TÜRKİYE CUMHURİYETİ MARMARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
12-14 YAŞ GRUBU BASKETBOL OYUNCULARININ ÇABUKLUK VE SIÇRAMA YETİLERİNE FARKLI KUVVET
ANTRENMANLARININ ETKİSİ
OSMAN ATILAN YÜKSEK LİSANS TEZI
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANA BİLİM DALI
DANIŞMAN Yrd.Doç.Dr. Ali KIZILET
İSTANBUL-2010
TEZ ONAYI
BEYAN
Bu tez çalışmasının kendi çalışmam olduğunu, tezin planlanmasından yazımına kadar bütün aşamalarda etik dışı davranışımın olmadığını, bu tezdeki bütün bilgileri akademik ve etik kurallar içinde elde ettiğimi, bu tez çalışmasıyla elde edilmeyen bütün bilgi ve yorumlara kaynak gösterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine aldığımı, yine bu tezin çalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici bir davranışımın olmadığı beyan ederim.
TEŞEKKÜR
Yüksek lisans tez danışmanım ve antrenman programının hazırlanmasında yardımcı olan, tezimin her aşamasında bana her türlü desteği veren, bilgi ve deneyimlerini benimle paylasan değerli hocam, Yrd.Doç.Dr. Ali KIZILET ve yardımlarını esirgemeyen Prof.Dr. Birol ÇOTUK’a, çalışmanın her aşamasında katkısıyla bana yardımcı olan Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni eşim Canan ATILAN’a, istatistik esnasında desteğini aldığım Araştırma Görevlisi Nazan SAK ’a, ölçümlerde ve araştırmanın her safhasında yardımını esirgemeyen Araştırma Görevlisi Tuba KIZILET’ e, ingilizce çevirilerde yardımcı olan öğretmen arkadaşım Aslı YALÇIN’a, antrenman uygulamaları esnasında yardımcı olan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencisi Recep YORULMAZ’ a ve sporcu öğrencilerimize teşekkürü bir borç bilirim.
İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY ii
BEYAN iii
TEŞEKKÜR iv
İÇİNDEKİLER v
KISALTMALAR ve SİMGELER LİSTESİ viii
ŞEKİLLER DİZİNİ ix
ÇİZELGELER DİZİNİ x
ÖZET 1
SUMMARY 2
1.GİRİŞ VE AMAÇ 3
2.GENEL BİLGİLER 6
2.1 Genç ve Çocuk Sporcularda Yüklenme İlkesi 6 2.2. Çocuk Antrenmanında Yüklenme ve Ölçütleri 7
2.2.1. Yüklenmenin kapsamı 7
2.2.2. Yüklenmenin şiddeti 7
2.2.3. Yüklenmenin sıklığı 7
2.2.4. Yüklenmenin süresi 7
2.2.5. Yüklenmeler de kapsam, sıklık ve şiddet ilişkisi 7
2.3. Antrenmanın Sıklığı ve Süresi 8
2.3.1. Antrenmanın sıklığı 8
2.3.2. Antrenmanın süresi 8
2.4. Dinlenme 9
2.5 Motorik Özellikler 9
2.5.1. Kuvvet kavramı 10
2.5.2. Kuvvet oluşumunu etkileyen faktörler 11
2.5.3. Kuvvet türleri 11
2.6. Kuvvet Eğitimi ve Geliştirme Yöntemleri 13
2.6.1. Maksimal kuvvet antrenmanı 13
2.6.2. Çabuk kuvvet antrenmanı 14
2.6.3. Kuvvette devamlılık antrenmanı 15
2.7. Basketbol Oyuncularının Temel Motorik Özellikleri 15
2.8. Basketbol da Enerji Sistemleri 16
2.9. Fizyolojik Açıdan Kuvvet ve Kas Çalışma Biçimleri 18
2.9.1-Dinamik kuvvet 18
2.9.2-Statik kuvvet 18
2.9.3- Bırakıcı( Eksantrik) kuvvet çalışması 18
2.10. Koordinasyon ve Türleri, Çeviklik Kavramı 20
2.10.1 Çeviklik 23
2.11. Pliometrik Nedir? 23
2.12. Pliometrik Çalısmaların Genel Yapısı 24
2.13. Pliometrik Çalışmaların Fizyolojik Yapısı 24
2.14 Pliometrik Antrenmanında Yüklenme ve Ölçütleri 26
2.14.1 Pliometrik antrenmanlarda yüklenme yoğunluğu 26
2.14.2 Pliometrik antrenmanlarda yüklenme kapsamı 27
2.14.3 Pliometrik antrenmanlarda yüklenmenin sıklığı 27
2.15 Pliometrik Antrenmanlarda Toparlanma 27
2.16. Pliometrik Çalışma Modelleri 27
2.17. Çocuk ve Ergenlerde Pliometrik Eğitim 28
3. GEREÇ VE YÖNTEM 30
3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi 30
3.2.Araştırmanın Kapsamı ve Varsayımları 30
3.3 Araştırmanın Metodolojisi 31
3.3.1 Araştırmanın evreni 31
3.3.2.Veri toplama gereci 31
3.3.3. Araştırma modeli 31
3.3.4 Uygulanan testler 31
3.3.4.1. Sıçrama testleri 32
3.3.4.1.A. Squat sıçrama (SJ) testi 32
3.3.4.1.B. Çoklu sıçrama (CMJ) testi 33
3.3.4.1.C. Durarak uzun atlama testi 33
3.3.4.2. Çeviklik testleri 34
3.3.4.2.A. İllinois çeviklik testi ( toplu-topsuz ) 34
3.3.4.2.B. T’ testi 35
4. BULGULAR 36
5. TARTIŞMA VE SONUÇ 45
6. ÖNERİLER 50
7. KAYNAKLAR 51
8. EKLER 55
9. ÖZGEÇMİŞ 61
KISALTMALAR ve SİMGELER LİSTESİ
SJ: Squat sıçrama CMJ: Çoklu sıçrama DUA: Durarak uzun atlama SSC: Kısa gerilim döngüsü ATP: Adeneozin three fosfat CP: Kreatin fosfat
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1. Niceliklerine göre kuvvetin ara sınıflandırılması
Şekil 2. Kuvvet antrenmanı piramidi, yaş basamaklarına göre kuvvet çalışmalarının genel karakteristikleri
Şekil 3. Çabuk kuvvetin bileşenleri
Şekil 4. Grooser ve çal. arkadaşlarına göre basketbolcunun sahip olması gereken motorik özellikler ve oranları.
Şekil 5. Kas çalışma şekline göre kuvvet türleri
Şekil 6. Kas çalışma türlerine göre bir kasılmadaki çalışma şekilleri Şekil 7. Hareketlerin yapılışına göre beceri türleri
Şekil 8. Knapp’ a göre hareketin algılanmasına göre beceri sınıflaması Şekil 9. Kısa gerilimli döngü
Şekil 10. Mekanik enerjinin gelişimi Sekil 11. Pliometrik çalışma modelleri Şekil 12. Squat Sıçrama Testi
Şekil 13. Countermovement Jump Testi Şekil 14. Durarak Uzun Atlama Testi Şekil 15. Illinois çeviklik testi
Şekil 16. T-Testi
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 1. Çocuk ve gençlerde ‘’giderek artan yüklenme ilkesine göre’’ haftalık birim antrenman ve müsabaka sayısı
Tablo 2. Kuvvette devamlılık antrenman ölçütleri Tablo 3. Enerji Sistemleri
Tablo 4. Egzersiz anındaki enerji sarfı Tablo 5. ATP-CP’ ın yenilenme süresi Tablo 6 İllinois test dereceli puan tablosu Tablo 7. T testi dereceli puan tablosu Tablo 8. A ve B grubunun ön test değerleri
Tablo 9. A ve B gruplarının ön test değerlerinin Mann Whitney U testi sonuçları Tablo 10. A ve B grubunun son test değerleri
Tablo 11. A ve B gruplarının son test Mann Whitney U Testi sonuçları Tablo 12. A grubunun ön test ve son test sonuçları
Tablo 13. A grubunun ön ve son testinin Wilcoxon İlişkili İki Örneklem Testi sonuçları Tablo 14. A grubundaki değişkenlerin ön test ve son testleri arasındaki ilişki
Tablo 15. B grubunun ön test ve son test sonuçları
Tablo 16. B grubunun ön ve son testinin Wilcoxon İlişkili İki Örneklem Testi sonuçları Tablo 17. B grubundaki değişkenlerin ön test ve son testleri arasındaki ilişki
ÖZET
Bu çalışma, 12-14 yaş grubunda basketbol oynayan çocukların çabukluk ve sıçrama yetilerine farklı kuvvet antrenmanlarının etkilerini belirlemek için yapılmıştır. Çalışmaya özel bir okulda, okul takımında basketbol oynayan, yaş ortalamaları 13,00 ± 0,95 olan, antrenman yaşları 3 ± 1 olan 24 erkek öğrenci gönüllü olarak katılmıştır.
Çalışmaya katılan sporcular, A grubu squat jump (n=12) ve B grubu countermovement jump (n=12) olarak ikiye ayrılmış ve sporculara sezon içi antrenman programının içerisine yerleştirilmiş 8 haftalık pliometrik egzersiz programı haftada 2 gün uygulanmıştır. Test kapsamında squat jump, countermovement jump, durarak uzun atlama, T’ test, toplu ve topsuz olarak illionis test protokolü yer almıştır. Ön ve son testte elde edilen veriler, SPSS 14.0 istatistik analiz paket programı ile değerlendirilmiştir. Araştırmada parametrik ve parametrik olmayan testlerden yararlanılmıştır. Sonuç olarak, katılımcılara uygulanan pliometrik egzersizlerin A ve B grubundaki sporcuların patlayıcı güçlerine, sıçrama kuvvetlerine ve çabukluk-çeviklik yetilerine aynı biçimde etki ettiği saptanmıştır.
