COĞRAFYA YERYÜZÜNDEKİ BİTKİ ÖRTÜSÜ 11 COĞ 0081 SR ÇZM

(1)

COĞRAFYA YERYÜZÜNDEKİ BİTKİ ÖRTÜSÜ 11 COĞ 0081 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D)

Savan iklimi 10 20 enlemleri arasında görülür.

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C)

0 10 enlemlerinde ekvatoral iklim görülür.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E)

Doğal bitki örtüsü step (bozkır) yağış rejimi düzensiz- dir.

Harita üzerinde bozkır (step) iklimi gösterilmiştir.

Sıcaklığın az olduğu yerde mutlak nem azdır. Bu nedenle yağış azdır.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Tundra ikliminde kışlar sert geçer.

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B)

Şekilde gösterilen konveksiyonel (yükselim) yağış Amazon Havzası'nda görülür.

II nolu bölge gür ormanların görüldüğü nemli bölgedir.

Yağış rejimi düzenli olan iki iklim tipi sadece Ekvatoral ve ılıman okyanus iklimleridir.

II nolu bölgede Ekvatoral iklim görüldüğü için yağış rejimi düzenlidir.

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Grafik step (bozkır) iklimine aittir.

Nem oranının fazla olduğu yerde sıcaklık farkı az olur.

II nolu bölge denizden uzakta kaldığı için oluşan karasal çöllerdir.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A)

Hava durumu daha uzun süreli hava olaylarının orta- lama durumudur.

Ekvatoral iklimin görüldüğü yerlere güneş ışınları yılda iki kare dik gelir. Sıcaklık ve yağış bu dönemde artar.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) I → Atacama Çölü

II → Sahra Çölü IV → Kalahari Çölü V → Avustralya Çölü

Gulf-Stream sıcak su akıntısı Batı Avrupa kıyılarında etkilidir. Bu nedenle ılıman okyanus iklimi görülür.

18. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) II nolu bölgede karasallık en belirgindir.

Makroklimanın oluşmasındaki en önemli faktör sıcak- lığın enleme / dünyanın şekline göre değişmesidir.

Haritada Akdeniz İklimi görülür. Bu iklimde kışlar ılık ve yağışlı geçer.

(2)

COĞRAFYA YERYÜZÜNDEKİ BİTKİ ÖRTÜSÜ 11 COĞ 0082 SR ÇZM

Tundra ve step iklimleri 250 mm ve altında yağış alan yerlerdir.

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) En çok yağış yaz mevsiminde görülür.

Ilıman Okyanus iklimi KYK'de kıtaların batı kıyılarında görülür.

Yerşekillerinin sade olması nedeniyle Akdeniz ikliminin etki alanı dar olmuştur.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Her ikisi de KYK'de yer alır.

Verilen iklim tipleri aynı ülkede görülebilir. Ülkemizde her iki iklimde görülür

L'de yükselti azdır. K'da Kayalık Dağları'nın etkisi vardır.

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Kızılkum karasal (termik) çöldür.

Yıllık yağış miktarı 1200-1500 mm arasındadır. Savan iklimdir.

II nolu bölgede muson iklimi görülür. Kışlar kurak, yazlar yağışlıdır.

Savan iklimi 10 20 enlemlerinde görülür.

Grafik muson iklimine aittir. Güneydoğu Asya'da görü- lür.

Yağış rejimi düzenli olan iklimler ekvatoral iklim ve ılıman okyanus iklimidir.

Ekvatoral iklimde yaz-kış belirgin değildir.

Tropikal yağmur ormanlarında yağış rejimi düzenlidir.

Muson ikliminde orografik yağışlar etkilidir.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Nem açığı azdır. Sıcaklık farkı azdır.

Ekvatoral iklim 0 10 enlemleri Savan iklimi 10 20 enlemlerinde görülür.

I ve III nolu çöller subtropical (dinamik) çöllerdir. II nolu çöl karasal (termik) çöldür.

Her ikisi de KYK'de yer alır. Fiziksel çözülme görülür.

Harita üzerinde step ikliminin dağılışı gösterilmiştir.

Yıllık yağış miktarı 400 mm civarıdır.

(3)

COĞRAFYA İÇ KUVVETLER 11 COĞ 0091 SR ÇZM

Soru metninde fiziksel tortul kayacın tanımı verilmiştir.

Granit, Obsidyen → Püskürük Şist, Mermer → Metamorfik

Granit  Gyans Sıcaklık basınç

Kalker  Mermer Sıcaklık basınç

Taş kömürü  Elmas Sıcaklık basınç

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I → Dış püskürük

II → Organik tortul

III → Kimyasal tortul kayacın tanımıdır.

