ÜNİTE BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER BİLİŞİM SİSTEMLERİNDE YAZILIM

(1)

İÇİ NDEKİ LE R • Sistem Yazılımları

• Uygulama Yazılımları

• İşletim Sisteminin Kullanımı

• Windows İşletim sistemi

• Yazılım Ekonomisi

• Bilgisayar Virüsleri

• Programlama Dilleri

HEDE FL ER

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Yazılım türlerini öğrenecek,

• İşletim Sisteminin işleyişi hakkında bilgi edinecek,

• Windows işletim sisteminin temel özelliklerini görecek,

• Yazılım ekonomisi hakkında fikir sahibi olacak,

• Bilgisayar virüslerinin özelliklerini ve türlerini tanıyacak,

• Programlama dilleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız.

ÜNİTE

5

BİLİŞİM SİSTEMLERİNDE YAZILIM

BİLİŞİM

TEKNOLOJİLERİ

(2)

Bilişim Sistemlerinde Yazılım

Yazılımı oluşturan veriler ve komutlar

kafamızdaki düşüncelere benzer.

Kafamız, bilgisayardaki donanıma karşılık gelen

dokunabileceğimiz somut bir nesnedir ancak düsüncelerimiz

soyuttur.

GİRİŞ

Programlanma bilgisayarların temel yetenekleri arasındadır. Günlük hayatta kullandığımız birçok aygıt aslında belirli bir programa göre sınırlı sayıdaki görevi otomatik olarak yerine getirmektedir. Yazıcılar, tarayıcılar gibi bilişim sistemleri aygıtlarının yanı sıra evlerde kullandığımız çamaşır ve bulaşık yıkama makineleri dahi önceden programlanmış işleri yapan cihazlardır. Bunların tümünden farklı olarak bir bilgisayar sistemi ise sınırsız sayıda görevi yerine getirebilir. Bir program bilgisayarın kelime işlemci olarak çalışmasını sağlayabilir. Diğeri istatistiksel çözümlemeler yapabilir. Bir diğer program ayrıntılı grafik modellemeler üretebilir.

Bir bilgisayar donanımının çalışması için ayrıntılı komutlar gereklidir.

Bilgisayar donanımının işleyişini sağlayan komutlara setine program ya da yazılım adı verilmektedir. Diğer ifadeyle yazılım, bir programlama dili kullanılarak, bilgisayarın çesitli işlevler kazanabilmesi için üretilen programlardır.

Yazılım için kapsamlı bir tanım yapacak olursak; ‘donanımı kontrol ederek bilgisayar sisteminin bir bütün hâlinde çalışmasını sağlayan, kullanıcının

bilgisayarda işlem yapabilmesini sağlayan, bilgisayar açıldıktan sonra devreye giren ve kapanıncaya kadar çalışmalarını sürdüren programlar topluluğudur’.

Yazılımlar sabit disk, flaş bellek gibi birimlerde ya da CD veya DVD gibi çoklu ortam aygıtlarında kayıtlı olmak zorundadırlar. Bilgisayarda aktif olarak çalışan bir yazılımın ise genelde bilgisayarın ana sabit diskinde olması gerekmektedir.

Temelde, bilgisayarın veri işlemesini sağlayan çeşitli yazılımlar, aynı anda farklı katmanlarda çalışırlar. Bunu bir piramide benzetirsek; piramidin en üst noktasında kullanıcının çalıştığı yazılımlar yer alır. Bir alt katmanda, bu yazılımların yazıldığı programlama dilleri ve bu dilleri çalıştıran yazılımlar yer alır. Daha alt katmanda, bu yazılımların çalıştırılması için bilgisayarı kontrol eden işletim sistemi yazılımı vardır. Bir katman daha aşağıda ise, işletim sisteminin üzerinde çalıştığı ve bilgisayar üretilirken üretici firma tarafından bilgisayarın içine konulan progrmlar vardır. En alt katmanda ise fiziksel bir takım işlemlere karşılık gelen mikro komutlar ve elektrik devreleri bulunur.

Yazılım temel işlevlerine göre ikiye ayrılır. Bunlar; sistem yazılımları ve uygulama yazılımlarıdır.

SİSTEM YAZILIMLARI

Bir otomobilin en temel işlevi nasıl hareket etmek ise, sistem yazılımının da temel işlevi bilgisayar donanımının bütün parçalarıyla uyumlu bir biçimde

(3)

1980'lerden günümüze çok büyük değişimler geçirmiş olan Windows

zaman içerisinde kendi başına bir işletim sistemi olmuş ve ortaya

bugün -sunucu sistemleri hariç- işletim

sistemi pazarının

%90'ını kontrol eden işletim sistemi çıkmıştır.

Yazılımla eşanlamlı olarak program

sözcüğünü kullanabilirsiniz.

çalışmasını sağlamaktadır. Bilgisayara yüklenmiş bir sistem yazılımı, bilgisayarda amaca göre kullanılacak olan uygulama yazılımlarının kullanılmasını sağlar.

Sistem yazılımlarını, işletim sistemi (operating system) ve hizmet (utility) yazılımları olarak iki alt başlık altında incelemek olanaklıdır.

İşletim Sistemi Yazılımları

Bir işletim sistemi, bilgisayar kaynaklarının yönetimini ve denetimini sağlayan yani bilgisayar sisteminin yapacağı işleri yöneten programlar bütünüdür.

Kullanıcıya bilgisayarın kaynaklarını mantıksal bir ortamda yönetme ve

yönlendirme olanağı verir, birçok temel işlevi ise kullanıcının komut olmaksızın otomotik olarak kendisi yerine getirir.

Bir işletim sisteminin gerçekleştirdiği temel işlemler;

 Merkezi işlem birimini yapacağı işlemlere yönlendirme,

 Ara belleği yönetme,

 Hârici kayıt cihazlarını yönetme,

 Girdi ve çıktı birimlerini ve bağlantılarını kontrol etme,

 Bilgisayar sisteminin güvenliğini ve genel kontrolünü sağlamaktır.

 Tüm yazılımların çalışmasını sağlama

Bugün kişisel bilgisayar dünyasında değişik işletim sistemleri

kullanılmaktadır. Alandaki lider firmalardan Microsoft’un kişisel bilgisayarlar (PC – Personel Computer) için ürettiği işletim sistemleri en bilinenleridir. Bunlar sırasıyla;

Ör ne k

•Bilgisayarınızdaki bir kelime işlem yazılımı olan 'word' programını kullanabilmek için öncelikle bir işletim sistemi yazılımı olan Windows'un bir sürümünü yüklemeniz gereklidir. Word ancak windows işletim sistemi yüklü bir bilgisayara yüklenip

çalıştırılabilir.

(4)

Windows XP, Windows Vista, Windows 7 ve Windows 8 model işletim sistemleri olarak milyonlarca kullanıcı tarafından tercih edilmektedir.

Bilgisayarlarda çoğunlukla kullanılan işletim sistemi Microsoft firmasının Windows adlı işletim sistemi ailesidir. Windows işletim sistemi ailesinde farklı amaç ve donanımlar için farklı seçenekler kullanıcıya sunulur. Günümüzde ev kullanıcıları için Windows Vista veya Windows Vista 7 Home Edition tercih edilirken, ofislerde Windows Vista ya da Windows 7 / 8 Premium Edition tercih edilir. İşletim sistemleri içerisinde, sunucu adı verilen, bilgisayar topluluklarını kontrol ve bu topluluklara farklı servis hizmetleri vermek için tasarlanmış ana bilgisayarlar için de özel sürümler bulunur. Bu özel işletim sistemleri sadece kendi donanımını değil kendisine bağlı diğer bilgisayarların da donanım ve yazılım özelliklerini kontrol edebilecek yeteneklere sahiptir. Örnek olarak Windows işletim sistemlerinin sunucu sürümleri verilebilir.

Apple Macintosh’un işletim sistemleri bir diğer kategoridir. ‘Mac OS’ ve sürüm numarasına göre adlandırılarak kullanılmaktadır. Grafik özelliklerinin kullanımı bakımından güçlü konumdadır.

Açık kaynak kodlu ve ücretsiz olan Unix - Linux işletim sistemleri ise bir diğer kategorideki işletim sistemi yazılımı olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede ülkemize özgü ulusal bir işletim sistemi olarak geliştirilen ‘Pardus’ da her gün daha çok kurumsal kullanıcı tarafından tercih edilmektedir.

Genelde bir işletim sisteminde kullandığımız uygulama diğerinde çalışmaz (farklı sürümlerini kullanmak gerekebilir). Ayrıca bir işletim sistemini kullanma alışkanlıkları diğer işletim sistemi ile uyuşmayabilir (fare kullanımı, menüler, arabirim, alıştığımız klavye kestirmeleri, komutlar vs.).

Bilgisayarlar, çoğu zaman işletim sistemi yüklenmiş şekilde ve kullanım lisansı ile birlikte satılır. Lisans, özel kullanıcı anahtarını ve pek çok faydalı bilgiyi içeren kapsamlı bir dokümandır. Yazılımı doğru kullanmak istiyorsanız, bu dokümanı dikkatlice okumanız gerekir.

Hizmet Yazılımları

Hizmet (utility) yazılımları, genel sistem destek işlemlerini yapmak için kullanılan programlardır. Diskleri biçimlendirmek, dosyaları kopyalamak,

disklerdeki programları yedeklemek (Acronis True image), dosya sıkıştırma, dosya transfer (cute ftp), klavye düzenleme, disk yüzeyini düzenleme (fdisk, partition magic), virüs temizleme gibi işlemleri yaparlar. Hizmet yazılımlarının birçoğu işletim sistemlerinin içinde yüklü olarak gelmektedir. Bazı hizmet yazılımlarını ayrı bir paket olarak alıp yüklemek de olanaklıdır.

