TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
ŞUBAT 2008/ I
HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Şubat 2008
Ocak ayının son haftası ile Şubat ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
••
• Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), ABD kredi piyasasında yaşanan sorunların finans piyasalarına ve reel ekonomiye yansımalarıyla ilgili kaygıların artmasına bağlı olarak belirsizliklerin sürdüğünü açıkladı. Risk iştahının bozulduğu dönemlerde mali disiplinin sürdürülmesinin özel bir önem taşıdığına dikkat çekilen, PPK'nın 17 Ocak tarihli toplantısının özet raporunda, "Kurul, uluslararası piyasalardaki gelişmeleri yakından takip etmektedir. ABD kredi piyasalarındaki sorunların finansal piyasalara ve reel ekonomiye yansımalarına ilişkin artan endişeler nedeniyle küresel ekonomideki belirsizlikler sürmektedir"
denildi. Enflasyonla ilgili olarak ise işlenmiş gıda fiyatlarının 2007'nin ikinci yarısında %9,8 oranında artarak özel kapsamlı göstergelerin yıllık artışını olumsuz etkilediğini belirten PPK, gıda ve enerji fiyatlarından kaynaklanan risklere rağmen enflasyonun düşmeye devam etmesinin beklendiğini ifade etti.
•
••
• Merkez Bankası, 2007'de %4 olarak hedeflenen enflasyonun, belirsizlik aralığının üst sınırı olan %6'yı da aşarak %8,39 oranında gerçekleşmesinin ana nedeninin kuraklığa bağlı gıda fiyatlarındaki artış olduğunu, enerji fiyatlarıyla yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki artışın da hedeften sapılmasına yol açtığını açıkladı. IMF ile imzalanan stand-by uyarınca Merkez Bankası tarafından hazırlanan açık mektup, hükümet adına Devlet Bakanı Mehmet Şimşek'e gönderildi. IMF'ye de gönderilen mektupta enflasyondaki sapmanın nedenleriyle hedefe tekrar ulaşılması için alınması gereken tedbirlere yer verildi. Reform sürecinin devam ettirilmesinin hem makroekonomik istikrar hem de fiyat istikrarı açısından önem taşıdığı konusunda, bazı başlıklar altında hükümete uyarıda bulunuldu.
•
••
• TBMM Genel Kurulunda, türbanın üniversitelerde serbestleşmesine yol açan değişiklikler onaylandı. Meclis Genel Kurulu ikinci oylamasında, anayasa değişikleri 411 evet oyuna karşı 103 ret oyuyla kabul edildi.
•
••
• Fransa Cumhurbaşkanı Nikolas Sarkozy ve Almanya Başbakanı Angela Merkel, Türkiye’ye Avrupa Birliği üyeliği yerine “imtiyazlı ortaklık” önerilerini bir kez daha yineleyerek, Ankara’nın Avrupa Birliği üyeliğine karşı olduklarını söylediler. Nikolas Sarkozy kurmayı planladığı Akdeniz İçin Birlik projesini Türkiye açısından yeni bir ortaklık fırsatı olarak gösterdi.
•
••
• Fransa'da, iktidardaki Halk Hareketi Birliği (UMP) üyesi 11 milletvekili, Türkiye'nin AB üyeliğine karşı çıkılması için bir bildiri yayımladı. Bildiride, Türkiye'nin entegrasyonunun, Birliğin mali bütçesinde şok etkisi yaratacağı ileri sürüldü.
•••
• Uluslararası Para Fonu (IMF), global piyasalardaki sarsıntının Türkiye'ye etkisini değerlendirirken, dış koşulların artık Türkiye'deki büyümeye yardım etmeyeceğini açıkladı. Açıklamada, şimdiye kadar Türkiye ve diğer gelişmekte olan ülkelerin global finansal sarsıntıyı başarılı bir şekilde savuşturdukları, geçmiş yıllardan farklı olarak Türkiye’nin, büyümeyi sürdürmek için artık olumlu dış koşullara güvenemeyeceği, bu nedenle Türkiye için yapısal reformların uygulanmasını
hızlandırmanın her zamankinden daha önemli olduğu, bunun yatırımcı güvenini sağlamak ve dış şoklara karşı daha güçlü olmak için gerekli olduğu ifade edildi.
•
••
• Uluslararası Yatırım Bankası Deutsche Bank, yapısal reformların gerçekleştirilmesi halinde, Türkiye’nin kredi notunun yükseleceğini açıkladı.
Deutsche Bank’ın 2008 Türkiye raporuna göre, geçen yıl seçimler nedeniyle gerçekleştirilemeyen ekonomik uygulamaların bu yıl gerçekleştirilmesi bekleniyor.
Bu reformların ise sosyal güvenlik, istihdam, vergi ve doğrudan yatırımlar alanında olacağı belirtilirken, yapısal reformların, tam bir sosyal uzlaşma ile gerçekleştirilmesinin önemine de dikkat çekiliyor. Kredi notunun artırılmasında, Türkiye’nin dış mali pozisyonun da etkili olacağı ifade ediliyor.