Andezit ve Obsidyen püskürük kayaçtır. Canlı kalıntısı olmaz.

Verilen örnekler metamorfik (başkalaşım) kayaçlarına örnektir.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Karstik arazide kalker bulunur.

Andezit ve granit püskürük (magmatik) kayaçtır.

Tortul kayaçlarda canlı kalıntısı bulunduğu için dönem hakkında bilgi verir.

Tor topografyası granit kayaçların yüzeyde dış kuvvetler tarafından aşındırılmasıyla oluşur.

10. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Granit  Gnays Sıcaklık basınç

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Granit püskürük kayaçtır.

Organik tortullarda canlı kalıntısı olabilir. Linyit organik tortuldur.

13. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Kömür → Elmas

Kalker → Mermer

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Kiltaşı → fiziksel tortul kayaçtır.

Traverten, kireçtaşının yoğun olduğu yerde oluşur.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Tebeşir → organik tortul

Jips → Kimyasal tortul

17. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Kalker → Kimyasal tortuldur.

Diğerleri organik tortuldur.

Mekanik tortul kayaçlar akarsu, rüzgar gibi dış kuvvetler tarafından aşındırılıp biriktirilir.

Kalorisi düşük olan genç jeolojik zamanda oluşmuştur.

Linyit 3.jeolojik zamanda oluşmuş genç bir kayaçtır.

Püskürük kayaçlar tortulanarak değil sıcaklık ve ba- sınç altında metamorfik kayaca dönüşebilir.

(4)

COĞRAFYA İÇ KUVVETLER 11 COĞ 0092 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Türkiye'deki horstalar:

Kaz, Madra, Yunt, Bozdağ, Aydın, Menteşe, Nur.

IV nolu bölgede Toros kıvrım dağları yer alır.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Köroğlu → Kıvrım dağı

Erciyes Dağı, 3.jeolojik zamanla patlamıştır. Diğerleri volkanik değildir.

Taşeli Platosu, 1.zamanda (paleozoik) oluşmuş masifdir. Depreme karşı daha dirençlidir.

IV nolu bölge çöküntü alandır. Çöküntü depremler karstik arazilerde görülür.

Kuzeydoğu Anadolu'da lav platoları yaygındır.

Hasandağı'nın etrafında nüfuslanma azdır. Su kay- nakları azdır.

Mağaraların oluşumunda dış kuvvetlerden yer altı suları etkilidir.

Karaman ve çevresinde fay hatları pek aktif değildir.

Travertenler kireçli (karstik) arazilerde görülür.

Konya Ovası ve güneyinde tektonik deprem riski en azdır.

Volkanik alanlar, tektonik alanlarla paralellik gösterir.

Türkiye bugünkü görünümünü 4.jeolojik zamanda almıştır. Çünkü boğazlar bu dönemde oluşmuştur.

Graben alanlarında oluşan bu akarsuların yatak eğim- leri azdır. Bu nedenle hidroelektrik potansiyelleri azdır.

Canik Dağları, Kuzey Anadolu Dağları grubundadır.

17. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Aydın → Horst

Kaçkar → Kıvrım Ağrı → Volkanik dağdır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi genelde platolardan oluşur.

V nolu bölgede Doğu Karadeniz Dağları bulunur.

Verilen dağlar ülkemizin güneyindeki Güney Anadolu Dağları'nı oluşturur.

(5)

COĞRAFYA TOPRAK-EROZYON-HEYELAN 11 COĞ 0101 SR ÇZM

Ekvatoral iklimin görüldüğü yerde kimyasal çözülme fazladır.

Yağışın en fazla olduğu iklim Ekvatoral iklimdir. Bu nedenle kimyasal çözülme fazla. Yağışın en az olduğu iklim çöl iklimidir.

Hidromorfik topraklar intrazonal topraktır.

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Lös, rüzgarların biriktirdiği topraklardır.

2'de ekvatoral iklim 4'de muson iklimi görüldüğü için kimyasal çözülme fazla. 1 ve 3 nolu bölgede çöl iklimi görüldüğü için fiziksel çözülme fazladır.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) II nolu bölgede laterit toprak vardır.

Akarsular azonal (taşınmış) toprakların oluşumunda etkili.

Çernezyom topraklar, çayır bitki örtüsünde, sert karasal iklimde görülür.

Toprakların KYK ya da GYK'de olması çeşitliliği etkilemez.