(5)

UYGULAMA YAZILIMLARI

Sistem yazılımlarının sayesinde çeşitli amaçlara göre çalışan yazılımları uygulama yazılımı olarak adlandırabiliriz. Bunlar, kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarına olanak sağlayan yazılımlardır.

Uygulama yazılımlarının geliştirilmesi için programlama dilleri ve diğer bazı uygulama geliştirme araçları kullanılır. Uygulama yazılımları genellikle belli bir işletim sistemi altında çalıştırılmak üzere hazırlanır. Örneğin, Macintosh işletim sistemi altında çalıştırılmak üzere hazırlanan bir kelime işlem programı Windows işletim sistemini kullanan kişisel bilgisayarlarda çalışmayacaktır.

Genel Amaçlı Uygulama Yazılımları

Günümüzde bilgisayar sistemleri için geliştirilmiş çok sayıda genel amaçlı uygulama yazılımı mevcuttur. Bunların sayısı ve özellikleri her geçen gün hızla artmaktadır. Bu yazılımlardan kişi ve kurumlarca en yaygın olarak kullanılanları;

kelime işlem programları, elektronik hesap tablosu programları, sunum programları, dosya yönetim ve veri tabanı yönetim programlarıdır.

Kelime İşlem Programları

Bilgisayarın, çok güçlü özelliklerinden olan bir daktilo makinesi gibi kullanılması özelliğini sağlayan programlardır. Hazırlamak istediğiniz belgede grafik, tablo, resim, dipnot ve belgeyi birden fazla sütun halinde düzenlemek gibi

(6)

oranla çok daha yaygın kullanılmaktadır. Bazı kelime işlemciler, masaüstü

yayıncılık, elektronik takvim, ve elektronik posta gibi özelliklere sahip olan entegre ofis sistemlerinin bir parçasıdır Microsoft Word, WordStar, WordPerfect, PW- Professional Write vd. kelime işlem programlarıdır.

Hesap Tablosu Programları

Hesap tablosu programları bilgisayar sistemini son derece özellikli bir elektronik hesap makinesine dönüştüren programlardır. En basit özelliği verileri oldukları gibi tablo şeklinde listelemek olduğu gibi, verileri alıp çeşitli türlerde grafiklere dönüştürme özelliğine de sahiptirler. Microsoft Excel, Lotus 123, Quattro Pro vd. hesap tablosu programlarıdır.

(7)

Sunum Programları

Belli bir konuda yapılan araştırmanın ya da hazırlanan raporların sonuçlarını bilgisayar yardımıyla diğer kişilere anlatmak için kullanılır. Sunum genellikle bilgisayara bağlı bulunan bir projeksiyon cihazı yardımıyla yapılır. Bu uygulamalar her türlü grafik, ses ve video görüntülerinin kullanılmasına olanak sağlar.

Örnek

•Her yazılım bir dizi klasörü, özel alt klasörleri ve onların içinde yer alan çok sayıda dosyayı içerir. Bu yazılımları çalıştırmak içinse, windows işletim sisteminde, masaüstünde veya "Başlat"

menüsündeki "Tüm Programlar" seçeneği altında bulunan ve programı sembolize eden küçük simgeleri kullanırız. Örneğin, dosyaların sıkıştırılmasına ve boyutlarının küçültülmesine yarayan Winzip adlı yazılımın simgesi klasör sıkıştıran küçük bir mengenedir.

Windows donatıları arasında yer alan ve çizim yapmaya yarayan Paint programının simgesi ise içinde çizim kalemleri olan bir

kavanozdur. Kelime işlemci programlar genellikle yazılmış bir defter sayfası simgesi ile gösterilir.

(8)

Dosya ve Veri Tabanı Yönetim Yazılımları

Büyük miktardaki verileri depolayıp bu verilere hızlı bir erişim ve bu verilerden raporlar hazırlanmasına olanak sağlayan programlardır

Microsoft Access, Database/Dbase, FoxBase/FoxPro, Oracle, File Maker dosya ve veritabanı yönetim programları arasındadır.

Bu yazılımların tümü genellikle üretici firmalar tarafından birleştirilerek MS- Office, Star Office(Sun), Open Office (ücretsiz) gibi tek bir ofis paketi olarak satılmaktadır.

Özel Amaçlı Uygulama Yazılımları

Özel amaçlı uygulama yazılımları bazı işleri yapabilmek için geliştirilen, özel yazılımlardır. Aşağıda işlevleri dikkate alınarak, bazı özel amaçlı uygulama

yazılımlarına yer verilmiştir.

Analiz ve karar verme: Belli işlemleri yapmaktan çok; problemlerin çözümünde yöneticilere yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiştir. Matematiksel modellerden faydalanmak üzere istatistik ve yönetim bilimi yazılımlarını birleştirir.

Sosyal hizmette araştırma boyutunda sık kullanılan programlardan bir tanesi SPSS (Statistical Package for Social Sciences) ’dir. SPSS Ayrıntılı bir istatistiksel analiz programı olup, Microsoft Excel gibi hesap tablosu programlarının gelişmiş sürümüdür.

Planlama, programlama, koordinasyon ve organizasyon: Finansal planlama, bütçe, masraf ve satış raporları hazırlama, toplantı gündemlerinin hazırlanması ve randevuların ayarlanması gibi işler masa üstü düzenleyici de denilen özel uygulama yazılımları ile yapılır. Microsoft Office paketi içinde yer alan Outlook programı bu işlevi yerine getiren programdır.

İletişim - Sohbet: İletişim programları, bilgisayar ağları arasında iletişim kurulmasına olanak sağlayan yazılımlardır. Günümüzde yaygın bir şekilde kullanılan internet hizmetlerinden yararlanmak için geliştirilmiş olan her türlü program iletişim programları kapsamında düşünülebilir. İnternet üzerinden iletişimi, yazılı, sesli ve görüntülü olarak sağlayan çok sayıda program vardır. Google talk, MSN Messenger, Skype, Yahoo Messenger gibi yazılımların yanı sıra Facebook, Tweeter gibi bilgisayarına yükleme yapmadan kullanabildiğimiz web tabanlı yazılımlar da sosyal medya araçları olarak iletişim olanağı sağlamaktadır.

Eğitim: Bilgisayarlar eğitimde her geçen gün gittikçe artan bir oranda kullanılmaktadır. Bugün piyasada olan programların çoğu öğreticileriyle birliktedir, yani program içindeki yardım menüsünde programın kullanım bilgileri

(9)

bulunmaktadır. Ansiklopedik bilgiler içeren, belli bir yer veya konuda hazırlanmış olan tanıtıcı programlar, yabancı dil veya herhangi bir dersle ilgili olarak yardımcı olmak üzere hazırlanmış, internette çevrimiçi veya asenkron eğitim için hazırlanmış programlar eğitim amaçlı programlardır.

Oyun - Eğlence: 1990'lı yılların başında farenin ve ses kartlarının bilgisayar sistemlerine girmesi ve grafik arabirimlerin (ekran kartı) gelişmesi ile bilgisayar oyunlarında da bir atılım yaşanmıştır. Hem görsel içeriğin hem de yapay zekânın gelişmesiyle bilgisayar oyunları her yaştan kullanıcının ilgisini çeker hâle gelmiştir.

Oyunlarla ilgili hızlı gelişmeler kuşkusuz bilgisayar teknolojisindeki gelişmelere paralel bir seyir izlemektedir ve bu gelişmeler oldukça etkileyicidir.

Günümüzde elektronik oyunlar konusundaki en önemli gelişme çevrim içi oynanan oyunlardır. Aynı anda kimi zaman on binlerce oyuncunun buluştuğu sanal ortamlar (multiplayer) bazen yönetilen karakterin gelişimi için mücadelelere sahne olurken kimi zaman da düşman ve güvenlik güçlerinin oluşturduğu grupların ölümcül dövüşlerine ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca bilgisayar oyunları artık sinema gibi bir sanayi durumuna gelmiştir.

Oyun bütçeleri milyon liralarla ifade edilmeye başlamıştır. Foto gerçekliğe her adımda biraz daha yaklaşılmaktadır.

Ö rn ek

•1997 yılında IBM Deep Blue bilgisayarı dünya satranç şampiyonu Gary Kasparov’u mat etmeyi başarmıştır. Zekâ gücünün öne çıktığı satranç oyununda Bir bilgisayar ilk kez bir insanı yenmeyi başarmıştır.

(10)

İŞLETİM SİSTEMİNİN KULLANIMI

Bilgisayar açıldığında, siyah ekran üzerinde bir takım yazılar görülür. İşletim sisteminiz Windows’un bir sürümü veya Linux olabilir. İşletim sistemi Windows’da otomatik olarak veya siyah ekranda yazılan bir komutla devreye girer.

Bilgisayar açıldığında devreye önce BIOS girer. Temel Giriş Çıkış Sistemi (Basic input output system) anlamındaki BIOS, anakart üzerindeki bir yongada yüklü, küçük bir yazılımdır (ayrıca bkz. Donanım bölümü).

BIOS donanımların mevcut işletim sistemi tarafından tanınmasını

sağlamakta, sistem açıldığında bazı donanımların düzgün çalışıp çalışmadığını test etmekte ve donanımların belirli özelliklerinin ayarlanmasını sağlamaktadır.

