Ekolojik sorunlar toplumsal
sorun-larla birlikte, ço¤u geri dönüflümsüz
olacak biçimde ilerlemeye devam
edi-yor. ‹klim de¤ifliyor; hava, toprak, su
kirleniyor; topra¤› yerle bir eden
çöl-leflme, erozyon, ekolojinin en temel
sorunlar› aras›nda yer al›yor. Keza
ül-kemizin zengin do¤al ve tarihi miras›
da bu erozyon sürecinden pay›n›
al›-yor. Bu sorunlar kadar ciddi bir di¤er
konu da, özellikle kentlerimizde
yafla-m›n› sürdürmeye çal›flan hayvanlar›n
durumu. Bu, hem ekolojik hem
top-lumsal çok önemli bir sorun. Ekolojik,
çünkü onlar karasal ekosistemin bir
aya¤› olan kentsel ekosistemin
parça-lar›. Toplumsal, çünkü onlar varolma,
yaflamda kalabilme haklar›n› korumak
için hak arama, mücadele etme
gücü-ne bile sahip olmayan canl›lar. Böyle
olunca da kimi kötü, hatta zalimce
davran›fllar›n hedefi oluyor, kimisi de
hayvanat bahçelerinde küçük bir
ka-fes içerisinde ömür tüketiyor.
Bir “petshop” kafesinden
kendisini sat›n alan
sahi-bin gözlerine sevinçle
ba-karak ayr›lan bir
baflka-s›ysa, “bunu kim
dolaflt›-racak” ya da “bununla tatile
na-s›l ç›kaca¤›z” sorunlar›
baflla-y›nca kendini sokaklarda
bu-luyor. Bu yar› aç, yar› tok
ya-flam kontrolsüz ço¤almay›
kontrol için getirilen en
kes-56 Haziran 2006 B‹L‹MveTEKN‹K
en do¤al hakk›m...
yaflamak
istiyorum
en do¤al hakk›m...
yaflamak
istiyorum
Yemin Ederim
Geceleri uzaktan sesini duydu¤umda Seni düflünece¤ime yemin ederim Ac›n varsa anlar›m sesinden
Senin için dua edece¤ime yemin ederim Sanc›n tutmuflsa
Hastaysan Açsan e¤er
Tek dilim ekme¤im bile varsa Seninle paylaflaca¤›ma, yemin ederim. Yemin ederim
Seni sevece¤ime yemin ederim Fark etti¤imde seni bir ›ss›z sokakta Bir el okflarsa bafl›n› karanl›kta Benim elimdir
Yemin ederim. Arkadafl›m Dostumsun sen
Yaln›z ve kimsesizsen
Sana yer bulamazsam masam›n alt›nda Kap›n›n arkas›nda yer yoksa
Bahçem hiç olmam›flsa
Seni yüre¤imde bar›nd›r›r›m, yemin ederim. Yemin ederim, yemin ederim
Seni terk etmeyece¤ime yemin ederim Seni yaln›z b›rakmayaca¤›ma Senin için savaflaca¤›ma Seni koruyaca¤›ma Yemin ederim K›fl kar demem
Seni sevdi¤im için zaten sokaklarda üflümem Biraz güç varsa dizlerimde
Ayaklar›m buz kesilse Tutmasa ellerim Silahlarla beni de vursalar
Sadece iki gözüm kalsa senin için a¤lar›m Yemin ederim, yemin ederim...
“Sokaklarda bafl›bofl dolaflan hayvanlar, hem kamu sa¤l›¤›n› tehdit ediyor, hem de insanlar›
korkutuyor” nedenleriyle son aylarda birtak›m belediyeler taraf›ndan köpeklere uygulanan
itlaflar insan olman›n bilincindeki pek çok kifliyi harekete geçirdi. Geçti¤imiz 12 May›s’ta son
y›llar›n en kapsaml› hayvan haklar› eylemi Ankara'da yap›ld›.
tirme çözümle, toplu itlafla
noktalan›-yor. Bu tablo karfl›s›nda sessiz
durma-yan, onlar ad›na “yaflam hakk›n›”
sa-vunanlar elbette var. Örgütlenmelerle,
bireysel çabalarla ve de en önemlisi
baz› yerel yönetimlerin, sanatç›lar›n,
medyan›n ciddi çal›flmalar›yla bu
eko-lojik ve toplumsal soruna çözüm
geti-rilmeye çal›fl›l›yor.