Sıcaklık farkının çok olduğu yerde fiziksel çözülme görülür.

Toprak oluşumu sıcak ve nemli bölgelerde daha hızlı gerçekleşir.

Terra-rossalar Akdeniz iklim bölgesinde görülür.

K bölgesinde yağış ve sıcaklık daha yüksektir. Bu nedenle toprak oluşumu hızlıdır.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) II nolu bölgede yağış ve sıcaklık fazladır.

15. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Moren → Azonal

Tundra → Zonal Step → Zonal topraktır.

Yağışın fazla, buharlaşmanın az olduğu yerde tuz ve kireç birikimi azdır. V nolu bölge Ekvator üzerindedir.

Kestane renkli step toprağı, Step (Ilıman Karasal) ikliminde görülür.

Terra-rossa toprakları Akdeniz ikliminde görülür.

Karasal bölgelerde çernezyom Yarı kurak bölgelerde kestane renkli step toprağı görülür.

Volkanik arazilerdeki taşınmış topraklar Regosol'lerdir.

Kutuplara yakın yerlerde donmuş topraklar olan tund- ralar görülür.

(6)

COĞRAFYA TOPRAK-EROZYON-HEYELAN 11 COĞ 0102 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Ekvatoral iklimde → Laterit, Sert karasal → Podzol,

Tundra → Tundra topraklar görülür.

II nolu bölgede sıcaklık fark 26 C III nolu bölgede sıcaklık farkı 4 C 'dir. Sıcaklık farkının fazla olduğu yerde fiziksel, sıcaklık farkının az olduğu yerde kimyasal çözülme fazladır.

Delta ovalarında alüvyonlu topraklar yaygındır. IV Çukurova, V Bafra deltalarıdır.

yer altı suları karstik arazide daha çok etkilidir. Aşın- dırma ve biriktirme şekilleri oluştururlar.

Yağış miktarı en çok E seçeneğindedir. Ilıman Okya- nus iklimine ait grafiktir.

Toprak oluşumunda etkili olan faktörlerden biri yerşekilleridir. Eğim ve bakı yerşekilleriyle ilgilidir. So- ruda bakıyla ilgili bilgiler verilmiştir.

Heyelan ve su erozyonu yağışın, su kaynaklarının bol olduğu yerde görülür.

Sıcak ve nemli bölgelerde toprak oluşumu hızlıdır.

Eğimin fazla olduğu yerde toprak kalınlığı incedir.

Akarsular tarafından taşınan topraklar alüvyal toprak- tır.

Yüksek enlemlerdeki donmuş topraklar tundra toprak- lardır.

Vertisoller eski göl tabanlarındaki topraklardır.

Çernezyom topraklar, Erzurum Kars'ta görülür.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Boylam sadece saatler üzerinde etkilidir.

Zonal toprak oluşumu gösterilmiştir. Zonal topraklar bulunduğu yerin iklim özelliklerini taşır.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) I.öncül → II nolu bölgede II.öncül → I nolu bölgede III.öncül → IV nolu bölgede IV.öncül → II nolu bölgede görülür.

V. nolu bölgede laterit toprak görülür. Onun özelliği verilmemiştir.

Toprak oluşumunda etkili olan faktörlerden biri de ana kayadır.

Kalkerli araziler üzerinde Terra-rossa toprakları görü- lür.

I nolu bölgede eğim ve yükselti fazla olduğu için toprak tabakası incedir.

Ekvatordan kutuplara gidildikçe sıcaklık azalır. Toprak tipleri değişir.

(7)

COĞRAFYA AKARSULAR 11 COĞ 0111 SR ÇZM

Geçirimli arazilerde akarsular yeraltına sızar. Buhar- laşmanın çok olduğu yerde yüzeyde su kaybı olur. Her iki durumda akım (debi) düşer.

Bitki örtüsü yataktaki suyla beslendiği için akımı düşü- rür.

Yer altı su seviyesinin yüksek olması rüzgarların aşın- dırma ve biriktirme yapmasında etkili değildir.

Akımın yüksek olduğu yerlerde yatak eğimi de fazlay- sa hidroelektrik potansiyel fazladır.

Ocak, Şubat, Mart aylarında akım yüksektir. Bu nedenle daha büyük malzeme taşımıştır. Nisan-Ağustos arasında akım düşüktür. Bu nedenle daha ince malzeme taşımıştır. Ağustos'tan sonra akım tekrar yük- seldiği için taşınan malzeme boyutu büyümüştür.

Sıcaklığın az olduğu yerlerde buzullar etkilidir.

