EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
ARALIK 2009/I
HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Aralık 2009
Kasım ayının son haftası ile Aralık ayının ilk iki haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir.*
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
••
• Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan basın duyurusuna göre; Avrupa Yatırım Bankası ile 10 Aralık 2009 tarihinde imzalanan Anlaşmalar kapsamında; Türkiye Kalkınma Bankası ve Türkiye Sınai Kalkınma Bankası aracılığıyla kullandırılmak üzere; özel sektörün yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını artırarak sera gazı etkisini azaltmaya, etkin enerji kullanımını sağlamaya ve endüstriyel kirliliği azaltmaya yönelik yatırımlarının finansmanı amacıyla Hazine geri ödeme garantisi altında 5 yılı ödemesiz toplam 15 yıl vadeli 300 milyon EUR olmak üzere toplam 718 milyon EUR tutarında finansman temin edilmiştir.
•••
• Merkez Bankası, yılda iki kez yayımladığı ''Finansal İstikrar Raporu”nun ikincisini yayımladı. Rapora göre; “Türkiye ekonomisi, 2009 yılının ikinci çeyreğinde büyük ölçüde vergi teşviklerinin tüketim harcamalarını artırması nedeniyle hızlı bir toparlanma gösterdi. Tüketim talebinin ikinci çeyrekte sergilediği kayda değer yükselişten sonra, yılın geri kalan bölümünde daha zayıf bir seyir izlemesi beklenmektedir. Süregelen talep belirsizliği ve düşük kapasite kullanımı ise yatırım harcamalarını sınırlamaya devam edecektir. Bu çerçevede, istihdam koşullarının kalıcı olarak iyileşmesinin uzun zaman alacağı anlaşılmaktadır. Cari açığın finansman yapısının krizin etkisiyle değişikliğe uğradığı gözlenmekte olup, önceki dönemlerde yurt dışından sağladığı uzun vadeli kaynaklarla cari açığı finanse eden özel sektör, son dönemde net dış borç geri ödeyicisi durumuna geçmiştir. 2008 yılsonuyla kıyaslandığında reel sektörün yurt dışındaki yabancı ticari bankalar ile diğer kuruluşlardan kullandığı kredilerde kayda değer bir değişim olmadığı görülmektedir. Bu gelişmede, dış finansman imkânlarının daralması ve maliyetlerinin artmasının yanı sıra yurtiçi kredi piyasası ve iktisadi faaliyetteki daralmaya bağlı olarak gerek bankacılık sektörünün gerekse banka dışı kesimin dış finansman ihtiyacının azalması da rol oynamıştır.
Son aylarda konut kredilerinde başlayan ivmelenmenin önümüzdeki dönemde Kredi Garanti Fonu'na verilen desteğin de devreye girmesiyle KOBİ kredilerinde de görülebileceği ve genel olarak kredilerde kademeli bir iyileşme olacağı beklenmektedir. Önümüzdeki dönemde, finansal istikrara yönelik en önemli risklerin, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın beklenenden yavaş olması ve buna bağlı olarak yüksek işsizlik oranları ile küresel finansal piyasalarda yaşanabilecek yeni şoklar olduğu değerlendirilmektedir.”
•
••
• JP Morgan yayınladığı bir araştırma notunda, Türkiye ve Meksika için tavsiyesini 'nötr'den 'overweight'e yükseltti. JP Morgan yayınladığı notta, Türkiye'nin bir dönüm noktasında olduğunu belirterek, gelişmekte olan ekonomilerin ve Orta- Doğu Avrupa, Ortadoğu ve Afrika (CEEMEA) ekonomilerinden daha iyi performans göstereceğine inandığını bildirdi. JP Morgan yapısal olarak düşük
enflasyon ve faiz oranlarının yüksek bir büyüme trendine yol açacağını, 1990'ların ortasındaki Hindistan'ın bunun için iyi bir örnek olduğunu belirtti.
JP Morgan, Türkiye'nin IMF ile bir anlaşma imzalaması durumunda, Türkiye'nin dış finansmana bağımlılığının azalacağını ve özel sektörün sıkıştırılmasını azaltacağını belirtti. JP Morgan ayrıca Türk ihracatçılarını Avrupa ve Orta Doğu'da talebin toparlanmasından fayda sağlayacağını da vurguladı. Yüksek trend büyümesi ve düşük faiz oranlarının Türk bankaları için pozitif olacağını ifade eden JP Morgan, yapısal açıdan pozitif gelişmelerin Türkiye'de bankaların kârlarında büyümeyi 2010'da %10-20'ye, 2011'de %20-30’a hızlandıracağını vurguladı.
•••
• Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch tarafından hazırlanan raporda, gelişmekte olan Avrupa bankalarının halen yapısal sorunlarla karşı karşıya oldukları, bununla birlikte Türkiye, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Polonya gibi ülkelerde fonlama ve sermaye esnekliği sayesinde bankacılık sistemlerinin daha iyi durumda bulunduğu kaydedildi. Bölgedeki 12 bankacılık sistemini değerlendiren raporda, "Daha iyi fonlama ve sermaye yapısına sahip bankacılık sistemlerinin büyümeyi desteklemede daha başarılı olmaları beklenirken, büyük dengesizliklerin bulunduğu Baltık Bölgesi gibi alanlarda bankaların gelecek büyüme rakamlarına desteğinin daha düşük ölçekli kalması öngörülüyor" denildi.
•
••
• Merrill Lynch Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EEMEA) Ekonomisti Türker Hamzaoğlu, EEMEA bölgesi için önümüzdeki yıl dış finansman ihtiyacının sorun olmaktan çıkmasını beklediklerini belirterek, bu nedenle artık Türkiye'nin IMF ile bir stand by anlaşması yapmaya ihtiyacı kalmadığı görüşünde olduklarını bildirdi.