BIOS’un bilgisayar sistemini açmak için gerçekleştirdiği ilk işlemler açılıştaki siyah ekranda görünen yazılardan anlaşılır. Bu yazılar ekrana gelirken BIOS’un yaptığı bu işlemlere POST (Power On Self Testing - Otomatik Açılış Testi) denilmektedir.

Bilgisayarı her açtığınızda, BIOS’taki POST yordamı, bilgisayarın temel kaynaklarını kontrol eder: Bellekler çalışıyor mu? Giriş/çıkış birimleri yerinde duruyor mu? İşletim sistemi olması gereken yerde mi? Çevre birimleriyle ve iletişim portları ile yeniden ilişki kurulur. Herhangi bir birimde sorun varsa, test işlemi durdurulur, kullanıcıya bildirimde bulunulur.

Ör nek

•Sürekli gelişen bilgisayar oyunları artan ilgi çekiciliğiyle beraberinde bazı psikososyal riskleri de getirmektedir. Özellikle çocuk ve gençler çok sık ve uzun saatler oyun oynama davranışı geliştirerek

‘bağımlılık’ sorunu yaşabilmektedirler. Oyundaki senaryo kullanıcıyı oyunun içine çektikçe, kişi belirli bir süre gerçek hayattan da uzaklaşmaktadır. Ayrıca bilgisayar oyunlarında hızla akan oyun kareleri, kişiyi hızlı düşünme ve hızlı hareket etmeye sevk eder ve oyunun saatlerce oynandığı düşünülürse, beyin bir süre sonra oyundaki hıza programlanır. Oyun temposuna alışan beyin herhangi bir konuyu derinliğine analiz edememekte, diğer ifadeyle bir konu ya da nesneye yoğunlaşamayıp konu üzerinde hızlı ve yüzeysel geçişler yapmaktadır. Bu durum kuşkusuz öğrencilerin akademik başarısını ve sosyal işlevselliğini son derece olumsuz etkilemektedir. Sonuçta, beyni hızlı ama yüzeysel düşünmeye programlayan bilgisayar oyunları, üst düzey öğrenme ve algılamayı engellemektedir.

(11)

BIOS donanım ile işletim sistemi arasındaki köprü görevi

yapar.

Bilgisayarın ekranında görülebilen bu test işlemi, en çok ara bellek (RAM) üzerinde yoğunlaşır; ne kadar çok ara bellek varsa, POST o kadar uzun sürmektedir.

Sistem açılışında birçok işlem yapılmaktadır ve bilgisayar sistemine bağlı donanımlar, yüklü yazılımlar değiştikçe, anakartın özelliğine ve BIOS ayarlarına da bağlı olarak, açılış süresi değişebilir. Çoğu kullanıcı sistem performanslarını bu açılış süresi ile değerlendirmeye eğilimlidir. Ancak belirtildiği gibi açılışta tanınan

donanımlar ve yüklenen yazılımlar nedeniyle bu süre çok değişken olabilir. Bir bilgisayarın çalışma performansının açılış süresi ile ölçülmesi doğru değildir.

Sistem yazılımıbaşlığı altında toplanan yazılımlardan en önemlisi işletim sistemidir. İşletim sistemi bütün donanım birimlerinin çalışmasını birtakım

komutlarla veya resim ve simgelerle temsil eder. İşlemci, BIOS veya belleğin temel çalışma ilkelerini bilmeden de bilgisayar kullanılabilmektedir fakat işletim sistemini bilmeden bilgisayarın kullanımı söz konusu değildir. Bu nedenle yazılımcıların sürekli devam eden yoğun çabaları ile yeni çıkan her işletim sistemi bir öncekinden daha kolay kullanılabilir hâle dönüşmektedir. Bunun için grafik arayüzlere özellikle önem verilmekte görsellikle birlikte işletim sistemlerinin daha cazip olmasına çalışılmaktadır. Kullanıcı birkaç tıklama ile birçok karmaşık işlemin otomatik olarak gerçekleşmesini sağlayabilmektedir.

Bir işletim sistemi, bilgisayarın temel işlevlerini (verileri dış ortamdan almak, işlemek, ekranda göstermek, yazmak ya da internet aracılığı ile göndermek vb.) nasıl ele alacağını belirleyen geniş kapsamlı bir programdır.

Bilgisayarın kaynaklarının etkin bir şekilde kullanımı için, kaynak yönetimi ve koordinasyonunu işletim sistemi üstlenmektedir. Hangi ortamda nasıl saklanırsa saklansın, nasıl yüklenirse yüklensin, bütün işletim sistemleri bu görevi yerine getirir. Sonraki başlık altında dünya genelinde en çok kullanılan Windows işletim sisteminin temel kullanım özelliklerine yer verilmiştir.

Ör nek

•Sisteminizdeki donanımların doğru çalıştığından eminseniz, BIOS Setupdan bazı POST işlemlerini iptal ederek sisteminizin açılışını hızlandırabilirsiniz. Bilgisayar açıldığında siyah ekran gitmeden hemen önce F2, F8 veya F12 tuşlarıyla giriş yaptığınız BIOS Features Setup bölümünde Quik Power On Self Test seçeneğini Enabled

konumuna getirdiğinizde özellikle açılıştaki bellek sayma işlemi iptal olacak ve sisteminiz daha hızlı açılacaktır.

(12)

MS WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMİ

Windows Microsoft firmasının geliştirdiği ve dünya üzerinde en çok

kullanılan işletim sistemidir. Kullanımının kolaylığı yaygın bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. Bu başlık altında Windows işletim sisteminin kullanımıyla ilgili temel düzeyde bazı bilgilere yer verilmiştir.

Windows’un herhangi bir versiyonu (XP, Vista, 7 vd.) yüklü olan bir bilgisayar çalıştırıldığında işletim sistemi devreye girer ve bir süre sonra Windows masaüstü ekrana gelir. Masaüstünde bulunan simgeler (ikon) bilgisayarımızda bulunan uygulama yazılımlarını pratik bir şekilde çalıştırabilmemiz için windows ya da yüklü başka bir program tarafından oluşturulmuş kısayollardır. Ekranın sol alt köşesinde bulunan Başlat / Start tuşunun bulunduğu yatay çubuk görev çubuğudur. Görev çubuğunda standart olarak saat, ses, klavye dili, ağ bağlantıları ve diğer aktif programların ikonları yer alır.

Pencere Yönetimi

Windows’da bütün programlar birer pencere içerisinde çalışır ve bütün pencerelerin bazı ortak özellikleri vardır. Bütün pencerelerde bir adet başlık çubuğu bulunur. Bu başlık çubuklarının sağ köşelerinde 3 adet simge vardır. Bu simgeler ile pencere kapatılabilir gizlenebilir veya boyutu değiştirilebilir. Başlık

(13)

çubuğunun sol tarafında ise bu programın adı yazılıdır, bu yazının hemen sol tarafında bulunan küçük simge ise kontrol menüsüdür. Bu pencere içinde yapılabilecek işlemleri listeler.

Programları Çalıştırmak

Windows’da yüklü programları çalıştırmak için masaüstünde bulunan kısayol simgeleri kullanılabileceği gibi başlat menüsü de kullanılabilir. Yüklü programlar standart olarak sabit diskin c dizininde ‘program files’ klasöründe yer alır.

İstenen programı çalıştırmanın farklı yolları vardır.

 Masaüstünde bulunan program simgesini seçili hâle getirdikten sonra enter tuşuna basılır.

 Masaüstünde bulunan program simgesi çift tıklanır.

 Masaüstünde bulunan program simgesine sağ tıklayıp gelen küçük menüden aç komutu verilir.

 Başlat Menüsünden çalıştırmak istenilen program kısayolunun üzerine gelip tıklanır.

Masaüstünü Özelleştirmek

Windows’da masaüstünü özelleştirmeden kasıt renk, tasarım, arkaplan, ekran koruyucu, çözünürlük, temalar gibi görsel özellikleri dilediğimiz hâle getirmektir. Bunun için görüntü özellikleri adlı pencere kullanılır. Bu pencereyi açmak için iki alternatif yol vardır.

 Masaüstüne sağ tıklanır ve gelen pencereden özelliklere tıklanır.

 Denetim masasında bulunan görüntü adlı simgeye iki kez tıklanır.

Bu işlemlerden sonra görüntü özellikleri adlı pencere açılır. Bu pencere içerisinde masaüstünü özelleştirebilmemiz için 6 adet sekme bulunur.

Arka plan

Listede bulunan resimlerden ya da fotoğraflardan birisini seçerek Masaüstü Duvar Kâğıdı olarak belirleyebiliriz.

Ekran Koruyucular

Ekran Koruyucusu adıyla açılan liste kutusundan istediğimiz herhangi bir

(14)

Sağlıklı bir ekran görüntüsü elde edilebilmesi için ekran çözünürlüğünün asgari 60 hz olması gereklidir.

kutucuğa bir değer yazarak da bu ekran koruyucusunun ne kadar süre sonra devreye girmesini ayarlayabiliriz. İstersek bu ekran koruyucusuna şifre koyabilir ve şifreyi bilmeyen birisinin ekran koruyucudan çıkmasını önleyebiliriz. Bunu

yapabilmek için Parola Korumalı adlı onay kutucuğunu işaretledikten sonra sağ tarafında bulunan değiştir adlı kutucuk ile parola belirleyebiliriz.

Görünüm

Bu sekmede, pencerelerin başlık çubuklarının ve içeriklerinin rengini, mesaj kutularınn renklerini, Wndows’un pencerelerde ve menülerde kullandığı varsayılan yazı tiplerini değiştirebiliriz.

