T.C.
SAKARYA ÜN øVERSøTESø (öø7øM Bø/øMLERø ENSTøTÜSÜ
BEDEN E öø7ø0ø ve SPOR ÖöRETMENLøöø ANABø/øM DALI
ATLET øZM VE BASKETBOL SPORUNA KATILAN 10-13 YAù GRUBU KIZ ÇOCUKLARIN KUVVET VE ANAEROB øK GÜÇ DE öERLERø1øN SÜRAT PERFORMANSI VE KAN LAKTAT
SEV øYESøNE ETKø6ø
YÜKSEK L øSANS TEZø
Mesut HEK øM
T.C.
SAKARYA ÜN øVERSøTESø (öø7øM Bø/øMLERø ENSTøTÜSÜ
ATLET øZM VE BASKETBOL SPORUNA KATILAN 10-13 YAù GRUBU KIZ ÇOCUKLARIN KUVVET VE ANAEROB øK GÜÇ DE öERLERø1øN SÜRAT PERFORMANSI VE KAN LAKTAT
SEV øYESøNE ETKø6ø
YÜKSEK L øSANS TEZø Mesut HEK øM
DANI ùMAN:
Yrd. Doç. Dr. Canan ALBAYRAK
%øLDø5øM
HazÕrladÕ÷Õm tezin tamamen kendi çalÕúmam oldu÷unu, akademik ve etik kurallarÕ gözeterek çalÕúWÕ÷ÕPÕ ve her alÕntÕya kaynak gösterdi÷imi taahhüt ederim.
Mesut HEKøM
ÖNSÖZ
Günümüzde düzenli olarak yapÕlan spor aktivitelerinin, sa÷OÕklÕ yaúam için gerekli oldu÷u bilinen bir gerçektir. Özellikle çocuklarÕn spora katÕOÕmlarÕ, onlarÕn fiziksel, psikolojik, sosyolojik, fizyolojik ve biyomotorik geliúimleri için önemli bir olgudur.
Çocuklara uygulanan spor çalÕúmalarÕnda, çocuklarÕn psikomotor geliúim özellikleri ile yaú gruplarÕ arasÕndaki cinsiyet ve genetik özelliklere ait farklÕOÕklar mutlaka göz önünde bulundurulmalÕGÕr. Bu nedenle çocuklarla yapÕlacak olan fiziksel aktivitelerde, çalÕúmalar mutlaka çocuk ve spor alanÕnda bilgili e÷itmenler tarafÕndan uygulanmalÕGÕr.
ÇocuklarÕn spora katÕOÕmlarÕ ve yetenekli olan çocuklarÕn spora kazandÕUÕlmalarÕ için gerekli düzenlemeler yapÕlmalÕGÕr. Böylece hem gelecek nesiller daha sa÷OÕklÕ bireylerden oluúacak hem de gelecek yÕllarda ülkemizin uluslararasÕ alandaki sportif baúarÕlarÕQÕn oranÕ yükselecektir.
Bu çalÕúmanÕn baúlangÕFÕndan itibaren bana her türlü deste÷i veren ve çalÕúmamÕ güzel bir biçimde tamamlamama yardÕmcÕ olan danÕúmanÕm Yrd. Doç. Dr. Canan 'øNÇER ALBAYRAK hocama sonsuz teúekkürü bir borç bilirim. AyrÕca kÕymetli Húim Tu÷ba HEKøM ve kardeúim Hakan HEKøM ile bana e÷itim hayatÕm boyunca destek olan herkese teúekkür ederim.
Yüksek lisans hayatÕm boyunca bana vermiú olduklarÕ e÷itim ile akademik anlamda geliúmeme yardÕmcÕ olan Sakarya Üniversitesinin kÕymetli ö÷retim elemanlarÕ ve
|÷retim üyelerine de teúekkür ederim.
Yüksek ö÷retim hayatÕPÕn temelini oluúturan ve spor bilimleri alanÕnda sahip oldu÷um mevcut bilgilerimin temelini oluúturan, Süleyman Demirel Üniversitesi Sa÷OÕk Bilimleri Fakültesi Spor Bilimleri Bölüm BaúkanÕ Doç. Dr. Fatih KILINÇ hocama ayrÕca teúekkür ederim.
Mesut HEKøM 16.05.2012
ÖZET
ATLETøZM VE BASKETBOL SPORUNA KATILAN 10-13 YAù GRUBU KIZ ÇOCUKLARIN KUVVET VE ANAEROBøK GÜÇ DEöERLERø1øN SÜRAT
PERFORMANSI VE KAN LAKTAT SEVøYESøNE ETKø6ø Hekim, Mesut
Yüksek Lisans Tezi, E÷itim Bilimleri Enstitüsü, Beden E÷itimi ve Spor Ö÷retmenli÷i Anabilim DalÕ
DanÕúman: Yrd. Doç. Dr. Canan ALBAYRAK Haziran, 2012. 68 Sayfa
Bu araúWÕrmanÕn amacÕ, atletizm ve basketbol sporu yapan 10-13 yaú grubu kÕz çocuklarÕQÕn bacak kuvveti ve anaerobik güç de÷erlerinin sürat performansÕ ve kan laktat seviyesine etkisini belirlemekti. ÇalÕúmaya 10-13 yaú grubunda düzenli olarak atletizm sporu yapan 12 kÕz çocuk ile basketbol sporu yapan 12 kÕz çocuk katÕlmÕúWÕr.
Deneklere 30 m, 100 m ve 400 m koúu testleri, bacak kuvveti testi, kan laktat testi ve durarak uzun atlama testi uygulandÕ. Vücut ya÷ oranlarÕQÕ belirlenmek için Yuhazs Formülü kullanÕldÕ. BMI de÷erini hesaplanmak için BMI= kilo/boy2 formülü kullanÕlmÕúWÕr. Elde edilen verilerin analizinde de SPSS 15.0 for Windows programÕnda “ortalamalar, ba÷ÕmsÕz gruplar testi, ikili iliúki testi ve do÷rusal regresyon” analizleri kullanÕlmÕúWÕr.
AraúWÕrma bulgularÕna göre, gruplarÕn 30 m sürat koúusu, durarak uzun atlama , bacak kuvveti ve yüklenme öncesi kan laktat de÷erleri arasÕnda istatistiksel olarak anlamlÕ farklar bulunmamÕúWÕr. 100 m ve 400 m koúu testleri ile vücut ya÷ oranÕ, beden kitle indeksi oranÕ ve yüklenme sonrasÕ kan laktat de÷erlerinde gruplar arasÕnda istatistiksel olarak anlamlÕ farklar tespit edilmiútir. Bunun yanÕnda her iki grubun bacak kuvveti ve 30 m sürat koúusu, bacak kuvveti ve 100 m sürat koúusu, bacak kuvveti ve durarak uzun atlama test de÷erleri arasÕnda da istatistiksel olarak anlamlÕ farklÕOÕklar bulunmamÕúWÕr.
AraúWÕrma sonucunda, çocuklarda spor alanÕnda çalÕúma yapmak isteyen di÷er araúWÕrmacÕlara, çocuklara antrenman yaptÕran antrenörlere ve beden e÷itimi
|÷retmenlerine elde edilen bulgularÕn faydalÕ olaca÷Õ ve öngörüú sunaca÷Õ düúünülmektedir.
Anahtar kelimeler: Atletizm, basketbol, kuvvet, sürat, anaerobik kapasite
ABSTRACT
EFFECT of FORCE and ANAEROBIC POWER VALUES of 10-13 AGE GROUPS GIRLS JOINING in ATHLETICISM AND BASKETBALL SPORT on SPEED
PERFORMANCE and BLOOD LACTATE LEVEL Hekim, Mesut
Post Graduate Thesis, Education Sciences Instution, Departmant of Physical Educatin and Sport Teaching
Supervisor: Assist. Prof. Dr. Canan ALBAYRAK June, 2012. 68 Pages
The aim of this study was determine effect of leg force and anaerobic power values of 10-13 age group girls on spedd performance and blood lactate. 12 girls who regularly make sport basketball and 12 girls who regularly make athletcism sport in 10-13 age groups were joined in research.
30 m, 100m, 400m running test, leg force test, blood lactate test and standing long jump test were applied to subjects. Yuhazs formula was used to determine body fat ration. BMI=weight/height2 formula was osed to determine BMI. Means, Mann Whitney U, Wilcoxon test and linear resression analyzes in SPSS 15.0 for Windows program was used in analyze of data obtained.
As data of research, statistically there was no significant difference among 30m speed running, stnding long jump, leg force and pre-load blood lactate values of groups. Statistically there were significant differences among body fat ration, BMI ration and post-load blood lactate values with 100 m and 400 m running tests of groups. In addition to, statistically there was no singificant difference among leg force and 30 m speed running, leg force and 100 m speed running, leg force and standing long jump test values of each of two groups.
