ki y dirhemin olu da erinden bir y l ge mi se, onda be dirhem ( ek t ard r.
Yirmi dinar n olmad k a senin erine alt nda ( ek t olarak bir ey yoktur. Yirmi dinar n olu da erinden bir sene ge erse onda yar m dinar ( ek t ard r. Fa las n n ( ek t bu hesaba g redir.
EK T BADET
ER NE - 2
iynet E yalar
Elmas, mr t, yakut, inci, ebercet, mercan gibi k y- metli ta lardan yap lan iynet e yalar na ek t d - mektedir.. Fakat bu t r m cevherler ticaret mal olarak kullan ld nda bunlar n ek t n vermek gerekir. Alt n ve g m ten yap lan iynet e yalar na gelince bunla- r n nisap miktarlar alt nda 85 gr, g m te 595 gr ek t miktarlar ise ayn ekilde %2,5 tir. D nden nce erkek taraf n n k i in ald klar tak larda da durum bu ekilde- dir. H . Peygamber aman nda bir kad n k ile birlikte H . Peygamber e gelir. K n kolunda kal n iki bile ik vard r. Bunun erine H . Peygamber kad na Bunun ek t n eriyor musunu ? diye sorar. Kad n n Hay r cevab erine H . Peygamber yle buyurur: yamet g n nde Allah n onlar n yerine sana ate ten iki bile ik takt rmas ho una gider mi? Bunun erine kad n bu iki bile i i kar p H . Peygamber e u atarak kisi de Allah A e e Celle e onun Rasul ne aittir demi tir.2 Bir di er hadis ise mm Seleme den rivayet edilmi tir. Rivayete g re mm Seleme alt ndan i lenmi bir iynet tak n- m ve H . Peygamber e: Bu ken midir? diyerek ken- disinin Alt n e g m biriktiri bunlar Allah yolunda sarf etmeyenlere elem erici bir a ab m jdele!3 ayetinin h km ne d hil olup olmad n sormu tur. Bunun eri- ne H . Peygamber: Bir ey ek t erilecek miktara ula-
r ek t da erilirse, ken de ildir. buyurmu tur.
Bu iki hadisten de anla laca ere alt n ve g m ten yap lan iynet e yalar n n nisap miktar na ula t nda
EK TA T B MALLAR Alt n - G m
Alt n n nisap miktar 20 dinard r. 1 dinar 4,25 gr oldu u- na g re nisap miktar g n m l s ne g re 85 gr d r.
G m n nisap miktar ise 200 dirhemdir. Bir dirhem 2.975, gr a e ittir. Öyleyse g m n nisap miktar 595 gr olmaktad r. Nisap miktarlar konusunda H . Peygam- ber den u hadis nakledilmektedir:
ki y dirhemin olup da erinden bir y l ge mi se, onda be dirhem ( ek t ard r. Yirmi dinar n olmad k a senin erine alt nda ( ek t olarak bir ey yoktur. Yirmi dinar n olup da erinden bir sene ge erse onda yar m dinar ( ek t ard r. Fa las n n ( ek t bu hesaba g re- dir. .1
Bu miktardaki alt n veya g m e sahip olan ki inin %2.5 oran nda ek t vermesi gerekmektedir. Mesela 30 dinar alt n olan ki i 0,75 dinar ek t verirken 300 dirhem g - m e sahip olan ki i 7,5 dirhem g m ek t vermek- tedir.
K t ara e ek
85 gr alt n de erindeki nakit para ve eke sahip olan kimse %2,5 oran nda ek t ay r r. K t para ve ekin nisap miktar n n alt nla ayn olmas n n sebebi bunlar n para piyasas nda kar l n n alt n olmas ndan kaynak- lanmaktad r.
S leymaniye akf lm Ara t rma U man ealimoglu@kitap ehikmet.com
ENES AL MO LU
ek t gerekmektedir. Zek t verilen mallar ise gerek hadiste ge en gerek de ayette ge en tehditten sahibini kurtarmakta ve mal temi lemektedir.