Türkiye'nin önümüzdeki 5 sene içinde %4-5 reel faizle devam etmesi durumunda, ciddi büyüme potansiyeli yaratacağına işaret eden Hamzaoğlu, 2010 yılında Türkiye için %4.5'luk bir büyüme öngördüklerini belirtti. Hamzaoğlu, "Bölgede büyümenin genel olarak kredisiz olmasını bekliyoruz. Bunun dışında kalan tek ülke Türkiye. Türkiye'de kredi büyümesinin kuvvetli olacağını öngörüyoruz" dedi.
Krizin Türkiye'ye getirdiği daha düşük cari açık, düşük reel faiz ve düşük enflasyon ortamının, Türkiye için bir yeniden değerlendirme fırsatı yaratabileceğine işaret eden Hamzaoğlu, Fitch'in not artırımı da bizi bu konuda umutlandırdı" diye konuştu. Merkez Bankasının faiz oranlarını artırmayacağına yönelik açıklamalarına karşın, faiz artışı beklediklerini söyleyen Hamzaoğlu, bunun enflasyondan değil, ekonomik aktivitede yukarı yönlü bir sürpriz yaşanması durumunda bunun teyidi olarak gerçekleştirileceğini, yılsonunda faiz oranlarının %8 seviyelerine ulaşmasını beklediklerini dile getirdi. Türkiye'nin tek zayıf noktasının cari açık olduğunu söyleyen Hamzaoğlu, düşük enflasyon ortamında, Türkiye'nin doğrudan yabancı yatırım çekebileceğine inandıklarını ifade etti.
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
••
• ABD Ticaret Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, daha önce 3. çeyrekte yıllık bazda %3.5 olarak açıklanan ABD ekonomik büyümesi ithalattaki artış ve konut dışı inşaat yatırımlarındaki düşüşün etkisiyle %2.8’e revize edildi.
Beklentiler verinin %2.9’a revize edilmesi yönündeydi. 2009 yılı ilk çeyrekte %6.4 ve 2. çeyrekte %0.7 daralan ABD ekonomisinin IMF’nin son yayınlanan
tahminlerine göre, 2009 yılında toplam %2.7 daralması, 2010 yılında ise %1.5 büyümesi bekleniyor.
•
••
• ABD'de ikinci el konut satışları Ekim ayında yıllık bazda 6.1 milyon adet ile beklentilerin üzerinde açıklandı. Ekonomistler Ekim’de ikinci el konut satışlarının 5.7 milyon olmasını bekliyorlardı. Daha önce Eylül ayında 5.57 milyon adet olarak açıklanan konut satışları ise 5.54 milyona revize edildi.
•
••
• ABD Chicago Merkez Bankası FED tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD’deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Ekim ayında -1.08 değerini aldı. Açıklamada ayrıca Eylül ayında -0.81 değerini alan veri -1.01 olarak revize edildi. Endeksin eksi bir değer alması büyümede aşağı yönlü bir eğilime işaret ediyor. Endeks 2007 yılının Haziran ayından bu yana ekside seyrediyor.
•
••
• ABD’de, tüketici güven endeksi Kasım ayında 49.5 seviyesine yükselerek beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Beklentiler endeksin Kasım ayında 47.7 değerini alması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ekim ayı için 47.7 puan olarak açıklanan endeks 48.7 olarak revize edildi.
•
••
• ABD’de, 20 eyaletin fiyatlarından oluşan S&P CaseShiller konut fiyatları endeksi Eylül ayında aylık bazda %0.3 artarken, yıllık bazda %9.4 geriledi. Ağustos ayında aylık bazda %1.2 artan endeksin Eylül ayında %0.8 artması ve yıllık bazda %11.3 gerileyen endeksin %9 gerilemesi bekleniyordu.
•••
• ABD’de, dayanıklı mal siparişleri Ekim ayında bir önceki aya göre beklentilerin aksine %0.6 geriledi. Beklentiler verinin %0.5 artacağı yönündeydi. Açıklamada ayrıca bir önceki ay %1.4 artış olarak açıklanan veri %2 artış olarak revize edildi.
Dayanıklı mal siparişleri Ekim ayı itibariyle geçen sene aynı döneme göre %11.9 gerilemiş durumda.
•
••
• ABD’de, ekonomi kötü durumdayken düşeceği ve iyi durumdayken de artacağı tahmin edilen yeni konut satışları Ekim ayında bir önceki aya göre beklentilerin üzerinde %6.2 artarak 430,000 olarak gerçekleşti. Beklentiler verinin 410,000 adet olması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Eylül ayında 402,000 olarak açıklanan yeni konut satışları verisi 405,000 olarak revize edildi. Son açıklanan veriye göre ABD’de yeni konut satışları Ekim ayı itibariyle geçen yılın aynı ayına göre %5 artmış durumda bulunuyor.
•
••
• ABD’de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Ekim ayında beklentilerin aksine %3.7 artış gösterdi. Eylül ayında %6 artış gösteren verinin Ekim ayında %0.8 azalış göstermesi bekleniyor. Gelecekteki ev satışlarının bir göstergesi olarak kabul edilen bekleyen konut satışları endeksi, Ekim ayı itibariyle bir yıl öncesine göre %31.8 artmış durumda bulunuyor.
•
••
• ABD’de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM imalat sanayi endeksi Kasım ayında beklentilerin altında, 53.6 seviyesinde gerçekleşti. Ekim ayında 55.7 değerini alan verinin, Kasım ayında 55 değerini alması bekleniyordu. Endeks böylece 4 aydır üst üste 50 seviyesinin üzerinde gelerek sektördeki genişlemeyi işaret etti.