In result of research, data obtained will be useful and offer foresight is thought to orher researchers who want to working at sport field on children, trainers and physical education teachers
Keywords: Athleticism, basketball, force, speed, anaerobic capacity
ødøNDEKøLER
Bildirim ... i
Jüri Üyelerinin ømza SayfasÕ ... ii
Önsöz ... iii
Türkçe Özet ... iv
øngilizce Özet... v
øçindekiler... vi
Tablo Listesi ... ix
ùekiller Listesi ... x
Bölüm I Giriú ... 1
1.1.Problem Cümlesi ... 2
1.2.Alt Problemler ... 2
1.3.Önem ... 3
1.4.Hipotezler ... 3
1.5.SÕQÕrlÕOÕlar ... 4
1.6.KÕsaltmalar... 5
Bölüm II Genel Bilgiler ... 6
2.1.Büyüme Ve Geliúme ... 6
2.2.Psikomotor Geliúim ... 6
2.3.Kuvvet Nedir? ... 7
2.3.1.Kuvvet Türleri ... 7
2.3.1.1.Genel Kuvvet ... 7
2.3.1.2.Özel Kuvvet ... 7
2.3.1.3.Maksimal Kuvvet ... 8
2.3.1.4.Çabuk Kuvvet ... 8
2.3.1.5.Kuvvette DevamlÕOÕk ... 8
2.3.1.6.Dinamik Kuvvet ... 9
2.3.1.7.Statik Kuvvet ... 9
2.3.1.8.Relatif Kuvvet ... 9
2.3.1.9.Salt Kuvvet ... 9
2.3.2.Güç KavramÕ Ve Kuvvet, Güç , HÕz øliúkisi ... 9
2.3.3.Kuvvet, Sürat Ve DayanÕklÕOÕk øliúkisi ...10
2.3.4.Kuvvet Ve Hareket Geniúli÷i øliúkisi ...10
2.3.5.Kuvvete Etki Eden Faktörler ...10
2.3.5.1.Fizyolojik-Morfolojik Faktörler ...11
2.3.5.2.Koordinatif Faktörler ...11
2.3.5.3.Motivasyonel Etkenler...12
2.3.6.Kuvvet Geliútirme Yöntemleri ...12
2.3.6.1.Maksimal Kuvvet AntrenmanÕ ...13
2.3.6.2.Çabuk Kuvvet AntrenmanÕ ...13
2.3.6.3.Kuvvette DevamlÕOÕk AntrenmanÕ ...14
2.3.7.Çocuklarda Kuvvet Geliúimi ...15
2.3.7.1.Çocuklarda Kuvvet AntrenmanÕ Uygularken Dikkat Edilecek Hususlar ...16
2.3.7.2.Kuvvet AntrenmanÕQÕn Çocuklara YararlarÕ...17
2.4.Anaerobik Güç ...17
2.4.1 Atp-Cp (Alaktasit Sistem) ...17
2.4.2.Anaerobik Glikoliz (Laktik Asit Sistem) ...18
2.4.3.Laktat De÷eri ...19
2.4.4.Anaerobik Eúik KavramÕ ...19
2.4.5.Anaerobik Kapasiteyi Geliútirme Yöntemleri ...20
2.4.5.1.Tempo KoúularÕ ...20
2.4.5.2.Süratli (Yo÷un ) ønterval Koúular ...20
2.4.5.Anaerobik Yüklenmelerden Sonra Görülen Fizyolojik De÷Lúimler ...21
2.4.6.Çocuklarda Anaerobik Kapasite Geliúim Özellikleri ...21
2.5.Sürat KavramÕ ...22
2.5.1.Sürat Türleri ...22
2.5.1.1.Genel Sürat ...22
2.5.1.2.Özel Sürat ...23
2.5.2.Süratin Bölümleri ...23
2.5.3.Kuvvet Sürat øliúkisi ...23
2.5.4.Sürati Etkileyen Faktörler ...24
2.5.4.1.Kas Fibril Türü ...24
2.5.4.2.KasÕn BiyokimyasÕ ...24
2.5.4.3.Sinir øleti HÕ]Õ ...25
2.5.4.4.KaslarÕn Esnekli÷i ve Gevúeme Özelli÷i (Viskozite) ...25
2.5.4.5.IsÕnmÕúOÕk Durumu...25
2.5.4.6.Yorgunluk ...26
2.5.5.Süratin Mekani÷i ...26
2.5.6.Sürati Geliútirme Yöntemleri ...26
2.5.6.1.Basit Tepki AntrenmanÕ...26
2.5.6.2.KarmaúÕk Tepki AntrenmanÕ ...27
2.5.6.3.øvmelenme AntrenmanÕ ...27
2.5.6.4.Maksimal Sürat AntrenmanÕ ...28
2.5.6.5.Süratte DevamlÕOÕk AntrenmanÕ ...28
2.5.7.Çocuklarda Sürat ...29
2.5.7.1.Okul Çocu÷u Ça÷Õnda Sürat Geliúimi (10-14 Yaú)...29
Bölüm III Yöntem ...30
3.1.AraúWÕrma Yöntemi ...30
3.2. AraúWÕrma Grubu ...30
3.3. Uygulanan Fiziksel, Fizyolojik, Motorik ve Antropometrik Test Yöntemleri ....30
3.3.1. Boy ve Kilo Ölçümü ...31
3.3.2. Bacak Kuvveti ...31
3.3.3. Deri KÕvrÕm KalÕnlÕklarÕ ...31
3.3.4. Vücut Ya÷ OranÕ ...32
3.3.5. Durarak Uzun Atlama ...32
3.3.6. 30 M ve 100 M Sürat Testleri ...32
3.3.7. 400 M Koúu Testi ...32
3.3.8. Kan Laktat Ölçümleri ...33
3.4. østatistiksel Analiz ...33
Bölüm IV Bulgular ve Yorum ...34
4.1.Deneklere Ait Test SonuçlarÕ ve SonuçlarÕn De÷erlendirilmesi...34
Bölüm V Sonuç, TartÕúma ve Öneriler ...41
5.1 Sonuç ve TartÕúma ...41
5.2.Öneriler ...57
Kaynaklar ...59
Ekler ...66
Ek 1:Veli Bilgilendirme Formu ...66
Ek 2:Veli øzin Belgesi ...67
Özgeçmiú ...68
TABLO LøSTESø
Tablo 1.Antrenmanlarda kuvvet türlerinin a÷ÕrlÕklÕ de÷Lúimi ... 8
Tablo 2.Kuvvette devamlÕOÕk antrenman ölçütleri ...15
Tablo 3.Çocuklara yönelik kuvvet antrenmanlarÕQÕn yüklenme oranlarÕ ve úiddetleri ...17
Tablo 4.Deneklerin yaú, boy ve vücut a÷ÕrlÕ÷Õ ortalamalarÕ ...34
Tablo 5.Deneklerin triceps, subscapula, suprailiac ve abdomen deri kÕvrÕm kalÕnlÕklarÕ ...34
Tablo 6.GruplarÕn vücut a÷ÕrlÕ÷Õ ve vücut ya÷ oranlarÕQÕn karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...35
Tablo 7.GruplarÕn bacak kuvveti de÷erlerinin karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...35
Tablo 8.GruplarÕn durarak uzun atlama mesafelerinin karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...36
Tablo 9.GruplarÕn 400 m maksimal koúu test skorlarÕQÕn karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...36
Tablo 10.GruplarÕn 400 m koúu testi öncesi kan laktat de÷erlerinin karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ... .36
Tablo 11.GruplarÕn 400 m koúu testi sonrasÕ kan laktat seviyelerinin karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...37
Tablo 12.Basketbol sporcularÕQÕn laktat ön-son test de÷erleri arasÕndaki farkÕn anlamlÕOÕk düzeyi ...37
Tablo 13.Atletizm sporcularÕQÕn laktat ön-son test de÷erleri arasÕndaki farklÕOÕ÷Õn anlamlÕOÕk düzeyi ...37
Tablo 14.Gruplar arasÕ 100 m koúu performansÕ de÷erlerinin karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...38
Tablo 15.GruplarÕn 30 m sürat koúusu test sonuçlarÕQÕn karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...38
Tablo 16.Atletizm ve basketbol sporcularÕQÕn bacak kuvveti de÷erlerinin 30 m sürat koúu performanslarÕna etkisi ...38
Tablo 17.Atletizm ve basketbol sporcularÕQÕn bacak kuvveti de÷erlerinin 100 m koúu performanslarÕna etkisi ...39
Tablo 18.Atletizm ve basketbol sporcularÕQÕn bacak kuvveti de÷erlerinin durarak uzun atlama performanslarÕna etkisi ...39
Tablo 19.GruplarÕn kilo ve BMI de÷erlerinin karúÕlaúWÕUÕlmasÕ ...40
ùEKøLLER LøSTESø
ùekil 1. Niceliklerine göre kuvvetin ara sÕQÕflamasÕ ... 8
ùekil 2.Kuvvet antrenmanÕ piramidi; yaú basamaklarÕna göre kuvvet çalÕúmalarÕQÕn genel karakteristikleri ...13
ùekil 3.Çabuk kuvvetin bileúenleri ...14
ùekil 4.(A) Fosfokreatinin (PC) basit yapÕVÕ ve yüksek enerjili fosfat ba÷Õ gösterilmiútir. B’ ATP yenilenmesi için kullanÕlan enerji PC nin kreatin ve inorganik fosfata (Pi) parçalanmasÕ sonucunda açÕ÷a çÕkar ...18
ùekil 5.Anaerobik Glikoliz ...19
ùekil 6.Aerobik ve anaerobik eúik kavramlarÕ ...20
ùekil 7.Sürat enerji kullanabilme hÕ]Õna ba÷OÕGÕr ...24
ùekil 8.De÷Lúik spor türlerinde N.Ulnaris’ deki ortalama ileti hÕ]Õ ...25
ùekil 9.30 saniyelik maksimal yüklenmeli koúu sonunda enerji kaynaklarÕQÕn de÷Lúimi ...28
BÖLÜM I
*ø5øù
Sporun sadece amatör olarak ya da rekreatif amaçlar için yapÕlmasÕ, insan sa÷OÕ÷ÕQÕ birçok açÕdan olumlu yönde etkilemektedir. Bunun yanÕnda spor günümüzde, ülkeler arasÕnda büyük bir rekabet ortamÕ oluúturan, ülkelerin kendi reklamlarÕQÕ yapmaya çalÕúWÕklarÕ, büyük maddi bütçeli organizasyonlarÕn yapÕldÕ÷Õ ciddi bir sektör haline gelmiútir.
Spor alanÕnda uluslararasÕ baúarÕlarÕn temelinde de, ülkelerin izledikleri spor politikalarÕQÕn büyük bir önemi vardÕr. Bu nedenle ülkelerin belli bir sistem ile Lúleyen ve baúarÕ\Õ hedefleyen spor politikalarÕna sahip olmalarÕ, uluslararasÕ alandaki sportif baúarÕlarÕn önemli bir unsurunu oluúturmaktadÕr.
Ülkelerin alt yapÕlarda yapÕlan spor organizasyonlarÕna, yetenek seçimlerine, yetenekli çocuklarÕn spora kazandÕUÕlmalarÕna, çocuklarÕn spora katÕOÕmlarÕQÕn önündeki engellerin ortadan kaldÕUÕlmasÕna verdikleri önem spor politikasÕQÕn temelini oluúturmaktadÕr. Nitekim üst düzey sportif performansa ulaúmanÕn temelinde, çocukluk döneminde uygulanan alt yapÕ antrenmanlarÕQÕn önemli bir yer tuttu÷u yadsÕnamaz bir gerçektir.
Elbette ki çocuklara uygulanacak hareket e÷itimlerinin alanÕnda uzman spor adamlarÕ tarafÕndan uygulanmasÕ da sportif baúarÕ için önemlidir. Çünkü çocuklar yetiúkin bireylerin minyatürü de÷illerdir. Do÷rudan a÷Õr yüklenmelere dahil edilmeleri, geliúim özellikleri göz önünde bulundurulmadan yapÕlan antrenman uygulamalarÕ sportif baúarÕdan ziyade, çocuklarda ciddi geliúimsel bozukluklara neden olmaktadÕr.
Bu nedenle çocukla yapÕlacak çalÕúmalarda mutlaka uzman spor bilim adamlarÕQÕn gözetiminde çalÕúmalar yapÕlmalÕ ve antrenman programlarÕ düzenlenmelidir.
Çocuklara uygulanan hareket e÷itimleri ve spor aktivitelerinin gelecekteki uluslararasÕ baúarÕlara katkÕ sa÷lamasÕQÕn yanÕnda bir di÷er yararÕ da, gelecek nesillerin daha sa÷OÕklÕ olmalarÕna katkÕ sa÷lamasÕGÕr. Çünkü spor, elde edilen sportif baúarÕlarÕn dÕúÕnda bireylerin fizyolojik, psikolojik, sosyolojik, motorik ve fiziksel
Bu çalÕúmanÕn amacÕ; basketbol ve atletizm sporuna katÕlan 10-13 yaú grubu kÕz çocuklarÕQÕn bacak kuvveti ve anaerobik güç de÷erlerinin sürat ve kan laktat seviyesine etkisini belirlemek, elde edilen sonuçlar ile de, bu alanda araúWÕrmalar yapacak spor bilim adamlarÕ ile antrenörlere öngörülerde bulunmaktÕr.
1.1.PROBLEM CÜMLESø
Basketbol ve atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn bacak kuvvetleri ve anaerobik güç özellikleri ile sürat performanslarÕ ve kan laktat de÷erleri arasÕnda anlamlÕ düzeyde iliúkiler var mÕGÕr?
1.2.ALT PROBLEMLER
1.GruplarÕn 30 m ve 100 m sürat performans de÷erleri arasÕnda farklÕOÕklar var mÕGÕr?
