SİRKÜLER 2010 / 33
Genel Olarak 6009 Sayılı Kanun
Uzun bir süredir kamuoyunu meşgul etmekte olan; özellikle de ücret kazançlarına uygulanacak olan gelir vergisi tarifesi, yatırım indirimi ve GVK’nun geçici 67. Maddesi kapsamında elde edilen bazı kazançlar için uygulanan stopaj oranı yönünden yabancı-yerli yatırımcı ayrımının kaldırılması ve benzeri önemli düzenlemeleri içeren 6009 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun nihayet 01.08.2010 tarih ve 27659 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış bulunmaktadır.
Farklı 32 kanuna ilişkin düzenlemeler içermesi nedeniyle “Torba Kanun” olarak da adlandırılan, yürütme ve yürürlük hariç 61 esas, 9 geçici olmak üzere 70 maddeden oluşmakta olan 6009 sayılı Kanunun 24 maddesi vergi düzenlemelerinden oluşmaktadır.
Kanunla GVK, VUK, Harçlar Kanunu (HK), Damga Vergisi Kanunu (DVK), Gider Vergileri Kanunu gibi bir kısım vergi kanunlarında düzenlemeler ya da değişiklikler yapılmaktadır.
Bu sirkülerimizden başlamak üzere, bundan sonraki birkaç sirkülerimizde 6009 sayılı Kanunla yapılan düzenlemelere ayrıntılı olarak değinilecektir. Yapılan düzenlemelerin hepsi belli bir öneme sahip olmakla birlikte, bunlar içinde özellikle ücret kazançlarına uygulanacak olan gelir vergisi tarifesi ve yeni tarife ile eski tarife arasındaki vergi farkları yönünden yapılacak uygulamalar açıklığa kavuşturulması gereken düzenlemelerin başında yer almaktadır. Bu nedenle, 6009 sayılı Kanunla yapılan düzenlemelere ilişkin ilk sirkülerimizde ücret kazançlarına uygulanacak gelir vergisi tarifesinde yapılan düzenlemelere değinilecektir.
Diğer yandan ücret kazançlarına uygulanacak gelir vergisi tarifesinde yapılan düzenlemeler ile 2010 yılının ilk yedi ayına ilişkin fazla vergilerin terkini, mahsubu, iadesi ve eksik vergilerin tamamlanması konusunda açıklamalar getiren 274 sıra numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği 4.8.2010 gün ve 27662 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış bulunmaktadır.
Gelir Vergisi Tarifesinde Ücret Kazançlarına İlişkin Olarak Yapılan Düzenlemeler 1. Düzenlemeyi Zorunlu Kılan Yasal Nedenler
Büromuzun 2010/05 sayılı Sirkülerinde ayrıntılı bir şekilde yer aldığı üzere; Gelir Vergisi Kanununun 103. maddesinde yer almakta olan gelir vergisi tarifesinin yüzde 35’lik dilimini ÜCRET GELİRLERİ YÖNÜNDEN iptal eden 15.10.2009 gün, 2009/144 Karar ve 2006/95 Esas sayılı gerekçeli Anayasa Mahkemesi Kararı, 8 Ocak 2010 tarih ve 27456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
KONU
6009 Sayılı Kanunla Ücret Kazançlarına Uygulanacak
Gelir Vergisi Tarifesinde Yapılan Düzenlemeler
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
2 Anayasa Mahkemesi, yüzde 35’lik vergi oranını ücret gelirleri yönünden iptal etmekle birlikte, yasa kuralının iptal edilmesi nedeniyle doğacak hukuksal boşluk kamu yararını ihlal edici nitelikte görüldüğünden, Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrasıyla 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 53. maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları gereğince İPTAL HÜKMÜNÜN, KARARIN RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK ALTI AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE DE karar vermiştir. Buna göre, iptal edilen yasa kuralı 8.7.2010 tarihine kadar yürürlükte kalmaya devam etmiştir.
Dolayısıyla, gelir vergisi tarifesinde yeni bir yasal düzenleme yapılmamış olsa idi, ücret gelirleri yönünden % 35’lik vergi oranı üzerinden vergileme yapmak mümkün olmayacak idi. İşte 6009 sayılı Kanun ile ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınacak gelir vergisi tarifesi yeniden düzenlenmektedir.