Bu çalışma sonucunda, 12-14 yaş grubunda basketbol oynayan sporcularda sıçrama, çabukluk ve çeviklik performanslarını geliştirmek için pliometrik egzersizlerin, squat jump ve countermovement jump tekniğinin olumlu etkisi olabileceği söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Basketbol, Countermovement Jump, Çeviklik, Pliometrik Çalışma, Squat Jump
SUMMARY
The Effect Of The Different Strength Training On Quickness And Jumping Abilities Of Basketball Players Between 12 And 14 Age Group
This study was planned to determine the effects of different strength trainings on agility and jumping abilities of children who play basketball in team of the school at the age of 12-14. 24 male students of a private primary school, within the age group of 13,00 ± 0,95 and with 3± 1 training experience have participated voluntarily in this study.
The players participating in the study were divided into two groups( A and B groups) and eight-week plyometric exercise program placed within the season training program was carried out by these basketball players twice a week. During this plyometric exercise program, the squat jump, countermovement jump, standing long jump, and T’test and Illinois Test Protocol with/without dribbling run have been carried out. Tha data obtained in the pre and post test were evaluated with SPSS 14.0 statistical analysis package program. Non-parametric and parametric tests in the study have been used. As a result, it was established that the plyometric exercise program carried out by the participants had the same effects on the subjects’
explosive strength, jumping strength and quickness-agility of A and B groups.
As a result of this study, it can be said that the plyometric exercise program, squat jump and countermovement jump techniques in the 12-14 age group of basketball players have significant positive effect on the development of jumping, quickness and agility performances.
Keywords: Agility, Basketball, Countermovement Jump, Plyometric Training, Squat Jump.
1.GİRİŞ VE AMAÇ
Sportif verimin düzeyi, spora başlama ve branşa yönelme yaşı ile yakın bir ilişki içindedir. Fiziksel etkinlikler büyümeyi uyarır, gelişkin bir fiziksel ve ruhsal sağlık kazandırır. Spora çocukluk döneminde başlama, spor branşlarında yüksek performansa ulaşmayı kolaylaştırır. Spora başlama dönemlerinde ve branşa yönelmede yapılan çalışmalar çocuklarda fiziksel ve teknik gelişim üzerinde önemli rol oynamaktadır. Ancak bu yaşlarda erken branşlaşma ve gereğinden fazla yapılan fiziksel yüklenmeler tekniklerini olumsuz etkileyecektir. Bu durum da çocukta tek yönlü kuvvet ve koordinasyon oluşumu ortaya çıkabilir. Bir diğer olumsuzlukta hareketlilik özelliğinin bozulmasında ortaya çıkabilir. Ayrıca aşırı yüklenme ve tekdüzelik sonucunda, fiziksel gelişim özelliklerinde ortaya çıkabilecek olumsuzluklarla beraber ruhsal gelişimde olumsuz etkilenebilir. Çocukların gelişme yaşı ile kronolojik yaşı aynı değildir. Her çocuğun gelişim süreci kendine özgüdür.
Ayrıca bu yaş grubunun özellikle fiziksel yönden bir zıplama ve ruhsal yönden de hassasiyet ve incelik özelliklerini taşımaktadırlar. Bu bağlamda bu yaşlarda yapılacak fiziksel yüklenmelerin çeşitleri önemlidir. Amaç bilimsel verilerin ışığı altında çocukların pedagojik bir yaklaşımla sportif performansın geliştirilebilmesi yanı sıra fiziksel, ruhsal ve sosyal yönde de ideal gelişiminin sağlanması olmalıdır (11,12,16,22,29,31).
Spor hareketleri, belki de en basiti olan ayakta durmaya kadar, kaslarımızın faaliyeti sonucu meydana gelir. Uyarı sonucu kasılan kas, bulunduğu ekleme değişik hareketler yaptırabilmektedir. Bir kas belirli bir zaman içinde zıt yönlü, eş yönlü, stabilize veya nötr edici rolü üstlenebilmektedir. Kas bir performans anında bir rolden diğerine hızla geçebildiği gibi, aynı kas tüm rolleri, değişik anlarda gösterebilmektedir. Kasın rolü performansın belirli anındaki fonksiyonuna bağlı olarak saptanmaktadır. Böylece nöro-muskuler (sinir-kas) koordinasyon ve beceri olarak bildirilen özellik, her hareketin birbirini doğru olarak izleyen şekilde ve istenilen kuvvette meydana gelmesi olayıdır. Bu kasılmalar bir sportif tekniğin parçalarını oluşturuyorsa bu şekilde sözü edilen sportif hareketler yapılmaktadır.
Becerili (koordineli) hareket merkezi sinir sisteminden kasılması gereken kaslara gerektiği zamanda uyarıların gelmesi ile olur. Böylece beceri ve teknik ile
bütünlenen performans için gereken hareketler yapılır (1,www.sakintekvando.com, erişimtarihi:15/09/2009).
Basketbol da birbiri ardına tekrarlayan koordineli hareketlerin düzenli bir şekilde yapılması ve beceriye dönüştürülmesi motorik özelliklerin oldukça iyi geliştirilmesi sonucu ortaya çıkar. Motorik özellikler dediğimiz sürat, çabukluk, dayanıklılık ve kuvvet belli yaşlarda geliştirilen özelliklerdir. Küçük çocuklarda çeviklik, çabukluk ve reaksiyon zamanının daha kolay geliştiği ve ergenlik l döneminden 3 yıl sonra yavaşladığı bilinmektedir. Basketbol da önemli olan sporcuyu bu gelişme devrelerinde hazırlayabilmektir. 12-14 yaş gruplarında kuvvet çalışmalarının, bahsedilen özellikler üzerinde olumlu veya olumsuz etkileri olabilmektedir. Bu açıdan iki farklı kuvvet çalışmasının çeviklik ve sıçrama özellikleri üzerindeki etkilerinin tespiti önemlidir. Böylece bu yaşlarda yapılacak olan kuvvet çalışmalarının uygunluğu ortaya konacaktır(19,31).
Basketbol sporunda hızlanma ve yavaşlama içeren pek çok hareket örnekleri, yön değişiklikleri ve sıçramalar isteyen spor becerileri vardır. Bu açıdan bir basketbol oyuncusu süratinde düşme olmaksızın bu hareketleri yapabilmelidir.
Sıçrama antrenmanlarının sürat antrenmanlarındaki yeri oldukça önemlidir. Spor bilimciler, genç sporcuların temel antrenman dönemlerinin 2.dönemi ile birlikte uygun aralıklarla sıçrama drillerine yer vermeleri görüşünde birleşmişlerdir (12).
Bilindiği gibi oyuncular basketbol müsabakası sırasında süratli bir çok hareket, sıçrama ve kısa mesafe koşuları yapmaktadır. Bu hareketlerin yapılmasında kuvvetin etkileyici bir rolü vardır. Bu bakımdan basketbol da amaca yönelik kuvvet antrenmanı her yaş gurubu ve düzeyi için geçerlidir ve de dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır.
Basketbol da özel kuvvet antrenmanı önce dinamik konsantrik ve negatif dinamik (egzantrik) kuvvet çalışmaları olmalıdır, özellikle sıçrama kuvveti, kol kuvveti (şut,pas) ve sprint kuvveti gelişmesi ön planda yer alır. Kuvvet antrenman yöntemlerinin bu anlamda dikkatli seçilmesi gerekir, özellikle küçük çocuklarda ve gençlerde maksimal kuvvetten daha çok çabukluğa yönelik pliometrik ve oyun formunda egzersizler seçilmelidir (40).
Yapılan araştırmalar, sıçrama performansını geliştirmek için, kas tepkisini kolaylaştıran pliometrik çalışmaların uygulanması, fiziksel ve fizyolojik açıdan önemli gelişmeler sağladığını göstermektedir (5).
Bu çalışma 12-14 yaş gurubunda basketbol oynayan çocukların çabukluk ve sıçrama yetilerine farklı kuvvet antrenmanlarının etkilerini belirlemek ve literatüre katkı sağlamak amacıyla yapılmıştır.
2.GENEL BİLGİLER
Her oyuncu ve antrenörün temel amacı, en yüksek performansa ulasmaktır.
Performansa ulaşmada bilimsel prensiplerin kullanımı da bu açıdan önem kazanmaktadır. Kas geliştirici çeşitli antrenman türlerinin etkileri, kas lif türleri, kas biyokimyası, sinir kas tepkisi hakkında edinilen bilgilerin artması, sporcuyu daha iyi yetiştirmek için antrenörlere imkan sağlamıştır (5).
Her spor dalında oldugu gibi, basketbol oyununda da sporcu performansının artırılmasında bilimsel yöntemlerin kullanılması önem kazanmaktadır. Oyuncunun kuvvet, sürat, esneklik, beceri, dayanıklılık gibi özelliklerin yükselmesi bilimsel olarak yapılan çalışmalar ve antrenmanlarla sağlanabilir. Bunun sonucu olarak basketbol oyuncularının daha çevik olmaları ve daha yükseğe sıçramaları kolaylaşır.