•
••
• ABD’de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM hizmetler endeksi PMI Kasım ayında, 48.7 değerini alarak beklentilerden kötü geldi ve 50 seviyesinin altına gerileyerek sektörün daraldığını işaret etti. Ekim ayında 50.6 değerini alan verinin, Kasım ayında 51.5 değerini alması
bekleniyordu. Hizmetler sektörü, ABD ekonomisindeki faaliyetlerin 4/5’ine denk geldiği için, endeksin 50 seviyesinin altına gerilemesi piyasalardaki moralleri bozdu
•••
• ABD’de, işsizlik ve tarım dışı istihdam verilerinin ön göstergesi niteliğindeki ADP ulusal istihdam raporu yayınlandı. Rapora göre, ABD’de özel sektörde istihdam, Kasım ayında 169,000 kişi azalarak beklentilerden kötü açıklandı. ADP raporunun, Kasım ayında özel sektörde istihdamın 155,000 kişi azaldığını göstermesi bekleniyordu. Açıklamada ayrıca Ekim ayında 203,000 kişi istihdam azalışı olarak açıklanan veri 195,000 kişi azalış olarak revize edildi.
•
••
• ABD’de, Kasım ayında tarım dışı istihdamdaki azalış 11,000 ile beklentilerin oldukça altında açıklandı. Beklentiler verinin 130,000 azalış olarak gerçekleşmesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ekim ayında 190,000 azalış olarak açıklanan veri 111,000 azalış olarak revize edildi. İşsizlik oranı ise Kasım ayında yine beklentilerin altında gerçekleşerek yıllık bazda %10 seviyesine geriledi. Ekim ayında %10.2 olarak gerçekleşen verinin Kasım ayında da bu seviyede gerçekleşmesi bekleniyordu.
•
••
• Avrupa Merkez Bankası ECB faiz konulu para politikası toplantısını gerçekleştirdi. ECB, faiz oranlarını piyasa beklentilerine paralel olarak değiştirmeden %1 seviyesinde bıraktı. En son Mayıs ayında 25 baz puan indirim yapan ECB, 2008 yılının Ekim ayından bu yana gösterge faiz oranında 325 baz puan indirim yaptı.
•
••
• ECB Başkanı Jean-Claude Trichet faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, gereksimin duyulmayan likidite önlemlerinin kademeli olarak geri çekileceğini ve 12 aylık fonlamanın bu aydan sonra devam etmeyeceğini söyledi.
Trichet, Euro Bölgesi ekonomisindeki toparlanmanın son çeyrekte de devam ettiğini söylerken, ekonomide aşağı yönlü riskleri finans sektöründen gelebilecek olumsuz haberler ve petrol fiyatlarının oluşturduğunu söyledi. Açıklamaya göre, ECB, 2009 GSYH büyümesinin %-3.9 ve %-4.1 aralığında, 2010 büyümesinin
%0.1 ve %1.5 aralığında ve 2011 büyümesinin %0.2 ve %2.2 aralığında olmasını tahmin etmektedir. Enflasyonun ise 2009 yılında %0.3, 2010 yılında %0.9 ve
%1.7 aralığında ve 2011 yılında %0.8 ve %2.0 aralığında olması beklenmektedir.
•
••
• Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, sanayi üretiminin ve dolayısıyla genel ekonomik faaliyetin önemli bir göstergesi olan Euro Bölgesi sanayi siparişleri, Eylül ayında aylık bazda %1.5 artarken, yıllık bazda %16.5 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin Eylül ayında aylık bazda %0.8 artması, yıllık bazda ise %17.7 gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca daha önce Ağustos ayında aylık bazda %2 artış olarak açıklanan veri %0.6 artış olarak, yıllık bazda %23.1 düşüş olarak açıklanan veri %23.2 düşüş olarak revize edildi.
•••
• Euro bölgesinde, ekonomik faaliyetlerin canlılığı hakkında önemli bir gösterge niteliği taşıyan imalat sektörü PMI endeksi Kasım ayında 51.2 ile beklentilere paralel olarak açıklandı. Ekim ayında 50.7 değerini alan verinin Kasım ayında 51 değerini alması bekleniyordu. PMI endeksinin 50’den büyük olması sektörde büyümenin olduğu, 50’den düşük olması da bir daralma olduğu anlamına geliyor.
•
••
• Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro Bölgesi’nde Gayri Safî Yurt içi Hasıla’nın (GSYH) 3. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0.4 artarken, geçen yılın aynı çeyreğine göre ise %4.1 daraldığı açıklandı. IMF’nin son yayınlanan
İmalat Sanayi KKO
78.3
80.182.0 81.783.3 83.5 81.9 80.3
83.2 83.1 82.6 81.1 80.3
79.3 81.281.7 82.4 82.380.0 76.2
79.8 76.7 72.9
64.7 70.171.870.7
69.7 72.3 70.472.7
66.8 63.864.7
63.8
60 64 68 72 76 80 84 88
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2007 2008 2009
tahminlerine göre, 2007 yılında %2.7, 2008 yılında %0.7 büyüyen Euro bölgesi ekonomisinin, 2009 yılında %4.2 daralması ve 2010 yılında da %0.3 büyümesi beklenmektedir.
•••
• Eurostat tarafından, euro kullanan 16 ülkede tüketici talebinin bir göstergesi olarak açıklanan perakende satışlar Ekim ayında aylık bazda değişim göstermezken, yıllık bazda ise %1.9 azaldı. Perakende satışların Ekim ayında aylık bazda %0.2 artması ve yıllık bazda ise %2.4 düşmesi bekleniyordu.