Ticaret Mallar n n ek t
Ticaret mallar n n de eri nisap miktar na ula t nda ve erinden de bir y l ge ti inde bunlara ek t far olur.
G n m de g m n ok fa la de er kaybetti i, al- t n nsa de erini korudu u g n nde bulunduruldu- unda, ticaret mallar n n nisap miktar nda alt n n nisap miktar esas al nmaktad r. Bununla birlikte ticarette as l sermaye parad r. Paran n asl ise alt nd r. Ticaret mallar - n n, ek t n n verilece i g nde piyasa de eri hesaplan p k ymeti en a 85gr alt n n de erine e it oldu unda nisap miktar na ula m olur ve ek t %2,5 hesab yla verilir.
Hay anlar
Burada hayvanlar n ek t hakk nda, H . Peygamber in kaleme ald rd fakat vefat sebebiyle gerekli yerlere g nderemedi i ferman n ikredilmesi ile yetinilmi tir.
Salim b. Abdullah b. Ömer in (v. 106/725 babas ndan ri- vayetle aktard bu ferman, H . Ebu Bekir ve H . Ömer taraf ndan uygulamaya konmu tur. Bu fermana g re deve ve koyunlar n ek t yledir:
-De elerde
5-9 Deve i in 1 koyun 10-14 Deve i in 2 koyun 15-19 Deve i in 3 Koyun 20-24 Deve i in 4 Koyun
25-35 Deve i in ki Ya nda 1 Di i Deve 36-45 Deve i in Ya nda 1 Di i Deve 46-60 Deve i in D rt Ya nda 1 Di i Deve 61-75 Deve i in Be Ya nda 1 Di i Deve 76-90 Deve i in Ya nda 2 Di i Deve 91-120 Deve i in D rt Ya nda ki 2 Di i Deve
ayet develerin say s 120 yi ge iyorsa sonraki her elli deve i in bir h kka, her k rk deve i in bir bintilebun ek t olarak verilir.
-Koyunlarda
40-120 koyun i in 1 koyun 121-200 koyun i in 2 koyun 201-300 koyun i in 3 koyun
E er koyunlar n say s 300 den fa la ise sonraki her 100 koyun i in 1 koyun ek t gerekir. 4 Ke i ise h km ko- yun gibi oldu undan art, nisap ve miktar nda koyunun h km ne tabidir. nsanlar n ek t sorumlulu undan kurtulmak i in s r lerini da tmas ya da ek t mikta- r n a altmak i in da n k s r leri bir araya getirmeleri cai de ildir.
-S rlarda
30 s r i in 1 tebi ya da tebi a (dana ya da d ve
40 s r i in 1 m sinne (2 ya n bitirip 3 ya na giren di i s r5
Hayvanlar n ek t n n verilebilmesi i in yukar da ikre- dilen nisap miktarlar na ula m olmas n n yan s ra sai- me yani y l n o unu yaylakta otlayarak ge irmi olmas gerekmektedir.6 Bunlar n yan s ra ki inin toprak s rme- de kulland hayvan , ek ta t bi de ildir.7
-Di er Hay anlar n ek t
Yukar da ikredilen hayvanlar n d nda kalan at, e ek, kat r gibi hayvanlar ek ta tab de ildir. Fakat bu hay- vanlar ticaret mal olarak kullan l yorsa de eri hesap- lanarak %2,5 oran nda ek ta tabi olurlar. Allah Te la Kur n- Kerim de yle buyurmaktad r
ا ا ا
Allah si in i in atlar , kat rlar e merke leri binek e iy- net olarak yaratt . O si in bilmedi ini daha nice eyleri yaratt .8
Bu ayet do rultusunda d n ld nde binek ve iynet i in yarat lan bir ey kullan lmak ere yarat lm olmak- tad r. Kullan lan bir ey ise ek ta tab de ildir.