Ekvatoral iklimde yağış rejimi düzenli olduğu için bu bölgedeki akarsular da düzenli rejime sahiptir.

Ekvatoral iklim ve ılıman okyanus iklimi yağış rejimi düzenli olan iklim tipleridir. Bu iklimdeki akarsuların da rejimleri düzenlidir.

İlkbahar dönemindeki akım yükselmeleri kar-buz eri- melerinden kaynaklanır.

Geçirimli araziler üzerinde bulunan akarsularda yeral- tına sızma artar. Bu nedenle akım düşer.

Eğimin en az olduğu yerde akarsu denge profiline ulaşmıştır. Akımı fazla ise iri malzeme taşır.

Kaynağı ile ağızı arasındaki yükselti farkının fazla olduğu bir akarsu yatağında eğim fazladır. Bu nedenle menderes oluşumu görülmez.

Birden fazla kaynak çeşitinden beslenen akarsulara karma rejimli denir.

Akarsuların açık ya da kapalı havza olmasında, iklim etkilidir. Yazları akım düştüğü için akarsular denize ulaşamamaktadır.

İki akarsuyu birbirinden ayıran sınıra su bölüm çizgisi denir.

Denize ve okyanusa dökülebilen akarsular açık havzaya sahiptir.

Okyanusun kara içlerine sokulduğu yerlerde haliç oluşmuştur.

B seçeneğinde volkanik bir dağdan etrafa yayılan akarsu drenaj ağı gösterilmiştir.

Akarsuyun taşıdığı malzeme rejimi etkilemez.

Akdeniz Bölgesi'ndeki akarsular karstik sularla beslenir.

Marmara Bölgesi'nde Sakarya Nehri bulunmaktadır.

(8)

COĞRAFYA AKARSULAR 11 COĞ 0112 SR ÇZM

Özellikle ülkemizde İç Anadolu Bölgesi'nin akarsuları yarı kurak iklim ve yerşekilleri nedeniyle kapalı havza özelliği gösterir.

Yağış miktarı ile akım miktarı paralellik gösteriyorsa akarsular yağmur rejimli olabilir.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Barajlar akımı yıl içinde değiştirmez.

Kar erimeleri ilkbahar yaz aylarında görülür. Akım buna bağlı olarak paralellik gösterir.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) İlkbaharda akım yükselmiştir.

Düzenli rejimli akarsular taşımacılığa, ulaşıma elveriş- lidir.

Yatak eğimi fazla olduğundan akış hızı artar. Hidroe- lektrik potansiyeli artar.

Göl sularını gidegele denize ulaştırabiliyorsa suları tatlıdır.

Grafikten sadece düzensiz rejimli olduğu görülmekte- dir.

Karadeniz İstanbul ve Çanakkale boğazlarıyla açık denize ulaşmaktadır.

Ülkemizde Akdeniz ikliminin etkisinde olduğu için yazlar kurak geçer.Bu nedenle akarsularımızın rejimleri düzenli değildir.

Yukarı çığırdan aşağı çığıra doğru eğim azaldığı için vadi genişler.

Obi Nehri, Rusya'da yer almaktadır. Arktik Okyanusa döküldüğü için sıcaklık düşüktür.

Amazon Nehri'nin su toplama havzası Brezilya'- dır.Dünya da en geniş havzaya sahiptir.

Finlandiya'nın akarsuları genelde kar erimeleriyle beslenir.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Akım yağı ve buharlaşmaya bağlıdır.

Yatak eğimi az olan akarsular ulaşım ve taşımacılığa elverişlidir.

Deniz ve okyanuslara dökülen akarsular açık havzaya sahiptir.

Rejim: Akarsuyun yıl içinde taşıdığı suyun mevsimlere göre düzenidir.

Debiyi (akım) etkileyen faktör yağış miktarıdır.

(9)

COĞRAFYA DIŞ KUVVETLER 11 COĞ 0121 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Sera Gölü heyelan set gölürür.

Göl çanağının denizden yüksekliği gölün kimyasal yapısını etkilemez.

Gölün kazandığı su miktarı, kaybettiği su miktarından fazla olursa göl seviyesi yükselir.

Van Gölü sodalıdır. Tatlı suların göle döküldüğü yerde balık yetişir.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Kutba en yakın okyanus kıyısında var.

Şahitkaya ve mantarkaya yarı kurak iklimlerde görülür.

Rüzgarlar tarafından oluşturulur.

Verilen şekiller rüzgar aşındırma ve biriktirme şekille- ridir. Yarı kurak iklimlerde görülür. Fiziksel çözülme görülür.