•••
• Uluslararası Derecelendirme Kuruluşu Moody’s, hazırladığı raporda, ülkelerin finansman ihtiyaçları (cari işlemler dengesinin GSYİH'ye oranı) ve ABD ekonomisine bağımlılıklarını (toplam ihracat içinde ABD'ye yapılan ihracatın oranı) tanımlayan "kırılganlık" konusunda en önde gelen ülkelerin Türkiye ile Güney Afrika olduğunu belirtti. Moody's, dolarda keskin bir düşüş daha olması halinde Türkiye'nin bundan en çok etkilenecek ekonomiler arasında yer aldığını, ancak başka sorunlar olmadığı takdirde buna dayanabilecek güçte olduğunu bildirdi.
•
••
• Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarından Standard and Poor's (S&P), Türkiye'nin döviz cinsinden halen BB- ve B Durağan olan notlarının dış açıklardaki önemli dengesizliklere ve kırılganlıklara işaret ettiğini, cari açığın çok daha uygun ve sürdürülebilir bir şekilde finansmanı yoluyla Türkiye'nin dış kırılganlığı azaltılabilirse ülke notunun iyileştirilmesinin beklenebileceğini açıkladı.
Türkiye'nin IMF ile yaptığı stand-by anlaşmasının bu yıl Mayıs ayında sona ereceğine dikkat çeken kuruluş, bu aşamada mali disiplinin sürdürülmesinin çok daha önemli hale geleceği değerlendirmesinde bulundu.
•
••
• Ostim-İvedik Organize Sanayi Bölgelerinde yer alan esnek üretim yapısına sahip imalatçı KOBİ'lere, işletme başına 150 bin YTL işletme kredisi ve 500 bin YTL de yatırım kredisinin apeks sistemiyle kullandırılmasına yönelik olarak, Türkiye Kalkınma Bankası kaynaklarından toplam 20 milyon YTL’nin T. Garanti Bankası’na aktarılmasına ilişkin anlaşma imzalandı.
•
••
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), finansal kiralama, faktoring ve finans şirketlerine ilişkin yasa tasarısı taslağını tamamladı.
BDDK’dan yapılan yazılı açıklamada, mevcut düzenlemelerin söz konusu şirketlerin güvenilir ve etkin bir şekilde faaliyetlerini yerine getirebilmeleri yönünden yeterli olmadığı vurgulanarak, hazırlanan yeni yasa taslağı ile şirketlerin kuruluş ve faaliyetlerinin tek bir yasa çatısı altında düzenlendiği bildirildi.
•
••
• Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Ersin Özince, ekonomideki küresel dalgalanmanın bankacılık sektörüne olası etkileri konusunda, "Dünyanın en iyi standartlarında, yenilenmiş, yepyeni rektifiyeden çıkmış bir bankacılık sistemimiz var. Bizim endişe edecek bir durumumuz yok" dedi. Küresel dalgalanmadan Türkiye'de bankacılık sektörünün etkilenmeyeceğini kaydeden Özince, sistemin çok sade olduğunu, sanal birtakım işlemlerin söz konusu olmadığını belirtti.
•
••
• Türkiye, Hırvatistan ve Makedonya'nın ardından AB Rekabet ve İnovasyon Programına (CIP) katılan 3'üncü aday ülke oldu.
•••
• OECD Ülke Riski Uzmanları Alt Grubu, 30 Ocak 2008 tarihinde Paris’te yaptığı toplantıda ülkemizin 5 olan risk kategorisinin iyileştirilerek 4’e yükseltilmesine karar verdi. Hazine'den yapılan açıklamaya göre, risk kategorisi ülkelerin ihracat kredi kuruluşları ile bağlantılı borçlanmalarında ödenen sigorta primi oranını etkilemekte, risk kategorisi iyileştikçe ödenen sigorta prim oranı azalmaktadır.
Türkiye’nin kategori değişikliğine bağlı olarak yeni sigorta prim oranları 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren uygulanmaya başlandı.
•••
• 31 Ocak tarihinde yayınlanan 2008 yılının ilk TC Merkez Bankası enflasyon raporunda, 2008 yılı için enflasyonun orta noktası %5,5 olmak üzere %4,1-%6,9 arasında gerçekleşmesinin tahmin edildiğini belirtildi. Yüksek seyrini sürdürmesi beklenen enerji ve gıda fiyatları dolayısıyla yılsonu enflasyon tahmini önemli ölçüde yukarı doğru revize eden TCMB, daha temkinli bir para politikası izleyeceğinin işaretini verdi.