Hayvanlar n ek t konusundaki bir di er nemli husus hayvanlar n ek t n n alt n-g m ve nakit para gibi menkul k ymetlerin ek t ndan farkl l k ar etmesidir.
yle ki menkul k ymetlerin ek t nda miktar ne ka- dar fa la olursa olsun ek t l s de i me ve k rkta birdir. Yani bu mallar
ne kadar fa la olursa ek t da o oranda ar- tar. Fakat hayvanlar n say s ne kadar artarsa ek t l s bir yer- den sonra a al r. Bu
durum hayvanc l a yap lan bir te viktir.
Alt n-g m ve nakit para gibi menkul k ymetlerin ek t ndaki bu durum, bunlar al veri , ticaret, sanayi, iraat ve ba ka alanlarda piyasadaki s cak para ak n sa layarak ekonomik canl l a katk sa lamas na bir te viktir. nk yast k alt ndaki alt n ve g m n, piya-
saya s r lmeyen paran n toplumsal hayata ve toplum ekonomisine hi bir katk s yoktur. Ayn ekilde hayvan- lar n ek t ndaki durumda da hayvanc l n getirdi i or- luklara kar g sterilen bir m samaha vard r. Malumdur ki hayvanlar n say s artt k a onlar n bak m ve ihtiya la- r artt gibi bunlardan elde edilen r n de artmaktad r.
B ylece hayvanc l kla u ra an kimse, hem i inin getir- di i k lfetlere katlanmakta hem de elde etti i r nleri satmak orundad r. sl m dini, t m bunlar ve hayvanc l -
n piyasaya getirdi i canl l g n nde bulundurarak hayvanlar n ek t nda bir kolayl a gitmi tir.
To rak Mahs lleri
Allah Te l Kur n- Kerim de yle buyuruyor:
ا أ ا أ ا آ ا أ
ا أ ا ا ا أ إ ا ا
Ey iman edenler! Ka and klar n n iyilerinden e r k olarak si e yerden kard klar m dan infak edin. Si e e- rildi inde g n ka atmadan almayaca n baya
eyleri ermeye kalk may n. Bilin ki Allah n hi bir eye ihtiyac yoktur, O lmeye lay k oland r.9
أ ا ا أ ا
ا آ أ ا إ ا ا ا
ا إ ا
O ki ardakl ardaks bah eleri, tatlar birbirinden farkl hurma e ekinleri, eytin e nar , ben er eya ben eme bi imde yaratan O dur. Her biri mey e erdi i aman mey esinden yiyin. Hasat g n geldi inde bunlar n hak- k n erin. Fakat israf etmeyin. nk Allah israf edenleri se me .10
Bu ayetlere g re t m ira mahsuller ve mey- veler ek ta tab dir.
Bunlar n nisap mikta- r be vesk yani 672 kg d r. Nisap miktar - na ula an mahsullerin ek t n n verilmesi far d r. Nisap miktar na ula mayanlar ise ek ta tabi de ildir. Toprak mahsullerinin ek t miktar di er mallar n ek t miktar - na ben ememektedir. Cabir b. Abdullah n (v. 78/697 ri- vayet etti ine g re H . Peygamber: Nehirlerle p narlar n sulad mahsullerde r, ko a ile sulananlarda yar m r ard r. 11 buyurmu tur. Buna g re nehir ya da ya - EK T BADET ER NE -2
FIKIH -
Yast k alt ndaki alt n e g m n, iyasaya s r lmeyen aran n to lumsal hayata e to lum
ekonomisine hi bir katk s yoktur.
mur suyu ile sulanan topra n mahsul ne r yani 1/10 oran nda ek t verilirken kuyu suyu gibi insan eme i ile sulanan toprak mahsul ne yar m r yani 1/20 oran n- dan ek t vermek gerekmektedir.
Madenler -Rika n ek t
K rler taraf ndan eski devirlerde yer alt na g m len, bu yer fethedildikten daha sonra M sl manlar taraf n- dan bulunan her t rl de ne ve ha ineye rika denil- mektedir. Rika n miktar ne olursa olsun nisap miktar aranma a nda da o unda da ek t vermek gerekir.
H . Peygamber rika n ek t l s hakk nda Rika da be te bir nisbetinde ek t ard r.12 buyurmu tur.