Açıklama ayrıca perakende satışlar için Eylül ayında açıklanan aylık bazda %0.7 olan düşüş %0.5 olarak, yıllık bazda %3.6 olan düşüş %2.8 düşüş olarak revize edildi.
•••
• İngiltere Merkez Bankası BOE, faiz konulu para politikası toplantısını gerçekleştirdi. BOE faiz oranlarını piyasa beklentileri doğrultusunda %0.50 seviyesinde, değiştirmeden bıraktı. En son Mart ayında 50 baz puan indirim yapan BOE, 2008 yılı Ekim ayından bu yana faizlerde toplamda 450 baz puan indirim yaptı.
Son Açıklanan Veriler
•
••
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Kasım ayında %72.9 olan üretim değeri ağırlıklı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), 2009
yılı Kasım ayında, geçen yılın aynı ayına göre 2.2 puan azalırken, bir önceki aya göre 1.1 puan azalmış ve %70.7 olarak gerçekleşmiştir.
İşyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının nedenleri olarak, önem sırasına göre; iç talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, bunu dış pazarda talep
yetersizliği, mali imkânsızlıklar, yerli mallarda hammadde yetersizliği, ithal mallarda hammadde yetersizliği ve işçilerle ilgili meseleler izlemiştir. KKO, 2009 yılı Ekim ayında %71.8 seviyesindeydi.
2009 yılı Kasım ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %1.9 oranında azalmış, satış miktarı %0.6 oranında azalmış, satış fiyatları %0.7 oranında artmış, hammadde fiyatları da %1 oranında artmıştır. 2009 yılı Aralık ayında üretim miktarının %0.5 artması, satış miktarının %5.2 artması, satış fiyatlarının değişmemesi, hammadde fiyatlarının da %0.4 oranında artması beklenmektedir.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2009 yılı Ekim ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %6.5 oranında artarak 117.9 olmuştur. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %5.2 oranında, imalat sanayi sektörü endeksi %6.6 oranında, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %6.4 oranında artmıştır.
Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100)
-1.9 10.4 8.5
4.0 6.2 7.9
7.3 4.2 5.9 6.3 18.8
9.1
-6.8 11.6 8.4
2.6 7.0
3.2 2.4 3.8 -3.6 -4.3
-13.3 -17.8 -8.9
6.5
-9.0 -6.3 -21.3 -23.8 -20.8
-18.5 -17.3 -10.3
-30.0 -25.0 -20.0 -15.0 -10.010.015.020.025.0-5.00.05.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2007 2008 2009
Yıllık Enflasyon
7.90 8.11
6.43
3.46 -0.35
-2.46-1.86 -3.75
-1.04 0.47
0.19 1.51 5.53 5.08 5.27 5.39 5.33
5.24 5.73 10.06 9.50
7.73 7.89
6.13
-5.0 -2.5 0.0 2.5 5.0 7.5 10.0 12.5 15.0 17.5
08/12 09/01 09/02 09/03 09/04 09/05 09/06 09/07 09/08 09/09 09/10 09/11
Aylar
%
ÜFE TÜFE
Karşılama oranı (ihracat/ithalat)
65.1 68.0
65.1 60.4 57.4
69.1 71.5
63.5 64.6 61.3
77.8
67.7 77.5 79.7
85.0
68.2 66.7
61.1 93.0
74.7
67.8 72.0
40.0 50.0 60.0 70.0 80.0 90.0 100.0 110.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2008 2009
Ana sanayi grupları sınıflamasına göre de; dayanıksız tüketim malı imalatının
%8.1 oranında, dayanıklı tüketim malı imalatının ise %7 oranında, enerjinin %1.9 oranında arttığı, sermaye malı
imalatının ise %3 oranında düştüğü görülmektedir.
2009 yılı Ekim ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre imalat sanayi üretim endeksi alt gruplarındaki en yüksek artış %38.3 ile tıbbi hassas ve optik aletler ile saat imalatında gerçekleşmiş olup, bunu
%19.1’lik artış ile ağaç ve ağaç
mantarı ürünleri imalatı (mobilya hariç) takip etmektedir. En yüksek düşüş ise
%31.5 ile büro makineleri ve bilgisayar imalatında gerçekleşmiştir.
•
••
• TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Kasım ayında bir önceki aya göre Üretici Fiyatları (ÜFE) %1.29 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) da
%1.27 oranında artış göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık enflasyon üretici fiyatlarıyla %1.51, tüketici fiyatlarıyla ise %5.53 oranında gerçekleşmiştir.
2009 yılının Kasım ayında, ÜFE’de alt sektörler itibariyle bir önceki aya göre en yüksek aylık artış gösteren sektörler;
kok kömürü, rafine edilmiş
petrol ürünleri (%6.95), ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%5.68), tıbbi, hassas ve optik aletler imalatı (%1.87) olurken, TÜFE’deki en yüksek aylık artış %4.55 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir.
•
••
• TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2009 yılı Ekim ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %3.9 oranında artarak 10.1 milyar USD, ithalat ise
%15.2 oranında azalarak 12.7
milyar USD olarak
gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %50.7 oranında azalarak 5.2 milyar USD’den 2.6 milyar USD’ye gerilemiştir. 2008 yılı Ekim ayında %65.1 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2009 yılı Ekim ayında %79.7’ye yükselmiştir.
2008 yılı Ekim ayında %46.8
olan Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı, 2009 yılı Ekim ayında %50.3’e
Dış Ticaret Hadleri (%)
94.6 97.3
93.9
90.0 89.3 93.5 93.8
93.3 96.6
96.1
99.8 99.3 100.5 100.2
92.5 95.7
88.0 90.0 92.0 94.0 96.0 98.0 100.0 102.0 104.0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aylar
%
2008 2009
yükselmiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %11.7 oranında artarak 5.1 milyar USD düzeyinde gerçekleşmiştir.