Bu konuda son y›llar›n en kapsaml›
hayvan haklar› eylemi 12 May›s’ta,
An-kara’da, Abdi ‹pekçi Park›’nda, Do¤a
ve Çevreyi Koruma, Yaflatma Derne¤i
(DO⁄ÇEV)’in koordinasyonunda
orga-nize edilen “Yaflamak ‹stiyorum”
mi-tingiydi. DO⁄ÇEV Baflkan› Behiye
Er-y›lmaz taraf›ndan kamuoyuna
duyuru-lan mitinge büyük bir hayvan sever
kit-lesinin yan› s›ra ülkenin çeflitli
illerin-den gelen çok say›da kifli kat›ld›. Baflta
hayvan haklar› savunuculu¤unun
bay-raktarl›¤›n› etkin kalemiyle yapan
ya-zar Bekir Coflkun olmak üzere, çok
sa-y›da yazar, sanatç›, eski ya da yeni
si-yasetçi ve sivil toplum kuruluflunun
üyeleri kat›ld›. Kat›l›mc›lar Hayvanlar›
Koruma Yasas›’n›n ifllevsizli¤inden ve
yasay› yaflama geçirecek ek
yönetme-liklerin hâlâ ç›kar›lmad›¤›ndan
yak›n-d›lar. Gazeteci-yazar Bekir Coflkun,
hayvanlar için yazd›¤› “Yemin Ederim”
isimli fliirini okuyarak sözlerine
baflla-d›: Coflkun bu fliiriyle asl›nda insan
d›-fl›ndaki hayvanlar›n verdi¤i yaflam
mü-cadelesini ve onlar ad›na mücadele
ve-ren insanlar›n yaflad›klar›n› anlatt›.
Es-ki Çevre Bakan› ve sinema sanatç›s›
Ediz Hun, hafif müzik sanatç›m›z
Yon-ca Evcimik, gazeteci Metin UYon-ca,
sanat-ç› ve köfle yazar› Pakize Suda, sahipsiz
hayvanlar›n da kentlerimizin
“hemfleh-rileri” oldu¤unu ve bizimkilere koflut
haklara sahip olduklar›n› duygulu
söz-lerle dili getirdiler.
Miting, Dünya Yaln›z Bizim De¤il
Platformu, Bar›nak Gönüllüleri,
Türki-ye Hayvan Haklar› Platformu, Çevre ve
Sokak Hayvanlar› Derne¤i, Yaflam
Hakk›na Sayg› Platformu, Türkiye
Ve-teriner Hekimler Birli¤i, Eskiflehir
Hayvanlar› Koruma Derne¤i, Kocaeli
Do¤a ve Hayvan Dostlar› Derne¤i gibi
birçok sivil toplum kuruluflu
taraf›n-dan da desteklendi. Brigitte Bardot
Vakf›, PETA (People for the Ethical
Treatment of Animals / Hayvanlara
Etik Davran›fl ‹çin Mücadele Edenler
Birli¤i) gibi örgütler de mitingi,
gön-derdikleri mesajlar›yla desteklediler.
57
Haziran 2006 B‹L‹MveTEKN‹K
Çankaya Belediyesi’nin 100. Y›l mahallesindeki Hayvan Bar›na¤›’n›n sakinlerinden bu dost, bar›na¤a gelen konuklar› sevgi dolu havlamalarla karfl›l›yor. Gözlerinden de “hoflgeldin” dedi¤ini hemen anl›yorsunuz.