Bu da basketbolun bir seyir sporu ve skorun her an değişebilir özellikte oluşu nedeniyle kitleleri kapalı ve açık oyun alanlarına çekmektedir.
Basketbol çalıştırıcıları dikey sıçrama ve bacak kuvvetinin üstün performansın temeli oldugunu savunurlar. Bunun için kas tepkisini hızlandıran yeni metodlara ve pliometrik antrenmana önem verilir. Pliometrik egzersizler sonunda bazı araştırmacılar fiziksel ve fizyolojik önemli bulgular tespit etmişlerdir. Sporda motorsal özellikler önemine göre temel ve tamamlayıcı özellikler olarak iki grupta incelenir. Bunlardan kuvvet, sürat, dayanıklılık temel; esneklik (hareketlilik) ve beceri (koordinasyon) tamamlayıcı özelliklerdir. Hemen her spor dalı için gerekli motorsal özellikler branşa özgü farklılıklar göstermektedir (13).
2.1 Genç ve Çocuk Sporcularda Yüklenme İlkesi
Çocuk ve gençlik çağında sporcunun yüklenebilirliği ve verimlilik yeteneğinde biyolojik yaş önemli (belirleyici) rol oynar. Genç sporcularda antrenman yüklenmeleri biyolojik yaşları göz önünde bulundurularak (takvim yaşı değil) düzenlenmeli ve uygulanmalıdır.
2.2. Çocuk Antrenmanında Yüklenme ve Ölçütleri 2.2.1. Yüklenmenin kapsamı
Kapsam yüklenme süresince yapılan toplam etkinliği gösterir. 30 mt x 100 mt koşular sonucu toplam 3000 mt koşu kapsamı tanımlar.
Bir sporcunun verimi yüklenme sayılarının artması ve her birim antrenman sırasındaki çalışma miktarı arttıkça iyileşir.
2.2.2. Yüklenmenin şiddeti
Yoğunluk, yüklenme sırasında kullanılan sinirsel uyarıların kuvvetinin bir fonksiyonudur ve bir uyaranın kuvveti; yüke, bir hareketin yapılış hızına ve alınan mesafeye bağlıdır. Yoğunluk sadece kas gücü ile tanımlanamaz, antrenman ya da müsabaka sırasında oluşan sinirsel iletinin niteliğiylede tanımlanabilir (32,33).
Yapılan çalışmanın kalite özelliğini gösterir (1).
2.2.3. Yüklenmenin sıklığı
Yüklenmenin sıklığı; yüklenme-dinlenme arasındaki zamansal ilişkiyi tanımlar.
Yüklenme sıklığının uyum sürecindeki işlevi iki türlüdür. İlkinde, dinlenmeler içerisinde sadece yorgunluğun giderilmesi sağlanırken; ikincide, uyum olgularının geliştiği bölümdür. Birinci durumda tam dinlenme, ikinci durumda ise verimsel dinlenme söz konusudur (33).
2.2.4. Yüklenmenin süresi
Seriler içerisinde ya da devamlı yüklenmelerde yapılan yüklenmelerin süresi olarak tanımlanır. Yüklenmenin süresi antrenmanın içeriğine bağlıdır (33).
Yüklenmenin süresi, kondisyonun daha üst seviyeye çıkarılmasında önemli bir özelliktir (1).
2.2.5. Yüklenmeler de kapsam, sıklık ve şiddet ilişkisi
Çocuk ve genç antrenmanında “yüklenmenin giderek arttırılması ilkesi’’ yalnız antrenman sayısı için değil, aynı zamanda müsabakalar içinde geçerlidir. Aşağıda yaş
guruplarına göre haftalık birim antrenman ve müsabaka sıklığını gösteren şekil verilmiştir.
Tablo 1. Çocuk ve gençlerde “giderek artan yüklenme ilkesine göre’’ haftalık birim antrenman ve müsabaka sayısı (33).
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
0 2(-3)
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Birim Antrenman Sayısı (Yarışma Sayısı İle)
4,5 5,6
3
16 17 18 YIL 20 Günlük 1-2
2.3. Antrenmanın Sıklığı ve Süresi
Önceki bölümde bir antrenmandaki yüklenmelerin ölçütleri işlenmişti, şimdi bir hafta içerisindeki birim antrenman sayıları ve bunların süreleri konularındaki görüşler aktarılacaktır.
2.3.1. Antrenmanın sıklığı
Antrenmanın sıklığı kural olarak bir hafta içerisinde yapılan antrenmanın sayısıdır. Antrenman bütünlüğü içerisinde antrenman şiddeti ile antrenman kapsamı bir bağlılık içerisinde olması gerekir (33).
Antrenmanın sıklığının düzenlenmesinde, organizmanın dinlenme yeteneği dikkate alınmak zorundadır (1).
2.3.2. Antrenmanın süresi
Antrenmanın süresi, kısa (30-90 dk.), orta (2-3 saat) ve uzun (3 saat üzerinde) birim antrenman uygulamaları vardır. Takım sporlarında süre büyük ölçüde tutarlılığa sahipken, bireysel sporlarda süre yönünden bireysel farklılıklar bulunabilir.
Birim antrenmanın süresi, spor türüne ve sporcuların fiziksel hazırlık düzeyine bağlıdır (33).
2.4. Dinlenme
Yüklenmenin ve uyum sürecinin yönlendirilmesi sadece yüklenmenin parçalarına bağlı olmayıp dinlenme sonucuna da bağlıdır. Alıştırmaların etkisi ve buna bağlı olarak uyum süreci büyük ölçüde uygulanan yüklenmeye göre düzenlenen amaca yönelik dinlenme safhalarına bağlıdır. Antrenman uygulanmasında fizyolojik kurallara göre dinlenme farklı biçimlerde değerlendirilir.
a. Tam Dinlenme b. Verimsel Dinlenme c. Yetersiz Dinlenme
Tam dinlenme çalışma kapasitesini yenilemenin doğal fizyolojik yoludur.
Sporcuların, %80 - %90 oranında dinlenmeleri için 9-10 saatlik uykuya gereksinimi vardır (33).
Tam dinlenme daha çok; dikkat ve koordinasyon çalışmaları, maksimal kuvvetle yapılan çalışmalar, müsabakalar, motorik öğrenim süreci sportif tekniği geliştirici kombine çalışmalar, sürat ve reaksiyon çalışmaları, patlayıcı kuvvet içeren çalışmalarda kullanılır. Diğer dinlenme çeşitleri; süratte devamlılık çalışmaları, kuvvette devamlılık çalışmaları, temel ve özel dayanıklılık ve iradi güç gelişimi çalışmalarında yer alır (6).
2.5 Motorik Özellikler
İnsanın temel motorik özellikleri kisinin kendi güç ve yeteneğini ve karmasık nitelikteki motorik spor gücü derecesini belirleyen öğelerdir. Bu özellikler antrenman sürecinde yapılan her motorik spor hareketinin temeli ve başta gelen koşuludur. Bu özelliklerin tümü önceleri kondisyon kavramı altında belirlenmekte ve gelişimi için yapılan çalışmalara da Kondisyon Antrenmanı adı verilmektedir (40). Kondisyonel özelliklerin gelişmişlik derecesi, bir insanın fiziksel verim yeteneğini belirler.
Ayrıca, insanın motorik özellikleri belirli, ancak göreceli olarak birbirinden bağımsızdır(33).
Temel motorik özelliklerin içeriksel yapısını önem sırasına göre beş bölüme ayrılmaktadır.
Kuvvet Dayanıklılık Sürat
Hareketlilik
Beceri (koordinasyon)
Daha alt düzeyde bir sınflamaya girersek , bu temel motorik özellikleri “Bileşik motorik özellikler’’ olarak sıralayabiliriz.
2.5.1. Kuvvet kavramı
Kuvvet kavramı, sporcuların kassal etkinlik aracılığı ile dış dirençleri yenmek ve diğer bir değişle de dış dirençlere karşı etkimede bulunma yetisi olarak anlaşılmalıdır (42).
Diğer bir tanımla, kuvvet; istemli olarak bir kasın ya da kas gurubunun bir dirence karşı bir kez kasılarak ürettiği maksimum kasılma gücü olarak açıklanabilir (36).
Sportif verimin önemli bir özelliği de, kuvvet özelliğindeki artışa bağlı olarak gelişmesidir. Bir çok uygulamacı bu belirlemeye dayanarak, sportif başarıyı arttırmak için çocuk ve gençlerde de kuvvet çalışmalarına yer vermenin gereğini savunur. Buna karşılık; “çocuk ve gençlik yaşlarında kemik yapısında yeterince yeterince kalsiyum olmadığı için esnektir, baskı ve bükülmelere karşı dirençsizdir, bu bakımdan kuvvet çalışması doğru olamaz’’ diyenlerde vardır. İlk görüşü savunanlara göre; bir çok çocuk ve genç büyüme çağında iskelet ve kas sistemlerine yeterli geliştirici uyaranlar uygulamadığı için kendi verimlilik potansiyeline ulaşmamışlardır.
Çocuk antrenmanının önemli karakteristiklerinden biri olan genel ve çok yönlülük ilkesi göz önünde bulundurulmak koşuluyla, bilinçli yapılan kuvvet çalışmalarının yararlı olacağı görüşündeyiz (32).
2.5.2. Kuvvet oluşumunu etkileyen faktörler
Kuvvetin oluşumunu ve sportif hareketlerde kuvvet kullanımın açıklayan başlıca faktörler şunlardır:
1-Fizyolojik etkenler, 2-Koordinatif etkenler, 3-Morfolojik etkenler,
4-Pisikodinamik (efektif faktör olarak; Hırs, Psişik dayanıklılık gibi) etkenlerdir(32).