Lapyalar yer altı sularının aşındırmasıyla oluşan en küçük karstik aşınım şeklidir.

Tombolonun bulunduğu kıyılarda kıta sahanlığı geniş- tir.

Şekilde fiyort kıyı tipi gösterilmiştir. Buzulların bulun- duğu yerlerde görülür. Bu nedenle kalıcı kar alt sınırı düşük olur.

Şekillerde barkan ve mantarkaya gösterilmiştir.Rüzgar aşınım ve birikim şekilleridir. Şadiye ce Nurşah'ın söy- ledikleri doğrudur.

12. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Enine kıyı tipinde kıta sahanlığı geniştir.

I.şekilde mantarkaya, II.şekilde tafoni gösterilmiştir.

Rüzgar aşınım şekilleridir.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) 3. ve 4. öncüllerde rüzgarlar etkili olur.

15. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Birikinti konisi oluşmuş

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Deniz etkisi iç kısımlara girebilir.

Verilen resim karstik bölgede görülür. Akdeniz Bölge- si'ndeki Damlataş Mağarası bu şekilde oluşmuştur.

Falez aşındırma Tombolo, biriktirme şeklidir.

19. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Tombolo = Saplıada

Lagünler dalga biriktirmesi sonucu oluşur. Koyların ağzı kıyı kordonu ile kapatılır.

(10)

COĞRAFYA DIŞ KUVVETLER 11 COĞ 0122 SR ÇZM

Resim I'de dağlar kıyıya paralel uzandığından boyuna kıyı tipi olduğu anlaşılır.

Resim II'de akarsu vadilerinin sular altında kaldığı ria kıyı tipi gösterilmiştir.

Falezler dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür.

Halider okyanus kıyılarında dalga ve akıntıların daha etkili olduğu kıyılarda oluşur.

Deltalar ise deniz kenarlarında dalga ve akıntı etkisi- nin az olduğu yerde oluşur.

Fiyort kıyı tipleri buzulların yoğun olduğu yüksek en- lemlerde görülür.

Mantarkaya ve Barkan doğrudan etkilidir.

Peribacası volkanik arazide çağlayan eğimli arazide görülür.

Şekilde verilen mantarkaya yarı kurak iklimlerde görü- lür.

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Granit erimeyen bir kayaçtır.

9. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Skyer buzulların olduğu yerde görülür.

10. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) II  Kanyon vadi

III  Dev kazanı akarsu aşındırmasıyla oluşur.

Şekillerde verilen vadi çeşitlerinin kayaç yapısında ulaşamayız. Sadece kanyon vadiler karstik arazilerde görülür.

Obruk derin çukurlardır. Lapyalar en küçük karstik aşınım şeklidir.

Şekillerde mağara, voklüz ve lapya olan karstik aşınım şekilleri görülmektedir.

D seçeneğinde buzul biriktirme şekli olan durumlin tepesi gösterilmiştir.

Şekilde falezin oluşum süreci gösterilmiştir. Falezler dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür. Ege kıyılarında ise dağlar kıyıya dik uzanır.

16. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Mercanlı kıyılar tropical yerlerde görülür.

Ria tipi kıyılar, akarsu vadilerinin sular altında kalma- sıyla oluşur.

I.şekilde Ria kıyı tipi, II.şekilde haliçli kıyı tipi gösteril- miştir.

Haliçli kıyılar okyanus kenarlarında bulunur.

Dalmaçya kıyı tipi Adriyatik kıyılarında görülür. Skayer kıyılar buzulların etkili olduğu yerlerde görülür.

(11)

COĞRAFYA NÜFUS 11 COĞ 0131 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Ulaşım, beşeri faktördür.

Amazon Nehri ve çevresinde yağış fazla olduğu için nüfuslanma azdır.

Nüfus piramitlerine bakıldığında ülkenin gelişmişlik düzeyi öğrenilebilir. Fakat nüfus yoğunluğu gelişmişlik hakkında bilgi vermez.

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I nolu bölge → Batı Avrupa III nolu bölge → Hindistan

Sağlık hizmetleri, üçüncül faaliyet grubuna girer.

0-14 yaş grubu nüfus az ise ülkede doğum oranı az demektir. Kırsaldan kentlere göçlerin engellenmesi doğum oranlarının biraz da olsa artırabilir. Çünkü kır- sal kesimde nüfusa daha çok ihtiyaç vardır.

Çan şeklindeki piramitlerde nüfus sonradan artırılmak- tadır.