2009 yılı Ekim ayında fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (1.3 milyar USD) olurken; bu faslı, demir ve çelik (0.8 milyar USD), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam-parçaları (0.8 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar (0.7 milyar USD) ve örme giyim eşyaları (0.7 milyar USD) izlemiştir. Ekim ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar, mineral yağlar (2.5 milyar USD) olurken, bu faslı; makineler, mekanik cihazlar, kazanlar ve aksam-parçaları (1.5 milyar USD), elektrikli makine ve cihazlar (1.2 milyar USD) ve demir-çelik (1.1 milyar USD) izlemiştir.
•••
• TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2009 yılı Ekim ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %10.7 oranında artıp ithalat miktar endeksi %1.6 oranında azalış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %6.1 ve ithalat birim değer endeksi de %13.8 oranında azalmıştır.
Ana sektörler itibarıyla, Ekim ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %8.7, balıkçılık sektöründe %14.8 oranında düşüş, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe
%8.4, imalat sanayi sektöründe %11.8 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe
%12.4, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %22.6 oranında azalmış, imalat sanayi sektöründe ise %2.3 oranında artış kaydetmiştir.
Ekim ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %6.3 oranında artmış, balıkçılık sektöründe %17.8, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %20.4 ve imalat sanayi sektöründe %6.4 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %9.9, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe
%27.9, imalat sanayii sektöründe ise %9.3 oranında azalış göstermiştir.
Bu gelişmelerden sonra; 2009 yılının Nisan ayında büyük bir sıçramayla ihracat lehine dönmüş olan dış ticaret hadleri, Haziran ve Ağustos aylarından sonra Ekim ayında; bir önceki aya göre ihracat fiyat artışının (%1.25) ithalat fiyat artışından (%3.88) daha düşük olması nedeniyle, 2.5 puan azalışla, 97.3 seviyesinde ithalat lehine devam etmiştir. Ancak bu seviyesiyle geçen yılın aynı dönemindeki 89.3 oranının 8 puan üzerinde yer almıştır.
•••
• TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının üçüncü üç aylık döneminde, üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre, sabit fiyatlarla %3.3 oranında azalış göstererek 27.1 milyar TL ve cari fiyatlarla da %0.1 oranında azalış göstererek 262.2 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•••
• T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2008 yılı Ekim ayında 2,429 milyon USD açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın Ekim ayında 671 milyon USD fazla vermiştir. Cari işlemler hesabının fazla vermesinde, ödemeler dengesindeki dış ticaret açığının bir önceki yılın Ekim ayına göre %74.9 oranında düşerek 1,013 milyon USD’ye gerilemesi ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderlerin %25.6 oranında azalarak 464 milyon USD’ye düşmesi etkili olmuştur. Öte yandan, aynı ayda hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirler bir önceki yılın aynı ayına göre %2.7 oranında azalarak 2,023 milyon USD’ye düşmüş ve cari transferlerden kaynaklanan net girişler %20.4 oranında azalarak 125 milyon USD olarak gerçekleşmiştir.
Sonuç olarak, bu yılın Ocak-Ekim döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında, %79.4 oranında azalarak 38,319 milyon USD’den 7,903 milyon USD’ye gerilemiştir.
Finans hesaplarında, bir önceki yılın Ocak-Ekim döneminde 36,280 milyon USD net sermaye girişi gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 2,234 milyon USD tutarında net sermaye girişi olmuştur. Bu dönemde gözlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kaleminde bu yılın Ocak-Ekim döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın Ocak-Ekim dönemine göre %58.8 oranında azalarak 6,622 milyon USD olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 4,317 milyon USD net sermaye çıkışı olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 609 milyon USD net giriş gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 29,515 milyon USD net giriş gerçekleşmişken, bu dönemde 4,666 milyon USD net çıkış olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2008 yılının Ocak-Ekim döneminde 2,692 milyon USD artmışken, bu yılın aynı döneminde 642 milyon USD azalış göstermiştir.
•
••
• T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Ekim ayında 94.0 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Kasım 2009’da bir önceki aya göre 2.8 puan azalarak 91.2 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2009 yılı Kasım ayında sırasıyla; sabit sermaye yatırım harcaması ve mevcut toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki üretim hacmi, genel gidişat eğilimi, son üç aydaki toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam beklentisi, mevcut mamul mal stok miktarı ve gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur.
•••
• T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2009 Yılı Aralık Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2009 yılında %5.7 oranında küçüleceği, tüketici fiyatlarının %6.30 oranında artacağı, cari işlemler açığının 11,583 milyon USD ve dolar kurunun 1.4990 TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.34 ve %6.28 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %8.90, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %11.36 olarak beklenmektedir. Aralık I. Dönem Beklenti Anketi kapsamında, bir önceki dönem anket sonuçlarına göre; yılsonu tüketici fiyatları, 12 ay sonrası tüketici fiyatları ve cari açık beklenti değerleri artarken, diğer bütün ekonomik göstergelerin beklenti değerleri düşmüştür.
• Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
13 Kasım–04 Aralık 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, ‰3.5 oranında daralarak 109,666 milyon TL seviyesine gerilemiştir.
Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi ‰3.7 oranında artış gösterirken, İç Varlıklar kalemi -3,192 milyon TL’den, -3,.988 milyon TL seviyesine inmiştir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.)