Bar›na¤›n sakinlerinden bu dostsa, bir zamanlar bir hayvan sat›c›s›ndan sat›n al›n›p, sonra da soka¤a at›lm›fl. fiimdilerde bar›nakta koruma alt›nda. Ona burada hiç yasak yok. Yuvas›nda özgürce dolafl›yor.
ren canl› yaflam› kaps›yor. Yani
ekosis-temler yaflam ortam›ndan ve yaflam
toplulu¤undan meydana geliyor ve
bü-tün canl›lar için do¤al bir denge
içeri-sinde sürüyor. Kentler de, insan›,
hay-van›, bitkisi, do¤al kaynaklar› ve
bina-lar›yla yaflamsal bir bütün oluflturan
ekosistemler. Ancak kentlerde yaflayan
baz› insanlar ve yerel ölçekte baz›
be-lediyeler, kentlerdeki tüm yaflam
alan-lar›n›n iyileflmesi ve dengeli bir kent
ekosisteminin yarat›lmas› için “önce
ben” egemenli¤ini bir kenara b›rak›p,
ekosistem bilinciyle hareket edilmesi
gerekti¤inin fark›nda de¤iller. Oysa
kent, kentlilerin oluflturdu¤u iliflkiler
a¤› olarak alg›lanmal› ve herkes bu
bi-linçle hareket etmeli.
Bu bilinç, kentlerde yaflam›n›
sürdü-ren sokak hayvanlar› için kenti
yaflana-bilir hale getirecek en geçerli
çözü-mün, onlar›n nüfusunun kontrol alt›na
al›nmas› ve sa¤l›kl› olarak
yaflamalar›-n›n sa¤lanmas› oldu¤unu söylüyor.
Bunun için “k›s›rlaflt›rma, afl›lama ve
sonra yaflam alan›na geri b›rakma”, en
do¤ru uygulama. Ülkemizdeki tüm
ye-rel yönetimlerin, öldürmek yerine bu
formülü uygulamalar› durumunda
so-kak hayvanlar› sorununun alt› y›l
için-de çözümlenece¤i ve kent
sokaklar›n-da art›k sahipsiz hayvan kalmayaca¤›
saptanm›fl.
K›s›rlaflt›rma, kedi ve köpeklerin
ge-nel anestezi alt›nda üreme
organlar›-n›n, yani rahim ve yumurtal›klar›n›n
ya da testislerinin al›nmas› yöntemiyle
yap›lan bir operasyon. K›s›rlaflt›rma
sa-yesinde sa¤l›kl› bir sokak hayvan›
po-pülasyonu ortaya ç›karmak olas›. Bu
konuda uzmanlar çok çarp›c› bir
ör-nek de veriyorlar: K›s›rlaflt›r›lmam›fl
58 Haziran 2006 B‹L‹MveTEKN‹K
Sar›k›z’›n Öyküsü
Sar›k›zla on y›l› aflk›n bir süredir tan›fl›yoruz. O, kendine güvenen, ilerlemifl yafl›na karfl›n ya-flam dolu, sevgi dolu bir Ankaral›. Genelde Abay Kunanbay Caddesi’ndeki bir gazete büfesinin önünde k›vr›l›p yatar. Büfenin sahibi Erol Bey
onun mahallemizdeki onlarca dostundan biri. Bu büfenin arka taraf›ndaki bir apartman›n yan ta-raf›nda ona ait bir küçük bir kulübesi de var. Kulübeyi ona mahallemizin döflemecisi yapt›. O da Sar›k›z’›n dostlar›ndan. Yine büfenin hemen yan›ndaki taksi dura¤›nda onlarca taksi flöförü dostu var. Mahallemizin kasab›, bakkal›,