2. Yeniden Düzenlenen Gelir Vergisi Tarifesi
GVK’nun 103. maddesi ücret ve ücret dışı gelirlerin vergilendirilmesinin farklılaştırılması amacıyla şu şekilde yeniden düzenlenmektedir.
Ücret Gelirlerine Uygulanacak Tarife 8.800 TL’ye kadar % 15
22.000 TL’nin 8.800 TL’si için 1.320 TL, fazlası % 20 76.200 TL'nin 22.000 TL’si için 3.960 TL, fazlası % 27
76.200 TL’den fazlasının 76.200 TL’si için 18.594 TL, fazlası % 35 Ücret Dışı Gelirlere Uygulanacak Tarife1
8.800 TL’ye kadar % 15
22.000 TL’nin 8.800 TL’si için 1.320 TL, fazlası % 20 50.000 TL’nin 22.000 TL’si için 3.960 TL, fazlası % 27
50.000 TL’den fazlasının 50.000 TL'si için 11.520 TL, fazlası % 35
Kolaylıkla anlaşılacağı üzere, mevcut vergi tarifesinde yapılan değişiklik, ücret gelirlerinin vergilendirilmesindeki % 35’lik orana geçiş matrahının 50.000 TL’den 76.200 TL’ne yükseltilmesinden ibarettir. Başkaca herhangi bir değişiklik söz konusu değildir.
Yapılan değişiklik, 2010 yılı vergi matrahı 50.000 TL ve üzerinde olanlar için en fazla 2.096 TL’lik (( 76.200 TL – 50.000 TL) x ( % 35 - % 27)) daha düşük bir gelir vergisi ödeme avantajı ile sınırlı bulunmaktadır. Daha düşük ücretliler (vergi matrahı 50.000 TL’den az olanlar) için ise herhangi bir ek kazanç ya da kayıp söz konusu olmamaktadır.
Yeni tarife 2010 yılı ücret kazançlarının tamamı için geçerli bulunmaktadır.
1 Bu tarife aynı zamanda, değişiklik öncesinde ücret ve ücret dışı gelirlerin vergilendirilmesinde geçerli bulunan gelir vergisi tarifesidir.
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
3 3. 2010/Temmuz Ayı Ücretlerinde Dikkate Alınacak Vergi Tarifesi
Vergi tarifesinde değişiklik yapan 6009 sayılı Kanun 1 Ağustos 2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış olmakla birlikte, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 1 Ağustos 2010 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Temmuz 2010 ayına ilişkin Muhtasar Beyannameler ise henüz verilmemiştir. Dolayısıyla Temmuz 2010 ayı ücret bordrolarına ilişkin olarak işverenlerin aşağıdaki şekilde hareket etmeleri mümkündür:
İş akitleri BRÜT ÜCRET esasında olan ve Temmuz ayı itibariyle birikmiş gelir vergisi matrahları 50.000 TL üzerinde bulunan çalışanların, gelir vergisi kesinti tutarları, yeni vergi tarifesine göre daha düşük olacak ve NET ÜCRETLERİNDE kesinti tutarındaki küçülme kadar bir artış olacaktır. İşverenler, Temmuz 2010 ayı bordrolarını yeni tarifeye göre hazırlamalı, vergi farkını çalışanlarına ödemeli ve temmuz ayına ilişkin ücret stopajı beyanlarını buna göre yapmalıdırlar. Temmuz ayına ilişkin muhtasar beyannamelerini daha önce vermiş olmakla birlikte, tahakkuk eden vergileri henüz ödememiş olanlar ise düzeltme beyannamesi vermeleri mümkündür.
Örneğin, Haziran 2010 ayından devreden birikmiş gelir vergisi matrahı 48.000 TL, Temmuz ayı gelir vergisi matrahı 8.000 TL olan bir işçi için eski ve yeni vergi tarifelerine göre oluşacak vergi farkı şu şekilde olacaktır.
2010/Haziran ayından devreden birikmiş vergi matrahı : 48.000 TL
2010/Temmuz ayına ilişkin vergi matrahı : 8.000 TL
BİRİKMİŞ VERGİ MATRAHI : 56.000 TL
Eski Tarifeye Göre Temmuz Ayı Stopaj Gelir Vergisi : 2.640 TL
Yeni Tarifeye Göre Temmuz Ayı Stopaj Gelir Vergisi : (2.160) TL
STOPAJ VERGİ FARKI (2.160 TL – 2.640 TL) : ( 480) TL
Ya da daha pratik olarak STOPAJ VERGİ FARKI şu şekilde de
Hesaplanabilir ( 56.000 TL – 50.000 TL) X (%35-%27) : (480 )TL Bu somut örneğe göre işveren, Temmuz ayı ücretlerine ilişkin olarak;
480 TL’lik vergi farkını çalışanına ödemelidir.
Temmuz ayına ilişkin olarak 23 Ağustos’a (3 ayda bir veriyor ise 23 Ekim’e) kadar vereceği Muhtasar Beyannamede stopaj gelir vergisi olarak 2.640 TL değil, 2.160 TL beyan etmelidir.
