M a h m u t C u d a ( b a ş )
M ü s t a k i l r e s s a m l a r ı n 2C
Y a z a r ı : M a
Tenkidi arkadaşlar arasında, yüz yüze yapmağı tercih et-tiğim için sergideki eserlerden bahsetmek hevesinde değilim. Eser tenkidini münekkidleı- yapsınlar? Ben bu yazımla beş, altı ay sonra onuncu yıldönümlerni kutlulayacak olan müs-takillerin müşterek gaye ve faaliyetlerini hülâsa edeceğim.
iş v e hareketten gayrı bir vasıtaya güvenmiyen arkadaş-larım bu teşebbüsümden dolayı beni reklamcılıkla itham ede-rek belki güceneceklerdir. Fakat, ben, on senedenberi şu-nun, bunun müstakiller hakkında yazdıkları haset dolu ya-zılara açık hakikatları söyliyerek top yekûn bir cevap vermiş olmakla teselli bulacağım.
Müstakiller, istidadlarm kendi hususiyetleri içinde tekâ-mülü için san'atta zarurî hürriyet ve istiklâlin lüzumuna kailidirler. Bunun aksine olarak, hürriyeti şekillendirecek olan her şeyi müştereken v e nefretle red ederler. San'atkâ-rı muayyen v e mahdud fikirlere esir eden jürileri, akademi-leri, mükâfatları hatta bazan da müzeleri san'atın mezarı sayarlar. Onların hür fikir, hür talakki v e üslûb için sergi-lerinde olduğu kadar kafalarında da gönülsergi-lerinde de açık yerler vardır.
1929 da birliklerini kurdukları zaman, san'at havamızda muhalif bir fırtına kopacağı zannedildi. Bazıları telâşa
l
c ts e r g i s i m ü n a s e b e t i l e
h m u t C u d a
düşerek müdafaa tertibatı aldılar. Bazıları da kendilerine fırsat çıktığını zannederek körük kullanmağa kalktılar. Fa-kat, etrafı tahrik etmekte zevk bulanlar müstakillerin sü-kûn ve vekarı karşısında ezildiler. Telâşa düşenler ise: Biraz geç v e güç olmakla beraber anladılar ki, müstakillerin iş v e hareketlerindeki hedef mahdud şahısların kârlarını gözetmek değil, Türk san'at ve san'atkârmm inkişaf ve tekâmülünü temin etmektir.
Müdür-E r c ü m e n t K a i a m u k P o r t r e
i l h a m i D e m i r c i N a t ü r m o r t
lüğü ihdas olunarak muhtelif işleri bir arada gören Akade-miye hakiki mektep karakteri iade edilmiştir. Resim ve hey-kel müzesi kurulmuş; san'atkârları devlet himayesine aldır-mak için teşebbüslerde bulunulmuştur. Netice olarak:
Bu-günkü Türk san'atı Cumhuriyetimizi lâyık olan bir hızla merhaleleri aşarak eski ile kıyas kabul etmez bir mertebeye ulaşmıştır.
son-M a h m u t C u d a P e y z a j
ra müstakiller ne kadar iftihar etseler haklıdırlar. Ben bu-rada belli başlı hâdiseleri muhtasaran yazarken bazı kimseler-den yükselecek, itiraz seslerini kırmağa yetecek delil ve vesi-kalara da malikim. Söylediklerimi her zaman isbata hazırım. Müstakiller san'atkârın hakikî vasıflarını taşıyan ressam, heykeltıraş ve tezyinatcılarımızm onda dokuzunu bir araya toplamış olan yegâne birliktir. Cumhuriyetimizin öz çocu-ğuna has olan feragat ve azimle çalışarak istidadlarının üs-tünlüğünü isbat etmiş olan Ercüment Kalmık, Kemal Zeren, ilhami Demirci, Cevat Dereli, Ziya Keseroğlu, Ali Avni Çe-lebi, ismail Oygar, Edip Köseoğlu, Arif Kaptan, Sabiha Boz-calı, Hale Asaf, Melâhat Ekinci, Hakkı, Talât Mazhar Resmor, Nusret Suman, Madi Bara, Ratip Acudoğu. Refik E -pikmaıı, Nurettin Ergüven, Seyfi Toray, Nurullah Berk. Elif
Naci, Turgut Zaim, Eşref üren, Cemal Tollu, Şeref Akdik, Fahrettin Arkunlar. Muhtar Aykm. Mahmut Cüda, Sırrı ö z -bay, Celâl Üzmen. Saim özeren, Muhittin Sebatî, Sermet, Şemsettin Orel, Sadık Renkler, Hamit Görel, Halit, Mitat özar ve Zeki Kocamemi müstakillerin müşterek gaye ve fa-aliyetlerinde muvaffak olmaları için ayrı. ayrı unutulmaz gayret ve fedakârlık göstermişlerdir.
Fakat, hemen esef ve acı ile söyliyeyim ki. müstakiller bugün aynı kadroyu muhafaza etmiyorlar, ü ç arkadaş. Mu-hittin Sebatî, Hale Asaf. Sermet müstakillerin olduğu kadar Türk san'atmm da büyük kayıpları arasına katıldılar. On-ların aziz hatıraları sanatkârlarımızın kalbinde ebediyete kadar uzayacaktır.
istidat ve kudretlerine karşı daima takdir duymakta
Ali A v n i Ç e l e b i P e y z a j
duğum iki arkadaş da birliğin umumî heyeti kararile aramız-dan uzaklaşdılar. Yine, haklarında aynı fikri beslediğim beş, altı arkadaş da tamamile şahsî ve hususî hâdiseler yüzünden muhtelif zamanlarda müstakillerden ayrıldılar.
Müstakiller yeni san'at neslini bir araya toplamayı baş-lıca gayelerinden saydıkları için haklı veya haksız, araların-dan ayrılan her arkadaşa karşı dostluklarını elân muhafaza muhafaza etmektedirler. Onların eski ve asıl birliklerine dönmelerini her zaman sevinçle karşılayacaklardır. Esasen her türlü san'at talâkkisine hürmet eden. yer veren ve
doğ-rudan doğruya Türk san'atınm yükselmesine uğraşan müs-takiller en muannid ayrılık ve aykırılık idalarma rağmen bütün sanatkârlarımızı kendi aralarında ve kendi gönülle-rinde bilirler. Fakat. Türk'ün san'atta beynelmilel rekabet sahasına biran evvel ulaşması için daha şuurlu ve kat'î biı-hareket vardır. O da, yakin ve hasis menfaatlerini atmak şartile sanatkârlarımızın elele ve bir cepheden yürümesidir. Bu mes'ud güne kavuştuğumuz takdirde müstakillerin en bü-yük emelleri tahakkuk etmiş olacaktır.
Mahmud Cüda