eczane-si, k›saca sakinleri, Sar›k›z’› çok seviyor. 10 May›s akflam›, saat 21 sular›nda telefo-num çald›. Sar›k›z’›n çok ama çok sevdi¤i, benim de en az onun kadar sevdi¤im ve sayg› duydu¤um emekli savc›lar›m›zdan Turgut Amcayad› arayan. Sesini duydu¤uma çok sevindim; ama o anda içi-me bir kuflku da düfltü. Çünkü Turgut Amcayla genelde yolda karfl›lafl›r›z. Sar›k›z’›n kulaklar›n› ç›nlatt›ktan sonra, benim di¤er hayvan dostlar›-m›n hat›r›n› sorar Turgut Amca. Ben de onun sa¤-l›¤›n›n iyi oldu¤unu ö¤renirim ve iyi günler dile-yerek ayr›l›r›z. Telefon etmesinin kesinlikle çok önemli bir nedeni olmal›yd›. Zaten hemen konuya girdi ve Sar›k›z’›n bir önceki geceden beri kay›p oldu¤unu söyledi. O anda hissettiklerimi yazmak bile istemiyorum. “Sar›k›z’› bulal›m k›z›m” dedi. Olamazd›, ama bir flikayet üzerine bar›na¤a götü-rülmüfl olabilir diye düflündüm. Merak etmemesi-ni, dostumuzu bulaca¤›m› söyledim. Telefonu ka-pat›r kapatmaz, Do¤a ve Çevreyi Koruma Yaflat-ma Derne¤i’nin (DO⁄ÇEV) üyesi olan arkadafl›m Ayflegül Asçöteli’yi arad›m. Ayflegül, DO⁄ÇEV’de, toplant›da oldu¤unu söyledi; iki gün sonra, 12 May›s’ta, Abdi ‹pekçi Park›’nda düzenleyecekleri “Yaflamak ‹stiyorum” mitingiyle ilgili son çal›flma-lar›n› yap›yorlarm›fl. DO⁄ÇEV, “fiiddetin, katlia-m›n her türlüsüne hay›r” slogan›n›, ülkemizde ya-flama duyarl› olan herkesle birlikte hayk›racakt› o gün. Ama Ayflegül, her zamanki duyarl›l›¤›yla be-nim ses tonumdan önemli bir fley oldu¤unu anla-d›. Durumu anlatt›m; “Sar›k›z acaba bar›nakta olabilir mi, bu saatte ö¤renmemiz mümkün mü?” diye sordum. Sar›k›z’› tarif etmemi istedi. Ben de, o telaflla, “ad› gibi sar›, dik kulakl›, kilolu” gibi s›-radan bir tarif verdim. Bana “telefonu kapat,
bil-Kent Ekosistemi
Yaflam hakk›na sayg›l› insanlar ve
yönetimlerin uzun y›llardan beri
kent-lerde sürdürdükleri bu mücadele, kent
ekosistemi bilincinin yeterince
köklen-memifl olmas›ndan kaynaklan›yor.
Ekoloji, canl›larla cans›zlar
aras›n-daki bütünsel iliflkileri inceleyen bir
bi-lim dal›. Ekosistem de, kent, köy, sulak
alan, k›y› gibi bir alandaki canl›
orga-nizmalarla, cans›z varl›klar›n hepsinin
birden oluflturdu¤u sistemi belirten bir
terim. Ekosistemleri genelde yapay ve
do¤al olarak ve bunlar›n her birini de
karasal ve sucul olarak incelemek
ola-s›. Bir ekosistemin üreticiler,
tüketici-ler, ayr›flt›r›c›lar ve do¤al çevre olmak
üzere dört temel bilefleni var. ‹lk üç
bi-leflen, dördüncü bileflenin oluflturdu¤u
cans›z do¤a içinde varl›klar›n›
mesi durumunu ortadan kald›r›yor.
K›s›rlaflt›rman›n bir di¤er yarar› da,
özellikle erkeklerin sakinleflmesini
sa¤lad›¤›ndan “sald›rganl›k”
durumu-na çözüm getirmesi.