2.5.3. Kuvvet türleri
Kuvvet, karmaşık bir özelliktir. Aşağıda kuvvetin kavram olarak anlaşılmasına katkıda bulunacak dört temel sınıflama örneği verilmiştir.
1.Sınıflama
Letzelelter’e göre, kuvvet(dolayısı ile kuvvet antrenmanı) genel ve özel kuvvet olarak ikiye ayrılır.
a-Genel kuvvet: Kuvvetin herhangi bir branşa yönelmesi söz konusu olmaksızın, genel anlamda tüm kasların kuvvetidir (33).
Basketbolcunun bütün kaslarının kuvveti anlaşılır (32).
b-Özel kuvvet: Yapılan spor dalındaki kuvvettir, yani basketbola özgü (sıçrama kuvvet,atış kuvveti gibi) (40).
2.Sınıflama
Harre’ye göre kuvvet şu şekilde sınıflanmalıdır.
a-Maksimal kuvvet: Kas sisteminin yavaş kasılmayla isteyerek geliştirebildiği en büyük kuvvettir.
b-Çabuk kuvvet: Sinir-kas sisteminin yüksek hızda kasılmayla en büyük kuvveti üreterek bir direnci yenebilme yeteneğidir (33). Belirli bir direnci, birim zamanda en sık yenen kuvvettir(32).
Atma, atlama, vurma ve büyük hızla yön değiştirme gerektiren spor dallarında çabuk kuvvet performansın belirleyicisidir(1).
c-Kuvvette devamlılık: Sürekli kuvvet gerektiren çalışmalarda organizmanın yorulmaya karşı gösterdiği direnç yeteneğidir.
Kuvvette devamlılık
Maksimal Çabuk Kuvvette Kuvvette Devamlılık Devamlılık
Maksimal Çabuk Kuvvet
Kuvvet
Patlayıcı Çıkış Kuvvet Kuvveti
Şekil 1. Niceliklerine göre kuvvetin ara sınıflandırılması (33).
3.Sınıflama
Kuvvetle ilgili diğer sınıflama ise kasların kasılma türüne göre yapılır a-Dinamik kuvvet
b-Statik Kuvvet
c- Bırakıcı( Eksantrik) Kuvvet Çalışması 4. Sınıflama
a- Absolut(Mutlak) Kuvvet: Tüm kasların ürettiği maksimal kuvvettir.
b- Relatif (Göreli) Kuvvet: Vücudun kilogramı başına ürettiği kuvvettir (33).
2.6. Kuvvet Eğitimi ve Geliştirme Yöntemleri
Spor uygulamalarından da bilinmektedir ki, yüklenilebilirlik, gibi antrene edilebilirlik de yalnız güç düzeyine bağlı değildir. Bu konuda yaş ve cinsiyette önemli etkenlerdir.
Kuvvet yeteneği, değişik yaş dönemlerinde farklı şekilde antrenmana bağlı olarak değişiklik gösterir.
Spor türüne özgü kuvvet antrenmanı (16 yaşından sonra)
Hipertrofi antrenmanı (14 yaşından sonra)
Postürü koruyan kasları kuvvetlendirme (12- 14 yaş)
Az dirençlerle branş tekniklerini anımsatan (koordinatif) kuvvet
Hafif ağırlıklarla atma kuvveti ve sıçrama kuvveti antrenmanları (6-10 yaş)
Hafif ağırlıklarla ve çok tekrara dayalı kuvvette devamlılık çalışması (6-10 yaş)
Teknik öğretimine yönelik ağırlıksız kuvvet antrenmanı (4-6 yaş)
Şekil 2. Kuvvet antrenmanı piramidi; yaş basamaklarına göre kuvvet çalışmalarının genel karakteristikleri (32).
2.6.1. Maksimal kuvvet antrenmanı
Maksimal kuvvet denilince izometrik kasılmanın söz konusu olacağı şekillerde ya da yavaş yavaş bir hareket uygulaması sırasında istemli olarak geliştirilebilen en yüksek değerdeki kuvveti anlaşılır. Maksimal kuvvet bir başka deyişle mutlak (absolüt) kuvvettir (33). Bu bağlamda sadece az sayıda tekrar olanaklıdır. Tekrarlar arasında en az 3-5 dakikalık ara zorunludur. Yeni bir maksimal kuvvet düzeyi artışı verim yetisinin %90-100 arasında yapılan maksimal yüklenmelerle olanaklıdır (42).
Maksimal kuvveti gelistirmek için kullanılan yöntemler;
• Piramidal Yüklenme Yöntemi
• Tekrar Yüklenme Yöntemi
• Kısa Süreli Maksimal Uyum Yöntemi
• İzometrik Yüklenme Yöntemi 2.6.2. Çabuk kuvvet antrenmanı
Çabuk kuvvet takım oyunlarında en geçerli bileşik motorik özelliklerde birisidir.
Çabuk kuvvet, hem maksimal kuvvetin artırılması, hem de hareket hızının yükseltilmesi ile olumlu yönde etkilenebilir ve geliştirilebilir. Çabuk kuvvet antrenmanlarında çalışmalar, teknik ile bağlantılı olarak temel kuvvet ile kasılma hızının paralel olarak geliştirilmesini gerektirir (40). Dirençlerin niteliğine bağlı olarak bu özellik submaksimal ile yüksek patlayıcı uygulamalar biçiminde gözükür (42). Çabuk kuvvet geliştirici çalışma uygularken temel ilke hafif ve orta yüklerden yararlanma yoluna gidilmelidir. Çabuk kuvvet antrenmanında merkezi sinir sistemi optimal bir sekilde uyarılmasına bağlı olarak antrenmanlarda yüklenme ve dinlenme ilişkisi göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü hareketler büyük bir hızla uygulandığından organizma yorulacaktır. Bu nedenle çabuk kuvvet çalışmalarında tam dinlenme ilkesi uygulanır(40).
Çabuk kuvveti geliştirme yöntemleri;
• Devirsiz kuvvet çalışmaları,
• Devirli kuvvet çalışmaları,
• Pliometrik çalışmalar olarak uygulanır.
Teknik
Sürat
Çabuk Kuvvet
İrade Maks.
Kuvvet gücü
Şekil 3. Çabuk kuvvetin bileşenleri (33,40).
2.6.3. Kuvvette devamlılık antrenmanı
Bir çalışmada yüklenme uzunca bir süre azalmadan kuvvet harcanması gerektiriyorsa, kuvvette devamlılık gelişiyor demektir.
Kuvvette devamlılık genellikle tekrar yöntemi uygulanılarak geliştirilir (33).
Kuvvette devamlılığı geliştirmek için çalışma, az yüklenme ve çok tekrar sayısı ile yapılır. Çalışmalarda yük yerine tekrarlar arttırılır. Ayrıca kaslarda fazla miktarda laktik asidin toplanıp, kasın görevini yapamaz duruma gelmesini önlemek için orta düzeyde hareket temposu uygulanır. Çalışma aralıksız uygulandığından kas dayanıklılığı, yani kuvvette devamlılık sağlanır (40).
Tablo 2. Kuvvette devamlılık antrenman ölçütleri ( 33).
Kuvvette devamlılık yöntemi (kas dayanıklılığı) Uyarı yoğunluğu %50-60 Seride tekrar sayısı 20-40 Birim antrenmandaki seri sayısı(her kas gurubu için) 6-8 Seriler arası dinlenme 0.5-1 dk Çalışma hızı Yavaş-akıcı
2.7. Basketbol Oyuncularının Temel Motorik Özellikleri
Basketbol branş olarak, motorik özelliklerin üst seviyede olmasını gerektiren bir spor dalıdır. Enerji sistemleri açısından anaerobik gücün ön planda olduğu ve buna bağlı olarak ta; patlayıcılık ve gücü ortaya çıkaran çabukluk, zamanlama ve kuvvet arasında bir uyumun olduğu; genel atletik pozisyonu kuvvetlendiren dikey sıçrama, denge ve becerinin zamanlama, ritim ve hız ile birleştiği ve bu özelliklerin teknik hareketleri daha kolay ve düzgün uygulamaya yardımcı olduğu bir aktivitedir.
Bilindiği gibi oyuncular bir basketbol müsabakası süresince süratli birçok hareket ve kısa mesafe koşuları yapmaktadır. Sürekli oyunun temposunu yükselterek rakip takıma ani ve hızlı hücumlar ile baskı kurup sonuca gitmeyi amaçlamaktadırlar.
Ayrıca, aynı temel ile savunmada başarılı olmak zorunluluğundadırlar (34).
Basketbol sporunda motorsal özelliklerin dağılımı şöyledir:
% 20 Sürat; aksiyon ve reaksiyon sürati,
% 30 Dayanıklılık; Sıçrama ve aneorobik dayanıklılık,
% 15 Koordinasyon (Beceri), % 10 Esneklik,
% 25 Kuvvet; Özel sıçrama ve atış kuvvetidir (13).
Şekil 4. Grooser ve çal. ark. göre basketbolcunun sahip olması gereken motorik özellikler ve oranları (33).
2.8. Basketbol da Enerji Sistemleri
Basketbol kısa ve yoğun hareket periyotlarını gerektirir ve oyuncular hızlı bir tempoda çok büyük miktarlarda enerji sarf ederler.