İş akitleri NET ÜCRET esasında olan ve Temmuz ayı itibariyle birikmiş gelir vergisi matrahları 50.000 TL üzerinde bulunan çalışanların, gelir vergisi kesinti tutarları, yeni vergi tarifesine göre daha düşük olacağından, BRÜT ÜCRETLERİNDE DE bir küçülme olacaktır. Bu durum, sosyal sigorta primleri (taban-tavan uygulaması nedeniyle değişiklik olması pek ihtimal dâhilinde değildir), damga vergisi ve gelir vergisi yönünden işverenler lehine olacaktır. Bu
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
4 nedenle Temmuz 2010 ayı bordrolarını yeni tarifeye göre hazırlamalı, eski tarife ile yeni tarife farkından kaynaklanan sosyal sigorta, damga vergisi ve stopaj vergi farklarını yasal defter kayıtlarında “ücret giderleri” hesaplarına alacak, ödenecek vergi ve sigorta primleri hesaplarına borç vererek düzeltmeliler ve sosyal sigorta ile ücret stopajı beyanlarını buna göre yapmalıdırlar.
Örneğin, Ocak ayından itibaren net ücreti 7.000 TL olan bir çalışanın 2010/Temmuz ayı ücreti eski ve yeni gelir vergisi tariflerine göre şu şekilde olacaktır.
Ücret Açıklamaları Yeni GV
Tarifesine Göre Eski GV
Tarifesine Göre Fark
Temmuz Net Ücreti 7.000 7.000 0,00
Temmuz ayına devreden birikmiş gelir
vergisi matrahı 56.027,58 56.027,58 0,00
Temmuz Brüt Ücreti 10.424,80 11.628,82 (1.204,02)
Temmuz Gelir Vergisi Matrahı 9.683,29 10.887,31 (1.204,02) Temmuz ayı birikmiş gelir vergisi matrahı 65.710,87 66.914,89 (1.204,02)
Stopaj Gelir Vergisi 2.614,49 3.810,56 (1.196,07)
Damga Vergisi 68,80 76,75 (7,95)
Bu örneğe göre, Temmuz ayı ücretlerine ilişkin olarak;
Çalışanın NET ücretinde bir değişiklik olmayacaktır.
Brüt ücret, gelir vergisi matrahı ve Temmuz ayı birikmiş gelir vergisi matrahlarında aynı tutarda olmak üzere 1.204,02 TL düşüş olmaktadır. Bu düşüş şaşırtıcı olmamalıdır. Zira % 35’lik orana geçiş matrahının 50.000 TL’den 76.200 TL’ne yükseltilmesi bu sonucu yaratmaktadır.
Eski tarifeye göre hesaplatılan bordroya göre yasal defterlere yapılan kayıtlar yeni hesaplamalara göre düzeltilmelidir. Ücretlerin işverene maliyetlerinde ve ödenecek vergilerde meydana gelen azalışlar nedeniyle gider (duruma göre 740-770) ve ödenecek vergi ve prim (360-361) hesaplarındaki kayıtlar düzeltilmelidir. Görüşümüze göre, net ücret esasına göre belirlenen ücretlerde vergi farklarının çalışanlara yansıtılması söz konusu olmamalıdır.
Bu örneğimizde net ücretlerin yüksek olması ve taban-tavan uygulaması nedeniyle sosyal güvenlik primlerinde bir değişiklik olmamış olmakla birlikte, bu primlerin düşeceği örneklere rastlamakta mümkündür.
İşveren, Temmuz ayına ilişkin olarak 23 Ağustos’a (3 ayda bir veriyor ise 23 Ekim’e) kadar vereceği Muhtasar Beyannamede stopaj gelir vergisi olarak 3.810,56 TL değil, 2.614,49 TL beyan etmelidir.