Sokak hayvanlar›na karfl› duyulan
korkunun en baflta gelen nedenlerinden
birisi de kuduz hastal›¤›. Bu korkuyu
gi-dermenin en temel çözümü de hayvan›n
afl›l› oldu¤unun insanlarca bilinmesi.
K›-s›rlaflt›rma için toplanan köpeklere
yap›-lan afl› ve köpe¤in afl›l› ve k›s›r oldu¤unu
belli eden bir iflaret, örne¤in kula¤›na
ta-k›lan bir küpe, hayvan›n bulundu¤u
or-tamda özgürce yaflamas›n› sa¤lar. Ayr›ca
köpe¤in birebir kendi sa¤l›¤›n› tehdit
eden hastal›klara karfl› afl›lanmas› onun
yaflam kalitesini de art›r›r.
“Yaflatmak” yerine “yok etmek”
yö-nünde belirlenen tercihler, toplumda yol
açt›klar› travma bir yana, sonuçsuz
kal-maya da mahkûm. Nüfus yo¤unlu¤unda
ölüme ya da göçe ba¤l› herhangi bir
azalma, yaflamda kalanlar daha iyi
besle-nece¤inden, daha h›zl› üremeye neden
oluyor ve nüfus k›sa bir süre içinde eski
durumuna geliyor. Bu nedenle do¤an›n
bu temel yasas›n› göz önüne al›p,
sokak-lar›m›zda hayvan cesetleriyle de¤il,
ya-flam kalitesi art›r›lm›fl sa¤l›kl› bireylerle
birlikte dostça yaflayal›m.
G ü l g û n A k b a b a
bir çift köpekten, 6 y›l sonunda 67.
000 yavru do¤aca¤› hesaplanm›fl. Yani
y›lda 16 yavrusu olmadan bir difli
kö-pe¤i k›s›rlaflt›rmak, 6 y›ll›k süre
sonun-da 67.000 yeni köpe¤in nüfusa
eklen-59
Haziran 2006 B‹L‹MveTEKN‹K
gi al›p seni arayaca¤›m” dedi. Yaklafl›k 10 daki-ka sonra Ayflegül arad› ve müjdeyi verdi. Çandaki-ka- Çanka-ya Belediyesi’nin hayvan bar›na¤›ndan Murat Bey-’le ba¤lant› kurmufl; Murat Bey de, Sar›k›z’a çok benzeyen bir köpe¤in bir gece önce Çankaya Be-lediyesi ekiplerince di¤er 20 sokak köpe¤iyle bir-likte bar›na¤a getirildi¤ini söylemifl. Ayflegül, “sa-bah olunca bar›na¤a gidersin ve Sar›k›z m›, de¤il mi bakars›n, ama onu hemen götüremeyebilirsin; çünkü Çankaya Belediyesi, toplay›p bar›na¤a ge-tirdi¤i köpekleri afl›l›yor, k›s›rlaflt›r›yor ve iylefltik-ten sonra, al›nd›¤› ortama b›rak›yor” dedi.
Sabah erkenden yola koyuldum. Bar›nakta Murat Bey beni hemen Sar›k›z olabilece¤ini dü-flündü¤ü köpe¤in yan›na götürdü. Yolda müjde olabilecek bir haberi de verdi. Bar›nak veterineri, yeni gelen köpeklerle tan›fl›rken, Sar›k›z’›n fliflko olmas›n›n bir nedeninin k›s›rlaflt›rma olabilece¤i-ni düflünerek, hayvan›n bofluna ameliyat edilme-mesi için önce röntgeninin çekiledilme-mesini istemifl. O gün s›ra ona gelmedi¤i için, k›s›rlaflt›rma operas-yonuna Sar›k›z al›nmam›fl. Bu habere de çok
se-vindim. Ayr›ca veterinerin duyarl›l›¤› da beni çok sevindirdi. Oldukça yafll› olan bir köpek bu duyar-l›l›k olmasa, boflyere ameliyat edilmifl olacakt›.