•••
• TC Merkez Bankası Para Politikası Kurulu 14 Şubat 2008 tarihli toplantısında bankanın uyguladığı gecelik faiz oranlarında 25 baz puanlık indirime gitti. Buna göre gecelik borçlanma faiz oranı %15,50’den %15,25’e, gecelik borç verme oranı da %19,50’den %19,25’e indirildi.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•••
• ABD Merkez Bankası (FED), bankacılık işlemlerinde gösterge olarak kabul edilen kısa vadeli reeskont faiz oranlarında 0.50 puan daha indirim yaparak gösterge faiz oranını %3'e indirdi. Ekonominin durgunluğa girmesini önlemek için eylül ayından bu yana faizde beşinci indirimi yapan FED, en son 22 Ocak'ta 75 baz puan indirmişti. FED iskonto oranlarını da yarım puan indirerek %3,5 seviyesine çekti. Yapılan açıklamada, ülke ekonomisinde büyümeye yönelik risklerin devam ettiğine dikkat çekilirken, gerekli tedbirleri almak için piyasaların yakından izlendiği duyuruldu.
•
••
• İngiltere Merkez Bankası, temel faiz oranlarında 0.25 puan indirim yaparak
%5,50’den %5,25'e düşürdüğünü açıkladı. Banka, faiz oranlarını 6 Aralık 2007 tarihinde yaptığı toplantıda da çeyrek puan indirmişti.
•
••
• Avrupa Merkez Bankası (AMB), faiz oranlarını değiştirmedi, %4 olan faiz oranını, 'beklentiler doğrusunda' sabit tutma kararı aldı. Karar sonrasında AMB başkanı Trichet tarafından yapılan açıklamada, enflasyonist kaygıların yanı sıra ekonomik görünümdeki olumsuzluk da öne çıkarıldı.
•
••
• IMF Baskanı Dominique Strauss-Kahn, küresel piyasaların içerisinde bulundukları krizden çıkabilmeleri için merkez bankalarının yapacağı faiz indirimlerinin tek başına yeterli olmayacağını söyledi. Kahn merkez bankalarının faiz indirimi uygulamalarının çözüm konusunda atılacak adımlardan biri olabileceğini, ancak kalıcı çözüm para politikalarının yanında mali politikaların da kullanılması gerektiğini belirtti.
•
••
• Uluslararası Para Fonu (IMF), ABD'nin riskli mortgage kredilerinden kaynaklanan krizden etkilenmeden sıyrılabilecek hiçbir ülke olmayacağını belirtti.
Fon, 2008 küresel büyüme tahminini %4,4'ten %4,1'e düşürdü.
•••
• ABD Aralık ayı yeni ev satışları verisi 650.000 olan beklentinin altında 604.000 olarak açıklandı.
•
••
• ABD'de yeni konut satışları, geçen yıl, bir önceki yıla göre %26,4 oranında düşerek 774 bine geriledi. Yeni konut satışlarındaki rekor düşüşün, 1980 yılındaki
%23,1 oranındaki düşüşten bile fazla olduğu belirtildi. Bu arada, konut fiyatlarının, son 16 yılın en düşük düzeyinde seyrettiği kaydedildi.
•
••
• ABD'de dayanıklı tüketim malı siparişleri, Aralık ayında beklentiler üzerinde artarak %5,2 olarak açıklandı. Siparişlerin %2,1 artacağı bekleniyordu.
•
••
• ABD'de 2007 yılının son çeyreğinde %0,6 büyüme kaydedildi. Ekonomi, 2007 yılı genelinde ise %2,2 büyüme göstererek, 2002 yılındaki %1,6'lık yıllık büyümenin ardından en yavaş büyümeyi kaydetmiş oldu.
•
••
• ABD’de, Aralık ayında Kişisel Gelirler beklentinin (%0,4) üzerinde %0,5 oranında, Harcamalar ise %0,1 olan beklentinin üzerinde %0,2 oranında yükseldi.
•••
• ABD Ticaret Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre, ABD'de aynı zamanda
"alışveriş sezonu" olarak bilinen Aralık ayında tüketici harcamaları %0,2 oranında artış gösterdi. Tüketici harcamaları, Kasım ayında %1 oranında artmıştı.
•••
• ABD Ocak ayı ISM İmalat Dışı Sektörler Endeksi 53,0 olan beklentinin altında 41,9 olarak gerçekleşti.
•
••
• ABD’de, Aralık ayı Kişisel Gelir ve Harcamalar Fiyat Endeksi (PCE prices index) beklentilere paralel olarak yıllık bazda %2,2 olarak açıklandı.
•
••
• ABD Ocak ayı Tarım Dışı İstihdam verisi, 80 bin olan artış beklentisinin aksine, 17 bin kişi azaldı. Veri, 2003 Ağustos ayından bu yana ilk kez düşüş gösterdi.
•••
• ABD Ocak ayı işsizlik oranı, %5 olan beklentinin altında, %4,9 olarak gerçekleşti.
•
••
• Almanya’da Aralık ayında imalat siparişleri ihracattaki düşüş ve ekonominin hız kaybetmesi ile son beş aydaki en büyük düşüşünü gerçekleştirdi. İmalat siparişleri yıllık bazda %11 olan beklentinin altında %5,6 arttı.
•
••
• Almanya’da Aralık ayında sanayi üretimi %1,0 olan beklentinin altında %0,8 olarak gerçekleşti.