Turizmci, üçüncül faaliyet grubunda yer alır.

I.grafikte tabanın dar olduğu görülmektedir. II.grafikte ise tabanın genişlediği görülmektedir. Yani nüfus art- mıştır.

Nüfusun artması kalkınma hızını etkiler. Fakat geliş- miş ülkelerde kalkınma hızı, nüfus artış hızından fazla olduğu için olumsuz bir etkilenme yoktur.

Doğum oranı fazla olan ülkeler az gelişmiş ülkelerdir.

Demografik yatırıma duyulan ihtiyaçlar daha fazladır.

Alüvyon dolgulu yerler genelde verimli tarım alanları- dır. Bu nedenle buralarda nüfus fazladır. Ilıman karasal iklimde akarsu kenarları nüfuslanmanın fazla oldu- ğu yerlerdir.

13. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) I nolu bölge → Kongo

II nolu bölge → Orta Asya çölleri

Geri kalmış ülkelerde iş gücü fazlalığı vardır.

Güneydoğu Asya bataklık alan değildir. Verimli tarım alanları vardır.

Doğum oranının az, yaşlı nüfusun fazla olduğu ülkeler gelişmiş ülkelerdir. Gelişmiş ülkelerde teknolojik araç- gereç kullanımı daha fazladır.

17. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) I → Kongo Havzası

II → Kalahari çölü IV → Amazon Havzası V → Orta Asya çölleri

Doğal kaynakların hızlı tüketimi hızlı nüfus artışının sonucunda görülür. Fakat nüfus sayımlarından bu ko- nuda bilgi edinilemez.

D seçeneği dışındakilerin hepsi nüfus artışını azaltan faktörlerdendir.

Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'nın doğu kesimleri tarımla ön plana çıkmış bölgeler değildir.

(12)

COĞRAFYA NÜFUS 11 COĞ 0132 SR ÇZM

Hava kirliliğinin fazla olması kırsal kesimden kente olan göçün sonucudur.

Bir bölgede doğurganlık oranı nüfus artış oranının üzerinde ise, o bölge dışarıya göç vermektedir. II ve V numaralı bölgelerde nüfus artış oranı doğurganlık oranından düşüktür.

I.şekildeki nüfus piramidinde doğum oranları düşüktür.

II.şekilde ise doğum oranları arttığı için çocuk nüfus oranı yükselmiştir.

Dış ticaretin azalması, kırsal kesimden göçlerle ilgili değildir. İç göçlerle ülke nüfusu değişmez. Buda dış ti- careti etkilemez.

Bir bölgede nüfusun yaş ortalamasının artması göç üzerinde etkili değildir.

Mübadele nüfus değişimidir. Yunanistan ve Türkiye arasında mübadele göçleri yaşanmıştır.

II.Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa ülkeleri işçi göçü almıştır. Türkiye'den bu ülkelere işçi göçü olmuştur.

Beyin göçü veren ülkelerde üniversite eğitimi yoktur denilemez. Bilim adamları yeterli çalışma alanı bula- madıklarında başka daha gelişmiş ülkelere göç eder- ler.

9. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) A → mübadele göçü

B → işçi göçü C → Doğal nedenler D → Beyin göçü E → mülteci göçü

Beyin göçü gelişmişlik düzeyi farklı ülkeler arasında gerçekleşir. Ancak Fas-Tunus ikisi gelişmemiş. Al- manya-Japonya ikiside gelişmiştir.

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Ordu, Rize, Adana → mevsimlik işçi göçü

Antalya ve Bodrum ise turizm amacıyla mevsimlik göç alır.

Türkiye'de göçler kendisinden daha gelişmiş bölgeye almaktadır. Göçler Bursa'dan Çanakkale'ye gerçek- leşmez.

Tarımda makineleşme yerşekillerinin sade olduğu alanlarda olur. Rize'de yerşekilleri engebeli olduğu için tarımda makineleşme göçün nedeni olamaz.

(13)

COĞRAFYA NÜFUS 12 COĞ 0132 SR ÇZM

A, B, C, D → seçeneklerinde depremler nedeniyle göç verilmiştir.

Ülkemizde kentlerden kente olan göçlerin payı artmış- tır.

İşçi ücretlerinin düşmesi üretim için olumludur.

17. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) A, C, D, E → ekonomik

B → zorunlu

18. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I → Güneydoğu Anadolu → kurak → göç II → Sakarya → deprem → göç

III → Rize → engebeli → göç

IV → Doğu Anadolu → eğitim yetersiz → göç

Rize engebeli → tarımda makineleşme almamaktadır.

