardan yalnız üçünün yeri, orta okulun yeri tayin edil- miş, ilkokullardan ikisi kuzeyde ifrazı yapılmıyan tevsi sahaları içinde olacağı düşünülmüştür.

İlkokullar: 5 X 450 = 2250 300 2550

Söke, ileride kurulacak san'at okulu da tahsil ça- ğındaki öğrencilerin bir kısmını karşılayacaktır. Muh- telif yeni okullar imar plânında şu şekilde tevzi edil- miştir.

a) İlkokullar :

Güneyde Çiftçi mahallesi için Kanlıçitlik mezar- lığında bir ilkokul (Bu okul şimdilik gösterilmemiş ve bu saha muvakkaten hayvan pazarı olarak kullanılacak- tır.)

Konak mahallesinin kuzeyindeki tevsi sahaları içinde bir ilkokul, şehrin kuzeyindeki ihtiyat tevsi sa- haları içinde de 2 ilkokul kabul edileceği farzedilmiş- tir.

b) Orta okul:

Şehrin merkezi sıkletini teşkil eden istasyon yaki- ninde parkın güneyinde bir orta okul kabul edildi.

c) San'at okulu:

Bu tesisin ateşli ve duman neşreden atölyeleri bu- lunacağından hâkim rüzgârın aksi istikamette, endüstri bölgesinin güneyinde uygun bir mevkie yerleştirilmiş- tir.

13 — Açık pazarlar, haller : Haftalık pazar halleri :

Söke'de haftada bir defa çarşamba günleri kurulan pazar, eski belediye önündeki meydanda, burası tevsi

edilerek tanzim edilmiştir..

Civar köylerin % 94 ü Bağarası ve Milâs yolundan gelmesi dolayısile bu mevkie sürülerin, koşulu vasıta- ların ve köylülerin, şehrin dahilî seyrüsefer nizamını bozmadan, kasaba merkezini kirletmeden ulaşabilme- leri için demiryolu ucuna doğru yeni bir yol açılmış ve buradan istasyon caddesine çıkan yeni yol pazar mey- danına çıkmaktadır .

Bu mevkiin transit yolu vasıtasile İstasyona kolay bağlanmaktadır. Burada pazarın toplu bir mevkide ku- rulmasına imkân bulunduğundan belediye murakabesi de kolay olacaktır .

Bugün alışılmış olan belediyenin önündeki bu pa- zar meydanında manifatura, meyva, sebze gibi zahire malların satışına müsaade edilebilecektir.

B — Daimi hal ve pazar meydanı:

Belediye meydanının temizliğini ihlâl etmiyecek mallar bu meydan üzerinde satılabilecek, sebze, yağ, peynir ve benzeri mallar da Kavakdibi sokağı kuzeyin- de eski beton sundurmanın iskeleti etrafına inşa edile- cek hal binasında satılacaktır. Bu halin etrafındaki mey- danın kenarlarında yeni dükkânlar tanzim edilmiştir.

Muhtelif gıda maddeleri bu dükkânlarda satılacak bu suretle yine bu mevkide toplanan bu maddelerin satış- ları kontrolü kolaylıkla temin edilebilecektir.

14 — Meydanlar:

a) İstasyon meydanı:

İstasyon meydanı halen tanzim edilmiş bir halde değildir. Şehre vasıl olanlara, Söke hakkında ilk fikri verecek, onların üzerinde ilk tesiri yapacak bu meyda- nın üzerinde durmak, tanzimine itina göstermek fay- dalı olur. Mevcut istasyon binasının şehir istikametin- deki cihetine bir arkat getirilerek, köşeye bir saat kule- si yerleştirilmiştir.

Meydanın demiryolu kenarı bu suretle çevrildikten sonra karşı kenara yerleştirilmiş olan İstasyon oteli, şehre gelenler üzerinde iyi bir tesir temin edecektir.

Uzunçarşı caddesi istikametinde yol ağzına karşı- lıklı yerleştirilmiş olan kat evleri, yolcuları şehre doğ- ru sevkedecektir.