Etkiler

Bu sekmede, masaüstünde bulunan Windows’un standart simgelerini değiştirebilir bunları büyütüp küçültebiliriz. Pencerelerin nasıl taşınacağını menülerin nasıl açılacağını belirleyebilirz.

Web

Windows’da bulunan simgeleri normalde cift tıklama ile çalıştırabiliyorduk.

Eğer istersek Web Sayfalarında olduğu gibi bu simgeleri tek tıklama ile çalışabilir hâle getirebiliriz. Klasör Seçenekleri adlı düğmeciğe tıklayarak gelen pencereden web biçemini seçersek simgeler tek tıklama ile çalışabilecek hâle gelirler. Eğer yine eskisi gibi çift tıklama ile çalışmalarını istiyorsak yine aynı pencereye gelip klasik biçemi seçip tamam düğmesine basarız.

Ayarlar

Bu pencere ile ekran çözünürlüğünü ve aynı anda kullanılabilecek renk sayısını ayarlayabiliriz. Bu sayede ekranın daha canlı ile ve daha net görülmesini sağlayabiliriz.

Standart Windows Programları

Windows işletim sistemi ile bilgisayara kurulan ve sık başvurulan bazı özel programlar vardır. Bu programlar Başlat-Programlar-Donatılar menüsünde bulunurlar.

Hesap Makinesi

Bu program sabit diskte Windows klasörü içerisinde Calc.exe adı ile bulunur ve Başlat-Programlar-Donatılar-Hesap Makinesi kısayolu ile çalıştırılabilir.

(15)

Hesap Makinesi'ni toplama, çıkarma, çarpma ve bölme işlemleri gibi basit hesaplamalar için kullanabilirsiniz. Hesap Makinesi ayrıca programlama, bilimsel ve istatistiksel hesap gibi gelişmiş özellikleri de sunar.

Hesap makinesi düğmelerini tıklatarak hesaplamaları yapabilir veya klavyenizi kullanarak hesaplamaları yazabilirsiniz. Ayrıca Num Lock tuşuna basarak, sayıları ve işleçleri yazmak için sayısal tuş takımını da kullanabilirsiniz.

Not Defteri

Bu program sabit diskte Windows klasörü içerisinde Notepad.exe adı ile bulunur ve Başlat-Programlar-Donatılar-Not Defteri kısayolu ile çalıştırılabilir.

Not Defteri, temel bir metin düzenleme programıdır ve genellikle metin dosyalarını görüntülemek veya düzenlemek için kullanılır. Metin dosyası, genellikle .txt dosya adı uzantısıyla tanımlanan bir dosya türüdür.

Wordpad

WordPad, belge oluşturmak ve düzenlemek için kullanabileceğiniz bir metin düzenleme programıdır. Not Defteri'nden farklı olarak, WordPad, zengin

biçimlendirme ve grafik içerebilir; ayrıca resimler ve diğer belgeler gibi nesneleri bağlayabilir veya katıştırabilirsiniz.

Bu program sabit diskte Windows klasörü içerisinde Wordpad.exe adı ile bulunur ve Başlat-Programlar-Donatılar-Wordpad kısayolu ile çalıştırılabilir. Bu programda yazdığımız yazılar bilgisayara doc uzantısı ile kaydedilirler.

Paint

Paint, boş bir çizim alanında ya da var olan resimlerde çizimler oluşturmak için kullanabileceğiniz bir Windows özelliğidir. Paint'te kullandığınız araçların çoğu Paint penceresi üst tarafındaki Şerit'te bulunur. Aşağıdaki çizimde Paint'in Şerit'i ve diğer kısımlar gösterilmektedir.

Bu program sabit diskte Windows klasörü içerisinde Mspaint.exe adı ile bulunur ve Başlat-Programlar-Donatılar-Paint kısayolu ile çalıştırılabilir. Resim işleme programıdır. Bu programda yaptığımız resimler bilgisayara bmp uzantısı ile kaydedilirler. JPG gibi daha küçük dosya büyüklüğü olanağı sunan farklı dosya kayıt seçenekleri de mevcuttur.

(16)

Masaüstü temaları Windows’a biraz daha

canlılık getirmek için tasarlanmış eğlence amaçlı bir programdır.

Denetim Masası

Windows ile ilgili ayarlamaların yapılabilmesi için gerekli araçların bulunduğu bir klasördür. Araçlar Windows sürümü ilerledikçe çeşitlenmektedir.

Temelde değişmeyen bazı özellikler de vardır.

Tarih ve Saati Değiştirmek

Bilgisayarın tarih ve saatini değiştirmek için iki farklı yol izleyebiliriz.

 Görev çubuğunda bulunan saatin üzerine çift klik yaparak

 Denetim masası içerisinde bulunan “Tarih” ve “Saat” adlı simgeyi açarak.

Klavye Ayarları

Windowsda klavye ayarlarını yapabilmek için;

 Denetim masasında bulunan klavye simgesini çalıştırmak

 Görev Çubuğunda bulunan klavye simgesine sağ tıklayarak gelen menüden özellikleri seçmek gerekir.

Bu gelen pencerede klavyenin yazma hızını hangi dili kullanacağımızı hangi klavye tipini Q/ F gibi kullanacağımızı belirtiyoruz.

Fare Ayarları

Windows’da farenin işaretçisini, hareket hızını, çift tıklama hızını değiştirmek için Bu işlemler de Denetim Masasında bulunan Fare adlı simgeyi çalıştırarak yapılabilir.

Görüntü

Masaüstünü özelleştirebilmemiz için “Görüntü Özellikleri” adlı pencere açılır.

Ses

Windows’un belirli olaylar karşısında çıkartmasını istediğimiz sesleri ayarlayabilmek için bu pencereyi kullanırız. Bu pencereden Windows açılış, kapanış sesleri, pencere açılışlarında, kapanışlarında, tam ekran yapıldığında, menülerin açılışlarında, hata mesajlarında vb. olaylardaki ses düzeni ayarlanır.

(17)

Bilgisayarınıza bağlı tüm aygıtları görmek,

bunlardan birini kullanmak ya da düzgün

olarak çalışmayan aygıtta sorun gidermek

istediğinizde, Aygıtlar ve Yazıcılar'ı açın.

Bilgisayarıma tıklayarak gelen pencereden

sürücülerinizin

Masaüstü Temaları

Masaüstü Temalarında arka plan olan duvar kâğıdını, ekran koruyucularını, ses düzenini, fare işaretçilerini, masaüstü simgelerini tek bir seçenek ile

değiştirebilmemiz için hazır birçok şablon bulunur. Bunlardan istediğimizi seçerek Windows’u biraz daha eğlenceli bir hâle getirebiliriz.

Programlar ve Özellikler

Bir programı artık kullanmıyorsanız veya sabit diskinizde yer açmak

istiyorsanız, programı bilgisayarınızdan kaldırabilirsiniz. Programları kaldırmak veya belirli seçenekleri ekleyerek ya da kaldırarak bir programın yapılandırmasını değiştirmek için “Programlar ve Özellikler”i kullanabilirsiniz.

Yazı Tipleri

Windows, önceden yüklenmiş çeşitli yazı tipleri ile birlikte gelir. Simge tıklandığında Windows’da kullanabileceğimiz tüm yazı tiplerini görebilmemiz mümkün olur.

Aygıtlar ve Yazıcılar

Windows’a yeni bir yazıcı tanıtmak var olan yazıcıları silebilmek ve değişiklik yapabilmek için yazıcılar klasörünü çalıştırmamız gerekir. Yazıcılar klasörüne ulaşabilmek için şu yolları izleyebiliriz.

 Başlat-Ayarlar-Yazıcılar

 Denetim Masası-Yazıcılar

Dosya ve Klasör Yönetimi

Bilgisayarda bulunan tüm programlar, oyunlar, işletim sistemleri, bizim hazırladığımız belgeler dosyalar halinde saklanır. Bu dosyalar bilgisayarımızda sabit disk adını verdiğimiz fiziksel bir aygıtta saklanır ve bu dosyaları kendi aralarında gruplamak için de klasörler kullanılır. Kullanıcının klasörleri etkili ve rahat kullanımı üzerinde durulan bir konudur. Bunun için öncelikle bazı terimleri bilmemizde yarar vardır.

Sürücü; Dosya ve klasörlerin saklanabileceği fiziksel ortamlardır ve alfabede bulunan harfler ile temsil edilirler. Sabit diskler C ve sonrasında gelen harfler ile temsil edilirler. DVD-ROM, Blu-ray ve harici disk üniteleri vb. diğer aygıtlar ise sabit diskten sonra gelen harfler ile temsil edilirler.

(18)

Yazdığımız belgeler, hesap tabloları, sunular vb. dosyalarda saklanır.

gruplandırırlar, bu sayede aradığımız herhangi bir dosyayı bulmamız kolaylaşır. Bu olay tıpkı bir kütüphanede kitapların konularına göre gruplandırılmalarına benzer.

Dosya; Bilgisayarda yaptığımız her işlem dosyalar aracılığı ile yapılmaktadır.