-Madenlerin ek t
Madenler, tabi yer alt kaynaklar olup e ayr l r:
1. Alt n, g m , demir, bak r, al minyum gibi ate te eriyebilen kat maddeler
2. Yakut, elmas, ye im ta , s rme, tu , kire , granit gibi eritilmeye elveri li olmayan maddeler 3. Petrol, do alga , civa gibi s v olan maddeler
Allah Te l Kur n- Kerim de yle buyurmaktad r.
ا أ ا أ ا آ ا أ
Ey iman edenler! Ka and klar n n iyilerinden e r k olarak si e yerden kard klar m dan infak edin. 13 Yukar da ikredilen madenler Allah Te l n n bi ler i in yer alt ndan kard enginliklerdir. B ylece ikredilen ayetin kapsam na giren madenler ek ta tabidir.
Allah Te l Onlar n mallar nda belirli bir hak ard r.14 On- lar n mallar ndan bir sadaka al bununla onlar ar nd r rs n
e y kseltirsin15buyurmaktad r. Yeralt kaynaklar ndan olan madenler de mal kapsam ndad r. Onlar da malum bir hak yani ek t vard r. Maden, alt n veya g m ise yukar da belirtildi i gibi nisap miktar na ula t nda
%2,5 oran nda ek t verilir. Bunlar n d nda herhangi bir ey ise de de eri hesaplanarak alt n veya g m n ni- sap miktar ve ek t oran na tab dir. Bu t r madenlerin
ek t , onlar n bulunmas yla birlikte verilir. Yani ek t -
n n verilmesi i in erinden bir y l ge mesi beklenme . Madenin ek t verildikten sonra elde edilen para e er nisap miktar na ula m sa erinden bir y l ge tikten sonra %2,5 oran nda ek t yine verilir.
EK T ER LECEK K MSELER
Allah Te l Kur n- Kerim de yle buyurmaktad r:
ب ا ا ا ا ءا ا إ
16 ا ا ا ا ا ا
ek t ancak fakirlere, miskinlere, ek t memurlar na, m ellefe-i kulûb a erilir. Yine k leleri a ad etmek, bor - luyu borcundan kurtarmak, Allah n yolu e yolda kal- m lar i in sarf edilir. Bu Allah taraf ndan far k l nm t r.
Allah hakk yla bilen e hikmet sahibidir.17
Ayette ek t verilecek ki iler ve sarf yerleri ikredilmi - tir. Onlar a a da ayr nt l bir bi imde ele al nm t r.
Fakirler
Mal , kendisine ve bakmakla y k ml oldu u ki ilerin ihtiya lar n kar lamaya yetecek miktarda olmayan ki-
idir. Zek t gerektirecek kadar mala sahip olsa da bu kimse yine fakir say l r.
Miskin
Kendi ihtiya lar na yetecek kadar mal olmayan, ba ka- lar taraf ndan fark edilmedi i ve kendisi de i etinden dolay istemedi i i in sadaka da alamayan kimsedir.
ek t Memurlar
Zengin olsun fakir olsun devlet taraf ndan ek t topla- makla g revlendirilen memurlara ek t verilir. Ayn e- kilde onlara ek ttan maa verilir.
M ellef-i Kulûb
Kalpleri sl m a s nd r lmak istenen kimselere ek t ve- rilir. Yani sl m a yeni girmi , kavmi i inde muteber bir kimseye, hem kendisinin sl m da sebat etmesi hem de kavmini sl m a davet etmesi ama lar g d lerek ek t verilebilir. Ayn ekilde ihtida etmesi umulan gayr- M s- limlere de devlet taraf ndan ek t gelirinden bir fon ayr - larak onlara ek t verilebilir.
K leler
Birini k lelikten veya esirlikten kurtarmak i in ek ttan bir pay ayr larak bu yolda sarf edilebilir.
Bor lular
eriatta g nah kapsam na girmeyen herhangi bir nedenden dolay borca giren kimsenin borcunun denmesi i in ek ttan bir fon ayr larak onun i in harcanabilir.