2.GruplarÕn 400 m sürat performans de÷erleri arasÕnda benzerlik ya da farklÕOÕklar var PÕGÕr?
3.GruplarÕn yüklenme öncesi ve sonrasÕ kan laktat seviyeleri arasÕnda farklÕOÕklar var PÕGÕr?
4.GruplarÕn bacak kuvvetleri ile 30 m sürat koúusu test skorlarÕ arasÕnda anlamlÕ bir iliúki var mÕGÕr?
5.GruplarÕn bacak kuvvetleri ile 100 m koúu performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ bir iliúki var mÕGÕr?
6.Basketbol ve atletizm sporu yapan deneklerin boy, kilo ve vücut ya÷ oranÕ de÷erleri arasÕnda farklÕOÕklar var mÕGÕr?
7.GruplarÕn beden kitle indeksleri arasÕnda anlamlÕ düzeyde farklÕOÕklar var mÕGÕr?
8.GruplarÕn durarak uzun atlama performans de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar var mÕGÕr?
9.GruplarÕn bacak kuvveti de÷erleri ile durarak uzun atlama performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ bir iliúki var mÕGÕr?
1.3.ÖNEM
AraúWÕrma, spor alanÕnda küçük yaú grubunda yer alan çocuklara antrenman yaptÕran antrenörlere, çalÕúmalarÕ ile ilgili ön görüú sunmaktadÕr. Bunun yanÕnda ülkemizde spor araúWÕrmalarÕ literatüründe çocuklarÕn bazÕ fizyolojik özellikleri ile motorik özellikleri arasÕndaki iliúkiyi inceleyen çalÕúmalar yeterli düzeyde de÷ildir.
ÇalÕúmamÕz bu anlamda spor araúWÕrmalarÕ literatürüne kaynak sa÷layaca÷Õ için önemli bir araúWÕrmadÕr.
1.4.HøPOTEZLER
H0:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn vücut ya÷ oranlarÕ ve kilo de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H1: Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn bacak kuvveti de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H2:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn durarak uzun atlama performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H3:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn maksimal 400 m koúu performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H4:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn 400 m koúu testi öncesi kan laktat de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar yoktur.
H5:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn 400 m koúu testi sonrasÕ kan laktat de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H6:Basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn yüklenme öncesi ve sonrasÕ kan laktat de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklar vardÕr.
H7:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn yüklenme öncesi ve sonrasÕ kan laktat de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklar vardÕr.
H8:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn arasÕ 100 m koúu performans de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H9:Atletizm sporu yapan kÕz çocuklarÕ ile basketbol sporu yapan kÕz çocuklarÕQÕn 30 m sürat koúusu de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklÕOÕklar vardÕr.
H10:Atletizm ve basketbol sporu yapan çocuklarÕn bacak kuvveti de÷erleri ile 30 m sürat koúusu performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ iliúki vardÕr.
H11: Atletizm ve basketbol sporu yapan çocuklarÕn bacak kuvveti de÷erleri ile 100 m sürat koúusu performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ iliúki vardÕr.
H12: Atletizm ve basketbol sporu yapan çocuklarÕn bacak kuvveti de÷erleri ile durarak uzun atlama performanslarÕ arasÕnda anlamlÕ iliúki vardÕr.
H13: Atletizm ve basketbol sporu yapan çocuklarÕn BMI de÷erleri arasÕnda anlamlÕ farklar vardÕr.
1.5.SINIRLILILAR
1.AraúWÕrma, düzenli olarak basketbol ve atletizm sporu yapan ve yaú gruplarÕ 10-13 olan toplam 24 denek ile sÕQÕrlandÕUÕlmÕúWÕr.
2.Deneklere sadece antropometrik, biyomotorik ve fizyolojik bazÕ testler uygulanmÕúWÕr.
1.6.KISALTMALAR
MT: Maksimum Tekrar ATP: Adenozintrifosfat ADP: Adenozindifosfat CP: Kreatin Fosfat PC: Fosfat Kreatin 3ø:ønorganik Fosfat FT: Fast Twich
RHI: Reaksiyon-HÕz-IsÕ MMOL: Milimol CM: Santimetre KG: Kilogram MM: Milimetre SN: Saniye
BMI: Body Mass Index SS: Standart Sapma
BÖLÜM II GENEL B øLGøLER
2.1.Büyüme ve Geliúme
D.S. Özer (2007) ve K.Özer (2007)’ e göre büyüme, hücrelerin büyümesi ve ço÷almasÕQÕn neden oldu÷u beden ölçülerindeki artÕú olarak tanÕmlanÕr. Yine D.S.
Özer (2007) ve K.Özer (2007)’ e büyüme, döllenmeden fiziksel olgunlu÷a kadar çocu÷u dinamik olarak etkileyen genetik , beslenme, travmatik, sosyal ve kültürel etmenler altÕnda oluúan sürekli de÷Lúmeleri kapsar. Büyümenin göstergeleri beden ölçülerinde ve a÷ÕrlÕ÷Õndaki artÕúWÕr. Geliúim ise, bireyin fonksiyonel de÷Lúimlerini ifade eder. Geliúimin amacÕ bireyin olgunlu÷a ulaúmasÕGÕr.
Geliúim, yaúamÕn baúlangÕFÕndan ölümüne kadar insan organizmasÕnda oluúan de÷Lúiklikler ile ilgilenir. Geliúimin amacÕ, bireyi olgunlu÷a ulaúWÕrmaktÕr. Bu amaca iki süreçle ulaúÕOÕr. Bu süreçler olgunlaúma ve ö÷renmedir. Olgunlaúma ve deneyim sonucunda oluúan ö÷renme, geliúimsel süreçlerde anahtar rolü oynayan ve birbiri ile bütünleúmiú iki elementtir (Malliou ve di÷erleri, 2008: Tsigilis ve Theodosiou, 2008)
2.2.Psikomotor Geliúim
D.S. Özer (2007) ve K.Özer (2007)’ e fiziksel yapÕda ve sinir kas iúlevlerindeki de÷Lúim süreçlerini kapsar. Motor geliúim terimi ile psikomotor geliúim terimi sÕk sÕk birbirinin yerine kullanÕOÕr. Psikomotor geliúim, yaúam boyu devam eden bir süreç olup, motor becerilerde azalma ya da yeni bir becerinin kazanÕlmasÕ gibi tüm fiziksel de÷Lúmelerle ilgilidir. ÇocuklarÕn motor geliúimi, hareket yeteneklerinin geliúimi ve fiziksel yeteneklerin geliúimini kapsar.
2.3.Kuvvet nedir?
Fizyolojik yaklaúÕmla kuvvet, kas kasÕlmasÕ sÕrasÕnda ortaya çÕkan gerilimi (tension) anlatÕr. Kuvvet fizikte; cisimlerin úekillerini, konumlarÕQÕ ve hareketlerini de÷Lútiren etki olarak tanÕmlanÕr (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.1.Kuvvet Türleri 2.3.1.1.Genel Kuvvet
Kuvvetin herhangi bir spor dalÕna yönelmeden, genel anlamda tüm kaslarÕn kuvvetidir (Sevim,1997). Kuvvetin bu türü, ayrÕ ayrÕ kas gruplarÕQÕn statik-dinamik maksimal de÷erlerini anlatÕr. Genel kuvvetin iki amacÕ vardÕr (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
1.KaslarÕn uyarÕlma yetene÷ini iyileútirme 2.KaslarÕn enerji potansiyelini geniúletmek
2.3.1.2.Özel Kuvvet
Belli bir spor dalÕna yönelik kuvvettir. 1. Bir spor dalÕQÕn teknomotorik uygulanmasÕna direkt katÕlan kas gruplarÕQÕn geniúletilmesine öncelik verilmesidir.
Bunun temelinde ise söz konusu tekni÷e özgü nöromüsküler iliúkiler vardÕr. 2.
Kuvvetin, bir spor dalÕna özgü daha baúka bir motorik temel özellikle birlikte, örne÷in kuvvette devamlÕOÕk úeklinde geliútirilmesidir (Sevim,1997).
Çeúitli incelemeler kuvvet antrenmanÕQÕn (oran olarak) son yÕllarda daha çok özel kuvvet antrenmanÕ yönünde a÷ÕrlÕk kazandÕ÷ÕQÕ göstermektedir. Kunezow atletizmdeki atma disiplinlerinde genel ve özel kuvvet antrenmanlarÕQÕn a÷ÕrlÕklÕ da÷ÕOÕPÕQÕúu úekilde belirlemiútir (Martin ve di÷erleri, 2001).
Tablo 1. Antrenmanlarda kuvvet türlerinin a÷ÕrlÕklÕ de÷Lúimi
Özel kuvvet Genel ve çok yönlü kuvvet
1960’ lÕ yÕllarÕn baúÕnda %5-10 %90-95
1970’ li yÕllarÕn baúÕnda %50-60 %40-50
Günümüzde bu oranÕn biraz daha özel kuvvet lehine geliúti÷i görülmektedir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.1.3.Maksimal Kuvvet
KaslarÕn yavaú kasÕlmalarÕ ile üretebildikleri en yüksek kuvvet miktarÕGÕr.
2.3.1.4.Çabuk Kuvvet
Kas ve sinir sisteminin yüksek hÕzda çalÕúmasÕ ile üretebildi÷i kuvvet türüdür.
2.3.1.5.Kuvvette DevamlÕOÕk
Sürekli kuvvet gerektiren çalÕúmalarda organizmanÕn yorulmaya karúÕ direnç yetene÷idir (Sevim,1997).
ùekil 1. Niceliklerine göre kuvvetin ara sÕQÕflamasÕ (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.1.6.Dinamik Kuvvet
Aktif bir direnci yenen kas boyunda kÕsalmanÕn (konsantrik kasÕlma) ya da direncin kas kuvvetinden büyük olmasÕ halinde kas boyunun uzayarak (eksantrik kasÕlma) çalÕúma biçimi ile gerçekleúir. øki kas çalÕúmasÕQÕn birlikte gerçekleúti÷i hareketlerdeki oksotonik kasÕlmalarda kuvvet türü de yine dinamik kuvvet olarak isimlendirilir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.1.7.Statik Kuvvet
Kuvvetin direnç karúÕVÕnda durumunu korudu÷u çalÕúma biçimi izometrik ve statik kuvveti oluúturur (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.1.8.Relatif Kuvvet
Sporcunun kendi vücut a÷ÕrlÕ÷Õna karúÕ geliútirebildi÷i mümkün olan en büyük kuvvettir. Relatif kuvveti geliútirmenin unsurlarÕ maksimal kuvvetin düzeltilmesi ve kilo kaybÕGÕr (Sevim,1997).
2.3.1.9.Salt Kuvvet
Vücut a÷ÕrlÕ÷Õ ne olursa olsun, bir sporcunun herhangi bir spor dalÕnda hareketi uygularken geliútirdi÷i kuvvet olarak tanÕmlanabilir (Sevim,1997).