•••
• Almanya'da işsizlerin sayısının Ocak ayında geçen yılın Aralık ayına göre 253 bin artarak 3 milyon 659 bine yükseldiği bildirildi.
•
••
• Almanya'da IFO Enstitüsü'nün hazırladığı, iş dünyasının ekonomiye bakışını yansıtan endeks, beklentilerin üzerinde gerçekleşerek Ocak ayında 103,4 puana yükseldi.
•
••
• Fransa'da 2007 yılında ticaret açığı rekor seviyeye ulaşarak, 39 milyar euroya çıktı. Fransa'da özellikle otomobil sektörü olmak üzere ihracatta yaşanan önemli gerileme, ticaret açığının artmasına neden oldu.
•
••
• İngiltere'de Ocak ayında üretici fiyatları, beklentilerin üzerinde artarak, son 16 yılın en hızlı yükselişini kaydetti. Ulusal İstatistik Ofisi'nin açıkladığı verilere göre, geçen ay, üretici fiyatları %1 arttı. Böylece, yıllık üretici fiyatları enflasyonu
%5,7'ye yükselmiş oldu. İngiltere'de çekirdek üretici fiyatları da beklentilerin üzerinde bir hızla %0,8 artarak 1986 yılından bu yana en hızlı artışı kaydetti.
•••
• G-7 ülkelerinden maliye bakanları ve merkez bankası yetkilileri Tokyo'da bir araya geldiler. Yapılan toplantıların ardından gelen açıklamada, dünya ekonomisinde bir süredir etkisi hissedilen dalgalanmaların devam edeceği uyarısı yapıldı. Gelişmeleri yakından izleyip, büyüme ve istikrarı korumak için gerekli tedbirleri tek tek veya hep birlikte alacaklarının altını çizen G-7 ülkeleri, büyümeyi tehdit eden risklerin içinde yüksek enflasyon ve kredi piyasasında daralmanın bulunduğunu ifade ettiler.
•••
• ABD Ocak ayı ISM İmalat Sanayi Endeksi, Aralık ayına göre 2,3 puan yükselerek 50,7 olarak gerçekleşti. Endeks için açıklanan değerin 50’nin üzerinde olması imalat sektörünün canlı, 50’nin altında olması ise durgun olduğu şeklinde yorumlanmakla birlikte, diğer veriler dikkate alındığında ABD ekonomisine ilişkin resesyon kaygılarının halen önemini koruduğuna yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır.
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
61,5 63,9
63,0
55,5 62,7
62,6
61,8
55,7 55,5
60,4 67,0
63,4 65,9 67,7
62,0 62,4
62,8
59,5 67,2
64,3 61,2
58,7
68,0
60,3
40,0 50,0 60,0 70,0 80,0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2006 2007
Yıllık Enflasyon
6,44 5,65 5,94 5,02 4,41
3,72 2,08 2,89 7,14 9,68 10,92
9,37 10,13 8,17
9,23 10,72 10,86 10,16 9,93
8,60 6,90
7,39 7,12 7,708,40 8,39
0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 14,00 16,00
07/01 07/02 07/03 07/04 07/05 07/06 07/07 07/08 07/09 07/10 07/11 07/12 08/01
Aylar
%
ÜFE TÜFE
Son Açıklanan Veriler
•
••
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2007 yılı Aralık ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %12,5 oranında artarak 9.676 milyon dolar,
ithalat ise %23 oranında artarak 16.047 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı
%43,4 oranında artarak 4.444 milyon dolardan 6.372 milyon dolara yükselmiştir. 2006 Aralık ayında %65,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2007 Aralık ayında
%60,3 olarak gerçekleşmiştir.
2007 Ocak-Aralık döneminde;
2006 yılının aynı dönemine göre ihracat %25,3 oranında artarak 107,2 milyar dolar, ithalat ise %21,8 oranında artarak 170 milyar dolar olarak gerçekleşirken, bir önceki yılın aynı döneminde 54 milyar dolar olan dış ticaret açığı da %16,3 oranında artarak 62,8 milyar dolara yükselmiştir.
2007 Ocak-Aralık döneminde de, Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı (%56,4) devam etmiştir. Geçen yılın aynı dönemine göre AB ülkelerine yapılan ihracat %26 oranında artarak 60,4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, ithalatın da %40,4’ü AB ülkelerinden yapılmıştır.
2007 Ocak-Aralık döneminde, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam, parçaları (15,9 milyar dolar) olurken; bu fasılı makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (8,7 milyar dolar), demir-çelik (8,4 milyar dolar) izlemiştir. Aynı dönemde, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (33,9 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçalarıdır (22,6 milyar dolar). İthalattaki payı %72,7 olan ara mallarının ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre %24,1 oranında artarken, sermaye (yatırım) malları ithalatı %15,8, tüketim mallar ithalatı da %16 oranında artmıştır.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2008 yılının Ocak ayında Üretici Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %0,42 oranında, Tüketici Fiyatları da (TÜFE) %0,80 oranında artış
gösterdi. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre enflasyon üretici fiyatlarıyla %6,44, tüketici fiyatlarıyla ise %8,17 oranında gerçekleşmiş oldu.