Değişim 28.11.08 13.11.09 04.12.09
Son Yıl Dönem
AKTİFLER 119,329 110,047 109,666 -9,663 -381
1.DIŞ VARLIKLAR 120,440 113,239 113,654 -6,786 415
2.İÇ VARLIKLAR -1,111 -3,192 -3,988 -2,877 -796
PASİFLER 119,329 110,047 109,666 -9,663 -381
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 67,575 59,770 60,679 -6,896 909
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 21,217 23,206 23,567 2,350 361
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 46,358 36,564 37,112 -9,246 548
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 20,558 17,171 17,480 -3,078 309 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 25,800 19,393 19,632 -6,168 239 2.MERKEZ BANKASI PARASI 51,754 50,277 48,987 -2,767 -1,290
2.1. REZERV PARA 56,940 55,596 61,088 4,148 5,492
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 33,298 37,580 38,839 5,541 1,259 2.1.2. Bankalar Mevduatı 23,544 17,943 22,162 -1,382 4,219
2.1.3. Diğer Kalemler 98 73 87 -11 14
2.2. DİĞER MB PARASI -5,186 -5,319 -12,101 -6,915 -6,782 2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar -10,479 -9,589 -23,340 -12,861 -13,751
2.2.2. Kamu Mevduatı 5,293 4,270 11,239 5,946 6,969
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 71,205 71,603 71,315 110 -288 Kaynak: TCMB
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin, %1.52 oranında arttığı görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %1.56, İç Yükümlülükler kaleminin de %1.50 oranında genişleme kaydettiği göze çarpmaktadır.
Kurban Bayramı öncesinde piyasada artan nakit ihtiyacına bağlı olarak 42.85 milyar TL düzeyine yükselen Emisyon Hacmi, bu dönemde 38.84 milyar TL seviyesine gerilerken, Bankalar Mevduatının %23.51 oranında artış göstermesi sonucunda Rezerv Para ise %9.88 genişleyerek 61.09 milyar TL düzeyine yükselmiştir. Öte yandan Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve 13 Kasım tarihi itibariyle -9.59 milyar TL düzeyinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi, 13.75 milyar TL azalış kaydederek -23.34 milyar TL seviyesine inmiştir. Diğer bir ifade ile Kasım ayı ortası itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 9.59 milyar TL alacaklı iken, bu dönem bu tutar 23.34 milyar TL düzeyine yükselmiştir. Diğer yandan Merkez Bankası’nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi de %163.21 oranında artış göstererek 11.24 milyar TL düzeyine çıkmıştır.
TC Merkez Bankası brüt rezervlerinde geçen dönem sınırlı bir düzeyde kaydedilen artışın, bu dönemde yerini gerilemeye bıraktığı görülmektedir. 13 Kasım–04 Aralık 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 288 milyon USD azalarak 71,315 milyon USD seviyesine gerilemiştir.
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
8.25 8.50 8.75 9.00 9.25 9.50
20.11 23.11 24.11 25.11 26.11 01.12 02.12 03.12 04.12 07.12 08.12 09.12 10.12 11.12
Tarih
Getiri oranı (%)
03.08.2011 itfa tarihli tahvil
ABD Dolar Denge Kuru
1.44 1.46 1.48 1.50 1.52
20.11 23.11 24.11 25.11 26.11 01.12 02.12 03.12 04.12 07.12 08.12 09.12 10.12 11.12
Tarih TL
• Tahvil-Bono Piyasası
Kasım ayının üçüncü haftasını %8.89 düzeyinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 03 Ağustos 2011 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın son haftasının ilk günlerinde,
ABD’de açıklanan ikinci el konut satışları verisinin beklentilerin üzerinde gelmesi ve FED yetkililerinin yaptığı olumlu açıklamalara bağlı olarak düşüş kaydetti. Bu süreçte %8.80 seviyesine kadar gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizinin, uluslararası piyasalarda yaşanan düşüşlere paralel olarak, arife günü hızlı bir
biçimde yükseliş gösterdiği görüldü. Kasım ayını %8.92 seviyesine yükselerek kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Kurban Bayramı tatilinin ardından Aralık ayının ilk işlem gününde de dar bir işlem hacmi ile %9 düzeyinin üzerine yükseldi. Ancak ilerleyen günlerde uluslararası derecelendirme kuruluşu Fitch’in Türkiye’nin uzun vadeli yabancı para kredi notunu iki kademe arttırmasına bağlı olarak, tahvil-bono piyasasında alımların yoğunlaştığı görüldü. Söz konusu alımlarla tekrar %8.80 seviyesine kadar gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Aralık ayının ilk haftasını da %8.91 düzeyinden kapattı. Tahvil-bono piyasasında, Aralık ayının ikinci haftasında satış ağılıklı bir seyir izlendi.
Yurtiçinde beklentilerin üzerinde açıklanan sanayi üretim verisi ile GSYH’nın 3.
çeyrekte öngörülerin altında daralması, ekonomideki iyileşmeye yönelik olumlu işaretler olarak görülürken, bu paralelde TCMB’nin faiz indirimlerinin sonuna gelinmiş olabileceği algısı, piyasada satış baskısı yarattı. Diğer yandan uluslararası piyasalarda Dubai şirketleri ile Yunanistan ekonomisine ilişkin kaygılar nedeniyle, gelişmekte olan piyasalara yönelik olarak artan risk algılaması da tahvil-bono piyasası üzerinde satış baskısı oluşturan yurtdışı gelişmeler olarak ortaya çıktı. Söz konusu satışlarla yükseliş gösteren gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Aralık ayının ikinci haftasını %9.12 düzeyinden kapatırken, bu dönem içerisinde 23 baz puan artış kaydetmiş oldu.
• Döviz Piyasası
Kasım ayının üçüncü haftasını 1.4949 TL seviyesinden kapatan dolar, ayın son haftası içerisinde pariteye bağlı bir seyir izledi. Paritenin 1.50 düzeyinin üzerine çıkmasına bağlı olarak dolar,
Kasım ayını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4897 TL seviyesine gerileyerek kapattı. Kurban Bayramı tatilinin ardından Aralık ayının ilk işlem gününde dar bir işlem hacmi ile dolar 1.51 TL düzeyine yükselse de ilerleyen günlerde piyasanın dengelendiği görüldü.