2.3.2.Güç KavramÕ ve Kuvvet, Güç , HÕz øliúkisi
Özellikle sürat ve patlayÕFÕOÕk gerektiren sporlarda güç önemli bir ö÷edir. Kuvvetin artmasÕ hÕz geliúimini ortaya çÕkarmaktadÕr (Shaver, 1970). Ço÷u hareketler genellikle en az iki motorik özelli÷in bileúimi sonucu gerçekleúir. Örne÷in atletizm atlama ve atma dallarÕnda, voleyboldaki smaç hareketinde oldu÷u gibi kuvvet ve sürat eúit oranda baskÕn oldu÷u zaman, ortaya çÕkan durum çabuk kuvvet (Güç) olarak tanÕmlanÕr. Birçok motorik özelli÷in aynÕ anda çalÕúmasÕQÕ sa÷layan balistik direnç antrenman yöntemi; pliyometrik ve yüksek hÕzlarda hafif a÷ÕrlÕklarÕ kaldÕrma çalÕúmalarÕQÕn kombinasyonlarÕndan oluúur. YapÕlan araúWÕrmalar antrenman
yönteminin, aynÕ anda antrene edilen motorik özelliklerin geliúimleriyle olumlu sonuçlar verdi÷ini ortaya koymuútur (Akt:MuratlÕ,Kalyoncu,ùahin, 2007).
2.3.3.Kuvvet, Sürat ve DayanÕklÕOÕk øliúkisi
Kuvvet, sürat ve dayanÕklÕOÕk arasÕnda oldukça düzenli yöntemsel bir iliúki bulunmaktadÕr. Ancak, örne÷in baskÕn özellik olarak kuvvet geliútirildi÷i zaman bile, bunun di÷er iki özellik (sürat ve dayanÕklÕOÕk) üzerinde dolaylÕ bir etkisi vardÕr. Bu etki üzerine ço÷unlukla uygulanan yöntemlerin benzerlikleri ve spor türünün özellikleri de etkili olur. Bu motorik özellikleri arasÕndaki iliúkiyi sporsal verim açÕVÕndan inceleyen bir çok çalÕúma yapÕlmÕúWÕr. Blessing ve di÷erleri kuvvet ve dayanÕklÕOÕk antrenmanlarÕQÕn birlikte yapÕlmasÕ, kuvvet geliúimini bozmadÕ÷ÕQÕ belirtmiúlerdir. Baúka bir çalÕúmada ise kuvvet ve dayanÕklÕOÕk antrenmanlarÕ beraber yapÕlmÕú ve kuvvet geliúiminde olumsuz bir durum tespit edilmemiútir (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.4.Kuvvet ve Hareket Geniúli÷i øliúkisi
Yetersiz kas kuvveti de÷Lúik alÕúWÕrmalarda hareket geniúli÷ini azaltabilir. Bu ba÷lamda kuvvet, hareket geniúli÷i için önemli bir ö÷e olarak görülmeli ve çalÕúWÕUÕFÕlar tarafÕndan göz önünde bulundurulmalÕGÕr. Buna karúÕ kuvvet artÕúÕQÕn hareket geniúli÷ini sÕQÕrladÕ÷Õna, hareket geniúli÷i artÕúÕQÕn kuvvet üzerinde olumsuz etkileri oldu÷una inanan çalÕúWÕUÕFÕlar bulunmaktadÕr. Bu yaklaúÕmlar, kasÕn kütlesindeki artÕúÕn mekanik olarak hareket geniúli÷ini azalttÕ÷Õ inancÕna dayanmaktadÕr. Yine kasÕn gerilme kapasitesi, hareketlerin kuvvetle yapÕlabilme kapasitesini etkilemektedir görüúünü savunanlar ço÷unluktadÕr. Kuvvet ve hareket geniúli÷i birbiriyle ba÷lantÕOÕ özellikleridir. Çünkü kuvvet kasÕn enine kesitinin esnekli÷i ise ne kadar gerilebilece÷ine ba÷OÕGÕr. Bunlar birbirinden farklÕ düzenekler olmasÕna karúÕn birbirlerini etkilemektedirler (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.5.Kuvvete Etki Eden Faktörler 1.Fizyolojik-Morfolojik Faktörler 2.Koordinatif Faktörler
3.Motivasyonel Etkenler
2.3.5.1.Fizyolojik-Morfolojik Faktörler
Kasta kasÕlma hareketinin gerçekleúebilmesi için gerekli ön koúul enerji metabolizmasÕGÕr, yani kas dokusu içinde gerçekleúen enerji üretimleridir. Her türlü bedensel çalÕúmada, özelliklede sportif çalÕúmalarda kandaki ve kas dokusu içindeki enerji sa÷layÕFÕ maddeler dönüúümlere u÷rarlar ve organizmada kullanÕma uygun hale gelirler. Ço÷unlukla antrenman yapan çocuklar üzerinde yapÕlan araúWÕrmalarda, antrenman sÕrasÕnda çocuk organizmasÕQÕn da, belli yüklenmelerde yetiúkinler gibi uyum reaksiyonlarÕQÕ gösterdi÷i saptanmÕúWÕr. Öyleyse enerji metabolizmasÕ, olgunlaúmadan çok kas çalÕúmasÕQÕn türüne ba÷OÕGÕr. Çocukluk ça÷Õnda kuvvet geliúimini anlatmada fizyolojik yaklaúÕm temel alÕQÕr. Buna göre; kuvvetin oluúmasÕ ve antrene edilebilmesi için kas liflerinin çapÕQÕn artmasÕ, bunun içinde yeterli ölçüde testosteron hormonunun olmasÕ gerekir. Bu durumda büyük olasÕOÕkla ancak 10 yaú dolaylarÕnda söz konusu olur. BazÕ yazarlara göre testosteron hormonunun gereklili÷i biyolojik bir gerçek olmakla birlikte ikinci derecede önem taúÕmaktadÕr. Ancak bu teori, yayÕnlar yoluyla “kuvvet, iúe yarar ölçüde ergenlikten önce geliúmez geliútirilemez” úeklindeki yanlÕú kanÕQÕn yerleúmesine sebep olmuútur (MuratlÕ, 2007). Morfolojik araúWÕrmalar, çocuklardaki kas kütlesinin, vücut a÷ÕrlÕ÷Õna oranÕQÕn yetiúkinlere göre daha olumsuz oldu÷unu göstermektedir. Bu de÷er do÷umda %40 oranÕndadÕr. AraúWÕrmalarda kullanÕlan de÷erler antrenman yapmayan çocuklara ait ortalamalardÕr. Bu tür ortalamalar, antrenman yapan çocuklarÕn kuvvet baúarÕlarÕQÕ de÷erlendirmede sÕk sÕk kullanÕOÕr. Ancak sportif antrenman yoluyla bu oranÕn, daha 1. Okul ça÷Õnda önemli ölçüde de÷Lúti÷i kanÕtlanmÕúWÕr. Yani fiziksel yüklenmeler,
“ya÷VÕz vücut kitlesi”in erken yaúlardan itibaren ço÷almasÕna ve böylelikle “göreceli kuvvetin” sürekli artmasÕna neden olmaktadÕr (MuratlÕ, 2007).
2.3.5.2.Koordinatif Faktörler
KasÕn koordinatif faktörü, morfolojik ve fonksiyonel yeteneklerinin iú birli÷ini kapsar. Bu da iki kÕVÕma ayrÕOÕr. ølki olan intermüsküler koordinasyon, bir harekete katÕlan kaslarÕn (sinergist ve antagonist kaslar) birbiriyle etkileúim halinde
birbirleriyle senkronize etkileúmeleridir. øntramüsküler koordinasyon ne kadar iyi olursa daha çok kas lifi uyarÕOÕr ve farklÕ kasÕlma hÕ]Õyla (yavaú ya da süratli) eúit zamanda maksimal kuvvet de÷erini ortaya koyarlar. Kas içi koordinasyonda hareketlerin uygulanÕúÕ patlayÕFÕ bir karakterdedir. Böylece yüksek statik ve dinamik güç oluúur (Sevim, 1997).
2.3.5.3.Motivasyonel Etkenler
YapÕlan spor dalÕQÕn fiziksel özelliklerine uygun olarak, geliúimi sa÷lamak için gerekli hareketler yapÕOÕr. Bu hareketler bir yandan, sporcunun genel becerisini geliútirirken di÷er yandan o spor dalÕna uygun, teknik ve taktik geliúimi de sa÷lar.
AntrenmanÕn temel ilkesi yinelemedir (tekrardÕr). Ancak kuvvet antrenmanÕQÕn ruhsal etkileri de vardÕr. Yorucu ve sÕNÕFÕ tekrarlar, a÷Õr bedensel yorgunlu÷a ra÷men çalÕúmayÕ sürdürmek, sporda baúarÕOÕ olmak için gerekli niteliklerden olan irade gücü, ruhsal dayanÕklÕOÕk gibi kiúilik özelliklerini de geliútirir (MuratlÕ, 2007). Bunun yanÕnda, sporcudaki motivasyon, kuvvet rezervlerini (maksimal kuvvet, çabuk kuvvet, kuvvette devamlÕOÕk) en iyi biçimde kullanmayÕ sa÷lar (Sevim, 1997).
2.3.6.Kuvvet geliútirme yöntemleri
Spor uygulamalarÕndan da bilinmektedir ki, yüklenilebilirlik gibi antrene edilebilirlik de yalnÕz güç düzeyine ba÷OÕ de÷ildir. Bu konuda yaú ve cinsiyette önemli etkenlerdir. Kuvvet yetene÷i, de÷Lúik yaú dönemlerinde farklÕ úekilde antrenmana ba÷OÕ olarak de÷Lúiklik gösterir (Akt:AtÕlan, 2010).
ùekil 2.Kuvvet antrenmanÕ piramidi; yaú basamaklarÕna göre kuvvet çalÕúmalarÕQÕn genel karakteristikleri (MuratlÕ, 2007)
2.3.6.1.Maksimal kuvvet antrenmanÕ
Maksimal kuvvet denilince izometrik kasÕlmanÕn söz konusu olaca÷Õ koúullarda ya da yavaú bir hareket uygulamasÕ sÕrasÕnda istemli olarak geliútirilebilen en yüksek de÷erdeki kuvvet anlaúÕOÕr. WerschoshanskÕj’ e göre maksimal kuvvet dört yöntemle geliútirilebilir;
-AúamalÕ olarak artan direnç yöntemi. (piramidal yüklenme sistemi) -TekrarlÕ kuvvet yüklenme yöntemi (tekrar yöntemi)
-KÕsa süreli maksimal uyumlar yöntemi
øzometrik yüklenmelerle uyum sa÷lama yöntemi (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.3.6.2.Çabuk Kuvvet AntrenmanÕ
Çabuk kuvvet, hem maksimal kuvvetin artÕUÕlmasÕ, hem de hareket hÕ]ÕQÕn yükseltilmesi ile olumlu yönde etkilenebilir ve geliútirilebilir. Çabuk kuvvet antrenmanlarÕnda çalÕúmalar, teknik ile ba÷lantÕOÕ olarak temel kuvvet ile kasÕlma
uygularken temel ilke hafif ve orta yüklerden yararlanma yoluna gidilmelidir. Çabuk kuvvet antrenmanÕnda merkezi sinir sistemi optimal bir úekilde uyarÕlmasÕna ba÷OÕ olarak antrenmanlarda yüklenme ve dinlenme iliúkisi göz önünde bulundurulmalÕGÕr.
Çünkü hareketler büyük bir hÕzla uygulandÕ÷Õndan organizma yorulacaktÕr. Bu nedenle çabuk kuvvet çalÕúmalarÕnda tam dinlenme ilkesi uygulanÕr (Sevim, 1999).
Çabuk kuvveti geliútirme yöntemleri;
-Devirsiz kuvvet çalÕúmalarÕ, -Devirli kuvvet çalÕúmalarÕ,
-Pliometrik çalÕúmalar olarak uygulanÕr (Akt:AtÕlgan, 2010).