İstasyon binası ve otelin önlerinde nakil vasıtaları- nın bekliyeceği otoparklar ayrılmıştır. Bu meydandan yine hükümete giden yol üzerinde halkevi kabul edil- miştir .

b) Belediye meydanı:

Eski hükümet binası belediyeye terkedilerek bu bina önünde belediye meydanı tanzim edilmiştir. Eski belediye binası da borsaya terkedilmiştir .

Büyük çınarın bulunduğu park ta bu meydana ilâ- ve edilmiş, bu suretle meydan sahası büyütülmüştür. ,

(Devamı 213 üncü sayfada)

N/lirnarî t a r i h '

M. Sözer tarafından alınan avın motif. Üzerinden alınmış ve fotoğrafla ufaltılmıştır. Kitaptakiyle hiçbir noktası kaçırılmıyarak mukayese edilmelidir.

SANAT TARİHİMİZİN MEHAZLARINI TANIYALIM Prof. Dr. A. SÜHEYL ÜNVER

Batıda yazılmış birçok eserler vardır ki biraların içinde doğru olanlar bulunduğu gibi bir çok da yanlış tarafları göze çarpmaktadır. Sanat tarihimizden bahis olan eserlerde verilen bilgilerin bazan itimat olunamaz tarafları çoktur. Sırf el ile yapılarak konan örneklerde de hatalar sonsuzdur. Arasında birçokları gözümüze iliş—

miştir. Çoğu bizim sanatımız hakkında yazılmıştır. Doğru ve yanlış birer mehaz sayılarak umumî ve hususî kütüp- hanelerimizde de yer almış bulunmaktadır. Binaenaleyh bunların doğru ve yanlış olanlarını ayırmak zamanı gel- miştir. Bunlardan istifade edilirken metinde ve şekil- lerindeki hatalar aynen alınarak bu yanlışlar bir defa daha Türkçesinde tekrar olunmamak ve mehazlerimizi de kritik etmek yolundan yürümeliyiz. Bunu beheme- hal yapacağız. Çünkü birçok ilmî ve bediî mevzuları artık bizler ele almış bulunuyoruz.

Elimizde bulunan yahut bir vesile ile görebildiğimiz bazı kaynakların yanlış olduklarını ifadenin, esaslı bir tetkika dayanmazsa çok defa kıymeti azdır. Bazan his- lere kurban olarak yazılan noktalan hatırlatabiliriz.

Bundan da çekinmek lâzımdır ve çünkü birer indî h ü - küm olur ve çok defa yapmakta da mahzurlar vardır.

En iyisi bunu mukayeselere bırakmalıdır. Bizde sanat tarihimiz üzerine çalışmalarda bulunurken aıtık müra-

caat edilmemesi gereken kaynakların başmda bulunan bu eserde bir çok ayrılıklar bulduk. Buna bir tanesini A. Raymond'un (1923. L' art İslamique en Orient) ese- rinde gördüğümüz, Bursa'da İkinci Sultan Murad'm 850 (1446) da yaptırdığı Muradiye camii medhali sağ ve sol pencereleri üzerindeki parçalı çinilerle yazılmış başlıklardan birisini misal verebiliriz. 1944 de Bursa'da Güzel Sanatlar Akademisi Türk Minyatürü Öğretmeni Mihriban Sözer benim arzum üzerine üzerinden bir ö r - neğini aldı. Resim kâğıdına çizince fotoğrafla ufaltıldı ve renklilerini yapmak için litografya ile basıldı. İşte onu renksiz olarak yazımıza alıyoruz. Yukanda ismini verdiğimiz müellif bizim Türk tezyinatının mevcut asîl dilini anlayamıyarak bunun bir örneğini uydurarak al- mış ve kitabına da koymuştur. İşte onu da bu yazımıza alıyoruz. Aldığımız örnekle bir ibare karşılaştırır gibi her tarafı ayrı ayn ve dikkatle mukayese edilirse ne kadar yanlış çizildiği görülecektir.

Müellifin eserinde yanlış olan yalnız bu parça değil- dir. Mevcut 60 parça asıllarına renk, çizği, ve terkip itibariyle uymamaktadır. Hattâ Topkapı Sarayından al- dığını yazdığı bir çini pano araştırmalara rağmen b u - lunamıyacak derecede bozuktur, hattâ bulunamamıştır.

Hiçbir yerinde bir ufak benzerlik için bir ufak isabet