Allah Yolunda
Allah n r as g etilerek yap lan her t rl hay rl i e sarf edilmek amac yla ek ttan bir pay ayr labilir.
bn s-sebil
Zek t verilecek kimseler i inde en son s rada yer alan bnu s-sebil, kendi vatan nda engin olsa bile sefere k- t yerde ya da yolda muhta hale gelen kimseler ve or durumda kalan, fakir yolculard r. Bu durumda olan kim- selerin ihtiya lar i in ek ttan bir fon ayr labilir ve ek t bu yolda harcanabilir
EK TA DA R D ER MESELELER Malda ek ttan Ba ka Da Hak ar
Para ve ticaret mallar nda ek ttan ba ka da haklar var- d r. Bu sebeple ekonomik durumu iyi olan M sl man- lar n muhta kimselere ve sosyal yard mla ma ad yla yap lan t m hay r i lerine katk sa lamalar gerekir.
Kur n da
Mallar n gece e g nd , gi li e a k Allah yolunda sarf edenler Rablerinin hu urunda m k fat n al r. Onlara korku yoktur, onlar nt de ekme ler. 18
Onlar rablerinin r as n g eterek sabreden, nama dosdo ru k lan, erdi imi r klardan Allah yolunda gi - li e a k bi imde sarf eden, k t l iyilikle def eden kimselerdir. te bu kimseler d nya yurdunun g el so- nucuna ula acak olanlard r. 19
Kim erre kadar iyilik ya arsa onu g r r. Kim de erre kadar k t l k ya m sa onu g r r. 20 buyrulmu tur.
Yetimin ek t
Yetim ocu un nisap miktar na ula an mebla da bir mal varsa velisi, onun i in bu maldan ek t ay r r ve ge- rekli yerlere verir. H . Peygamber bir hutbesinde bu ko- nuya yle de inmektedir: Dikkat edin! im mal olan bir yetimin elisi olursa o mal ticarette de erlendirsin e o mal , ek t n yiyip t ketmesine terk etmesin. 21
Bor lunun ek t
Bor lu ki inin elinde nisap miktar na ula an mal varsa, bu maldan borca yetecek kadar olan paray kart r. Ka- lan miktar hala nisap miktar na ula yorsa, mal n ek t ay r l r ve gerekli yerlere verilir. ayet kalan mal nisap miktar na ula m yorsa, bor lu ki i ek t m kelle de il- dir. Yani bor lunun elindeki toplam para nisap miktar n- dan fa la bile olsa erindeki bor y k nden dolay ki i- ye ek t la m gelme . nk elindeki paran n i indeki bor miktar ki inin kendi m lkiyetinde de ildir. Bu se- beple de bor lunun ek t n borcun sahibi verir. nk bu onun m lk d r.
Ölen Ki inin ek t
Ki i kendinde ek t borcu oldu u halde l rse, o ki inin ek t b rakt miras n i inden ayr l r ve gereken yerlere verilir. Bu ek t, len kimsenin vasiyetini yerine getirme, bor lar n deme ve miras taksimat n n yap lmas ndan
nce ayr l r. nk ek t Allah haklar ndan bir hakt r.
ek t n aktine Riayet Etme
Zek t ay rma vakti geldi inde, hemen eda etmek la m gelir. Zek t n ayr lma aman ki inin eline ge en mal n nisap miktar na ula t ndan itibaren erinden bir sene ge mesidir. Bu bir senenin sonunda ek t mal cinsine g re belirlenen oranlarda ayr l r ve gerekli yerlere verilir.
Zek t vermek Allah a kar bir sorumluluk oldu u gibi toplumsal bir mesuliyet oldu undan geciktirilmesi uy- gun g r lmemi tir.