Bir oyuncu egzersiz yapmaya başladığında, tüm enerji sistemlerini( yani, ATP- CP, glikoliz ve aerobik sistemler) kullanır. Ancak her enerji kaynağının göreli katkısı, egzesizin getirdiklerine göre değişecek ve bunun karşılığında hareketin sürekliliği ve fonksiyonların şiddetini değiştirecektir. Basketbolun yaklaşık olarak
%20’si aerobik, %80’i ise anaerobiktir; ancak tek tek oyunculara ilişkin kesin enerji harcama oranını bir çok faktör etkilemektedir (12).
%20 %30
%15 %25 %10
Süratte devamlılık Sürat
Hareket sürati Tepki sürati
Dayanıklılık
Koordinasyon
Kuvvet
Esneklik Öz. Sıçrama kuvveti
Tablo 3. Enerji Sistemleri (12).
Anerobik/ATP-CP Anaerobik Glikoliz Aerobik (0-10 saniye) (10 saniye- 3 dakika) (3 dakikadan fazla)
Basketbolun yüksek seviyede bir anerobik uygunluk gerektiren bir oyun olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir (24).
Hareket ve dinlenme arasındaki ilişki basketbol oynamak için gerekli enerji sistemini özellikle baskı altına alan bir çalışma programı düzenlemede önemlidir.
20 saniyelik bir dinlenme sırasında kaslarda depolanan ATP-CP miktarının %50’ si ve 60 saniye sonrasında ise %87‘ si tekrar depolanır.
Tablo 4. ATP-CP’ ın yenilenme süresi(12).
DİNLENME SÜRESİ ATP YENİLENMESİ ( % ) 10 sn’den az Çok az 30 sn 50
60 sn 75 90 sn 87
120 sn 93 150 sn 97 180 sn 98
Tablo 5. Egzersiz anındaki enerji sarfi (12).
10 sn 1 dk 2 dk 4 dk 10dk 30dk Anaerobik,k.kal. 25 40 45 45 35 30 % 85 65-70 50 30 10-15 5 Aerobik, k.cal. 5 20 45 100 250 700 % 15 30-35 50 70 85-90 95 Toplam k.cal. 30 60 90 145 285 730
2.9. Fizyolojik Açıdan Kuvvet ve Kas Çalışma Biçimleri
Fizyolojik açıdan kuvvet; insan vücudunda kaslar ve kemiklerin oluşturduğu kaldıraç sistemlerinin kuvvet kaynağı olarak görev yapar. Biyolojik açıdan ise kuvvet, sporcunun bir kütleyi (kendi vücudu, rakip ya da bir araç) hareket ettirme yani bir direnci yenebilme ya da onu kas çalışması ile etkileme anlamına gelen bir kavramdır. Bireysel ve takım sporlarında kas kuvveti ve güç, başarılı performansın belirleyicisidir. Son on yılda antrenörler ve araştırmacılar kuvvet, güç ve yarışma performansını geliştiren optimal antrenman metotlarından biri olan pliometrik antrenmanlara dikkatleri çekmişlerdir (4).
Fizyolojik açıdan kuvveti aşağıdaki şekilde sınıflandırabiliriz.
2.9.1. Dinamik kuvvet
Sporda özellikle basketbolda en yaygın olan kuvvet türüdür. Kas kasılma sırasında kısalır. Takım sporlarında en çok kullanılan kasılma çeşididir. Bu kuvvet sayesinde sporcu kendi vücut ağırlığını ya da yabancı bir cismin ağırlığını ve diğer dirençleri yenebilir (40). Aktif olarak bir direnci yenen kas boyunda kısalmanın ( konsantrik kasılma) ya da direncin kas kuvvetinden büyük olması halinde kas boyunun uzayarak (ekzantrik kasılma) çalışma biçimi ile gerçekleşir. İki kas çalışmasının birlikte gerçekleştiği hareketlerdeki oksotonik kasılmalardaki kuvvet türü de yine Dinamik kuvvet olarak isimlendirilir (33).
2.9.2. Statik kuvvet
Statik kuvvette kasta gözle görülen bir kısalma olmaz fakat yüksek bir gerilim ile kuvvet açığa çıkar. Bir başka deyişle kasın başlama ve bitiş noktalarında bir yaklaşma olmaz. Fakat statik kasılmada kas içi genleşmeler söz konusudur.
2.9.3. Bırakıcı( Eksantrik) kuvvet çalışması
Bu çalışma dinamik ve statik kuvvetin karışımıdır. Başlangıçta dinamik kuvvet şeklindedir. Zorlanma evresine ise statik karakterdedir (40).
Çalışma Şekli
Kasılma Şekli
STATİK
OKZOTONİK IZOMETRIK
Direnci yenen Dirence yenilen
KONSANTRİK EKZANTRİK
DİNAMİK
İç Kuvvet=Dış Kuvvet İç Kuvvet#Dış Kuvvet
Kas Sabit Kısalır Uzar Boyu
Şekil 5. Kas çalışma şekline göre kuvvet türleri (33).
Bir direnç yenmenin söz konusu olduğu çalışma biçimi, sportif hareket uygulamalarında en yaygın olan türdür. Vücudun kendi ağırlığının (örneğin koşarken, sıçrarken), bir ağırlığın (örneğin atma aracı, halter) ya da sürtünme dirençlerinin yenilmesi bu tür kuvvet sayesinde olur. Dirençler aktif kasılmalar sonucunda yeniliyorsa, bu tür kas çalışmalarında eş merkezli (konsantrik) kasılnmalar söz konusu olabilir. Motorik birimlerin devreye girip çıkması yoluyla birbirinden farklı dirençlere uyum sağlaması halinde ise, oksotonik kasılma, yani değişken gerilimli kasılma vardır.
Dış etkiler karşısında pasif çalışma şekli, genellikle ekzantrik kasılmalar sonucunda olur. Bir başka deyişle, aktif olarak kasılan bir kas, bir yük ya da çekme karşısında( negatif çalışma anlamında) uzar.
Pasif çalışmalar için şu örnekler verilebilir: atlama hazırlıkları, cimnastik çalışmalarında yukarıdan aşağıya yapılan atlamalar, engelli koşularda engelin aşılmasından sonar yere iniş, halkada hac duruşuna iniş vb. Pasif çalışma şekli, başlangıç evresindeki pasif çalışma şekli nedeniyle dinamik bir çalışmadır. Son evrede ise izometrik kasılma ve dolayısıyla statik çalışma söz konusudur.
Eklemlerin direnç karşısında konumunu koruduğu çalışma şeklinde iç ve dış kuvvetler birbirine denktir. Bu çalışmada kuvvet belirli bir değerde tutulur. Kas boyunda değişiklik olmaz. Kuvvetin pasif direnç karşısında durumunu koruduğu çalışmalar statik niteliktedir. Dış etkiler karşısında pasif çalışma biçimleri ise başlangıçta dinamik, son aşamada statik karakterdedir.
A
B C
Şekil 6. Kas çalışma türlerine göre kasılgan ve elastik bileşenlerinin A: Konsantrik (kas boyunun kısaldığı) kasılmada kontraktil ve elastik elemant birlikte çalışır. B : İzometrik bir kasılmada, C: Eksantrik bir kasılmadaki çalışma şekilleri (33).
2.10. Koordinasyon ve Türleri, Çeviklik Kavramı
Koordinasyon, amaca yönelik bir hareketle iskelet kasları ile merkezi sinir sisteminin uyum içinde çalışması ve etkileşimidir. Koordinasyonun mükemmelliğini sağlayan faktör, hareketin akışı ile ilgili fiziki yasalar, hareketi gerçekleştiren agonist
ve antogonist kasların antrenmanlık derecesi ve kulakta bulunan denge oranının (vestibuler organ) uyum düzeyidir (6).
Sportif teknik ve taktik problemlerin sinir sistemine bağlı olarak çözülebilmesindeki yeterlilik, sportif koordinasyon kapasitesini ifade eder. Yeterli bir sportif koordinasyon kapasitenin fonksiyonu olarak zor hareketlerin hassas ve çabuk icra edilebilmesi yanında, egzersiz veya müsabaka sürecinde karşılaşılan sürpriz durumlara da hızla adapte olunabilir.
Koordinasyon kavramının değişik yaklaşımlarla yapılmış sınıflamaları vardır.
Bu sınıflamalardan bazıları aşağıda verilmiştir. 3 çeşit sınıflama yapılmıştır.
1. Sınıflama
a-Genel koordinasyon: Kişinin çeşitli hareket becerilerini (hangi spor dalıyla uğraşırsa uğraşsın) kazanmasıdır. Bazı durumlarda genel koordinasyon, özel koordinasyonun temelini oluşturur. Genel koordinasyonun geliştilmesine mümkün olduğunca erken yaşlarda başlanılmalıdır.
b-Özel koordinasyon: Bir spor dalında çeşitli ve bir seri hareketin hızlı, akıcı ve uyumlu şekilde yapılmasıdır. Spor türünün özel tepkilerinden, taktik anlayış ve davranışlarından kaynaklanan duruma uygun hareket edebilmeyi anlatır.
2. Sınıflama
Kaba motor beceri ve ince motor beceri olarak ikiye ayrılır.
a-Kaba motor beceriler: Vücudun büyük kaslarının, vücudun bütününü ya da bir parçasının yaptığı harekettir. Örneğin; takla atmak ya da topa vurmak gibi.
b-İnce motor beceriler: Küçük kas gurupları çalışır. Örneğin; yazı yazma, resim yapma gibi.