ùekil 3.Çabuk kuvvetin bileúenleri (Akt:AtÕlgan, 2010)
2.3.6.3.Kuvvette DevamlÕOÕk AntrenmanÕ
Bir çalÕúmada yüklenme uzunca bir süre azalmadan kuvvet harcamasÕQÕ gerektiriyorsa, kuvvette devamlÕOÕk geliúiyor demektir. Kuvvette devamlÕOÕk özelli÷i genellikle tekrar yöntemi uygulanarak geliútirilir. Orta derecede bir hareket temposunda yükler , maksimalin % 20-50 si arasÕnda de÷Lúir ve çalÕúmanÕn cinsine göre dakikada 30-120 tekrar olasÕOÕ÷Õ vardÕr. Ancak bu frekanslar gerçek tekrar sayÕlarÕQÕ yansÕtmazlar. Çünkü kuvvette devamlÕOÕk amacÕQÕ taúÕyan bir antrenman için en uygun tekrar sayÕVÕ, yapÕlmasÕ olanaklÕ tekrarlarÕn %60 Õ dolayÕnda olmalÕGÕr.
Bir baúka anlatÕmla; Maksimal tekrar sayÕVÕQÕn %60Õ tekrar edilmelidir. Öte yandan do÷al olarak, irade ögesini de birlikte geliútirmek amacÕyla, zaman zaman bitkinlik
derecesine varÕncaya kadar sayÕda tekrar da yapÕlabilir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
Tablo 2.Kuvvette devamlÕOÕk antrenman ölçütleri (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
Kuvvette DevamlÕOÕk Yöntemi (kas dayanÕklÕOÕ÷Õ)
UyarÕ yo÷unlu÷u (1MT yükünün %’si) %50-60
Seride tekrar sayÕVÕ 20-40
Birim antrenmandaki seri sayÕVÕ (her kas grubu için) 6-8
Seriler arasÕ dinlenme 0.5-1 dk
ÇalÕúma hÕ]Õ Yavaú-akÕFÕ
2.3.7.Çocuklarda Kuvvet Geliúimi
Kuvvet yaúla birlikte; boy, kilo, iskelet sistemindeki kaldÕraçlar oranÕndaki ve bütün vücudun kas kütlesindeki artÕúÕna ba÷OÕ olarak artan kuvveti çocu÷un geliúim dönemlerine ba÷OÕ olarak ele alÕndÕ÷Õ zaman (MuratlÕ, 1997),
a- Okul öncesi ça÷Õ: Bu dönemde kuvvet özellikleri antrene edilemez.
b- ilkokul ça÷Õ (Birinci dönem): 7-10 yaú arasÕGÕr. KÕz ve erkeklerde bu ça÷da kuvvet özel-likleri; genel kuvvet ve kuvvet dayanÕklÕOÕ÷Õ halen antrene edilemez. Ancak çabuk kuvvetin arttÕ÷Õ görülebilir (MuratlÕ, 1997).
c- ilkokul ça÷Õ (ikinci dönem): KÕzlarda 10-12, erkeklerde 10-13 yaúlarÕ arasÕndadÕr.
Cinsiyet farklÕOÕklarÕ belirginleúir. Kuvvet özellikleri, maksimal kuvvetin artÕúÕ oldukça azdÕr, bu nedenle uygulanan yük (kuvvet oranÕ dikkatli seçilmelidir. Sürat parçalarÕQÕn artmasÕ dolayÕVÕ ile çabuk kuvveti arttÕUÕlmasÕ mümkündür. Uygun antrenmanlar ile, kuvvet dayanÕklÕOÕ÷Õn geliúimi ile do÷ru orantÕOÕGÕr. Bu nedenle de oldukça azdÕr. Maksimal kuvvet seviyelerinde cinsiyete özgü farklÕOÕklar mevcuttur.
d- Birinci ergenlik ça÷Õ: Bütün kuvvet Özelliklerinin geliúimi cinsiyet farklÕOÕklarÕna göre oluúur. BayanlarÕn kuvvet oranÕ erkeklerin kuvvet oranÕQÕn 2/3'dir. 14-15
yaúlarÕnda iki cins arasÕnda kuvvet farkÕ büyüktür. Kuvvetin antrene edilebilmesi kuvvet geliúimi ile do÷ru orantÕOÕGÕr, uygun kuvvet çalÕúmalarÕ yapÕldÕ÷Õ takdirde 12- 14 yaúlarÕndan itibaren maksimal kuvvet ve bununla do÷ru orantÕOÕ olarak kuvvet dayanÕklÕOÕ÷Õnda artÕú meydana gelir.
e- økinci bulu÷ ça÷Õ: Bu dönemde genç erkeklerde en yüksek ve çok hÕzlÕ bir úekilde kuvvet artÕúlarÕ oluúur. Yük / kuvvet oranÕ da genç erkeklerde daha iyi duruma gelmiútir. Uygun uyarÕlar oldu÷u halde kuvvet dayanÕklÕOÕ÷Õ da maksimal kuvvete uygun olarak geliúir. Genç bayanlarda kuvvet geliúimi bu dönemin özelliklerinden dolayÕ çok azdÕr, hatta kuvvet dayanÕklÕOÕ÷Õ durgunlaúmaktadÕr (Dündar, 1996).
2.3.7.1.Çocuklarda Kuvvet AntrenmanÕ Uygularken Dikkat Edilecek Hususlar Çocuklara uygulanan kuvvet antrenmanlarÕnda úu unsurlara dikkat edilmelidir;
1- Kuvvet antrenmanlarÕndan sonra yeterli dinlenme aralÕ÷Õ verilmelidir.
2- HazÕrlÕksÕz organizmaya denenmemiú yükleme de÷Lúiklikleri yapÕlmamalÕGÕr.
3- Ergenlik yaúÕ öncesi ve esnasÕndaki kuvvet geliúimi nedeniyle özellikle omurga bölgesinde negatif de÷Lúimlere yol açabilece÷inden halter çalÕúmalarÕ ve baúÕn yukarÕVÕnda çalÕúmalar yaptÕUÕlmamalÕGÕr. Bu yaúlarda çocu÷un kendi vücut D÷ÕrlÕ÷Õ ile antrenman yapmasÕ yeterlidir.
4- Tek taraflÕ yüklenme yapÕlmamalÕGÕr. Tek taraflÕ yüklenme vücudun bir tarafÕQÕ güçlendirdi÷inden tüm vücudun çalÕúmasÕQÕ aksatÕr.
5- Uzun süreli statik çalÕúmalardan kaçÕQÕlmalÕGÕr. Statik yüklenme dolaúÕPÕ ve yüklenmiú bölgede alÕúveriúi engeller, bu aktif, yüklenmede tam tersine döner.
Bu yüzden ritmik hareketlerde herhangi bir sÕQÕrlama yoktur (A÷Õrbaú, 1997).
Tablo 3.Çocuklara yönelik kuvvet antrenmanlarÕQÕn yüklenme oranlarÕ ve úiddetleri (Drabik,1996)
Yüklenme OranÕ Yüklenme ùiddeti 1MT’Õn Yüzdesi
Orta 50-70 %
Yüksek 70-80 %
Çok Yüksek 80-90 %
2.3.7.2.Kuvvet AntrenmanÕQÕn Çocuklara YararlarÕ
Kuvvet antrenmanÕ bilinçli olarak uygulandÕ÷Õ zaman çocuklara úu yararlarÕ sa÷lar;
- Kas kuvvetinde dayanÕklÕOÕ÷Õnda artÕú, - Sportif performanslarÕnda geliúme,
- Hayat boyunca sürecek egzersiz yapma alÕúkanlÕ÷Õ kazanma, - Daha az sakatlanma,
- Kemik mineral yo÷unlu÷unda artÕú,
- Vücut yapÕVÕnda geliúme ve düzgün bir duruúa ve yapÕya sahip olma,
- Psikolojik yapÕya olumlu yönde etki, kiúisel disiplinde artÕú (Zatsiorsky ve Kraemer, 2006).
2.4.Anaerobik Güç
Antrenman bilimi açÕVÕndan anaerobik güç; bir sporcunun yüksek yüklenmeler altÕnda, oksijensiz bir ortamdaki (oksijensiz enerji sistemleri ile ba÷lantÕOÕ olarak) patlayÕFÕ gücü ve enerjiyi güce çevirebilme özelli÷idir (Sevim, 1997). Anaerobik güç üretiminde enerji, ATP, ATP-CP ve laktasit sistemden sa÷lanÕr (Fox, 1998).
2.4.1 ATP-CP (Alaktasit Sistem)
Kreatin fosfat ya da Fosfat-kreatine (PC), ATP gibi kas hücrelerinde depolanÕr. Hem ATP hem de PC fosfat bileúikleri içerdi÷i için bunlarÕn tümüne fosfojenler, sisteme
de fosfojen sistemi diyoruz. Bir fosfat bileúeni bileúiktin koparÕldÕ÷Õnda büyük bir enerji açÕ÷a çÕktÕ÷Õ için PC,ATP ye benzer (ùekil 2). Bu parçalanma sonucunda Creatine (C) ve inorganik fosfat (Pi) açÕ÷a çÕkar ve kolayca biyokimyasal tepkimeye girer. Örnek olarak, kaslarÕn hareketleriyle hemen parçalanan ATP, yine depolanmÕú olarak bulunan PC nin parçalanmasÕyla açÕ÷a çÕkan enerji yardÕPÕyla sürekli olarak ADP ve Pi tepkimeye girerek yenilenir. Bu eúleúme ;
PC ĺ Pi + C + Enerji
Enerji + ADP +Pi +ATP úeklinde özetlenebilir. AslÕnda bu iúlemler insan vücudunda oldukça karmaúÕktÕr ve tepkimeleri hÕzlandÕran bir takÕm protein bileúikleri olan enzimlere gereksinim vardÕr (Fow,Bowers,Foss, 1988).
ùekil 4.(A) Fosfokreatinin (PC) basit yapÕVÕ ve yüksek enerjili fosfat ba÷Õ gösterilmiútir. B’ ATP yenilenmesi için kullanÕlan enerji PC nin kreatin ve inorganik
fosfata (Pi) parçalanmasÕ sonucunda açÕ÷a çÕkar (Fow,Bowers,Foss, 1988).
2.4.2.Anaerobik Glikoliz (Laktik Asit Sistem)
Kaslarda ATP yenilenmesi için besinlerin kÕsmen parçalandÕ÷Õ, daha do÷rusu karbonhidratlarÕn (úeker) sisteme de adÕQÕ veren laktik aside oksijen olmaksÕ]Õn dönüútü÷ü sisteme anaerobik glikoliz sistem denir. Vücudumuzdaki bütün karbonhidratlar ya hemen kullanÕlabilen basit bir úeker olan glikoza dönüútürülür ya da daha sonra kullanÕlmak üzere kaslarda ve karaci÷erde glikojen olarak depolanÕr.
Burada besinlerin parçalanmasÕ (metabolizma) açÕVÕndan bütün bu karbonhidrat, glikoz, glikojen ve úeker eú anlamlÕ kelimeler olarak kullanÕlmÕúWÕr. Anaerobik glikoliz sonunda laktik asit ortaya çÕkar. Glikojenin laktik aside dönüúümü sÕrasÕnda açÕ÷a çÕkan enerji eúleúen reaksiyon dahilinde ATP nin yenilenmesi için kullanÕOÕr (Fow,Bowers,Foss, 1988). ùekil 3 te glikolizin aúamalarÕ úematik olarak gösterilmiútir.