Zek t n verilmesinin geciktirilmesinin ho g r lmedi i gibi vaktinden nce verilmesi, uygun g r lm t r. Yani mal n erinden bir y l ge mesi beklenmeden de ek t verilebilir. Bu konuda H . Ali den (40/661 rivayet edildi-
ine g re Abbas (v. 32/653 Rasulullah (s.a.s e ek t n vaktinden nce verilip verilemeyece ini sormu , bunun
erine H . Peygamber ona bu konuda i in vermi tir.22 EK T BADET ER NE -2
FIKIH -
ek t Mal n yisinden Se me
Mal sahibi mallar n n c l , hastal kl ve g s n ek t mal olarak ay rmamal , ek t konusunda c mert olmal ve orta yol bulunmal d r. H . Peygamber in ya d rd ve hayvanlar n ek t na dair emirlerin bulundu u ferman- da ya l ve ay pl hayvanlar n ek t olarak al nmayaca hususu yer almaktad r.23 Bununla birlikte bn Abbas n (v. 68/687 rivayet etti ine g re H . Peygamber Mua b. Cebel i (v. 17/638 Yemen e vali olarak g nderdi inde ona yle buyurmu tur: Sen Ehl-i itap bir topluma gi- diyorsun. Onlar Allah tan ba ka bir il h olmad na be- nim de Allah n el isi oldu uma ehadet etmeye da et et. Buna uyarlarsa Allah n bir g n e gecede be akit nama k lmay emretti ini bildir. Bunu da kabul eder- lerse onlara enginlerden al n p fakirlere erilecek olan
ek t n da far k l nd n bildir. Bunu da kabul ederlerse mallar n n en iyilerini almaya kalkma. Ma lum kimsele- rin bedduas ndan sak n nk Allah ile ma lum kimse- lerin aras nda perde yoktur. 24
-Allah a hamd senalar olsun-
Notlar
1. Ebû D vud, Zek t , 4.
2. Ebû D vud, Zek t , 4.
3. Tevbe 9/34.
4. Ebu Davud, Zek t , 4 Tirmi , Zek t , 4 bn M ce, Zek t , 9.
5. Tirmi , Zek t , 5. Ayr ca bk . Ebu D vud, Zek t , 4 Nes , Zek t , 8.
6. Buhar , Zek t , 33, 34, 35, 37, 38,39,40 irke , 2 Hiyel , 3 Ebû D vud, Zek t , 4 Nes i, Zek t , 4,5,7.
7. lgili hadis i in bk . Beyhak , Zek t , es-S nen l-k br , 43 D rekutn , Zek t , S nem, 6 Taber n , el-Mucemu l-keb r, ? 8. Nahl 16/8.
9. Bakara 2/267.
10. En m 6/141.
11. M slim, Zek t , 7 Ebû D vud, Zek t 11 Nes , Zek t , 25.
12. Buhar , Zek t , 66 irbe , 3 Diy t , 28, 39 M slim, Hu- dud , 45 mam Malik, Zek t , 9 Tirmi , Zek t , 16 Ah- kam , 37 Ebû D vud, mare , 40 Nes , Zek t , 28 bn M ce, Diy t , 27.
13. Bakara 2/267.
14. Me ric 70/24.
15. Tevbe 9/103.
16. Tevbe 9/60.
17. Bu ayette ek t verilecek kimseler ve kurumlar ortaya kon- mu tur. Bunlar seki olup ilk d rd harf-i ceri, sonraki d rd i in harf-i ceri kullan lm t r. Bu durum, ek t ilk d rt ki iye temlik yolu ile verilmesine yani elden teslim etmeye, di er d rt ki iye ek ttan bir fon ayr larak onlara sarf edilmesine delalet etmektedir. Meal verilirken de bu incelik g sterilmeye
al lm t r.
18. Bakara 2/274.
19. Ra d 13/22.
20. Zil l 99/7-8.
21. Tirmi , Zek t , 15.
22. Tirmi , Zek t , 38 Ebû D vud, Zek t , 21 bn M c e , Zek t , 7.
23. Ebu Davud, Zek t , 4 Tirmi , Zek t , 4 bn M ce, Zek t , 9.
24. Buhar , Zek t , 1, 41 Sadaka , 1, 63 Me lim , 9 Meg , 60 Tevhid , 1 M slim, Zek t , 55 Tirmi , Zek t , 6 Ebû D vud, Zek t , 4 Nes , Zek t , 46.