Kıyı bölgelerin tamamında nüfus göçlerle artmamak- tadır.

Örneğin : Doğu Karadeniz göç verir.

Engebeli alanlarda tarımda makineleşme olmaz.

I → Doğu Anadolu → engebeli

(14)

COĞRAFYA TÜRKİYENİN YERŞEKİLLERİ - İKLİM 11 COĞ 0141 SR ÇZM

Enlem ve boylamla ilgili özellikler matematik konumla ilgilidir. Enlem ve boylamla ilgili olmayan özellikler ise özel konuma girer. A, B, C, D seçeneklerindeki bilgiler enlemle ilgilidir. Yani matematik konuma girer.

Kutup havasının ülkemize kadar oluşması sıcaklığı azalmasına neden olur.

Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşımın zor olması dağ- ların uzanışıyla ilgilidir.

Denizden çıkan nemli hava dağ boyunca yükselerek yağış bırakır.

Yükselti fazla olunca sıcaklık azalır.Verilen öncüller üzerinde sıcaklık etkilidir.

Dağların güneşe dönük olma özelliği bakı etkisine örnektir. Akdeniz ve Marmara Bölgesi'ndeki sıcaklığın neden ise enlemdir.

Maden rezervi, çeşitliliği jeolojik yapı ile ilgilidir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi aynı enlem üzerinde yer alırlar. Fakat biri denizel biri karasal olduğu için sıcaklıkları farklıdır.

Kuzeyden gelen rüzgarların sıcaklığı azaltması ülke- mizin KYK'de olduğunu gösterir.

Denizellik nedeniyle her iki bölgede de kışlar ılık ge- çer.

Yükseltinin az olduğu yerde gerçek ve indirgenmiş sıcaklık farkı azdır.

Enlem etkisinde bakıldığında Erzurum'un Ordu'dan daha sıcak olması gerekir.

Yağış miktarının fazla olması denizellikle ilgilidir.

İç Anadolu ve Doğu Anadolu yaklaşık olarak aynı enlem üzerindedir. Fakat Doğu Anadolu daha yüksek olduğu için sıcaklık daha düşüktür.

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde kış yağışları daha fazladır.

Haritada gösterilen yerler Akdeniz ikliminin etkili oldu- ğu yerlerdir. Kışlar yağışlı yazlar kurak geçer.

17. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Orta kuşakta mevsimler belirgin yaşanır.

Ülkemizde doğudan batıya gidildikçe sıcaklık artar.

Çünkü yükselti azalır. I nolu ok yönünde gidildikçe de sıcaklık artıyorsa denizelliğin artmasındandır.

Kars'ta sert karasal iklim görüldüğü için yağışlar yazın daha fazladır.

Bütün kıyı bölgelerimizin iç kesimlerinde karasal iklim etkilidir.

(15)

COĞRAFYA TÜRKİYENİN YERŞEKİLLERİ - İKLİM 11 COĞ 0142 SR ÇZM

İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşumu 4.jeolojik zamanda gerçekleşmiştir. Taş kömürü yatakları birinci jeolojik zamanda gerçekleşmiştir.

Yeni bir jeolojik zamanda iklimler ve bunlara bağlı olarak yaşam değişir. I. ve III. öncüller iklimi değiştire- bilecek olaylardır.

Linyit, petrol gibi kayaçları 3.jeolojik zamanda oluş- muştur. Fakat tortulanması daha önceki jeolojik devir- lere dayanır.

Buzulları 4.zamanda etkili olmuştur. Alp-Himalaya 3.jeolojik zamanda oluşmuştur.

L'de orojeneze bağlı dağ oluşumu görülmüştür.

Boğazlar 4.jeolojik zamanda oluşmuştur.

Fosillerden geçmiş dönemdeki canlılar, yaşı gibi bilgiler öğrenebiliriz.

Diğer dağlar üçüncü jeolojik zamanda oluşmuştur.

I ve III. öncüller 1.jeolojik zamanda oluşmuştur.

Toptan yükselme sonucu ülkemizde İç Anadolu Böl- gesi'ndeki platolar oluşmuştur.

Masif adlı araziler 1.zamanda oluşmuştur.

Kıtaların parçalanmaya başlaması 2.jeolojik zamanda oluşmuştur.

Sıcaklık ortalaması arazinin yaşıyla ilgili değildir.

Alp Himalaya dağ sistemi 3.zamanda oluşmuştur.

Egeid karasının çökmesi ve diğer öncüller 4.zamanda oluşmuştur.