ùekil 5.Anaerobik Glikoliz (Fox, Bowers, Foss, 1988).
2.4.3.Laktat De÷eri
Kan laktat düzeyini saptamak öncelikle performans sporu için önemli bir konudur.
Laktat süt asidinin tuzudur. Öncelikle yo÷un kas çalÕúmalarÕnda metabolik de÷Lúimin sonucu olarak (artÕk olarak) meydana gelir. Örne÷in, bir dayanÕklÕOÕk antrenmanÕnda yüklenme yo÷unlu÷u ne kadar fazlaysa, kandaki laktat de÷eri de o kadar yüksek oÕkar. Bu laktat yüksekli÷inin belirlenmesiyle yüklenme yo÷unlu÷u hakkÕnda bilgi elde edilir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.4.4.Anaerobik Eúik KavramÕ
ùiddeti artan bir egzersiz sÕrasÕnda gerekli enerji belirli bir noktaya kadar aerobik mekanizmalarla sa÷lanÕr. Ancak, bu noktadan sonra aerobik mekanizmalar yetersiz kalÕr ve anaerobik mekanizmalar devreye girer. øúte anaerobik mekanizmalarÕn enerji teminine katÕlmaya baúladÕ÷Õ bu noktaya anaerobik eúik noktasÕ denir (Kara ve Gökbel, 1994).
ùekil 6.Aerobik ve anaerobik eúik kavramlarÕ
2.4.5.Anaerobik Kapasiteyi Geliútirme Yöntemleri 2.4.5.1.Tempo KoúularÕ
Genellikle 100 ve 1000 metre mesafeler içinde süratte devamlÕOÕk kazanmak için uygulanan en önemli antrenman formudur. KoúularÕn hÕ]Õ maksimalin % 75-100 kuvvette olmalÕGÕr. Tempo koúularÕ özel dayanÕklÕOÕk kazanmada önemli bir rol oynar. Uzun süreyi ve yo÷un tecrübeyi gerektirdi÷i için, erkeklerde 18 ve bayanlarda 16 yaú devresinden sonra uygulanmaya baúlanmalÕGÕr (øúler, 1997).
2.4.5.2.Süratli (Yo÷un ) ønterval Koúular
Bu antrenman modeli, anaerobik dayanÕklÕOÕk ya da sürat-dayanÕklÕOÕk özelli÷ini geliútirir. Temel bir aerobik ya da genel dayanÕklÕOÕk kazandÕktan sonra uygulanmalÕGÕr. Bu antrenman türünde sürat anÕnda kalp 180’ in üzerinde atar. Bu tür antrenman yeterli O2 bulunmadÕ÷Õ anlarda koúucunun yorgunlu÷a dayanabilme yetene÷ini geliútirir. Her ne kadar süratli interval antrenmanÕQÕn alkali rezervlerini arttÕrdÕ÷Õ ispat edilmediyse de vücudun asit ürünlerine edecek úekilde yorgunlu÷a karúÕ dayanÕklÕOÕ÷Õn arttÕ÷ÕQÕ söyleyebiliriz. Süratli interval antrenman sürat açÕVÕndan ele alÕndÕ÷Õnda sürekli-yavaú koúu, sürekli-hÕzlÕ koúu ya da yavaú interval antrenmanÕna göre daha yo÷un yüklenmeleri içerdi÷i ve dolayÕVÕyla kas metabolizmasÕ üzerinde daha kuvvetli etki yarattÕ÷Õ söylenebilir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.4.5.Anaerobik Yüklenmelerden Sonra Görülen Fizyolojik De÷Lúimler
Organizma da anaerobik yüklenmelere ba÷OÕ olarak birtakÕm fizyolojik de÷Lúiklikler meydana gelir. Bu de÷Lúikliklerden bazÕlarÕQÕúu úekilde sÕralayabiliriz;
-Minerallerin eksilmesi
-Kassal yorgunlu÷un ortaya çÕkmasÕ -KramplarÕn olmasÕ
-Su kaybÕQÕn artmasÕ -Kan sÕYÕVÕQÕn azalmasÕ
-DolaúÕPÕn yavaúlamasÕ ile kaslara daha az oksijen gönderilmesi -VücutÕVÕVÕQÕn artmasÕ (38-39 derece) (øúler, 1997).
2.4.6.Çocuklarda Anaerobik Kapasite Geliúim Özellikleri
Anaerobik enerji geliúim sürecindeki çocuklar için çok önemlidir. Yo÷un tempoda yapÕlan aktivitelerde, çalÕúan iskelet kaslarÕQÕn enerji gereksinimleri anaerobik ortamda sa÷lanmaya çalÕúÕOÕr. Fizyolojik açÕdan çalÕúan iskelet kaslarÕQÕn ATP gereksinimlerinin anaerobik mekanizmayla karúÕlanmasÕnda, yetiúkinlerle karúÕlaúWÕUÕldÕ÷Õnda çocuklarÕn yetersiz oldu÷u görülmektedir. ÇocuklarÕn, anaerobik glikolize sözünü etmeyecek kadar düúük ölçüde az girdi÷i ve tek taraflÕ olarak aerobik metabolizmayÕ tercih ettikleri konusundaki genel kanÕ, günümüzde kabul görmektedir. Ancak bu görüúün son zamanlarda elde edilen bilgiler ÕúÕ÷Õnda çürütülmüú oldu÷u söylenebilir. Çünkü, glikolize ait anahtar enzimler, çocuklarda yetiúkinlerde olanÕn yarÕVÕndan daha az bir miktarda mevcut olmasÕna ra÷men, olgunlaúmaya ba÷OÕ olarak ve antrenman uyaranlarÕ yoluyla etki altÕna alÕnabilmektedir (MuratlÕ, 2007).
Erken okul çocu÷u ça÷Õnda bulunan çocuklarda, orta süreli dayanÕklÕOÕk yüklenmelerinde, anaerobik metabolizma yollarÕna gereksinim duyarlar (Weineck, 1990). 1972 yÕOÕnda çocuklardaki anaerobik kapasitenin antrenmana elveriúli oldu÷u Ericsson tarafÕndan kanÕtlanmÕú ve bu arada birçok yazar tarafÕndan da onaylanmÕúWÕr (Martin, 1988). YapÕlan çalÕúmalarda, çocuklardaki fosfofruktokinaz aktivitesi yetiúkinlerde görülen de÷erin ancak %50 sine ulaúabildi÷i bildirilmiútir. Ancak
yapÕlan dayanÕklÕOÕk yüklenmeleri, daha sonra enzim aktivitesinde %83 lük bir artÕúa ve böylelikle de arttÕUÕlmÕú bir anaerobik kapasiteye yol açtÕ÷ÕQÕ kanÕtlamÕúWÕr.
YapÕlan bazÕ araúWÕrmalar, çocuklarÕn dayanÕklÕOÕk antrenmanlarÕ sonucunda anaerobik metabolizma yollarÕQÕn geliúti÷ine iúaret etmektedir. Laktat oluúturma yetene÷i, olgunlaúmaya ba÷OÕ olarak sürekli artÕú kaydetmektedir ve 20 ile 30 yaúlarÕ arasÕnda maksimum düzeye ulaúmaktadÕr (MuratlÕ, 2007).
2.5.Sürat KavramÕ
ønsano÷lunun varoluúunu gösterebildi÷i ve do÷aya kendini kabul ettirebildi÷i, fizik gücünün en önemli göstergelerinden birisi sürat özelli÷idir. Antrenman teorisinde sürat; vücudun bir parçasÕ veya tümünü, üyeler yardÕPÕyla, büyük bir hÕzla hareket ettirmektir (AçÕkada ve Ergen, 1990). Baúka bir tanÕma göre sürat, sporcunun kendisini en yüksek hÕzda bir yerden bir yere hareket ettirebilme yetene÷i yada hareketlerin mümkün oldu÷u kadar yüksek bir hÕzla uygulanmasÕ yetene÷i olarak tanÕmlanabilir (Bompa, 1998). Fizyolojik açÕdan bakÕldÕ÷Õnda sürat, kaslar ve sinir sistemlerinin hÕzlÕ çalÕúma yetene÷ine ba÷OÕ hareketsel bir yetenek olarak algÕlanmaktadÕr. Fiziki açÕdan bakÕldÕ÷Õnda sürat, hÕz ile özdeútir ve hareketin birinci dereceden kinematik özelli÷idir. HÕz ilk olarak mesafe / zaman (V=d/t) oranÕGÕr ve hareket eden bir cismi ivmelendiren kuvvetin ürünüdür (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.1.Sürat Türleri 2.5.1.1.Genel Sürat
Herhangi bir branúa özel olmadan genel anlamda hareketlerin çabuk bir úekilde icra edilme kapasitesini ifade eder. E÷er genel ya da özel bir fiziksel çalÕúma yapÕlmadÕysa, bu sürati, baúOÕca belirleyici faktörler, sinirsel güçlülük, nörmüsküler koordinasyon ve kaslarÕn fibril komposizyonu vb. gibi genelde kalÕWÕmla ilgili faktörlerdir (Albay, 1999).
2.5.1.2.Özel Sürat
Belli bir spor branúÕQÕn gerektirdi÷i herhangi bir beceriyi yüksek bir hÕzda uygulayabilme kapasitesidir. Örne÷in; futbolda dripling sürati, hentbolda úut esnasÕndaki kolun savurma hÕ]Õ veya boksta direk yumru÷un hÕ]Õ sporcunun o becerideki özel süratidir. Özel sürat her spora özgüdür ve birçok durumda baúka spor dallarÕna aktarÕlamaz ya da dönüútürülemez (Akt: Karayel,2009).
2.5.2.Süratin bölümleri
Mekanik açÕdan sürat, olay ve zaman arasÕndaki oranla ifade edilmektedir ve üç bileúeni vardÕr:
1) Tepki süresi
2) Zaman birimi baúÕna hareket etme sÕklÕ÷Õ
3) Verilen bir mesafe üzerinde yer de÷Lútirme sürati
Bu üç etmen arasÕndaki iliúki kiúinin, sürat gerektiren bir alÕúWÕrmadaki verimine, sporcunun baúlangÕçtaki tepkisine, tüm yarÕú boyunca yol alma süratine, adÕm uzunlu÷u ve adÕm sÕklÕ÷Õna ba÷OÕGÕr. Sporda sürat, insanÕn motorik aksiyonlarÕQÕ en NÕsa zaman diliminde, en yo÷un biçimde uygulamasÕ anlamÕna gelir. Burada kÕsa sürede uygulanmÕú olmasÕ ve yorgunlu÷un oluúmasÕ ön úarttÕr. Sürat özellikleri de÷Lúik spor dallarÕnda branúa özgü bir yapÕda karsÕPÕza çÕkmakta ve kullanÕlmaktadÕr. Bu açÕdan süratin de÷Lúik branúlarda kullanÕlabilmesi için branúlarÕn iç ve dÕú yapÕsal özelliklerinin birbirine yakÕn olmasÕ gerekmektedir (Bompa, 1998).