4. Ocak-Haziran 2010 Döneminde Fazla Yapılan Vergi Stopajlarının Terkini, Mahsubu, İadesi Ya da Eksik Vergi Stopajlarının Tamamlanması
Yukarıda da bahsedildiği üzere vergi tarifesinde değişiklik yapan 6009 sayılı Kanun 1 Ağustos 2010 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış olmakla birlikte, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 1 Ağustos 2010 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu durum Ocak-Haziran 2010 döneminde ücretler üzerinden yapılan vergilendirmelerin belli bir ölçüde düzeltilmesini gerektirmektedir. Bu husus göz
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
5 önüne alınarak kanun koyucu tarafından GVK’na aşağıdaki geçici 78. Madde eklenmiştir.
MADDE 6- 193 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 78- 2010 takvim yılına ilişkin olarak yapılmış ücret ödemeleri için bu Kanunun yayımlandığı tarihe kadar yapılmış olan gelir vergisi tevkifat tutarlarının, 103 üncü maddede bu Kanunla yapılan değişiklik hükmü uyarınca hesaplanan vergiden fazla olması halinde, fark vergi tutarı terkin edilir, tahsil edilmişse mükelleflerin sonraki dönemlerde ödeyecekleri gelir vergisinden mahsup edilir, mahsup imkânının olmaması halinde ise red ve iade olunur. Eksik olması halinde ise bu fark, vergi sorumluları tarafından bu Kanunun yayımlanmasından sonra yapılacak ilk ücret ödemesinden kesilerek bu ödemenin ait olduğu döneme ilişkin muhtasar beyannamenin verilme ve ödeme süresi içinde topluca (muhtasar beyanname verme yükümlülüğü olmayanlar hariç) verilecek ayrı bir beyanname ile beyan edilir ve ödenir. Bu beyanname için ayrıca damga vergisi hesaplanmaz. Anılan sürede düzeltilen söz konusu fark için gecikme faizi ve vergi cezası aranmaz; eksik tahakkuk etmiş olan verginin bu süre içinde tamamlanmaması halinde bu tarihte vergi ziyaı doğmuş olur. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.”
Düzenlemeye göre;
1) Ocak- Haziran döneminde ücretlerden kesilen vergi, yeni vergi tarifesine göre kesilmesi gereken vergiden daha FAZLA ise, Ve;
a) Fark vergi tutarı beyan edilip henüz ödenmemiş ise vergi dairesi tarafından TERKİN edilecektir,
b) Fark vergi tutarı beyan edilip ödenmiş ise vergi dairesi tarafından mükellefin daha sonraki dönemlerde ödeyecekleri vergilerden mahsup edilecektir, mahsup imkânının olmaması halinde ise mükelleflere nakden red ve iade olunacaktır.
2) Ocak- Haziran döneminde ücretlerden kesilen vergi, yeni vergi tarifesine göre kesilmesi gereken vergiden AZ ise, bu fark vergi, vergi sorumluları tarafından 1 Ağustos 2010 tarihinden sonra yapılacak ilk ücret ödemesinden kesilerek bu ödemenin ait olduğu döneme ilişkin muhtasar beyannamenin verilme ve ödeme süresi içinde topluca (muhtasar beyanname verme yükümlülüğü olmayanlar hariç) verilecek ayrı bir beyanname ile beyan edilecek ve ödenecektir.
3) Geçici 78. maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Maliye Bakanlığınca 274 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde belirlenmiştir.
Geçici 78. madde düzenlemesi ve bahsi geçen Tebliğde yapılan açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde fazla vergi kesintilerinin terkini, mahsubu, iadesi ile eksik vergilerin ek beyanla tamamlanması şu esas ve usuller çerçevesinde gerçekleşecektir.
1- Mükellefler, öncelikle 2010 yılının Ocak-Haziran dönemine ilişkin olarak eski/yeni tarife uygulamasından kaynaklanan fazla ya da eksik vergi kesinti tutarlarını aylar itibariyle saptayacaklardır. Bu yapılırken, mükelleflerin aşağıdaki hususlara son derece dikkat etmeleri gerekmektedir.