3. Sınıflama
Paulton ve Knapp’ a göre temel koordinatif yetenekleri Hareket Becerisi olarak ele alınır. Onlara göre; antrenman kavramının temel bileşenlerini oluşturan sporsal teknik ve taktik, hareket eğitimi temeline dayalıdır.
Hareket becerileri değişik yaklaşımlarla sınıflandırılmaktadır.
1-Hareketin yapılışına göre beceri türleri 2-Hareketin algılanmasına göre beceri türleri
3-Hareket uygulamasının niteliğine göre beceri türleri
1- Hareketin yapılışına göre beceri türleri:
-Kopuk hareketler -Seri hareketler -Sürekli hareketler
Piyano Çalma Cimnastik
Seri hareketler Sürekli hareketler Kopuk hareketler
Dart Atma Topu Yakalama Vites Değiştirme
Yüzme Koşu Kürek
Şekil 7. Hareketlerin yapılışına göre beceri türleri
2- Hareketin algınlamasına göre beceri sınıflaması:
-Kapalı Hareket Becerilerinin koordinasyonu -Açık Hareket Becerilerinin koordinasyonu
Kapalı hareket becerilerinin koordinasyonu: Sabit bir motor programa dayalı hareketsel özellikli becerilerdir. İç kökenlidir. Birey hareket zamanlamasını tam olarak kontrol eder. Hareketin başlangıç ve bitişi belirlidir.
Açık hareket becerilerinin koordinasyonu: Gelişen koşullara uyum gerektiren, motor programa dayalı becerilerdir. Dış kökenlidir. Birey için zamanlama dış etkenlere bağlıdır.
Açık Beceriler
Tahmin Edilemez Çevre
-Güreş -Eskrim -Futbol Yarı Tahmin Edilebilir
Çevre
-Kalecinin önsezileri -Servis atan masa tenisçi -Satranç oynama Kapalı
Beceriler
Tahmin Edilebilir Çevre
-Bowling -Okçuluk -Diş Fırçalamak
Şekil 8. Knapp’ a göre hareketin algılanmasına göre beceri sınıflaması (33).
2.10.1. Çeviklik
Çeviklik vücudun doğrultusunu aniden değiştirebilme veye hareket doğrultusunu dengeyi kaybetmeden çabuk bir şekilde farklı bir yöne kaydırabilme yeteneğini ifade eder. Görsel reaksiyon, çabuk kuvvet ve süratle ilgili kompleks bir özelliktir (35, www.sport-fitness-advisor/circuittraning.html, Erişim 18 Ocak 2010).
Vücudun doğrultusunu aniden değiştirebilme veya hareket doğrultusunu dengeyi kaybetmeden çabukça farklı bir yöne kaydırabilme yeteneğini geliştirir. Kompleks hareketleri hızlı ve koordinasyonu bozmadan doğru bir şekilde yapılmasını sağlar.
Hızlı dönebilme yeteneği, çalım atma, aldatmaca yapabilme gibi özellikleri geliştirir(35).
2.11. Pliometrik Nedir?
Pliometrik (plyometric) terimi sözlükte bulunmayan ve kökeni bilinmeyen bir kelimedir. Bu kelime Yunanca’dan anlamı “artırmak” olan “pleythyern”
kelimesinden gelebilir, ayrıca kökü Yunanca’da ölçmek anlamında “plio” kökü de olabilir . Son yıllarda pliometrik terimi yerine İtalya, Norveç ve Sovyetler Birliği’nde oldugu gibi Strech- Shortening Cycle (SSC); Kısa Gerilimli Döngü (KGD) terimi kullanılmaktadır. Türkiye’de de bazı otoritelerin Gerilme Kısa Döngüsü (GKD), ön gerilimli döngü, myotenik strech refleks veya gerilme refleksi olarak da literatüre yerleştigi görülmektedir. Chu pliometrikleri, gücü yada relatif patlayıcı hareketi artıran sürat ve kuvvet karısımı olan egzersizler, hareketler olarak tanımlar (5).
Pliometrik egzesizler güç geliştirmek için kullanılan en popüler çalışmalardır (18).
Pliometrik çalısmalar alt ekstremiteleri (bacaklar) içeren sıçrama hareketleri ve üst ekstremiteleri (kollar) içeren saglık topu v.b aletlerle yapılan hareketlerden de oluşmaktadır (5).
Pliometrik antrenman teknikleri her çeşit spor branşında patlayıcı gücü arttırmak için kullanılır (30).
Şekil 9. Kısa gerilimli döngü(18).
Pliometrik çalışmaların amacı, vücut ağırlığından ve ekzantrik kasılma sırasındaki yerçekimi kuvveti sayesinde elde edilen elastik enerjiyi konsantrik kasılma sırasındaki zıt ve esit kuvvete çevirmektir. Ekzantrik (negatif) kasılmadan sonra, konsantrik (pozitif) kasılma ile kısa zaman biriminde yüksek miktarda kuvvetin hızlı bir şekilde uygulanmasını sağlamaktır. Böylece yüksek hızda bir kasılma ile kas sinir sisteminin üstesinden gelmesi ile elastik kuvvet oluşur.
Sıçramalar çok kısa bir zaman birimi içinde patlayıcı olarak yapıldıgı için hem patlayıcı güç hem de patlayıcı özellik geliştirilir (5).
2.12. Pliometrik Çalışmaların Genel Yapısı
Bir kutunun üzerine çıkar, daha sonra iner ve tekrar çıkıp sıçrama yapılabilecek kadar sıçranırsa pliometrik bir hareket gerçekleştirilmiş olur. Ayaklar sıçramadan sonra yere değdiği anda quadriceps ve kalça kaslarının gerilmesiyle sonuçlanacak olan bir diz esnemesi söz konusudur. Dış merkezli ve dışta olan bu ani hareketlenme ortak merkezli fakat zıt yöne olan bir kasılmayla devam eder. İste bu olay pliometrik hareketlerin ana yapısını yani temelini oluşturur (6).
2.13. Pliometrik Çalışmaların Fizyolojik Yapısı
Pliometriğin fizyolojisine bakıldığında, aktivitenin eksantrik yükleme, amortizasyon ve konsantrik kasılma evresi olmak üzere üç bölümde ele alınabileceği görülmektedir.
Eksantrik Yükleme Evresi: Kasın elastik bilesenlerinin gerilimi sonucu kasta enerji toplanmaktadır. Bu enerji daha sonra konsantrik kasılma sırasında kullanılmakta ve daha büyük bir iş meydana gelmektedir.
Amortizasyon Evresi: Bu evre, artan iş miktarı ile orantılıdır ve eksantrik ile konsantrik kasılma oranındaki zaman aralığı olarak tanımlanmaktadır. Bu evre ne kadar kısa olursa, depolanan elastik enerji de o kadar fazla kullanılabilecektir.
Kullanılan enerji miktarına paralel olaraktan bir iş meydana gelmiş olacaktır. Bir pliometrik aktivite sırasında önemli yapılar, kasın seri elastik bileşenleri ve kas proprioseptörleridir. Seri elastik bileşenler kasın potansiyel elastik enerjisi ile ilgilidirler ve gerilmeyi ya da kassal refleksi aktive etmektedir. Amortizasyon evresinin süresi elit atletlerde 120 ile 150 salise arasında ölçülmüştür.
Konsantrik Kasılma Evresi: Bu evrede ise kas eksantrik yüklenme sırasında gerilme refleksini başlatacak olan kas iğciklerini ateşleyen hızlı bir uzama gösterir.
Bu agonist ekstrafüzal liflerin kasılması, yani kasın konsantrik kasılması ile sonuçlanmaktadır. Bu evrede, daha hızlı kas gerilimi daha fazla konsantrik kasılmaya neden olmaktadır (6).
Eksantrik kas kasılmasının hemen ardından konsantrik kas kasılması hareketi ile çoklu sıçrama (CMJ) ve kısa gerilim döngüsü (SSC) hareketi gerçekleşir. Bu hareket esnasında enerji elastik seri komponentleri tarafından oluşturulur ve bunlar mekanik enerji olarak geri döner.
Parelel Elastik Komponent
SeriElastik Komponent
Kontraktil Komponent Şekil 10. Mekanik enerjinin gelişimi
Paralel elastik bileşen; kasın pasif esnemesi halinde kas zarının direnç göstermesi ile oluşur. Seri elastik bileşen; tendon tarafından yaratılan direnmeye verilen cevaptır (tepkidir). Kontraktil bileşen ise kas liflerinde oluşan gerilme sonucu ortaya çıkan bir tip mekanik enerji sağlar (37).
Elit atletik performans için gerekli olan fizyolojik değişimi sağlamak amacıyla yapılan ve maksimal kuvvet gerektiren yoğun egzersiz olarak tanımlanan pliometrik antrenmanın amacı; koşarken ya da sıçrarken yer ile olan kontak süresini olabildiğince azaltmaktır. Yere düşüşle birlikte quadriseps kas grubu uzar ve gerilir.
Bağ dokularda ve tendonlarda da bir gerilme meydana gelir. Böylece potansiyel elastik enerji ortaya çıkar. Aynı şekilde çapraz köprülerde de potansiyel elastik enerji ortaya çıkar. Bu enerji, eksantrik kasılma esnasında depolanır ve konsantrik kasılmaya geçilirken yerçekimi kuvvetinden de yararlanılarak büyük bir güç açığa çıkar. Pliometrik egzersizlerde, kasın gerimi esnasında kasılmanın refleksif (kasılma refleksi) güçlenmesi de artar.
