Noktalama İşaretleri
1. Noktalama İşaretlerinin İşlevleri ve Noktanın Kullanıldığı Yerler Noktalama İşaretlerinin İşlevi
• Anlamayı ve anlatmayı kolaylaştırmak.
• Anlamsal karışıklıklara engel olmak.
• Sözün vurgusunu ve tonlamasını düzenlemek.
• Okumayı kolay, doğru ve anlaşılır kılmak.
Noktanın Kullanıldığı Yerler
• Cümle sonuna konur.
Örnek: Geldim.
• Kimi kısaltmaların sonuna konur.
Örnek: Dr. Yzb.
• Sıra sayı sıfatını belirlemek için konur.
Örnek: 7. gün
• Tarihlerin yazımında kullanılır.
Örnek: 27.12.2014
• Saat ve dakikayı ayırmada kullanılır.
Örnek: 14.15
• Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra konur.
Örnek: I., 1., A.
• Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.
Örnek: 1.300.125
• Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.
Örnek: 15.3=45
• Genel ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek: www.vitaminegitim.com
2. Virgülün Kullanıldığı Yerler
• Eş görevli sözcük ve sözcük öbeklerinin arasına konur.
Örnek: Defter, kalem, silgi ve dosya aldım.
• Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak amacıyla kullanılır.
Örnek: Geldim, gördüm, yendim.
• Yükleminden uzağa düşmüş öznelerden sonra kullanılır.
Örnek: Can, yıllarca çalıştıktan sonra ani bir kararla işi bıraktı.
• Cümle içindeki ara sözlerin ve ara cümlelerin başlangıç ve bitişine konur.
Örnek: Tülay, teyzemin kızı, bankada çalışır.
• Tekrarlanan sözlerin arasına konur.
Örnek: Akşam, yine akşam, yine akşam...
• Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerin sonuna konur. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlelerinde sonuna konur.
Örnek: Yarın Ankara’da olurum, dedi.
• Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadelerin sonuna konur.
Örnek: Başkan salona girerek, -Hepiniz hoş geldiniz, dedi.
• Hitaplardan sonra kullanılır.
Örnek: Sevgili Amcacığım,
• Bir sözcüğün kendinden sonra gelen sözcükle yapı ve anlam bağlantısı olmadığını göstermek için kullanılır.
Örnek: Başkan, Rıdvan’a...
• Ondalık sayı yazımında kullanılır.
Örnek: 1,5 - 2,75
Uyarı:
1. Bağlaçların (ve, veya, yahut, ya … ya) öncesinde sonrasında virgül kullanılmaz.
2. Adla sıfatı arasına asla virgül gelmez.
3. Şart (koşul) ekinden sonra virgül gelmez.
4. –ınca –ince anlamına gelen mı/mi ekinden sonra virgül kullanılmaz.
5. Tamlayanla tamlanan arasına virgül gelmez.
3. Noktalı Virgülün Kullanıldığı Yerler
• İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra konabilir.
Örnek: Onur; zevkle, isteyerek ve dikkatle çalışıyor.
• Ögeleri arasında virgül bulunan cümleleri ayırmada kullanılır.
Örnek: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
• Cümle içinde virgülerle ayrılmış tür ve öbekleri birbirinden ayırmak için konur.
Örnek: Eşime eşarp, etek, ayakkabı; kendime ev, araba aldım.
• Cümle içindeki ara sözlerin ve ara cümlelerin başlangıç ve bitişine konur.
Örnek: Müjgan, Kağan’ın annesi, Sebit’te çalışıyor.
İki Noktanın Kullanıldığı Yerler
• Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
Örnek: Arkadaşımı tanımanızı istiyorum: Kendisi alanının en yetenekli uzmanlarındandır.
• Örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
Örnek: 13. yüzyıl ozanlarımızdan bazıları: Hoca Dehhani, Hacı Bektaş–ı Veli…
• Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadeden sonra ya da konuşan kişiyi belirten sözden sonra konur.
Örnek: Adam:
– Kızılay’a nasıl giderim?
• Genel ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek: http://tdk.org.tr
• Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
Örnek: 25:5=5
Uyarı: İki noktadan sonra bir cümle başlamıyorsa, özel ad gelmiyorsa büyük harfle başlanmaz.
Örnek: Marketten şunları al: makarna, yoğurt ve pirinç.
4. Üç Nokta, Soru İşareti ve Ünlem İşaretinin Kullanıldığı Yerler Üç Noktanın Kullanıldığı Yerler
• Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
Örnek: Henüz okunmaya başlanmış bir kitap, bir fincan kahve…
• Herhangi bir nedenle açıkça yazılmak istenmeyen sözlerin yerine kullanılır.
Örnek: ... terazinin tezekten dirhemi olur.
• Alıntılarda, cümlenin (alıntının) herhangi bir yerinden alınmayan sözlerin yerine kullanılır.
Örnek: “…devasa dengesizlikler olmayacak ama…”
• Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için kullanılır.