2008 yılının Ocak ayında, ÜFE’de alt sektörler itibarıyla en yüksek aylık artışlar
%11,65 ile metal cevheri,
%4,11 ile ana metal sanayi,
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Artışı
3,0 11,6
3,2 4,1 4,5 10,0 8,7
8,1 6,5 9,1
-5,2 5,7
8,4 15,0
8,1
3,7 2,8 5,9 2,9 4,5
6,3
2,5
8,1 -1,4
-10 -5 0 5 10 15 20
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2006 2007
%2,17 ile de elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı sektörlerinde gerçekleşirken, en büyük aylık düşüşler %6,86 ile giyim eşyası imalatı, %3,49 ile mobilya imalatı,
%2,09 ile de büro makineleri imalatında görülmüştür. Ana harcama grupları itibariyle, TÜFE’deki en yüksek aylık artışlar, %4,26 ile konut grubunda, %2,61 ile çeşitli mal ve hizmetlerde gerçekleşirken, en büyük düşüş %10,22 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir.
•••
• TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2007 yılı Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %1,4 oranında azalarak 140,3 olmuştur. Sanayiinin alt
sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik sektörü endeksi
%8,4, imalat sanayi sektörü endeksi %1,6 azalış gösterirken, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi %2,6 oranında artış göstermiştir.
2007 yılının on iki aylık ortalaması bir önceki yılın on
iki aylık ortalaması ile karşılaştırıldığında, toplam sanayi sektörü endeksinin
%5,4, madencilik sektörü endeksinin %9,6, imalat sanayi sektörü endeksinin
%4,8 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksinin ise %8,7 oranında artış gösterdiği görülmektedir.
2007 yılı Aralık ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksinde en yüksek yüzde artış %21,4 ile B.y.s. Elektrikli Makine Cihazları İmalatında gerçekleşirken, bunu %17,5 ile Taşıt Araçları ve Karoseri imalatı ve
%13,8 ile Metal Eşya Sanayi (Makine Teçhizat hariç) takip etmektedir.
•
••
• T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Ocak Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nda; elektrik ve doğalgaz tarifelerindeki yüksek artışa karşın işlenmemiş gıda fiyatlarındaki kısmi düzeltme hareketinin ve giyim ayakkabı fiyatlarındaki belirgin gerilemenin etkisiyle yıllık enflasyonun düşüş gösterdiği, işlenmiş gıda fiyatlarındaki yüksek artışların, özel kapsamlı TÜFE göstergelerini olumsuz etkilemeye devam ettiği, kiralardaki olumlu görünüm devam ederken, ulaştırma hizmetlerindeki fiyat artışlarının hizmet grubu enflasyonundaki iyileşmeyi sınırladığı tespitlerinde bulunulmuştur. Enerji ve gıda fiyatlarından kaynaklanan risklere rağmen önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüşün devam edeceği tahmin edilmiştir.
•
••
• T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2008 Yılı Şubat Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2008 yılında %4,8 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %6,47 oranında artacağı, cari işlemler açığının 40 milyar 783 milyon dolar ve dolar kurunun 1,2865 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6,0 ve %5,17 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %14,83, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14,87 olarak beklenmektedir. Şubat I. Dönem Beklenti Anketi genelinde, bir önceki döneme göre, yılsonu büyüme, yılsonu dolar kuru, 12 ay sonrası TÜFE ve Devlet Tahvili bileşik faiz oranı verilerinin düşeceği, yılsonu cari işlemler açığı ve hazine
bonosu bileşik faiz oranı verilerinin yükseleceği tahmin edilirken, yılsonu TÜFE ve 24 ay sonrası TÜFE göstergelerinin aynı kalacağı tahmin edilmektedir.
•
••
• Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Ocak ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre;
Ocak ayında nakit bazda toplam 16,5 milyar YTL gelir elde edilmiş, 11,4 milyar YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 5,1 milyar YTL faiz dışı fazla oluşmuştur.
Toplam 4 milyar YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 1,2 milyar YTL fazla vermiştir.
•
••
• Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Ocak ayında, ihale yöntemiyle yapılan YTL cinsi nakit borçlanmaların toplamı, nominal olarak 6,9 milyar YTL karşılığı, net 5,7 milyar YTL olmuştur. Şubat 2008 döneminde ise, iç piyasalara yapılacak 5,6 milyar YTL’lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 4,1 milyar YTL tutarında bir borçlanma yapılması öngörülmektedir.
Aynı dönemde, toplam 6,1 milyar YTL’lik iç borç servisine karşılık, 4,6 milyar YTL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi programlanmaktadır.
•
••
• Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; Aralık 2007’de 4,2 milyar YTL açık veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2008 Ocak ayında da 524,3 milyon YTL açık vermiştir. Yılsonu bütçe açığı hedefinin yaklaşık 18 milyar YTL olduğu dikkate alındığında, Ocak ayı bütçe açığının, yılsonu hedefinin %2,9’una karşılık geldiği görülmektedir. Ocak ayında, faiz dışı denge ise 3,8 milyar YTL fazla vermiştir. Ocak ayına ilişkin faiz dışı fazla, yılın tamamı için hedeflenen yaklaşık 38 milyar YTL’nin %9,9’una karşılık gelmektedir.