Pliometrik antrenmanlar esnasında eğer yeterli dinlenme verilmez ise aktivite aerobik olmaya başlar, hareketin ve patlayıcılığın kalitesi düşer pliometrik antrenmanın amacı kaybolur (3).
Pliometrik antrenmanlar kas gücünü, koordinasyonu ve atletik performansı arttırır (10).
2.14. Pliometrik Antrenmanında Yüklenme ve Ölçütleri 2.14.1. Pliometrik antrenmanlarda yüklenme yoğunluğu
Pliometrik antrenmanlarda yoğunluk egzersizin çeşidiyle kontrol edilir.
Pliometrik egzesizler, kolay ve daha az stresli olanlardan daha zor ve kompleks olanlara doğru ilerletilmelidir. Pliometrik antrenmanlarda yoğunluk artışı, belirli koşullarda hafif ağırlık kullanılarak, atlama yükseklikleri ve ara uzunlukları arttırarak da gerçekleştirilebilir.
2.14 .2. Pliometrik antrenmanlarda yüklenme kapsamı
Pliometrik antrenmanlarda yüklenmenin kapsamı ayak kontak sayısı ile belirlenmektedir. Örneğin üç adım atlamayı ele alırsak ayak kontak sayısı üç olarak sayılır. Egzersizlerin programlanmasında ayak kontak sayısı önemli rol oynamaktadır. Ayak kontak sayısı hedeflerin ilerletilebilmesine ve yüklenmenin yoğunluğuna bağlı kalmaktadır.
2.14.3. Pliometrik antrenmanlarda yüklenmenin sıklığı
Pliometrik antrenmanının sıklığının düzenlenmesinde, tam bir toparlanma meydana için gelmesi için 48-72 saat geçmesi gerektiği belirtilmektedir. Ancak burada yüklenmenin yoğunluğunun ne kadar olduğu gözden uzak tutulmamalıdır.
Yerinde sıçramalar uzağa yapılan atlamalar kadar yorucu değildirler ve aynı toparlanma zamanına gerek duymayabilirler. Yeni başlayanlar, pliometrik egzersizler arasında en azından 48 saat toparlanma süresine gereksinim duyar.
Yeni başlayanların gelişim düzeyinde ve tecrübe seviyesinde farklılıklar olacağı için antrenman yükünün belirlenmesinde problemler oluşabilir. Bu yüzden yeni başlayanların düşük yükte çalışmaları gerekmektedir. Antrenmanın yükü düşük olacağından, antrenmanın içeriği ise yüksek olmalıdır.
2.15. Pliometrik Antrenmanlarda Toparlanma
Pliometrik antrenmanlarda yüklenmeler ve dinlenmeler 1;5 – 1;10 şeklinde uygulanmalıdır. Eğer egzersizin tamamlanması 10 sn sürüyorsa, toparlanma için 50 sn ile 100 sn arasında dinlenme verilmelidir. Pliometrik antrenmanın bir anaerobik aktivite olduğu unutulmadan dinlenme araları düzenlenmelidir (18).
2.16. Pliometrik Çalışma Modelleri
Sıçrama hareketleri genel olarak; sabit sıçramalar, durarak sıçramalar (squat sıçrama), karışık sıçramalar ve sekmeler, yan sıçramalar ve kasa dirilleri olarak yapılır. Düşük yoğunlukta ardı ardına yapılan sabit sıçrama egzersizlerinin amacı,
amortizasyon zamanını kısaltmaktır. Durarak sıçrama ile karışık sıçrama ve sekmeler 30m.’den kısa mesafelerde kasa dirillerine hazırlık olarak yapılır. Yan sıçramalar ise sporcuların yön değiştirme ve havada kalma sürelerini geliştiren sıçrama dirilleridir.
Kasa dirilleri de bacak kaslarının patlayıcı gücünü artırmak amacıyla yapılan çalışmalardır (4).
Derinlik Sıçramaları; Derinlemesine yapılan sıçrama hareketleridir. Bağlayıcı dokular, kaslar ve genel sinir sistemi üzerine etkisi olan hareketleri içerir. Derinlik sıçramaları yüksek seviyede siddet içeren çalısmalardır. Bir set 1’den 10’a kadar tekrar içerir. Ayrıca derinlik sıçramaları, sporcuların vücut ağırlıklarının yer çekimi karşısındaki dirençlerini artırarak sıçrama yeteneklerini geliştirmek amacıyla, kutudan atlayıp yere düşerek ve daha sonra tekrar kutuya dönerek yapılmaktadır (7).
PLİOMETRİK
DERİNLİK
ATLAMA SEKME
SIÇRAMA
SIÇRAMASI
Yerinde Sıçrama Kısa Süreli Kısa Süreli Ayakta Sıçrama Uzun Süreli Uzun Süreli
Sekil 11. Pliometrik çalışma modelleri (7).
2.17. Çocuk ve Ergenlerde Pliometrik Eğitim
Çocukların ve ergenlerin iskelet sağlıklarını ve kardiyavasküler sistemlerini geliştirmek ve korumak için düzenli olarak fiziksel etkinliklere katılmaları gerekir.
Doğru tasarlanmış bir pliometrik eğitim programının çocuklar ve gençler için güvenli ve yararlı olduğu iddia edilmektedir. Pliometrik eğitimler düzenli olarak yapıldığında dolaşım hızını arttırır, enerji üretimini geliştirir, kemikleri güçlendirir ve kilo kontrolünü kolaylaştırır.
Aslında pliometrik hareketler, doğal hareketlerin bir parçası olarak vardır.
Çocuklar için pliometrik eğitimler nitelikli bir koçluk ve yaşa uygun bir eğitim ile eğlenceli ve güvenli bir yöntem olabilir (14). Ortaokul sıralarında çocuklar başarılı bir şekilde pliometrik çalışma yapabilirler (18). Ancak antrenmanın hacmi katılımcıların yeteneklerini aşıyor ise ortaya yaralanmalar çıkabilir. Çocuklar ve gençlerde pliometrik eğitimlere katılmadan önce temel kuvet geliştirilmeli ve yavaş yavaş ilerleme sağlanılmalıdır (14,15).
3. GEREÇ VE YÖNTEM
3.1. Araştırmanın Amacı ve Önemi
Basketbol da birbiri ardına tekrarlayan koordineli hareketlerin gerçekleşmesi için basketbol antrenmanı’ nın planlanması çok önemlidir. Günümüzde gittikçe hızlanan basketbol da teknik-taktiğin başarı ile uygulanmasında sporcuların motorik özelliklerinin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Basketbol çabuk kuvvetin ön planda olduğu, anaerobik yüklenmelerin toplam sürenin %70’ ini oluşturduğu bir spor branşıdır. Bu yüzden basketbol da çeviklik, çabukluk ve sıçrama yetilerinin oldukça iyi geliştirilmiş olması gerekir.
Araştırmanın amacı: Bu çalışmada 12-14 yaş gurubunda basketbol oynayan çocuklara iki farklı kuvvet tekniğiyle (kol çekmeden squat sıçrama, kol çekerek çoklu sıçrama) çeşitli sıçrama ve koordinasyon çalıştırmaları yaptırılıp bunların ön ve son testleri alınarak hangi tekniğin sıçrama ve çabukluk-çeviklik yetilerine daha fazla etki ettiğini bulmaya çalışılacaktır.
Araştırmanın yararları: Araştırmanın amacında da belirtildiği gibi farklı kuvvet antrenmanlarının sıçrama ve çabukluk-çeviklik yetileri üzerine etkilerinin belirlenmesi için doğru antrenman tekniği uygulamalarının tespiti bundan sonraki antrenman planlamalarına ışık tutacak ve kısa zaman dilimi içerisinde en verimli antrenman tekniği ve ölçümlerini kullanarak performansa ulaşmada doğru yol belirlenecektir.
3.2.Araştırmanın Kapsamı ve Varsayımları
Özel bir ilköğretim okulunda basketbol oynayan, 12-14 yaş aralığındaki erkek basketbolcular oluşturmaktadır. 8 hafta boyunca antrenman programının içine eklenmiş 48 saat ara ile 2 gün pliometrik egzesiz uygulanmıştır. Çalışmaya dahil edilen basketbolcuların antrenman ve kronolojik yaşları dikkate alınmıştır.
Araştırmanın Varsayımları;
Araştırma süresince araştırmacı ön yargılı hareket etmeyecektir.
Gruplarda bulunan sporcular uygulamanın başarılı bir şekilde yapılabilmesi için gerekli şartları taşımaktadırlar.
3.3. Araştırmanın Metodolojisi 3.3.1. Araştırmanın evreni
Araştırmanın çalışma evrenini, Terakki Vakfı Okulları Özel Şişli Terakki İlköğretim Okulunda basketbol oynayan, 12-14 yaş aralığındaki 24 erkek basketbolcu oluşturmaktadır.
Araştırma gurubunu, antrenman yaşları 3 ± 1 olan 24 erkek sporcu oluşturmaktadır.
12 sporcu squat sıçrama (SJ) çalışma tekniğini kullanarak, diğer 12 sporcu ise çoklu sıçrama (CMJ) tekniğini kullanarak pliometrik çalışmalarını tamamlamışlardır.