İMKB Bileşik Endeksi
43000 44000 45000 46000 47000 48000 49000 50000 51000
20.11 23.11 24.11 25.11 26.11 01.12 02.12 03.12 04.12 07.12 08.12 09.12 10.12 11.12
Tarih
Endeks
Uluslararası derecelendirme kuruluşu Fitch’in, Türkiye’nin uzun vadeli döviz cinsi kredi notunu iki basamak yükseltmesi ve hükümetin IMF ile görüşmelerin devam ettiğine ilişkin açıklamalarının etkisiyle piyasaya gelen satışlarla dolar, Aralık ayının ilk haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4838 TL seviyesine gerileyerek kapattı. Aralık ayının ikinci haftasında ise piyasaya yine pariteye bağlı hareketler yön verdi. Paritenin 1.47 seviyesinin altına gerilemesine bağlı olarak, 1.50 TL düzeyinin üzerine çıkan dolar, Aralık ayının ikinci haftasını da TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4932 TL’den kapattı. Dolar, bu dönem içerisinde TL karşısında ‰0.47 oranında değer kaybederken, euronun TL karşısındaki değer kaybı ise ‰0.85 olarak gerçekleşmiştir.
Kasım ayının üçüncü haftasını 1.4873 seviyesinden kapatan EUR/USD paritesi, ayın son haftası içerisinde FED’in, doların zayıf seyrine müdahale etmeyi düşünmediklerini açıklamasının ardından yükseliş kaydetti. Diğer yandan Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı’nın, bankanın krizden çıkış stratejisi konusunda güven verici açıklamaları da paritedeki yükselişi destekledi. Bu süreçte 1.51 düzeyinin üzerine yükselen parite, Kasım ayını da TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.5040 seviyesinden kapattı. Aralık ayının ilk günlerinde uluslararası piyasalarda esen olumlu havaya bağlı olarak 1.5140 düzeyine kadar yükselen parite, ilerleyen günlerde ECB Başkanı Trichet’in güçlü dolara vurgu yapması ve beklentilerden kötü gelen ABD ISM hizmet endeksinin etkisiyle 1.50’li seviyelere gerileyerek, ayın ilk haftasını, TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.5064 düzeyinden tamamladı. Aralık ayının ikinci haftasında ise Euro Bölgesi’nden gelen olumsuz haberlere paralel olarak, paritenin gerileme sürecine girdiği görüldü. Yunanistan’ın kredi notunun düşürülmesi ve İspanya’nın da negatif izlemeye alınması euro üzerinde baskı oluştururken, paritenin 1.47 seviyesinin altını görmesine neden oldu. Söz konusu gerileme sonucunda parite, Aralık ayının ikinci haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1.4753 seviyesinden kapattı.
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
Kasım ayının üçüncü haftasını 45,231 seviyesine gerileyerek kapatan İMKB Bileşik Endeksi, ayın son haftasının ilk günlerinde, uluslararası piyasalar paralelinde hafif bir toparlanma
gösterdi. Bu süreçte 46,062 puana kadar yükselen bileşik endeks, ilerleyen günlerde Çin’in banka kredilerindeki hızlı yükselişten endişe
duyduğu yönündeki
açıklamaların ardından küresel piyasalarda başlayan olumsuz seyirden etkilendi ve Kasım ayını 45,350 puana gerileyerek kapattı. Aralık ayının ilk
haftasında ise önce yurtdışı, ardından da yurtiçinden gelen haberlerle İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda alımların yoğunlaştığı görüldü. Hafta başında ABD ve Euro Bölgesi’nden gelen olumlu makro ekonomik verilere bağlı olarak uluslararası piyasalara paralel bir biçimde bileşik endekste gerçekleşen yükselişler, IMF ile sürdürülen görüşmelerin detaylar üzerinde devam ettiği yönündeki açıklamalar ve Fitch’in Türkiye’nin kredi notunu arttırmasının ardından
ivme kazandı. Hafta ortasında 48 bin puana ulaşan bileşik endeks, Aralık ayının ilk haftasını da 50,102 puana yükselerek kapattı. Aralık ayının ikinci haftasının ilk günlerinde, uluslararası piyasalarda görülen düşüşlere rağmen, yurtiçinde beklentilerin üzerinde açıklanan sanayi üretim verisi ile GSYH’nın 3. çeyrekte öngörülerin altında daralmasının etkisiyle İstanbul Menkul Kıymetler Borsası yatay bir seyir izledi. Yurtdışı piyasalardaki satıcılı seyrin devam etmesine bağlı olarak hafta ortasında güç kaybeden bileşik endeks, 48,813 puana kadar gerilediyse de, hafta sonuna doğru ABD ve Çin’den gelen olumlu makro ekonomik verilerin etkisiyle tekrar yükseliş kaydettiği görüldü. Aralık ayının ikinci haftasını 49,386 puandan kapatan bileşik endeks, bu dönem içerisinde %9.19 oranında değer kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da
%66.55 seviyesinden %66.84 düzeyine yükselmiştir.
• Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
04–17 Kasım 2009 döneminde %2 oranında artarak 513 milyar TL düzeyini geçen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde %1.3 oranında daralarak 506.4 milyar TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen %1 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatların %13.5 düzeyinde azalış kaydetmesi göze çarpmaktadır. Geçen dönem sonu tarihinin, kamu maaş ödemelerinin ertesine rastlamasına bağlı olarak, vadesiz mevduatların 04–17 Kasım 2009 döneminde %14.8 oranında artmış olduğu hususu dikkate alındığında, vadesiz mevduatlarda bu dönem itibariyle kaydedilen yüksek oranlı bu azalış, ay içerisindeki dönemsel hareketler olarak değerlendirilmektedir.