2008 yılı Ocak ayında, bütçe harcamaları 16,3 milyar YTL, bütçe gelirleri ise 15,8 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 4,3 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 14,2 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık
%89,7’sini oluşturmuştur (bir önceki ay bu oran %82 idi).
• Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
18 Ocak – 01 Şubat 2008 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, ‰3,29 oranında daralarak 105.828 milyon YTL düzeyine gerilemiştir.
Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi ‰0,45 oranında artarken, İç Varlıklar kalemi
%2,45 oranında azalış göstermiştir.
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin ‰6,14 oranında yükseldiği görülmektedir.
Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin ‰8,51, İç Yükümlülükler kaleminin de ‰4,67 düzeyinde artış kaydettiği göze çarpmaktadır.
Kurban Bayramı ve yılbaşı öncesi artan nakit ihtiyacına bağlı olarak Aralık ayının üçüncü haftası içerisinde Emisyon Hacmi 32 milyar YTL, Rezerv Para ise 47 milyar YTL düzeyinin üzerine çıkmıştı. Aralık ayının son haftasından itibaren her iki kalemde tedrici olarak gerçekleştirilen daralmanın bu dönemde de devam ettiği göze çarpmaktadır. Bu dönem Emisyon Hacminde %3,77, Rezerv Parada ise
%12,27 oranında daralma sağlanarak, her iki kalemin Aralık ayı öncesindeki seviyelerine çekildiği görülmektedir. Bu durum, Merkez Bankası’nın son enflasyon raporunda da işaret edildiği üzere, 2008 yılında daha temkinli bir para politikası izleneceğinin somut bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Ocak ayının ilk üç haftasında %39,12 oranında artış göstererek 6 milyar YTL seviyesini geçen Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi, bu dönem içerisinde de %20,62
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
15,50 15,75 16,00 16,25 16,50 16,75 17,00 17,25 17,50
25.01 28.01 29.01 30.01 31.01 01.02 04.02 05.02 06.02 07.02 08.02
Tarih
Getiri oranı (%)
07.10. 2009 itfa tarihli tahvil
oranında artış kaydederek Merkez Bankası’nın piyasaya olan borç stoku 7.331 milyon YTL düzeyine ulaşmıştır. Merkez Bankası’nın diğer bir politika aracı olan Kamu Mevduatı kaleminde ise bu dönem %121,79 gibi yüksek bir oranda artış kaydedildiği göze çarpmaktadır.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.)
Değişim 26.01.07 18.01.08 01.02.08
Son Yıl Dönem
AKTİFLER 105.370 106.177 105.828 458 -349
1.DIŞ VARLIKLAR 91.899 90.270 90.311 -1.588 41
2.İÇ VARLIKLAR 13.471 15.907 15.517 2.046 -390
PASİFLER 105.370 106.177 105.828 458 -349
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 60.205 51.752 52.070 -8.135 318 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 23.899 19.857 20.026 -3.873 169
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 36.306 31.895 32.044 -4.262 149
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 19.354 13.830 13.968 -5.386 138 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 16.952 18.065 18.076 1.124 11 2.MERKEZ BANKASI PARASI 45.165 54.425 53.758 8.593 -667 2.1. REZERV PARA 37.848 45.355 39.791 1.943 -5.564 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 22.055 27.136 26.113 4.058 -1.023 2.1.2. Bankalar Mevduatı 15.640 18.060 13.502 -2.138 -4.558
2.1.3. Diğer Kalemler 153 159 176 23 17
2.2. DİĞER MB PARASI 7.317 9.070 13.967 6.650 4.897
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar 6.702 6.078 7.331 629 1.253
2.2.2. Kamu Mevduatı 615 2.992 6.636 6.021 3.644
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 61.355 72.048 72.591 11.236 543 Kaynak: TCMB
18 Ocak – 01 Şubat 2008 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 543 milyon dolar artarak 72.591 milyon dolar seviyesine yükselmiştir.
• Tahvil-Bono Piyasası
Ocak ayının son haftasına %16,28 seviyesinden başlayan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 7 Ekim 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, hafta başında ABD’de açıklanan
yeni ev satışları verisinin beklentilerin altında gelmesi sonucunda uluslararası borsalarda görülen satış baskısına bağlı olarak %16,41 düzeyine kadar yükseldi. Hafta
ortasında FED’in
gerçekleştirdiği 50 baz puanlık faiz indirimi ve ABD’de alınan ekonomik tedbirlerin etkisiyle
%16,26 seviyesine gerileyen
gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, hafta sonuna doğru açıklanan ABD büyüme verisinin piyasa beklentilerinin oldukça altında kalmasının etkiyle haftayı %16,39 düzeyinden kapattı. Şubat ayının ilk günlerinde bu seviyelerde yatay bir seyir izleyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizinin, ilerleyen günlerde açıklanan ISM imalat-dışı sektörler endeksi ve haftalık işsizlik başvuruları rakamlarının,
ABD Dolar Denge Kuru
1,13 1,16 1,19 1,22 1,25
25.01 28.01 29.01 30.01 31.01 01.02 04.02 05.02 06.02 07.02 08.02
Tarih YTL
İMKB Bileşik Endeksi
38000 40000 42000 44000 46000 48000 50000
25.01 28.01 29.01 30.01 31.01 01.02 04.02 05.02 06.02 07.02 08.02
Tarih
Endeks
ABD’deki resesyon kaygılarını artırması sonucunda yükselişe geçtiği görüldü.