Bir yazı yazacaksak, çizim yapacaksak veya sunu hazırlayacaksak tümü ilgili programın ürettiği dosyalarda saklanır. Kullandığımız bir muhasebe programında girdiğimiz faturalar, çekler, senetler ilgili dosyalara kaydedilir. Bu sayede yaptığımız çalışmaları istediğimiz herhangi bir zamanda açıp okuyabilir gerekli güncellemeleri yapabiliriz. Bilgisayarda bulunan bütün dosyalar “dosyaadı.uzantı” şeklinde saklanır. Dosya adı o dosyanın yaptığı işe göre verilmiş mantıksal bir isimdir ve toplam 255 karakter uzunluğunda olabilir, uzantı ise o dosyanın işlevine göre bilgisayar tarafından daha önceden belirlenmiş bir isim olabilir ve genelde 3-4 harf uzunluğundadır. Uzantılar sayesinde o dosyanın hangi programla hazırlandığını ve hangi programlarla açılabileceğini anlayabiliriz. Aşağıda belli birkaç dosya uzantı örneği bulunmaktadır;

Uzantı Açıklama

Exe Uygulama dosyaları

Bat Toplu iş kütükleri

Txt Metin dosyaları

Bmp Resim dosyaları

Jpg Sıkıştırılmış resim dosyaları Doc/Docx Microsoft Word dosyaları Xls/Xlsc Microsoft Excel dosyaları Ppt/Pptx Microsoft Powerpoint dosyaları Zip Sıkıştırılmış dosyalar

Örn ek

•Bilgisayarımızda hazırladığımız belgeler, hesap tabloları, sunular vb.

“C” sürücüsünde bulunan “Belgelerim” adlı klasörde

gruplanmışlardır. Windows’a ait dosyalar “C” sürücüsünde bulunan

“Windows” adlı klasörde gruplanmışlardır ve yine bu dosyalar yaptıkları işlere göre kendi aralarında gruplandırılmışlardır. Bu sayede örneğin bir oyunu silmek veya kopyalamak için o oyunu çalıştıran bütün dosyaları tek tek seçmek yerine bu dosyaları içinde barındıran klasörü seçerek istediğimiz işlemi daha pratik şekilde tamamlayabiliriz.

(19)

Windows Gezgininin Kullanılması

Windows Gezgini, Windows işletim sisteminin dosya ve klasörleri yönetebilmemiz için bize sunduğu bir araçtır. Başlat-Programlar menüsü ile çalıştırılabileceği gibi Başlat-Çalıştır penceresine Explorer yazarak da çalıştırılabilir.

 Bilgisayarım simgesi ile bilgisayarınızda bulunan sürücü, klasör ve dosyalara erişebilirsiniz.

 Ağ simgesi ağa bağlı olan bilgisayarlara ve yazıcılara erişeblirsiniz.

 Geri Dönüşüm Kutusu simgesi silinmiş öğelere erişebilirsiniz.

Üzerinde İşlem Yapılacak Öğeleri Seçmek

Dosyaları silmek, kopyalamak, taşımak vb. işlemleri yapabilmek için üzerinde işlem yapılacak öğeleri seçmek gerekir. Windows’da seçim işlemi klavye veya fare aracılığı ile yapılır. Seçilmek istenilen öğeye fare ile tıklanır veya klavyede bulunan yön tuşları kullanılılr. Herhangi bir sürücü/ klasör veya içerisinde bulunan dosyalar üzerinde işlem yapabilmek için öncelikle sürücü/ klasör seçilir. Seçili olan sürücü/

klasör adı adres çubuğunda görülmelidir. Listenin sol tarafında ise seçili olan sürücü/ klasör’ün içeriği görülür. Birden fazla dosya veya klasör seçmek için şu yollar kullanılır.

Aralıklı Seçim; Klavyeden control tuşuna basılarak seçilmek istenilen dosyalara fare ile tıklanılır.

Ardışık Seçim; Klavyeden shift tuşuna basılarak seçilmek istenen dosyaların ilkine sonra da son dosyaya tıklanır. Bu sayede belirtilen aralıklatki tüm dosyalar seçili hâle gelir.

Tümünü Seç; Düzün menüsünden Tümünü Seç komutu verilerek veya Ctrl-A tuşlarına basılarak tüm dosyalar seçilir.

Klasör Oluşturmak

Bazen dosyalarımızı gruplamak amacı ile yeni klasörler oluşturma ihtiyacı duyarız. Öncelikle klasörü oluşturacağımız sürücü veya klasörü seçeriz. Bu işlemden sonra aşağıdaki yollardan istediğimizi kullanarak klasör oluşturabiliriz.

 Dosya-Yeni-Yeni Klasör menüsü aracılığı ile

 Listenin sağ tarafında boş bir alana sağ tıklayıp gelen menüden Yeni-Yeni Klasör komutu aracılığı ile.

(20)

Bir dosyayı Shift-Delete tuşları ile silerseniz bilgisayarınızdan kesin

olarak silinir. Geri Dönüşüm Kutusu

aracılığı ile kurtarılamaz.

Seçili bir dosyayı ya da metni; Ctrl-X, kesmeyi, Ctrl-C kopyalamayı, Ctrl-V ise yapıştırmayı hızlı biçimde yapmamızı

sağlar. Klavye kısayol tuşlarına başvurmak çalışma hızınızı artırır.

Klasör\Dosya İsimlerini Değiştirme

Bir dosya veya klasörün adını değiştirmek için ağağıdaki yollardan istediğimizi kullanabiliriz

 Dosya-Yeniden Adlandır menüsü aracılığı ile

 Seçili olan dosya veya klasöre sağ tıklayıp gelen menüden “Yeniden Adlandır” komutunu vererek

 Aralıklı bir şekilde dosya iki kez tıklayarak

 Klavyeden F2 tuşuna basarak

Klasör\Dosya Silme

Bazen bilgisayarımızda bulunan gereksiz klasör veya dosyaları silme ihtiyacı duyarız. Bu işlemi yapmak için silmek istediğimiz öğeleri seçtikten sonra ağağıdaki yollardan istediğimizi kullanarak silme işlemini gerçekleştiririz.

 Dosya-Sil menüsü aracılığı ile

 Seçili olan dosyalara sağ tıklayıp gelen menüden sil komutunu vererek

 Araç çubuğundan sil düğmesine tıklayarak

 Klavyeden “Delete” tuşuna basarak

 Seçili olan öğeleri fare ile geri dönüşüm kutusuna sürükleyerek Bu yöntemler ile silinen öğeler Windows’da Geri Dönüşüm Kutusuna gönderilir.

Klasör\Dosya Taşıma

Bilgisayarımızda bulunan dosyaların yerini değiştiririz ve bu işleme taşıma adını veririz. Taşıma işlemi iki etapda yapılır. İlk etapda taşınmak istenilen dosyalar (kaynak) üzerinde kes komutu verilir, ikinci etapda ise taşınacakları yerde (hedef) yapıştır komutu verilir. Bu işlemi yapmak için aşağıdaki yollardan istediğimizi kullanabiliriz

 Düzen-Kes, Düzen-Yapıştır menüsü aracılığı ile

 Sağ tıklayıp gelen menüden Kes, Yapıştır komutları aracılığı ile

 Araç çubuğundan Kes, Yapıştır düğmelerine tıklayarak

 Klavyeden Ctrl-X, Ctrl-V tuşlarına basarak

 Seçili olan öğeleri fare ile taşımak istediğimiz yere sürükleyerek

(21)

Disk Birleştiricisi, disklerinizin ve sürücülerin daha etkin

çalışabilmesi için parçalanmış verileri

Klasör\Dosya Kopyalama

Kullanım şekli ve mantığı olarak taşıma işlemine çok benzerdir. Aralarındaki tek fark kopyalama işleminde seçilen dosyalar (kaynak) asıl yerlerinde kalır.

Yapıştırma işlemi yaptığımız yerde (hedef) ise bir kopyaları oluşur. Bu işlemde iki etapda yapılır. İlk aşamada kopyalanmak istenilen dosyalar (kaynak) üzerinde kopyala komutu verilir, ikinci aşamada ise kopyalanacakları yerde (hedef) yapıştır komutu verilir. Bu işlemi yapmak ağağıdaki yollardan istediğimizi kullanabiliriz.

 Düzen-Kopyala, Düzen-Yapıştır menüsü aracılığı ile

 Sağ tıklayıp gelen menüden Kopyala, Yapıştır komutları aracılığı ile

 Araç çubuğundan Kopyala, Yapıştır düğmelerine tıklayarak

 Klavyeden Ctrl-C, Ctrl-V tuşlarına basarak

 Seçili olan öğeleri klavyeden Ctrl tuşu basılı iken fareyle kopyalayıp istediğimiz yere sürükleyerek

Geri Dönüşüm Kutusu

Bilgisayarda silinen tüm dosyalar “Geri Dönüşüm Kutusu” adı verilen özel bir yerde saklanır. Geri Dönüşüm kutusuna Windows Gezgini aracılığı ile veya

masaüstünde bulunan simgesine tıklayarak erişebiliriz. Geri dönüşüm kutusu içinde silinen tüm dosyalarımız ve klasörlerimiz bulunur. Bunlar arasından kurtarmak istediklerimizi seçtikten sonra aşağıdaki yollardan istediğimizi kullanabiliriz;

 Dosya-Geri Al menüsü

 Sağ tıklayıp gelen menüden “Geri Al” komutu

Eğer Geri Dönüşüm Kutusunda bulunan dosya ve klasörlere ihtiyacımız olmadığını düşünüyorsak Dosya menüsünden Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt komutunu vererek bu dosya ve klasörleri bilgisayarımızdan tamamen silebiliriz.

Kısayol Oluşturmak

Bazen çok sık kullandığımız dosya veya programların masaüstünde birer kısayolunu oluşturmak ve bu sayede bu dosya veya programlara daha hızlı erişmek isteriz.