2.5.3.Kuvvet Sürat øliúkisi
Kas performansÕQÕ etkileyen önemli faktörlerden biri aynÕ anda hem hÕzlÕ hem de kuvvetli kasÕlabilme yetene÷idir. HÕzlÕ ve kuvvetli kasÕlma tüm spor branúlarÕnda ihtiyaç duyulan bir özelliktir. Kuvvetli ve hÕzlÕ kasÕlma kastaki mevcut Fast Twich (FT) fibrillerin oranÕ ile ilgilidir. Kuvvet ve sürat iliúkisi kasta bulunan oldukça yüksek sayÕdaki FT fibrillerine ba÷OÕ olarak degisir. FT fibril oranlarÕ fazla olan
yoksun olan bir kas sistemi ile optimal bir sürat çalÕúmasÕ yapÕlamaz (Sevim,1991).
Düúük hÕzda yapÕlan antrenman, sadece aynÕ ya da bir miktar yüksek test hÕzlarÕndaki performansÕ artÕUÕrken, yüksek hÕzda yapÕlan antrenman tüm test hÕzlarÕnda geliúime neden oldu÷u saptanmÕúWÕr. Büyük miktarda kuvvet gerektiren hareketlerde kas kasÕlmasÕ zamanlamasÕ önemlidir. Antrenman programÕQÕn ilk haftasÕnda harekete katÕlan kaslarÕn kasÕlmasÕQÕ baúlatma ve koordine etme yetene÷indeki geliúim, önemli bir faktör gibi görülmektedir. Bu nedenle, hÕza özel uyumlar, antrenman programlarÕQÕn becerinin ö÷renilmesi ve antrene edilen hÕzda bu tür aktivasyonlarÕn geliúimini yansÕtmasÕ ile açÕklanabilir (Akt:Aktan, 2006).
2.5.4.Sürati Etkileyen Faktörler 2.5.4.1.Kas Fibril Türü
Bir kasÕn kasÕlma hÕ]Õ, büyük ölçüde hÕzlÕ kasÕlan kas fibril türünün (FT ya da Tip 2 fibrillerinin) kas yapÕVÕnda ne oranda oldu÷una ba÷OÕGÕr. Biyopsi araúWÕrmalarÕ, hÕzlÕ kasÕlan fibril türünün oranÕ yüksek olan kaslarda hareket hÕ]Õ daha yüksek olmaktadÕr (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.4.2.KasÕn BiyokimyasÕ
Sporcunun maksimal sürati, büyük ölçüde çalÕúan kaslarÕn enerji depolarÕQÕn türüne ve düzeyine ba÷OÕGÕr.
ùekil 7.Sürat enerji kullanabilme hÕ]Õna ba÷OÕGÕr (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.4.3.Sinirøleti HÕ]Õ
Lehnert / Weber araúWÕrmalarÕna göre sürat ve çabuk kuvvet sporcularÕ, di÷er tüm spor dallarÕndaki sporcular arasÕnda sinir ileti hÕ]Õ yönünden önemli farklÕOÕklar bulunmaktadÕr. kesin olarak ortaya konmuútur ki, hiçbir örnekte sürat-çabuk kuvvet verimiyle yavaú bir sinir ileti hÕ]Õ arasÕnda olumlu iliúki görülmemiútir (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
ùekil 8.De÷Lúik spor türlerinde N.Ulnaris’ deki ortalama ileti hÕ]Õ (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007)
2.5.4.4.KaslarÕn esnekli÷i ve gevúeme özelli÷i (Viskozite)
ùayet kaslarÕn esnekli÷i-gerilme özelli÷i, gevúeme özelli÷inde bir azalma söz konusuysa hareket geniúli÷inde bir sÕQÕrlama ortaya çÕkar, buna ba÷OÕ olarak da kasÕlma koordinasyonu kötüleúir. Çünkü agonist kaslar, antagonist kaslarÕn ortaya koydu÷u büyük direnci yenmek zorunda kalÕr. Bu durum; kas içi sürtünmenin artmasÕna ve hareket akÕúÕna engel olmanÕn sonucu etkin enerji kullanÕPÕQÕn azalmasÕna ve kÕsa sürede hareket süratinde azalmaya neden olur (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.4.5.IsÕnmÕúOÕk durumu
Yüksek bir hareket frekansÕ ve kuvvet geliútirme amaca uygun bir ÕVÕnmayÕ
Bütün biyokimyasal reaksiyonlar RHI kuralÕna göre (Reaksiyon-HÕz-IsÕ kuralÕ) optimal ÕVÕda %20 daha fazla gerçekleúir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.4.6.Yorgunluk
Kassal yorgunlukta az ya da çok enerji kaynaklarÕnda azalma ve aynÕ zamanda kasÕn asitlenmesiyle beyin kabu÷una (motor kortekse) do÷ru olan duyu iletiúimi zayÕflar.
Bu durum hareketi yönlendiren merkezde engelleme yaratÕr. Sonuç olarak motor sinirlerin boúalÕm sayÕVÕ ve sÕklÕ÷Õnda azalma ortaya çÕkar (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.4.7.Di÷er etmenler Antropometrik özellikler Yaú
Cinsiyet Teknik
Yo÷unlaúma ve irade gücü
2.5.5.Süratin Mekani÷i
Bilindi÷i gibi koúu süratini belirleyen farklÕ iki mekanik etken vardÕr. Bunlar adÕm uzunlu÷u ve adÕm sÕklÕ÷ÕGÕr. Sürat bu özelli÷in birbiriyle optimal düzeyde kurduklarÕ iliúki düzeyine ba÷OÕGÕr. Antrenörlerin yapmasÕ gereken sporcularÕn fizyolojik olarak farklÕ özelliklerine bakarak her iki özelli÷i de do÷ru ölçütlerde en yüksek seviyeye ulaúWÕrmak için çaba göstermelidir (YalçÕner, 1993).
2.5.6.Sürati geliútirme Yöntemleri 2.5.6.1.Basit Tepki AntrenmanÕ
Önceden bilinen bir hareketin (çÕNÕú hareketi), yine bilinen bir uyarana (sinyale) cevap olarak yapÕlmasÕ demektir. Bunun dÕúÕndaki tüm tepkiler karmaúÕktÕr.
AntrenmanÕn içeri÷inde, de÷Lúik duruúlardan çÕNÕú çalÕúmalarÕ, tepki alÕúWÕrmalarÕ,
küçük e÷itsel oyunlar, bayrak yarÕúlarÕ gibi çalÕúmalar yer almalÕGÕr. Tebatschnik araúWÕrmalarÕna göre, aynÕ biçimde ses tonunda tekdüze verilen çÕNÕú uyarÕlarÕ (sesle
‘’çÕk’’ komutu, el çÕrpma, tabanca sesi gibi) bir süre sonra alÕúkanlÕk yarataca÷Õ için tepki hÕ]ÕQÕn geliúiminde duraksama yaratÕr. Bu nedenle görsel ve iúitsel uyaranlarda VÕk sÕk de÷Lúiklikler yapÕlmalÕGÕr (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.6.2.KarmaúÕk Tepki AntrenmanÕ
Özellikle sporsal oyunlarda (basketbol, futbol, voleybol vb.), mücadele sporlarÕnda (boks, güreú, judo vb.) slalom ve iniú (kayak) gibi spor dallarÕnda kullanÕOÕr.
KarmaúÕk tepki çalÕúmalarÕQÕn yöntemi konusunda; acaba bu tepkilerin spor türünün kendisiyle (oyun biçiminde, manken rakiple, slalom antrenmanlarÕyla) müsabakaya uygun olarak mÕ, yoksa normlandÕUÕlmÕú alÕúWÕrmalar biçiminde mi daha iyi geliúir ? sorusu sorulabilir. Bu soruya çok yönlü çalÕúma ilkesinden hareketle;
normlandÕUÕlmÕú alÕúWÕrma biçimlerinden çok, spor türüne özgü (müsabakadan kesitler úeklinde) çalÕúma yolunun izlenmesi úeklinde biçimsel bir cevap verilebilir (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.6.3.øvmelenme AntrenmanÕ
øvme denince hareket etkisinin tanÕmlanmÕú bir zaman kesitindeki de÷Lúimi anlaúÕOÕr.
øki zaman noktasÕ arasÕndaki kuvvet zaman fonksiyonunun integrali, kuvvet tepkisel gücünün ya da kuvvet etkisinin büyüklü÷ünü teúkil eder. øvmelenme yetene÷i, performansÕ etkileyen en önemli faktörlerden birisidir. Genel olarak 100 metre yarÕúmasÕnda ilk 30 metre zamanÕ ivmelenmeyi ölçmek için kullanÕlmaktadÕr.
Performans düzeyleri ne olursa olsun hemen hemen bütün sprinterler 30 ile 60 metreler arasÕnda maksimal süratlerine ulaúmaktadÕrlar. Ancak ivmelenmenin kalitesi ve ya baúka bir deyiúle artÕrma oranÕ ve ulaúÕlan maksimal sürat direkt olarak performansla, sprinterlerin kalitesi ile ilgilidir (WEB 1). Laktasit yüklenmelerden kaçÕQÕlmasÕ gerekir. Laktasit yüklenmeler, ivmelenme antrenmanlarÕ için amaç de÷ildir. Dinlenme süresinin hesaplanmasÕnda; ivmelenme için koúulan her 10 metre için bir dakika dinlenme ilkesi uygulanÕr. En büyük (maksimal) ivmelenme verimi için bu süre biraz daha uzun tutulabilir (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007)
2.5.6.4.Maksimal Sürat AntrenmanÕ
Hareket sürati (maksimal sürat) antrenmanÕnda öncelikli konu kondisyon antrenmanÕGÕr. Performans sporculu÷u döneminde üst düzey verim, ancak geliúim dönemi antrenmanlarÕnda (12-15 yaúlarÕ arasÕ) basit hareket programÕQÕn geliútirilmiú olmasÕna ba÷OÕGÕr. Çünkü bu dönemde sinir-kas sistemi çok iyi antrene edilebilir.
Hareket süratinin geliúiminde tek yönlü, tek düze, stereotip antrenman içerikleri
‘’sürat engeli’’ tehlikesini birlikte getirir. Bununla beraber spor türünün zaman ve mesafenin içerisinde kiúisel temel hareket programÕ tekrarlarla pekiútirilmelidir. Bu pekiútirme zamanÕnda yeterli düzeye eriúilmez ise hareket sürati ileriki yÕllarda hiçbir zaman olmasÕ gereken de÷erlere eriúemez (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
ùekil 9.30 saniyelik maksimal yüklenmeli koúu sonunda enerji kaynaklarÕQÕn de÷Lúimi (Akt:MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007)
2.5.6.5.Süratte DevamlÕOÕk AntrenmanÕ
Süratte devamlÕOÕk, antrenman biliminde; uzun süre en yüksek hÕ]Õ koruyabilme ya da devam ettirebilme yetene÷i anlamÕnda kullanÕlan bir kavramdÕr. Gundlach’ a göre kuvvetli ve çabuk kasÕlan kaslar, iyi ya da kötü dayanÕklÕOÕk yetene÷ine sahip olabilir.
Temel olarak süratte devamlÕOÕk çalÕúmalarÕ müsabakada koúulan mesafeden %10-20 daha fazla uzunluklar seçilerek, a÷ÕrlÕklÕ olarak tekrar ve yo÷un interval yöntemiyle çalÕúmalar yapÕOÕr (MuratlÕ, Kalyoncu, ùahin, 2007).