%16,63 düzeyine kadar yükselen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Şubat ayının ilk haftasını %16,62 seviyesinden kapattı.
• Döviz Piyasası
Ocak ayının son haftasına 1,1813 YTL düzeyinden başlayan dolar kuru, paritedeki gerileme ve alternatif piyasalarda devam eden alım eğilimine bağlı olarak hafta boyunca gerileme
kaydederek 1 Şubat tarihli Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,1666 YTL seviyesine kadar geriledi.
Şubat ayının ilk günlerinde 1,1650-1,17 YTL bandında yatay bir seyir izleyen dolar kurunun, ilerleyen günlerde ABD ekonomisine ilişkin olarak açıklanan olumsuz verilerin
etkisiyle alternatif piyasalarda görülen satış baskısı ve paritedeki artışa bağlı olarak yükselişe geçtiği görüldü. Haftanın son iki gününde yoğunlaşan satışlar sonucunda dolar kuru, 8 Şubat tarihli Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,2039 YTL düzeyine kadar yükseldi. Dolar bu dönemde YTL karşısında %1,91 oranında değer kazanırken, euronun değer artışı ‰2,41 düzeyinde gerçekleşmiştir.
Ocak ayının son haftasına 1,4726 düzeyinden başlayan €/$ paritesi, FED’in gerçekleştirdiği faiz indirimi sonrasında 1,4881 düzeyine kadar yükseldiyse de ilerleyen günlerde Avrupa Merkez Bankası’nın faiz kararının ardından başkan Trichet’in yaptığı açıklamada, enflasyonist kaygıların yanı sıra ekonomik görünümdeki olumsuzluğu da öne çıkarması sonucunda gerileme kaydederek, 8 Şubat tarihli TCMB gösterge kurları itibariyle 1,4485 seviyesine gerilemiştir.
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
Ocak ayının son haftasına 45.497 puan seviyesinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, ABD ekonomisine ilişkin belirsizlik ve kaygılarla uluslararası piyasalara paralel olarak hafta boyunca
dalgalı bir seyir izledi. Ocak ayının son işlem gününde 42.402 puana kadar gerileyen Bileşik Endeks, ABD ekonomisine yönelik olarak açıklanan dayanaklı tüketim malı siparişleri ve ISM imalat sanayi endeksi rakamlarının beklentilerin üzerinde gelmesi sonucunda haftanın son işlem
gününü 44.452 puana yükselerek tamamladı. Şubat ayının ilk haftasına uluslararası borsalardaki alıcılı seyrin ve Citigrup’un Türk hisselerinin çok ucuz olduğu yönündeki açıklamasının etkisiyle yükselişle başlayan Bileşik Endeks, haftanın geri kalanında resesyon kaygılarını güçlendiren ABD makro ekonomik verilerine bağlı olarak aşağı yönlü bir seyir izledi. Bu süreçte 41.218 puana
kadar gerileyen Bileşik Endeks, haftanın son işlem gününü 41.958 düzeyinden kapattı. Bileşik Endeks, bu süreçte %7,78 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %71,74 düzeyinden %71,67 seviyesine gerilemiştir.
• Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
Ocak ayının ilk üç haftasında ‰3 oranında azalış gösteren bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, bu dönemde de %1 düzeyinde gerileyerek, 365 milyar YTL seviyesinin altına inmiştir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında, sözkonusu gerilemenin esasen vadesiz mevduatlarda aynı dönem itibariyle gerçekleşen %5,7 oranındaki azalmadan kaynaklandığı görülmektedir. Vadesiz mevduatlarda 2007 yılı sonu itibariyle %14,7 düzeyine ulaşan gerilemenin ise dönemsel olarak artan tüketim eğiliminin bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Toplam mevduat hacmindeki azalmaya karşılık, bankacılık sektörü toplam kredi hacmindeki artış trendinin bu dönemde de devam ettiği göze çarpmaktadır. Döviz sepetinin %3,98 düzeyinde değer kaybettiği bu dönemde, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen %1 oranındaki artış dikkat çekicidir. Mevduat hacmindeki azalışa karşılık kredi hacminde gerçekleşen artışa bağlı olarak bu dönem krediler/mevduat oranı %83 düzeyine yükselirken, takipteki alacakların kredilere oranında bir süredir kaydedilen düşüşün devam etmekte olduğu görülmektedir.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.)