Masaüstünde bir kısayol oluşturmak için masaüstüne sağ tıklayıp gelen menüden “Yeni-Kısayol” komutunu veririz. Karşımıza gelen pencereden “Komut Satırı” adlı kısma çalıştırmak istediğimiz dosyanın veya programın bilgisayarımızda

(22)

bulunduğu yeri belirtiriz. Daha sonra ileri düğmesine basarak kalan aşamaları tamamlarız.

Disk Birleştirici

Bilgisayarımıza dosya kopyalayıp sildikçe hard diskde parçalanmalar meydana gelir. Bu parçalanmalar fiziksel değil yazılımsal olur. Disk yüzeyinde bulunan dosyaların parçalanmasıdır. Bu olay bilgisayarımızın çalışma performansını direkt olarak aşağı düşürür. Bilgisayarda meydana gelen bu olaya “fragmantasyon”

adı verilir. Bu sorunu düzeltmek için defrag.exe adlı bir program kullanırız. Başlat- Programlar-Donatılar-Sistem Araçları-Disk Birleştirici menüsü araçılığı ile bu programa ulaşabiliriz.

Disk Temizleme

Bu program hard diskte bulunan gereksiz dosyaları kolay bir şekilde silmemizi sağlar. Ayrıca diskte bulunan boş alan %3’ün altına inerse bu program otamatik olarak devreye girer. Başlat-Programlar-Donatılar-Sistem Araçları-Disk Temizleme menüsü aracılığı ile bu programı çalıştırabiliriz. Program çalıştığında temizleyeceğimiz diski seçmemizi ister. Bu işlemden sonra diskimizi tarar ve silebileceğimiz dosyaları bize gösterir.

Yedekleme

Windows ile yedekleme işlemini yapabileceğimiz bir program gelir. Başlat- Programlar-Donatılar-Sistem Araçları-Yedekleme menülerini kullanarak veya başlatı tıklayıp arama satırına yedekleme yazarak bu programı çalıştırırız. Yedek lemek istediğimiz dosyaları belirleriz. Bu program aracılığı ile yedekleme yaptıktan sonra istediğimizde yedeğini aldığımız dosyaları tekrar yükleyebilirz.

YAZILIM EKONOMİSİ

Yazılım tasarlamak son derece yüksek maliyetli bir iştir. Geliştirme süreci boyunca birçok uzman, yazılım mühendisi, programcı ve hatta bazen de farklı şirketler ve meslekler birlikte çalışırlar. Bu yüzden çok kapsamlı programların fiyatları çok yüksektir. Bir program satın almaya karar verdiğiniz zaman, programın çalışması için gerekli olan donanım ön koşullarına (gerekli olan minimum

konfigürasyona) dikkat etmeniz gerekir. Bu ön koşullar yazılımın yükleneceği bilgisayarın hangi donanımsal özelliklere sahip olması gerektiğini size söyleyecektir.

Yazılımları genel olarak ücretli ‘shareware’, ücretsiz ‘freeware’ olmak üzere ikiye ayyırmak mümkündür.

(23)

Freeware yazılımlar tamamen ücretsizdir

ve kullanımlarında herhangi bir sınırlama

yoktur.

Shareware programların belli bir kullanım süresi bulunur.

Bu süreden sonra ödeme yapılması

gerekir.

Shareware Programlar

Bazı programları doğrudan satın almak yerine belli bir süre deneyebilir ve ancak beğenirseniz satın alabilirsiniz. Bu yazılımlara genel olarak shareware denir.

Ücretsiz olarak, genelde internet üzerinden indirilen shareware yazılımlar önemli bazı sınırlamaları da beraberlerinde getirirler. Bu tip programları sadece belli bir deneme süresi için kullanma şansına sahip olabilirsiniz. Örneğin bir shareware program, kullanıcılara 30 günlük deneme süresi sunabilir. Aynı şekilde,

yapabileceğiniz toplam işlem sayısı da belli bir rakam ile sınırlandırılmış olabilir.

Birçok shareware program, deneme süresi sona erdiğinde ya da işlem limiti dolduğunda kullanılamaz hâle gelir.

Eğer deneme süresi sonunda programın işinize yarayacağına karar

verirseniz, ücretini ödeyerek satın almanız gerekir. Bu şekilde ücret ödeyerek sahip olacağınız programı süre sınırlaması olmadan kullanabilir, takıldığınız noktalarda yardımcı dokümanlar sayesinde sorularınıza cevap bulabilirsiniz.

Demolar

Demolar shareware yazılım kapsamında yer alabilir. Bazı yazılım üreticileri programların deneme amaçlı özel sürümlerini piyasaya sürerler ve ücretsiz olarak dağıtırlar. Bu sürümlere demo denir. Demolarda genellikle önemli işlevlerden bazıları kullanılamaz. Örneğin böyle bir program ile yaptığınız çalışmayı sabit diske kopyalamanız mümkün olmayabilir. Amaç, potansiyel müşterilere program hakkında fikir vermektir. İlk bakışta bu çaba üretici firma için para ya da zaman kaybı olarak görünse de, aslında önemli bir reklam fırsatı sunar.

Demo kavramına bilgisayar oyunlarında sık rastlanır. Bir bilgisayar oyununun neye benzediğini görmek ve oyunu tanımak için demolardan yardım alabilirsiniz.

Demo sınırlı bir sürüm olduğu için sadece bir ya da iki bölüm oynamanıza izin verir;

ama oyun hakkında genel bir fikrinizin oluşmasını da sağlar. Eğer sizde oluşan fikir olumluysa, büyük ihtimalle oyunu satın alırsınız.

Freeware Programlar

Bir yazılımı temin etmenin tek yolu satın almak değildir. Freeware

programlar kullanıcıya ücretsiz olarak sunulurlar. Bu programlarda üretici firma ya da kişiler telif ücretlerinden vazgeçmişlerdir. Üreticinin programla birlikte gelen reklamlardan gelir elde etmesi olasıdır. Freeware programlara genellikle internet üzerinden erişilebilir. Bazen de programın basit bir sürümü ücretsiz, daha gelişmiş özellikleri ücretli satılıyor olabilir. Birçok program bu yöntemi kullanır.

(24)

Bilgisayar virüsleri kendi kendilerini çoğaltabilen,

bir bilgisayardan diğerine yayılabilen ve

çoğu kez bilgisayar sistemlerine kasten

zarar vermek için yazılmış programlardır.

BİLGİSAYAR VİRÜSLERİ

Bilgisayar sistemine çeşitli derecelerde zarar vermeyi amaçlayan programların tümü virüs sayılır. Tüm virüs programları uygulama yazılımları kategorisindedir. Virüsler buraya kadar değinilen yazılımlara zarar vermekte ya da kullanıcı dosyalarını bozmaktadırlar.

Bir bilgisayar virüsünün üç temel özelliği vardır:

1. Kendi kendini çoğaltma - Bulaşma: Bu özellik, aşağıdaki işlemleri gerçekleştirir:

 Bulaşmak (enfekte) için diğer programları arar,

 Bir program bulduğu zaman, daha önce bulaşıp bulaşmadığını tespit eder,

 Gizli talimatları program içerisinde bir yere ekler.

 Programın veya dosyanın enfekte edildiğini gösteren bir işaret ekler. İşaret gerekli olabilir. Aksi takdirde işaret olmadan programlar tekrar tekrar enfekte edilir veya çok anormal şekilde büyüyebilir.

Kendi kendini çoğaltma özelliği dosyaların enfekte edildiğinin gizlenmesine yardım edecek olan diğer bazı fonksiyonları da gerçekleştirir. Mesela dosyaların üzerinde değişiklik yapıldığı son tarihi tekrar eski değerine ayarlayabilir.

2. Aktivasyon: Bazı durumların ortaya çıkmasını kontrol eden bir

mekanizmadır. Belirlenmiş durum oluştuğunda virüs amacını yerine getirir. Eğer aktivasyon mekanizması amacını gerçekleştirmeden önce belli bir tarihin veya zamanın gelmesini kontrol ediyorsa, ona zaman bombası (time bomb) denir.

Bir programın önceden tesbit edilmiş bir sayıda çalıştırılması gibi belli bir faaliyeti beklerse, buna da mantık bombası (logic bomb) denir. Bunun birçok varyasyonu olabileceği gibi, herhangi bir programın ilk defa çalıştırılmasıyla da aktivasyon mekanizmasının devreye girmesi söz konusu olabilir.

3. Amaç: Genellikle istenmeyen ve zarar edici bazı işlemlerin meydana getirilmesidir. Bugüne kadar yaşanan olaylarda virüsler taşıdıkları amaçlarda farklılıklar göstermişlerdir. Bazen ekranda ortaya çıkan sinir bozucu fakat zararsız mesajlar, bazen dosyaların ve programların silinmesi veya değiştirilmesi ve bazen de sistem donanımının farklı bir şekilde davranmasına sebep olunması şeklinde ortaya çıkmışlardır. Bazen virüsün sebep olduğu zarar tüm sistem yazılımlarının ve verilerin yeniden yüklenmesini gerektirir.

Günümüzde bilinen 90.000 kadar bilgisayar virüsü vardır ve bu rakam hızla artmaktadır. Virüslerin nereden çıktıkları hakkında farklı teoriler vardır. Virüsler,

(25)

genç programcılar tarafından programlama konusunda bilgilerini ispatlamak amacıyla yaratılmış olabilirler. Diğer bir rivayete göreyse, profesyonel programcılar daha önce çalıştıkları şirketlere olan öfkeleri yüzünden, şirketlerin bilgisayar ağına virüs bulaştırmaktadırlar. En ilginç görünen teori ise virüsleri, ürünlerinin satışını garantilemek amacıyla anti-virüs yazılım üreticilerinin ortaya çıkardığıdır.