2.5.7.Çocuklarda Sürat
Sürat yetene÷inin erken yaúlardan itibaren e÷itilmeye baúlanmasÕnda bazÕ güçlükler vardÕr. Psikolojik olarak hazÕr olabilmek, sürat e÷itimiyle aynÕ zamanda baúlamasÕ gereken sportif tekniklerin e÷itimi ve bunun ön úartÕ olan koordinatif e÷itimin de devreye girmiú olmasÕ, sürat geliúiminin di÷er kondisyonel yeteneklerle yakÕndan ilgili olmasÕ ve sürat çalÕúmalarÕQÕn çabuk yorgunlu÷a sebep olmasÕ ve di÷er kondisyonel özelliklerin geliúmiúli÷ini göz önünde bulundurma gere÷i süratin antrene edilmesi konusunda ortaya çÕkan güçlüklerdir. Sürat de÷Lúik yaú gruplarÕna göre farklÕ geliúim özellikleri de göstermektedir (MuratlÕ, 1997).
2.5.7.1.Okul Çocu÷u Ça÷Õnda Sürat Geliúimi (10-14 Yaú)
Bu dönemde reaksiyon sürati hemen hemen yetiúkin de÷erlerine ulaúÕr. Hareket hÕ]Õ da, sürekli olarak artÕú gösterir. Bu dönemde akustik sinyallerle çÕNÕúlar, yavaú tempo ile koúarken ani çÕNÕúlar, de÷Lúik temel duruúlardan çÕNÕúlar, artÕrmalÕ koúular, tempo koúularÕ ve 30 - 60m depar koúular süratin geliútirilmesine yönelik çalÕúmalardÕr (Akt:Aktan, 2006).
BÖLÜM III YÖNTEM
3.1.AraúWÕrma Yöntemi
AraúWÕrma yöntemi olarak, gruplarÕn kendi içlerindeki bazÕ tanÕmlayÕFÕ özellikleri belirlenmiú ve gruplar arasÕnda bazÕ parametrelerdeki benzerlik ve farklÕOÕk düzeyleri tespit edilmiú ve yorumlamasÕ yapÕlmÕúWÕr. Bunun yanÕnda çeúitli parametrelerin birbirleri ile olan iliúkileri de incelenmiú ve yorumlanmÕúWÕr.
3.2. AraúWÕrma Grubu
AraúWÕrmanÕn düzenli olarak atletizm sporu yapan 12 kÕz çocuk ile düzenli olarak basketbol sporu yapan 12 kÕz çocuk katÕlmÕúWÕr. Her iki grupta yer alan çocuklar 10- 13 grubunda yer almaktadÕr. Basketbol sporu yapan grup Isparta merkez Gülcü ølkö÷retim Okulu yÕldÕz ve küçük kÕz basketbol takÕPÕnda yer alan sporculardan seçilmiútir. Atletizm grubunda yer alan çocuklar ise Isparta ilinde bulunan Hekimspor Kulübü bünyesinde atletizm çalÕúmalarÕna katÕlan sporculardan oluúmuútur. Basketbol ve atletizm sporu yapan deneklerin tamamÕ kendi kategorilerinde yerel ve ulusal alanda müsabakalara katÕlan sporculardÕr.
3.3. Uygulanan Fiziksel, Fizyolojik, Motorik ve Antropometrik Test Yöntemleri
AraúWÕrma grubunu oluúturan deneklere uygulanan test yöntemleri literatürde yer alan, güvenilirli÷i ve geçerlili÷i birçok akademik çalÕúmada kanÕtlanmÕú test modelleridir.
3.3.1. Boy ve Kilo Ölçümü
Deneklerin boy uzunluklarÕ, 0.01 cm duyarlÕOÕkta olan boy skalasÕ ile ölçülmüútür.
Denekler boy skalasÕna çÕplak ayak ile çÕkmÕúlardÕr. Sporcu dik pozisyonda iken baúÕn en üst noktasÕndan ölçüm alÕnmÕúWÕr. Elde edilen de÷er cm cinsinden kaydedilmiútir. Kilo ölçümünde de 0.1 kg hassasiyetli elektronik baskül kullanÕlmÕúWÕr. Denekler üzerinde a÷ÕrlÕk yapmayacak giysi ile çÕplak ayakta tartÕQÕn üzerine çÕkmÕúlar ve test de÷eri kg cinsinden kaydedilmiútir.
3.3.2. Bacak Kuvveti
Bacak kuvveti ölçümünde, SaygÕn, Polat, Karacabey (2005) ve Kara (2006)’ nÕn çalÕúmalarÕnda kullandÕ÷Õ yöntem kullanÕlmÕúWÕr. Buna göre, Ölçüm, Takkei marka VÕrt ve bacak (Back and Lift) dinamometresi kullanÕlarak yapÕlmÕúWÕr. Denekler beú dakikalÕk ÕVÕnma evresinin ardÕndan, dizleri bükük durumda dinamometre sehpasÕQÕn üzerine ayaklarÕQÕ yerleútirdikten sonra, kollar gergin, sÕrt düz ve gövde hafifçe öne e÷ikken, elleri ile kavradÕ÷Õ dinamometre barÕQÕ dikey olarak maksimum oranda bacaklarÕQÕ kullanarak yukarÕ çekti. Bu çekiú üç kez tekrar edilip her denek için en iyi de÷er test skoru olarak kaydedildi.
3.3.3. Deri KÕvrÕm KalÕnlÕklarÕ
Ölçüm aracÕ olarak Holtain marka Skinfold Caliper kullanÕlmÕúWÕr. Deri kÕvrÕm kalÕnlÕ÷ÕQÕn belirlenmesi için, Ba÷FÕ (2009)’ nÕn yaptÕ÷Õ çalÕúmadaki yöntem uygulanmÕúWÕr. Buna göre baú ve iúaret parma÷Õ ile ilgili bölgeden deri ve deri altÕ ya÷
dokusu tutularak, kas dokusundan ileri do÷ru çekilmesi suretiyle skinfold kaliper aracÕOÕ÷Õ ile ölçümler alÕnmÕúWÕr. Ölçümlerde denekler ayakta tutulmuú olup tüm ölçümler deneklerin sa÷ taraflarÕndan alÕnmÕúWÕr.
Triceps bölgesi ölçümleri kol vücut yanÕnda serbest bÕrakÕlmÕúúekilde iken akromion ve olekranon arasÕndaki mesafenin tam orta noktasÕndan vertikal olarak alÕnmÕúWÕr..Abdominal bölge ölçümleri umbilikusun 2 cm sa÷ tarafÕndan vertikal olarak alÕnmÕúWÕr. Subskapula bölgesi ölçümleri skapulanÕn inferior açÕVÕQÕn 1-2 cm altÕndan 45 derecelik açÕyla diyagonal olarak alÕndÕ. Suprailiak bölgesi ölçümleri ise
iliak krista hattÕ ile anterior aksillar hattÕn kesiúim yerinden diyagonal olarak yapÕldÕ (Yosmao÷lu, BaltacÕ, Orhan, 2010).
3.3.4. Vücut Ya÷ OranÕ
Vücut ya÷ oranÕQÕn belirlenmesinde Yuhazs metodu kullanÕlmÕúWÕr. Yuhazs metodunda subscapula, suprailiak, triceps ve abdominal bölgeden alÕnan deri kÕvrÕm kalÕnlÕklarÕ Yuhazs formülüne dahil edilmiú ve deneklerin vücut ya÷ oranlarÕ belirlenmiútir. Yuhazs formülü : % Ya÷ = 5.783 + 0.153 x (Triceps+Subscapula+Suprailiac+Abdominal) úeklindedir (Kara, 2006).
3.3.5. Durarak Uzun Atlama
PatlayÕFÕ kuvveti ölçmek amacÕ ile yapÕlmÕúWÕr. Kaygan olmayan sert zeminde denek ayak uçlarÕ baúlangÕç çizgisinde ve ayaklarÕ kapalÕ durumda ayakta hazÕr hale gelmiútir. AyaklarÕ hareket etmeden çömelerek ileriye do÷ru atlayabilece÷i en uzak noktaya do÷ru atlamÕúWÕr. Mümkün oldu÷unca ayaklar kapalÕ ve ayaklarÕn haricinde vücut parçalarÕ yere dokunmadan hareket sonlandÕUÕlmaya çalÕúÕlmÕúWÕr. Deneklerin topuklarÕ ile baúlangÕç çizgisi arasÕndaki mesafe cm cinsinden kayÕt edilmiútir.
Deneklere iki deneme hakkÕ verilmiú ve iyi dereceleri de÷erlendirmeye alÕnmÕúWÕr.
3.3.6. 30 m ve 100 m Sürat Testleri
Toprak atletizm pistinde açÕk ve rüzgarsÕz hava úartlarÕnda 0–30 m ile 0-100 m arasÕna kurulan fotoselli kronometre ile ölçülmüútür. Deneklere 30 m ve 100 m sürat koúusu testlerinde her test için üçer deneme hakkÕ verilmiútir. Deneklerin üçer deneme sonunda elde ettikleri en iyi test skoru de÷erlendirmeye alÕnmÕúWÕr. Elde edilen dereceler sn cinsinden kaydedilmiútir. Sürat testleri gruplarÕn günlük antrenman saatleri içerisinde alÕnmÕúWÕr.
3.3.7. 400 m Koúu Testi
400 m koúu testi, deneklerin uzun süreli anaerobik performanslarÕQÕ tespit etmek için yapÕlmÕúWÕr. Denekler maksimal hÕzda 400 m koúusundan önce kendi rutin
antrenmanlarÕnda uyguladÕklarÕ ÕVÕnma yöntemini kullandÕktan sonra koúu testine geçmiúlerdir. 400 m koúu testinde CasÕo marka el kronometresi ile dereceler tespit edilmiú ve elde edilen dereceler sn cinsinden kaydedilmiútir.
3.3.8. Kan Laktat Ölçümleri
Kan laktat ölçümlerinde Lactate Scout marka kan laktat analizörü kullanÕlmÕúWÕr. ølk ölçüm 400 m koúu testinden 1 dakika önce , Ongun (2010) çalÕúmasÕnda yaptÕ÷Õ úekilde alkol, pamuk, steril kan lanseti kullanÕlarak parmak ucundan kapiller kan örne÷i alÕnmÕúWÕr. Yüklenme sonrasÕ ölçüm ise Güvenç (2007)’ in çalÕúmasÕnda yaptÕ÷Õ gibi yüklenmeden 1 dakika sonra alÕnmÕúWÕr.
3.4.østatistiksel Analiz
Elde edilen verilerin analizinde SPSS 15.0 for Windows Paket programÕ kullanÕlmÕúWÕr. AraúWÕrmaya katÕlan gruplarÕn kendi içindeki ortalamalarÕ belirlemek için “descriptive statistics”, basketbol ve atletizm sporu ile u÷raúanlarÕn motorik özelliklerinin arasÕndaki farklarÕ tespit etmek için “Mann Whitney U test”
kullanÕlmÕúWÕr. GruplarÕn kendi içindeki 400 metre öncesi ve sonrasÕ laktat de÷erlerini karúÕlaúWÕrmak için ise “Wilcoxon” ikili iliúki testi kullanÕlmÕúWÕr. Bacak kuvvetinin 30 metre ve 100 metre sürat performansÕ ile durarak uzun atlama performansÕna etkisini incelemek içinde “linear resression” analizinden faydalanÕlmÕúWÕr.