3.3.2.Veri toplama gereci
Çalışmaya dahil edilen sporculardan, test ve antrenmanlar esnasında sorun yaşanmaması için, sağlık açısından spor yapmalarında bir engel olmadığına dair doktor raporu istenmiştir. Testler, antrenman programı öncesinde ( ilk test ) ve 8.
hafta sonunda ( son test ) olmak üzere 2 defa yapılmıştır. Testlerden 1 gün önce sporcuların ağır bir antrenman yapmamaları, test günü 3 saat önce kahvaltılarını yapmaları istenmiştir. Test ve ölçümlerden önce sporcular ve aileleri çalışmaların amacı hakkında bilgilendirilmiş ve ailelerinden izin alınmıştır.
Marmara Üniversitesinin ve özel bir iköğretim okulunun imkanları kullanılarak antrenmanlar, testler ve ölçümler yapılmıştır.
3.3.3. Araştırma modeli
İstatiksel analiz SPSS 14 programı kullanılarak bilgisayarda yapılmış, tüm verilerin aritmetik ortalamaları ve standart hataları hesaplanmıştır. Araştırmaya katılan gurubun antrenman öncesi, sonrası değerlerinin gurup içi değerlendirmeleri t testi ve Mann Whitney U ile yapılmış, sonuçlar p<0,05 anlamlılık düzeyine gore hesaplanmıştır.
3.3.4. Uygulanan testler
24 kişilik sporcu grubu 5’er li guruplara ayrılmış, 12 dk ısınma hareketleri yapılmıştır. Isınma hareketleri hafif tempo koşu, yön değiştirmeli koşular, küçük sıçrama egzersizleri, ve esnetme-gerdirme hareketleri ile son bulmuştur. İlk gurup
önce sıçrama testine alınmış, öncelikle SJ testi yapılmıştır. Test 1 deneme 5 asil ölçüm ile gerçekleştirilmiş ve new test aleti ile ölçülerek kayıt alınmıştır. Ardından CMJ testine geçilmiş ve 1 deneme 5 asil olmak üzere ölçümleri alınan sporcular daha sonra durarak uzun atlama testine tabi tutulmuştur. 1 deneme 2 asil olmak üzere ölçümleri metre şeridi ile alınmıştır. Hareketler arasında aktif dinlenme ve her hareketten sonra tam dinlenme verilmiştir.
Çeviklik test protokolü olarak illionis ve T’ testi kullanılmış, öncelikle T’ testi uygulanmıştır. T’ testinde 1 deneme ve 2 asil ölçüm alınmıştır. Çeviklik ölçümlerinde sportexpert marka fotosel kullanılmıştır. İllionis test protokolü toplu ve topsuz olarak uygulanmıştır. İlk önce topsuz 1 deneme ve 2 asil deneme ölçümü alınmış daha sonra top sürerek 1 deneme ve 2 asil test dereceleri sportexpert marka fotosel ile alınmıştır. Esnetme ve gerdirme hareketleriyle ön test ve son test tamamlanmıştır.
3.3.4.1. Sıçrama testleri
3.3.4.1.A. Squat sıçrama (SJ) testi
Deneklerden elleri belde olacak şekilde tam squat pozisyonu almaları ve dizlerden herhangi bir yaylanma hareketi yapmaksızın maksimum kuvvetle olabildiğince yukarı sıçramaları istenir. Zaman ölçeği deneğin dikey sıçraması ile çalışmaya başlar ve platform üzerine tekrar indiği (bastığı) zaman durur. Böylece deneğin havada kalma süresinden sıçrama yüksekliği kayıt edilmiş olur. Burada deneğin sıçrama ve platforma tekrar inmesi sırasındaki pozisyonunun aynı olduğu varsayılır. Deneğin test boyunca sıçramalar sırasında öne geriye ya da yanlara yer değiştirmemesi ve ellerini mutlaka kalçalarında tutması gerekmektedir.
Şekil 12. Squat Sıçrama Testi (43).
3.3.4.1.B. Çoklu sıçrama (CMJ) testi
Deneklerden normal dik duruş pozisyonunda eller belde dizlerden aşağıya doğru hızlı bir çökme hareketi yaptıktan sonra maksimum kuvvet ile yukarı sıçramaları istenir. Zaman ölçeği deneğin dikey sıçrama ile çalısmaya baslar ve platform üzerine tekrar indiği (bastığı) zaman durur. Böylece deneğin havada kalma süresinden sıçrama yüksekliği kayıt edilmiş olur Burada deneğin sıçrama ve platforma tekrar inmesi sırasındaki pozisyonunun aynı olduğu varsayılır.
Şekil 13. Countermovement Jump Testi (43).
3.3.4.1.C. Durarak uzun atlama testi
Test uygulamasında Denekler ‘0’ rakamı bir çizgi üzerine yerleştirlimiş çelik bir metrenin başlangıcında, metre şeridi iki ayağının ortasında olacak şekilde durulur.
Deneklerden atlayabildikleri en uzun mesafeyi atlamaları istenir. Atlayış sonrası deneklerin geride kalan en son noktaları belirlenerek ölçüm yapılır. Ölçümlerin güvenilir olması için denekler testi iki kez uygularlar. En iyi derece alınır.
Şekil 14. Durarak Uzun Atlama Testi(topendsports.com, Erişim tarihi 01-02-2010).
3.3.4.2. Çeviklik testleri
3.3.4.2.A. İllinois çeviklik testi ( toplu-topsuz )
Uzunluğu 10 metre genişliği 5 metre olan bir alanın köşelerine 4 koni dikdörtgen şeklinde, başlangıç, bitiş ve iki dönüm noktası olarak yerleştilir. Alan diklemesine ikiye bölünür (2,5mt), 3.3 mt aralıklarla 4 koni orta hat üzerine yerleştirilir. Denek başla komutu ile harekete başlar ve başlangıç ile bitiş arasınaki mesafeyi en kısa sürede tamamlamaya çalışır.
Şekil 15. İllinois testi (topendsports.com, Erişim tarihi 01-02-2010).
Aşağıda ki Tablo 6’ da yetişkin takım sporcuları için bazı dereceler verilmiştir.
Tablo 6 İllinois test dereceli puan tablosu(topendsports.com, Erişim tarihi 01-02-2010).
Erkek Kadın Mükemmel <15,2 <17,0
Iyi 16.1-15.2 17.9-17.0
Ortalama 18.1-16.2 21.7-18.0
Makul 18.3-18.2 23.0-21.8
Zayıf > 18,3 > 23,0
3.3.4.2.B. T’ testi
Dört koni aşağıdaki şemada gösterildiği gibi yerleştirilir. Denek başla komutu ile koni A dan başlar, koşarak B noktasına dokunur ve kayma adımları ile C konisine gider ve sol eliyle C konisine dokunur. Sonra yana doğru kayma adımları ile kayarak D konisine sağ eli ile dokunur. Daha sonra sol elle B konisine dokunur ve geri geri A konisine gider kronometre çizgiyi geçince durdurulur.
Şekil 16. T-Testi(topendsports.com, Erişim tarihi 01-02-2010).
Aşağıda ki Tablo 7’ de yetişkin takım sporcuları için bazı dereceler verilmiştir.
Tablo 7. T testi dereceli puan tablosu(topendsports.com, Erişim tarihi 01-02-2010).
Erkek (saniye) Kadın (saniye) Mükemmel < 9,5 < 10,5
Iyi 9,5 10.5 10,5 11.5
Ortalama 10,5 11.5 11,5 12,5
Zayıf > 11,5 > 12,5
4. BULGULAR
Araştırma, 12-14 yaşları arasındaki 24 erkek basketbol oyuncusu ile gerçekleştirilmiştir. Sporcular, A (Squat sıçrama tekniği) ve B grubu (çoklu sıçrama tekniği) olarak iki gruba ayrılmıştır. Guruplara çoklu sıçrama (CMJ), squat sıçrama (SJ), durarak uzun atlama (DUA), T' testi, toplu ve topsuz illinois testi uygulanmıştır.
Elde edilen ilk ölçümlerden(ön test) 8 hafta sonra ikinci ölçümler (son test) gerçekleştirilmiştir.
Çalışmalarda A grubunda yer alan sporcuların yaş ortalaması (12,98 ± 0,90) iken, B grubunun yaş ortalaması (13,00 ± 0,95) bulunmuştur. Tez çalışmasında ilk olarak, ön teste göre A ve B gruplarının ortalamaları arasında anlamlı fark olup olmadığı araştırılacaktır. İki ayrı grubun aynı niteliğine ait ölçümlerinin ortalamaları arasında fark olup olmadığı Independent Sample t testi (Bağımsız örneklem t testi) ile incelenir. Bu amaçla, A ve B grubu için ayrı ayrı ön test ve son test sonuçlarının ortalamaları arasında fark olup olmadığı araştırılmış ve sonuçları Tablo 8 ve Tablo 10’da gösterilmiştir.
Hipotez 1
H0: Ön test sonuçlarına göre A ve B grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktur.
H1: Ön test sonuçlarına göre A ve B grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardır.
Tablo 8. A ve B grubunun ön test değerleri
Parametreler A Grubu
AO ± SS B Grubu
AO ± SS t testi p (prob.)
CMJ 26,50± 4,30 28,17 ± 5,73 -0,81 0,43
SJ 21,50 ± 2,11 21,92 ± 3,75 -0,33 0,74
DUA 154,42 ± 24,31 169,08 ± 23,17 -1,51 0,15
T' Test 11,44 ± 0,89 11,51 ± 0,87 -0.19 0,86
Illinois testi
toplu 20,13 ± 1,39 19,68 ± 1,53 0,75 0,46
Illinois testi
topsuz 18,65 ± 1,03 18,34 ± 1,15 0,69 0,50