Değişim (%) 31.12.07 22.01.08 05.02.08 Yıl Sonuna
Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 369.633 368.633 364.949 -1,3 -1,0
Vadeli 308.635 313.492 312.932 1,4 -0,2
Vadesiz 60.999 55.141 52.017 -14,7 -5,7
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER 289.048 290.591 292.365 1,1 0,6
YTL 218.725 218.711 219.781 0,5 0,5
YP 70.323 71.880 72.584 3,2 1,0
YP Krediler/Toplam Krediler (%) 24,3 24,7 24,8
Krediler* /Mevduat (%) 81,0 81,6 83,0
Takipteki Alacaklar (Brüt) 10.314 10.345 10.363 0,5 0,2 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,45 3,44 3,42
Menkul Değerler Portföyü 164.384 167.971 167.221 1,7 -0,4
MDP/ Mevduat (%) 44,5 45,6 45,8
(*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK
Ocak ayının ilk üç haftasında %2,2 düzeyinde artış gösteren bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönem ‰4 oranında gerileme kaydetmiştir.
Bankacılık sektörü menkul değerler portföyündeki bu gerilemeye karşın, toplam mevduat hacminin daha yüksek bir oranda azalması sonucu olarak MDP/Mevduat oranının %45,8 düzeyine yükseldiği görülmektedir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 f-bayraktar@tkb.com.tr
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2007 2006
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
2008 Ocak
GSMH (Milyon $) 399.673 - - 91.476* - - 110.380* - - 146.804* - - - -
Büyüme Oranı (sabit fiyatlarla) 6,0 - - 6,8* - - 4,1* - - 2,0* - - - -
İmalat Sanayi KKO (%) 81,0 78,3 80,1 82,0 81,7 83,3 83,5 81,9 80,3 83,2 83,1 82,6 81,2 -
İşsizlik Oranı (%) 9,9 11,0 11,4 10,4 9,8 8,9 8,8 8,8 9,2 9,3 9,7 - - -
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 11,58 9,37 10,13 10,92 9,68 7,14 2,89 2,08 3,72 5,02 4,41 5,65 5,94 6,44
Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 9,65 9,93 10,16 10,86 10,72 9,23 8,60 6,90 7,39 7,12 7,70 8,40 8,39 8,17
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 160,2 165,0 167,9 165,7 170,4 173,5 176,0 176,9 172,9 178,3 187,3 187,1 190,3 191,1 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -32.331 -2.981 -3.221 -3.104 -3.298 -3.666 -3.171 -2.833 -1.734 -2.298 -3.182 -3.270 - - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54.041 -4.028 -3.735 -4.277 -4.618 -5.797 -5.301 -6.278 -5.946 -5.438 -5.720 -5.323 -6.372 - - İhracat-FOB (Milyon $) 85.535 6.566 7.658 8.958 8.307 9.140 8.964 8.937 8.735 9.020 9.890 11.302 9.676 - - İthalat-CIF (Milyon $) 139.576 10.594 11.393 13.235 12.925 14.938 14.265 15.214 14.681 14.459 15.609 16.625 16.047 -
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat 61,3 62,0 67,2 67,7 64,3 61,2 62,8 58,7 59,5 62,4 63,4 68,0 60,3 -
Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) 171.309 12.392 13.236 20.481 14.315 19.725 14.645 13.136 19.459 14.396 14.152 18.749 14.930 15.781 - Vergi Gelirleri (Milyon YTL) 137.554 11.077 11.540 11.324 9.859 15.423 11.364 10.989 17.746 12.335 12.176 16.756 12.242 14.159 - Diğer Gelirler (Milyon YTL) 33.756 1.315 1.696 9.157 4.456 4.302 3.281 2.148 1.714 2.061 1.975 1.993 2.688 1.623 Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) 175.304 18.488 15.314 15.641 16.363 17.689 17.186 19.208 15.931 18.142 14.254 16.189 19.099 16.306 - Faiz Harcamaları (Milyon YTL) 45.945 7.021 4.967 3.979 3.080 4.618 3.228 5.768 4.318 5.793 1.914 2.276 1.769 4.283 - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) 129.359 11.467 10.347 11.662 13.282 13.071 13.958 13.440 11.613 12.349 12.340 13.912 17.329 12.023 Bütçe Dengesi (Milyon YTL) -3.995 -6.096 -2.077 4.841 -2.048 2.036 -2.541 -6.071 3.529 -3.746 -102 2.561 -4.169 -524 - Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) 41.951 925 2.890 8.820 1.032 6.654 687 -303 7.847 2.047 1.812 4.837 -2.400 3.759 Merkezi Yönetim Toplam
İç Borç Stoku (Milyon $) 178.906 180.965 189.028 191.090 197.632 195.403 194.480 196.928 194.917 214.369 217.143 216.878 219.207 - Merkezi Yönetim Toplam
Dış Borç Stoku (Milyon $) 66.576 66.983 68.170 68.226 67.920 67.227 67.275 67.744 67.451 68.882 66.595 66.834 67.078 -
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