Truva Atı (Trojan Horse)

Ttruva atı’ virüsü gerçekte bilgisayara veya sisteme zarar vermek amacında olmasına rağmen faydalı bir işlem yapıyormuş gibi görünen bir programdır. Terim klasik “Truva Atı” mitinden türemiştir. Truva atları masum kullanıcıya kullanışlı veya ilginç programlar gibi görünebilir ancak yürütüldüklerinde zararlıdırlar. Bir truva atının yazarı ya faydalı gibi görünen bir program yazar ya da diğer

kullanıcılara cazip görünen faydalı bir programın kaynak koduna erişim kazanıp faydalı fonksiyonun yanı sıra zararlı bazı fonksiyonlar da yerine getiren bir kod ekleyerek amacına ulaşır.

Truva atlarının iki türü vardır. Birincisi, kullanışlı bir programın bir bilgisayar korsanı (hacker) tarafından tahribata uğrayıp içine zararlı kodlar yüklenip program açıldığında yayılan cinsi. Örnek olarak çeşitli hava durumu uyarı programları, bilgisayar saati ayarlama yazılımları ve paylaşım programları (p2p) verilebilir. Diğer türü ise bağımsız bir program olup başka bir dosya gibi görünür. Örneklemek gerekirse oyun veya kalıp dosyası gibi kullanıcıyı aldatmaya yönelik bir takım yönlendirici karışıklık ile programın harekete geçirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Truva atları, bilgisayar virüsleri ve bilgisayar solucanı gibi kendi başlarına işlem yapamazlar. Aynen Yunanların planlarının işleyebilmesi için atın Truvalılar tarafından içeri alınması gerektiği gibi Truva atlarının zararlılığı da kullanıcının hareketlerine bağlıdır. Truva atları kendilerini kopyalayıp dağıtsalar bile her kurbanın programı (truvayı) çalıştırması gerekir. Truva atları genel olarak e-posta yoluyla bulaşmaktadır ve kullanıcının işletim sistemine zarar vermektedir.

Bilgisayar Solucanı (Computer Worm)

Ağ solucanı denilen virüs programları ise sistemden sisteme yayılmak için ağ bağlantılarını kullanırlar, çok hızlı yayılırlar. Genellikle e-posta, kaynağı belirsiz programlar, forum siteleri, korsan oyun dvd ve cd leri gibi farklı yollarla

bilgisayarlara bulaşır. Solucan da, virüs gibi, kendisini bir bilgisayardan diğerine kopyalamak için tasarlanmıştır ancak bunu otomatik olarak yapar.

İlk olarak, bilgisayarda dosya veya bilgi ileten özelliklerin denetimini ele

(26)

Bir solucan bellek veya

ağ bant genişliği tüketebilir, bu da bilgisayarın çökmesine

yol açabilir. Solucan girmiş bir bilgisayarın

çalışma hızının yavaşlaması önemli bir

belirtidir.

Bir kişisel bilgisayara yüklenecek ilk yazılım

işletim sistemi ikinci yazılım ise bir anti-virüs

programı olmalıdır.

Örneğin bir solucan, e-posta adres defterinizdeki herkese kopyalarını gönderebilir ve sonra aynı şeyi onların bilgisayarları da yapabilir. Bu, domino etkisinin getirdiği yoğun ağ trafiği işyeri ağlarını ve Internet'in tümünü yavaşlatabilir. Yeni solucanlar ilk ortaya çıktıklarında çok hızlı yayılırlar. Ağları kilitlerler ve büyük olasılıkla sizin ve başkalarının internet'teki Web sayfalarını görüntülerken uzun süreler beklemenize yol açarlar.

Solucan, virüslerin bir alt sınıfıdır. Bir solucan genellikle kullanıcı eylemi olmaksızın yayılır ve kendisinin tam kopyalarını (olasılıkla değiştirilmiş) ağlardan ağlara dağıtır.

Solucanlar yayılmak için bir ‘taşıyıcı’ programa veya dosyaya gereksinim duymadıklarından, sisteminizde bir tünel de açabilir ve başka birinin uzaktan bilgisayarınızın denetimini eline geçirmesini sağlayabilir. Yakın geçmişteki solucanlara örnek olarak ‘Blaster’ solucanı verilebilir.

Solucanı Truva atından ayıran farklılıklar:

 Truva virüsü bilgisayara hangi programla girmişse o programın açılmasını bekler program açılmazsa truva atı bilgisayarda aktifleşemez.

 Truva atı direk bilgisayarın işletim sistemine zarar verir. Solucan ise zarar vermez sadece girdiğiniz siteleri, girdiğiniz kullanıcı adı ve şifreleri, indirdiğiniz programları, anlık ileti programlarında konuşmalarınızı yani bilgisayarda yaptığınız her şeyi programcısına rapor olarak bildirir.

 Solucanın sahibi kendi bilgisayarından sizin bilgisayarınızın ekranını

kapatabilir, klavyenizdeki tüm ışıkların yanıp sönmesini sağlayabilir, istediği programları açabilir, monitörünüzü kapatabilir.

Bilgisayar Sisteminin Virüs Aşısı

Virüslere karşı aşı tabiriyle kastedilen, anti-virüs yazılımlarıdır. Anti-virüs yazılımları bir bilgisayardaki davetsiz misafirleri yakalar, etkisiz hâle getirir ve yok etme amacına göre çalışır.

Görünüşte anti-virüs programı, bir elektronik koruyucu ilaç gibi anlaşılabilir;

gerçekte ise bir virüse karşı en iyi savunma onu sisteme bulaştırmamaktır.

İkinci olarak da aktif hâle gelip yayılmadan ve sisteme zarar vermeden ilk adımda onu yok etmektir. Virüs faaliyetlerini tespit etmek amacıyla sistemi izleyen programlar kullanılmalıdır. Kusurlu anti-virüs yazılımlarının virüsleri yok edeceği yerde, bilgisayardaki verileri tahrip edip bilgisayarları çalışamaz duruma getirdiği çok görülmüştür. Daha olgun bir hâle gelen anti-virüs programları bu riskleri belirgin biçimde azaltmıştır.

(27)

Antivirüs yazılımlarının virüsleri tespit etmekte kullandığı iki yöntem

bulunmaktadır. İlki ve en yaygın kullanılanı, virüs imza tanımlarını kullanmaktır. Bu yöntemin mahzuru, kullanıcının virüs imza listelerinin sadece tespit edilmiş virüslere ait imzaları içermesinden ötürü yeni türeyen tehditlere karşı savunmasız kalmasıdır. İkinci yöntem ise virüslerin genel davranışlarına odaklanarak tespiti gerçekleştiren buluşsal algoritmaları kullanmaktır. Bu yöntem sayesinde anti-virüs şirketlerinin henüz tespit edemedikleri virüslerin sisteminizde var olduklarını önceden bulabilirsiniz.

Birçok kullanıcı, virüs dosyalarının bilgisayara indirilmesi durumunda tespiti gerçekleştirecek ve dosyaları sistemden temizleyebilecek antivirüs programları kullanmaktadır. Ek olarak önemli verilerin ve hatta işletim sisteminin düzenli yedeklerini alarak virüslerin neden olacakları muhtemel zararların önlenmesi gereklidir.

PROGRAMLAMA DİLLERİ

Sistem veya uygulama düzeyinde, genel amaçlı veya özel amaçlı, faydalı veya zararlı olsun tüm yazılımlar programlama dilleriyle yazılır. Bir programlama dili, insanların bilgisayara çeşitli işlemler yaptırmasına olanak veren her türlü sembol, karakter ve kurallar grubudur. Programlama dilleri insanlarla bilgisayarlar arasında tercümanlık görevi yapar. Programlama dilleri, bilgisayara neyi, ne zaman, nasıl yapacağını belirten deyim ve komutlar içerir. Programlama dilleri zaman içerisinde gelişerek günümüzde çok yetenekli bir duruma gelmiştir. Burada programlama dillerinin gelişme süreci kısaca incelenecektir. Programlama dillerinin tarihi gelişimi Tablo 5.1’de verilmiştir.

Tablo 5.1. Programlama Dillerinin Tarihi Gelişimi Kuşak Programlama Dili Periyod

1 Makine dili 1940-1950 arası

2 Assembly dili 1950’li yıllardan itibaren 3 Yüksek seviyeli diller 1960’lı yıllardan itibaren 4 Çok yüksek seviyeli diller 1970’li yıllardan itibaren 5 Yapay zekâya yönelik diller 1980’li yıllardan itibaren

Düşük seviyeli diller: Bilgisayarların ilk dönemlerindeki programlama dilleri,

(28)

programlama dilidir ve ilk kuşağı temsil eder. Makine dilinde yazılan tüm komutlar 0 ve 1 lerden oluşur. Bütün talimatlar en detaylı bir şekilde tanımlanır ve iki tabanlı sayı sistemi kullanılarak kodlama yapılır.

Assembly dilleri: İkinci kuşak dillerdir ve geliştirilmesine 1950’li yılların başlarında Grace Hopper tarafından öncülük edilmiştir. Bu dillerde makine dili talimatları daha kolay bir şekilde anlaşılabilecek ve hatırlanabilecek olan sembollerle ifade edilir. Düşük seviyeli diller grubundan sayılmasına rağmen, makine diline göre bir adım daha ileride olan assembly dilleri günümüzde bile programcılar tarafından kullanılmaktadır. Çünkü bu dillerle yazılan programlar genellikle çok hızlı çalışır ve daha az depolama yüzeyi gerektiriler. Bununla birlikte bu dillerle programlama yapmak çok yorucu, sıkıcı ve zaman alıcı olduğundan cazibesini kaybetmektedir.