Bölmelerle ayr›lm›fl kafes odalar›n önüne gel-di¤imizde, Murat Bey Sar›k›z oldu¤unu düflündü-¤ü köpe¤i gözleriyle aramaya bafllad›. Kafes oda-lar›n her birinde bir köpek, önlerinde sular› ve ye-mek tabaklar› duruyordu. Ben de h›zla köpeklere bakt›m, “asl›nda benim için hepsi birer Sar›k›z” diye düflünürken Sar›k›zla gözgöze geldik. Gözle-ri ›fl›ld›yor, sevinci buruk da olsa gözleGözle-rinden oku-nuyordu. Kuyru¤unu sa¤a sola h›zla sall›yor, “Ya neredesiniz; uzun y›llard›r uyum içinde yafl›yor-duk, ne oldu da ben buraya geldim; sizi çok özle-dim” cümlelerini ard› arkas›na s›ral›yordu. Yani onun ç›kard›¤› seslerden ben bunlar› anlad›m. Sa-r›k›z çok heyecanl›yd›, küskün gibiydi, ama mut-luydu. Kafesin kap›s›n› açt›klar›nda h›zla yan›ma geldi ve “gidelim” telafl›n› bana da hissettirdi. Murat Bey Sar›k›z’›n boynuna bir tasma ba¤lad›. “fiimdi Sar›k›z’›n kula¤›na bir küpe takaca¤›z, ar-t›k kimse onu yerinden almayacak” dedi. Bu
kü-pe, “bu köpek k›s›rlaflt›r›lm›fl, kuduz ve karma afl›lar› yap›lm›fl” anlam›na geliyordu. Bar›nak gö-revlisi genç bir delikanl› elinde bir sar› küpe ve z›mbayla yan›m›za geldi. Sar›k›z’›n birazc›k can› ac›d›, ama art›k kula¤›nda sar› bir küpesi vard›. Bu iflaret bir anlamda onun sa¤l›k karnesiydi.
Murat Bey, Sar›k›z› ald›klar› gibi yerine b›ra-kacaklar›n› söyledi. Birlikte arkas› kapal› bir kam-yonete do¤ru yürüdük. Sar›k›z’› kapal› k›sma koy-dular, ben de flöförün yan›na oturdum ve bar›nak-tan ayr›l›p, mahallemize do¤ru yola koyulduk. Yaklafl›k yar›m saat sonra Abay Kunanbay Cadde-si’ndeydik. Araba gazete büfesinin önünde durdu. Turgut Amca ve mahalle esnaf› bizi bekliyordu. Turgut Amca herkese haber vermifl olmal›yd›. Sa-r›k›z kamyonetten indi¤inde herkes sevincini dile getiren sözler söylüyordu. Sar›k›z önce Turgut Amca’ya kofltu, sonra ürkek bir flekilde caddenin karfl› taraf›na geçti, onu karfl›layanlara bakt›; son-ra yine karfl›ya geçti; herkesi teker teker koklay›p selam verdi. Sar›k›z çok mutluydu, ama birkaç gün bile olsa neden bizlerden ayr›ld›¤›n› anlaya-mam›flt›. Bafl›n› hafifçe havaya kald›rd› ve uzun k›sa, uzun k›sa havlad›. Sokak köpe¤i arkadaflla-r› ad›na bir nutuk at›yordu sanki: “Alg›layan, an›msayan, kendinin fark›nda, seven, do¤du¤unda kü-çücükken zaman içinde geliflen, psikolojik özelliklere sahip, se-çim yapabilen canlar›z; birlikte yaflamak için deste¤inize gereksi-nimimiz var. Bize ölümü de¤il, zaten hakk›m›z olan yaflam› çok görmeyin.” diyordu Sar›k›z. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarisi Ana Bilim Dal› ö¤retim üyelerinden Doç. Dr. Emin Bar›fl
ve eflinin sevgi dolu bak›fllar›ndan kendi çocuklar› nasiplendi¤i kadar bar›naktaki “çocuklar›” da nasipleniyor.