Örnek: Hey Koca Yurt … Kocaman Yurdumuz!…
Soru İşaretinin Kullanıldığı Yerler
• Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur.
Örnek: Bu bina yenilendi mi?
• Soru yapan unsurları taşımasa da soru bildiren cümlelerin sonuna konur.
Örnek: – İsteğiniz?
• Bilinmeyen, net olmayan şüpheli durumları işaret etmede kullanılır.
Örnek: Yunus Emre 1250 (?) yılında…
Ünlem İşaretinin Kullanıldığı Yerler
• Aşırı duygulanmaları anlatan cümlelerin sonuna konur.
Örnek: Aman Tanrım! Yaşasın! Koş çabuk!
• Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.
Örnek: Dur, yolcu! Dikkat et!
• Alay, kinaye ve küçümseme anlamı verecek şekilde kullanılmak istendiğinde yay ayraç içinde kullanılır.
Örnek: Kendisi pek zekiymiş (!).
5. Kısa ve Uzun Çizginin Kullanıldığı Yerler Kısa Çizginin Kullanıldığı Yerler
• Satıra sığmayan sözcükler bölünürken ve kök ile heceleri göstermek için kullanılır.
Örnek: “at–ıl–gan–lık” böyle hecelenir.
• Cümle içinde ara söz ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur. (Virgül de aynı amaçla kullanılabilir.)
Örnek: Küçük bir çocuk – dört yaşında – ortada oynuyordu.
• Arasında “ve, ile, –den … –e” anlamları oluşturulmak istenen söz ve sayılar arasına konur.
Örnek: İstanbul – Edirne otoyolu…
1980 – 1985 yılları arasında…
• Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
Örnek: 17 – 2 = 15
• Sıfırdan küçük, sıfırın altında değerleri gösterir.
Örnek: –5°C
Uzun Çizginin Kullanıldığı Yerler
Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Bu nedenle konuşma çizgisi de denir. Konuşmalar tırnak içinde verilirse bu çizgi kullanılmaz.
Örnek: – Seninle bir sonuca bağlanmamız gereken konular var.
– Yarın geldiğimde halledelim.
6. Tırnak, Tek Tırnak ve Kesme İşaretinin Kullanıldığı Yerler Tırnak İşaretinin Kullanıldığı Yerler
• Alıntıların belirlenmesinde kullanılır.
Örnek: Babam derdi ki, “Eğlenmeye gideceksen, parayı düşünme.”
• Özellikle belirtilmek, vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.
Örnek: Özgürlük kavramının temel sorunu “algılanma” biçimidir.
• Sanat eseri yazı ve kitapların adları tırnak içine alınır.
Örnek: Yahya Kemal’in “Kendi Gök Kubbemiz” adlı eseri yeniden yayımlandı.
Tek Tırnak İşaretinin Kullanıldığı Yerler
Tırnak içindeki bir cümlenin içinde yeniden tırnak kullanılması gerektiğinde kullanılır.
Örnek: Bana şunu demişti: “Seyrettiğim en muhteşem film elbette ‘Ben Hur’
olmuştur.”
Kesme İşaretinin Kullanıldığı Yerler
• Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
Örnek: Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na...
Atatürk’ün...
Uyarı: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisinin...
Uyarı: Özel adlara getirilen yapım ve çokluk ekleri ve bunlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örnek: Türkçe, Yakup Kadriler...
• Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır.
Örnek: 8’inci madde...
ABD’ye...
• Sayılara getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.
Örnek: 1985’te...
• Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kesme işareti kullanılır.
Örnek: Karac’oğlan N’olur
• Ekten veya harften sonra gelen eki ayırmak için kesme işareti kullanılır.
Örnek: -lık’la farklı anlamda sözcükler türetilir.
7. Yay ve Köşeli Ayracın Kullanıldığı Yerler Yay Ayracın Kullanıldığı Yerler
• Cümledeki anlamı tamamlamakla birlikte cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır.
Örnek: Bunca yıllık dostumu (Tanışmamızdan bu yana 22 yıl geçti.) bu zor zamanda yalnız bırakamam.
• Tiyatro metinlerinde konuşanla ilgili durumları açıklamak ve göstermek için kullanılır.
Örnek: Genç adam:
– (çantasını açarken) Bu belgeler ilginizi çekecek.
• Alıntılarda alınmayan (alıntı parçası) kelime ve bölümleri gösteren üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.
• Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı katan ünlem işareti, yay ayraç içine alınır.
Aynı şey şüpheli bilgi işareti olarak kullanılan soru işareti için de geçerlidir.
Örnek: 1496 (?) yılında doğan Fuzuli…
Adam, yetenekleriyle (!) övünüyor. Harika yakarmış mangalı.
Köşeli Ayracın Kullanıldığı Yerler
Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce kullanılır.
Örnek: Kemal Sadık Gökçeli [Yaşar Kemal (1923)]