Yüksek seviyeli diller: Üçüncü kuşak da denilen yüksek seviyeli programlama dilleri öğrenilmesi daha kolay, program yazılması daha az zaman alan, daha iyi sonuçlar sağlayan programlama dilleridir. Yüksek seviyeli dillerden birinde yazılan bir kaynak program makine diline çevrilmek zorundadır. Dönüştürme işini

gerçekleştiren programa derleyici (compiler) denir. Basic, Cobol, Fortran ve Pascal dilleri bu kategorideki programlama dillerine birkaç örnek oluşturur.

Çok yüksek seviyeli diller: Bu diller programlama işini çok daha

kolaylaştırmıştır. Bu dillerdeki temel özellik kullanıcıların bilgisayara bir şeyin nasıl yapılacağını değil, ne yapılacağını ifade edebilmelerine olanak tanımasıdır.

Örneğin; sayıların sıraya dizdirilmesi işlemini yapabilmek için bir yüksek seviyeli dil ile karmaşık bir mantık kullanarak 15-20 satırlık bir program yazmak gerekir. Bunun aksine birçok yüksek seviyeli (dördüncü kuşak) dil ile bir kullanıcının yapacağı iş;

sıraya dizilecek alanı, sıralama işleminin küçükten büyüğe mi yoksa büyükten küçüğe mi yapılacağını belirlemek ve ekrandaki bir simgeye tıklayarak ya da bir menüden sırala komutunu seçerek sıralama işlemini gerçekleştirmektir.

İlk geliştirilen dördüncü kuşak diller ile daha sonraları geliştirilen diller arasında bile takip edilen prosedürler ve kullanılan yöntemler bakımından büyük farklılıklar vardır. Yeni geliştirilen diller çok daha karmaşık işleri daha kolay bir şekilde yapmaya olanak sağlamaktadır. Yapay zekâ uygulamaları BASIC’ten Pascal’a, C’den Java’ya var olan programlama dillerinin hemen hepsi ile yapılabilir, fakat yapay zekâ uygulamaları söz konusu olduğunda daha pratik ve daha hızlı program geliştirmemizi sağlayan diller geliştirilmiştir. Özellikle yapay zekâ

uygulamaları için tasarlanmış olan bu diller arasında BOO, CLIPS, constraint, gödel gibi programlar yer almaktadır.

(29)

Bireysel Etkinlik •Bilgisayarınızda yüklü olan programları ve özelliklerini keşfetmek için sık kullanmadığınız programların simgelerine tıklayarak çalıştırınız ve yardım menülerinden programları tanımaya çalışınız. Ayrıca bilgisayarınızın C dizini içinde 'program files' klasörünü tıklayarak açılan pencerede yüklü programları görebilir ve buradan da incelemenizi sürdürebilirsiniz.

(30)

Öz et

•Bir bilgisayar sistemi sınırsız sayıda görevi yerine getirebilir. Bu yazılımla ya da diğer ifadeyle programlar ile olanaklıdır. Bir program bilgisayarın kelime işlemci olarak çalışmasını sağlayabilir. Diğeri istatistiksel çözümlemeler yapabilir. Bir diğer programda ayrıntılı grafik modellemeler üretilebilir.

•Yazılım, bir programlama dili kullanılarak, bilgisayarın çesitli işlevler kazanabilmesi için üretilen programlardır.

•Yazılım temel işlevlerine göre ikiye ayrılır. Bunlar; sistem yazılımları ve uygulama yazılımlarıdır. Sistem yazılımı, bilgisayarda amaca göre kullanılacak olan uygulama yazılımlarının kullanılmasını sağlar. Uygulama yazılımı ise sistem yazılımlarının sayesinde çok çeşitli amaçlara göre çalışan yazılımlara verilen genel addır. Bir kelime işlemciden bir oyuna, internet tarayıcısına kadar tümü uygulama yazılımı çatısı altındadır.

•Sistem yazılımları, işletim sistemi (operating system) ve hizmet (utility) yazılımları olarak ikiye ayrılır. Bir işletim sistemi, bilgisayar kaynaklarının yönetimini ve denetimini sağlayan yani bilgisayar sisteminin yapacağı işleri yöneten programlar bütünüdür. Kullanıcıya bilgisayarın kaynaklarını mantıksal bir ortamda yönetme ve yönlendirme olanağı verir. Bilgisayarlarda çoğunlukla kullanılan işletim sistemi Microsoft firmasının Windows adlı işletim sistemi ailesidir. Hizmet (utility) yazılımları, genel sistem destek işlemlerini yapmak için kullanılan programlardır.

•Uygulama yazılımları çatısı altında özel amaçlı bazı yazılımlar da yer alır. Bunlar, analiz – karar verme, planlama, programlama, koordinasyon, organizasyon, iletişim – sohbet, eğitim ve oyun – eğlence amaçlı olarak kullanılabilir.

•Yazılımlar genel olarak ücretli olan ‘shareware’, ücretsiz olan ‘freeware’ olarak ikiye ayrılır. Shareware programların belli bir kullanım süresi bulunur. Bu süreden sonra ödeme yapılması gerekir. Ayrıca kullanımı kısıtlı olan demo yazılımlar da benzer türdedir. Çok sayıda freeware yazılımlar da vardır.

Kullanıcıya ücretsiz dağıtılırken yalnızca reklam geliri elde edilir.

•Bilgisayar sistemine ve/veya kullanıcısına çeşitli derecelerde zarar vermeyi amaçlayan programların tümü virüs kapsamındadır. Belli bir programla birlikte kullanıcı tarafından farkında olunmadan çalıştırılan truva atı bir türdür. Diğer tür olan solucan ise bilgisayara değil kullanıcıya kişisel ve finansal bilgilerini çalarak zarar vermektedir.

•Sistem veya uygulama düzeyinde, genel amaçlı veya özel amaçlı, faydalı veya zararlı olduğuna bakılmaksızın tüm yazılımlar programlama dilleriyle yazılır.

Programlama dilleri, bilgisayara neyi, ne zaman, nasıl yapacağını belirten deyim ve komutlar içerir ve uzman kişiler tarafından kullanılır.

(31)

Öde v • Sizin veya bir yakınınızın bilgisayarında yüklü olan tüm sistem yazılımlarının ve uygulama yazılımlarının adlarını ve sürümlerini öğreniniz. Bunları 200 kelimeyi aşmayacak şekilde gruplandırarak yazınız.

• Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer

alan “ödev” bölümüne yükleyebilirsiniz.

(32)

Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”

bölümünde etkileşimli olarak

cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi yazılımın özelliklerinden değildir?

a) Sistemin beynidir.

b) Sistemin temel komutlarını içerir

c) Sistemin hangi işlemleri yapacağını belirler d) Sistemin fiziksel bir parçasıdır

e) Sisteme analiz yeteneği kazandırır.

2. Aşağıdakilerden hangisi bilgisayar donanım aygıtlarının uyumlu bir biçimde çalışmasını sağlar?

a) Kelime işlemci programı b) Sunu programı

c) Sistem yedekleme programı d) Anti-virüs programı

e) İşletim sistemi yazılımı

3. Aşağıdakilerden hangisi işletim sisteminin görevleri arasında değildir?

a) Sistemi zararlı programlardan koruma b) Girdi ve çıktı aygıtlarını denetleme c) Harici diskleri yönetme

d) Ara belleği yönetme

e) Uygulama yazılımlarının çalışmasını sağlama

4. Aşağıdakilerden hangisi açık kaynak kodlu bir sistem yazılımıdır?

a) Windows 7 b) Mac OS c) Linux d) Windows XP

e) Norton System Security

5. Aşağıdakilerden hangisi hizmet yazılımlarına bir örnek değildir?

a) Kaspersky Anti-virus b) Pardus 2011

c) Norton System Back-up d) Partition Magic

e) Acronis True Image

(33)

6. Aşağıdakilerden hangisi özel amaçlı uygulama yazılımlarının görevleri arasında değildir?

a) Karar verme b) Sistem yönetimi c) İletişim

d) Oyun

e) Organizasyon

7. Windows işletim sisteminin pencere başlık çubuklarının sağ köşesinde standart olarak kaç adet simge yer alır?

a) 1 b) 3 c) 4 d) 2 e) 5

8. Windows işletim sisteminde, yüklü programlar standart olarak hangi dizinde ve klasörde bulunur?

a) D dizini Software klasörü b) C dizini Windows klasörü c) D dizini Program Files klasörü d) C dizini Program Files klasörü e) C dizini Software klasörü

9. Aşağıdakilerden hangisi doğru bir hiyerarşidir?

a) Sürücü>dosya>klasör b) Dosya>sürücü>klasör>

c) Klasör>sürücü>dosya d) Klasör>dosya>sürücü e) Sürücü>klasör>dosya

10. Aşağıdakilerden hangisi bilgisayar solucanının temel özelliklerinden değildir?

a) Bağlantılandırıldığı programın çalışmasıyla harekete geçer b) İşletim sistemine zarar vermez

c) Hedef kullanıcının bilgilerini programcısına raporlar d) Bir yardımcı program olmadan çalışabilir.

e) Sistemin temel aygıtlarını çalıştırabilir.