İlk bakterilerin ortaya çıkması ilkel zamanda gerçek- leşmiştir.

Taşkömürü yataklarının oluşumu 1.zamanda, kıta çekirdekleri ilkel zamanda oluşmuştur.

Taşkömürü yatakları gür bitki örtüsünün zamanla çürümesiyle ve kimyasal yapısının değişmesiyle oluşmuştur.

Alp-Himalaya kuşağında oluşanlar 3.jeolojik zamanda oluşmuştur. Yükseltinin fazla olduğu yerlerdir.

20. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Linyit yatakları 3.zamanda oluşmuştur.

(16)

COĞRAFYA BÖLGE VE ULAŞIM 11 COĞ 0151 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Yüzey şekilleri fiziki özelliklerdendir.

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Yerleşme beşeri kriterlerdendir.

Ekvatoral yağmur ormanlarında yıkanma, fazla olduğu için toprakta tuz ve kireç oranı azdır.

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Beşeri sınırlar daha hızlı değişir.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Ovalık bölgeler fiziki özelliktedir.

Grönland ve Antartika kutuplara yakın olduğu için soğuktur.

Orta Doğu kurak bir bölgedir. Bitki örtüsü genel olarak bozkırdır. Yer yer ormanlar bulunur.

Ekomomik faaliyetlere göre yapılan sıralamadır.

Burdur ve çevresi diğerlerine göre daha seyrek nüfus- ludur.

ABD ve Batı Avrupa yüksek gelirli bölgeler içindedir.

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) III nolu bölge step bölgesidir.

12. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Beşeri sınırlar daha hızlı değişir.

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerde maki birki örtüsü görülür.

Fındık bölgesi özellikle Ordu'yu belirtmektedir.

Verilen öncüllerin hepsi doğrudur. Beşeri sınırlar kolay, fiziki sınırlar zor değişir.

Verilen yerler arasında Güneydoğu Asya sık nüfuslu- dur.

Sadabat Paktı. İran-Irak arasında imzalanmıştır. Daha sonra iki ülkenin ilişkileri bozulmuş ve pakt iptal ol- muştur.

D8 gelişmiş müslüman ülkelerinin 8 tanesinin bir ara- ya gelmesiyle oluşmuştur. Bulgaristan bu grupta yer almaz.

Rusya Nato ülkesi değildir. Nato, Rusya'ya karşı ku- rulmuştur.

20. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Beşeri sınırlar daha kısa sürede değişir.

(17)

COĞRAFYA BÖLGE VE ULAŞIM 11 COĞ 0152 SR ÇZM

Akdeniz Bölgesi'nde turunçgil tarım yapılır.

Haritada verilen yerler petrol üretim bölgeleridir.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) İklim bölgeleri değişime uğramaz.

AB'nin üye ülkelerde Akdeniz iklimi görülmez.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Tarım genellikle ovalarda yapılır.

Orta Doğu din, dil çeşitliliğinin olduğu bir yerdir. Bu nedenle siyasi çekişmeler hep vardır. Petrol, doğalgaz rezervi fazladır.Ekonomik çekişmeler de çoktur.

Saven bölgesi iklime göre oluşturulmuş fiziki bölge sınıflandırmasıdır.

Dağlık bölgeler seyrek nüfuslu bölgelerdir.

Beşeri sınıflandırmalar işlemini zamanla yitirebilir.

Siyasi bölgeler sadece savaşla değil anlaşmalarla da belirlenebilir.

11. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Siyasi bölge sınırları daha kolay değişir.

12. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) 2.bölge fiziki sınır olduğu için değişmez.

13. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Akdeniz iklimi ile maki bölgesi örtüşür.

14. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) İber Yarımadası petrol bölgesi değildir.

Depremlerin çok olduğu yerde sıcak su kaynakları da çıkar.

Balkan Antantı, Balkan ülkeleri arasında imzalanmış- tır. Zamanla işlevini yitirmesiyle pakt bozulmuştur.

Kango ve Endonezya yağmur ormanları bölgesine girer.

Endonezya → volkanik bölge Batı Avrupa → Sanayi bölgesi Himalaya → Dağlık bölge

Aktif volkanlar bölgesi ve Tektonik deprem bölgesi ortak özelliği sahiptir.

ABD ve Rusya önemli tarım bölgeleridir. Buğday ve mısır üretiminde ilk sıralarda yer alır.

Deniz yollarının ulaşımındaki doğal sebeplerle görülen aksaklıklar daha çok boğazlarda olur. Kanallarda pek görülmez.