Geçen dönem %1.2 genişleyerek 385.8 milyar TL seviyesine yükselen bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönemde de ‰3 oranında artarak 386.9 milyar TL düzeyine yaklaştığı görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerde kayda değer bir değişiklik görülmezken, yabancı para cinsinden kredilerin %1.1 genişlemesi dikkati çekmektedir. Ancak aynı dönem itibariyle döviz sepetinin ‰7 oranında değer kazandığı hususu göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerde gerçekleşen artışın, ağırlıklı olarak döviz kurlarındaki yükselişten kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.)
Değişim (%) 31.12.08 17.11.09 04.12.09 Yıl Sonuna
Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 469,455 513,270 506,441 7.9 -1.3
Vadeli 404,359 430,644 434,934 7.6 1.0
Vadesiz 65,095 82,626 71,507 9.9 -13.5
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER 372,812 385,797 386,875 3.8 0.3
TL 264,463 282,181 282,168 6.7 0.0
YP 108,350 103,615 104,707 -3.4 1.1
YP Krediler/Toplam Krediler (%) 29.1 26.9 27.1
Krediler /Mevduat (%) 82.4 79.4 80.7
Takipteki Alacaklar (Brüt) 13,836 21,614 21,699 56.8 0.4 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3.6 5.3 5.3
Menkul Değerler Portföyü 194,275 249,721 257,617 32.6 3.2
MDP/ Mevduat (%) 41.4 48.7 50.9
Kaynak: BDDK
Son 15.5 aydır düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde ivme kaybetmekle birlikte devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem ‰4 oranında artış kaydederek 21.7 milyar TL düzeyine ulaşırken, takipteki alacakların kredilere oranı ise bankacılık sektörü toplam kredi hacminin de artış göstermesine bağlı olarak %5.3 seviyesinde kalmıştır.
04–17 Kasım 2009 döneminde kayda değer bir değişiklik göstermeyen bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönemde %3.2 oranında artış kaydederek 257.6 milyar TL düzeyine yükselmiştir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmindeki bu artışa bağlı olarak, MDP/Mevduat oranı da
%50.9 seviyesine ulaşmıştır.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2008 2009
2006 2007
Ara Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas
GSYİH (Milyon $) 526,429 656,670 156,311* - - 127,078* - - 145,718* - - 174,280* - -
Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) 6.9 4.7 -6.5* - - -14.7* - - -7.9* - - -3,3* - -
İmalat Sanayi KKO (%) 81.0 81.8 64.7 63.8 63.8 64.7 66.8 70.4 72.7 72.3 69.7 70,1 71,8 70,7
İşsizlik Oranı (%) 10.2 10.3 14.0 15.5 16.1 15.8 14.9 13.6 13.0 12.8 13,4 - - -
Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 11.58 5.94 8.11 7.90 6.43 3.46 -0.35 -2.46 -1.86 -3.75 -1.04 0.47 0.19 1.51 Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 9.65 8.39 10.06 9.50 7.73 7.89 6.13 5.24 5.73 5.39 5.33 5.27 5.08 5.53 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 160.1 190.3 168.8 166.5 163.4 159.5 166.8 168.4 165.3 168.2 169.2 166.8 170.7 - Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -32,051 -38,219 -3,064 -444 -264 -1,109 -1,520 -1,658 -2,039 -149 -528 -863 671 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041 -62,844 -3,683 -1,396 -639 -2,363 -2,556 -3,492 -4,161 -3,514 -4,984 -3,958 -2,573 - - İhracat-FOB (Milyon $) 85,535 107,213 7,722 7,886 8,436 8,162 7,565 7,346 8,339 9,056 7,828 8,493 10,103 - - İthalat-CIF (Milyon $) 139,576 170,057 11,405 9,282 9,075 10,525 10,121 10,839 12,500 12,569 12,812 12,451 12,675 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat 61.3 63.0 67.7 85.0 93.0 77.5 74.7 67.8 66.7 72.0 61.1 68.2 79.7 - Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 171,309 189,617 15,140 15,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 - - Vergi Gelirleri (Milyon TL) 137,554 152,832 12,014 13,825 13,805 10,514 12,814 15,275 12,850 14,435 19,296 12,517 13,831 - - Diğer Gelirler (Milyon TL) 33,756 36,785 3,126 2,004 4,611 2,539 7,250 3,579 2,561 2,350 2,697 3,436 5,178 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 175,304 203,501 23,937 18,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 - - Faiz Harcamaları (Milyon TL) 45,945 48,732 1,871 3,783 9,859 4,449 3,038 4,991 1,123 5,226 8,058 4,987 4,731 - - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 129,359 154,769 22,066 15,013 15,950 17,372 17,972 14,473 16,809 18,166 15,461 20,441 16,699 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -3,995 -13,883 -8,797 -2,967 -7,393 -8,767 -947 -610 -2,521 -6,607 -1,525 -9,475 -2,421 - - Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 41,951 34,848 -6,926 816 2,466 -4,319 2,091 4,381 -1,398 -1,381 6,533 -4,488 2,310 - Merkezi Yönetim Toplam
İç Borç Stoku (Milyon $) 178,906 219,207 181,728 170,839 171,230 173,167 186,478 196,723 197,161 208,339 211,696 216,349 220,686 - Merkezi Yönetim Toplam
Dış Borç Stoku (Milyon $) 66,576 67,117 69,754 68,476 67,916 68,469 69,950 71,334 70,161 72,386 73,391 74,615 74,773 -
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı