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
6 a) Ücret ödemeleri NET esasa göre yapılıyor olsa dahi, eski tarifeye göre
brütleştirilen ücretlere göre saptanan gelir vergisi matrahları kesinlikle değiştirilmemelidir. Diğer bir ifadeyle, yeni tarifenin Ocak ayından itibaren geçerli olduğu düşüncesiyle, net ücretlerin yeni tarifeye göre brütleştirilmesine gidilmemelidir. Brüt ücretlerin yeniden hesaplanması hatalı bir uygulama olacaktır. Brüt ücretler ve gelir vergisi matrahları değiştirilmeden vergi kesinti tutarları yeni tarifeye göre yeniden hesaplanmalıdır.
b) Emeklilik, işten ayrılma, ölüm gibi haller nedeniyle fazla kesilen vergi tutarlarının hak sahiplerine (çalışlara) iadesi, vergi dairelerince yerine getirilecektir. Dolayısıyla işverenler tarafından hazırlanacak olan vergi farklarının hesaplandığı terkin/mahsup/iade listesine; emeklilik, işten ayrılma, ölüm gibi haller nedeniyle Temmuz ayı itibariyle işyerinde çalışmayan personele ilişkin farklar dâhil edilmemelidir.
2- Mükellefler vergi farkları için Tebliğin 1 numaralı ekinde yer alan aşağıdaki gibi bir liste hazırlayacaklardır.
Ek: 1- “GVK Geçici 78. Madde Kapsamındaki Liste”
Aylar Yapılan Tevkifat Yapılması Gereken Tevkifat Fark
3- Mükellefler yukarıdaki listede gösterilen terkini/mahsubu/iadesi gereken vergileri 2010/Temmuz ayına ilişkin olarak Ağustos (üç aylık verenlerin Ekim) ayında verecekleri muhtasar beyannamelerde göstereceklerdir. Uygulama şu şekilde yürüyecektir.
a) Beyannamelerini elektronik ortamda veren mükellefler, öncelikle beyannamenin “Ekler” kısmındaki “GVK Geçici 78. Madde Kapsamındaki Liste”yi aylar itibariyle dolduracaklardır.
b) Beyannamelerini elektronik ortamda veren mükelleflerce; “GVK Geçici 78.
Madde Kapsamındaki Liste”de yer alan vergi farklarından sadece daha önce ödenmiş kısmını, e-beyannamede bu işleme münhasır olmak üzere açılmış bulunan “Vergiye Tabi işlemeler” kısmındaki "Mahsup Edilen Vergiler" başlığı altındaki "GVK Geçici 78 inci maddeye göre yapılan mahsuplar" satırında göstereceklerdir. Ödenmiş olan verginin ilk muhtasar beyannameden mahsup edilememesi durumunda, kalan tutarın sonraki dönemlerde de aynı şekilde mahsup edilebilecektir. Ancak, saptayabildiğimiz kadarıyla, e- beyannamede "GVK Geçici 78 inci maddeye göre yapılan mahsuplar"
satırındaki tutar, Ekler” kısmındaki “GVK Geçici 78. Madde Kapsamındaki Liste”den otomatik olarak gelmekte, bu satıra manüel bilgi girişine olanak verilmemektedir. Dolayısıyla, fazla verginin ödenmiş ve ödenmemiş kısımlarının beyanname üzerinde nasıl ayrıştırılacağı belirsizdir. E- beyanname sistemindeki bu eksikliğin bir an önce giderilmesi gerekmektedir.
Bu konuda akla gelebilecek birkaç soruya ya da soruna burada değinmek istiyoruz:
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
7 İlk olarak, mahsup ya da iade tutarlarının çalışanın o ayki vergisi ile sınırlı olup olmayacağıdır. Örneğin, toplam 2 çalışanı olan işverenin Temmuz ayı ücretlerinden yapılması gereken stopaj gelir vergisinin birinci çalışan için 2.000 TL, ikinci çalışan için ise 1.500 TL olmak üzere toplam 3.500 TL olduğunu, ancak eski tarife dolayısıyla Ocak-Haziran döneminde birinci işçiden kesilen fazladan 2.500 TL verginin mahsup hakkının oluştuğunu varsaydığımız bir durumda, mahsup hangi tutar üzerinden yapılacaktır?
2.500 TL’nin tamamı Temmuz ayına ilişkin muhtasarda mı yoksa 2.000 TL’lık kısmı Temmuzda, geri kalan 500 TL’sı sonraki aylar muhtarında mı mahsup edilebilecektir. Geçici 78. Maddenin tedvin şekli ve Tebliğdeki açıklamalar bir arada değerlendirildiğinde mahsubun tamamının (mahsup yapılabilecek gelir vergisi potansiyelinin yeterli olması halinde) Temmuz ayında yapılabileceği anlaşılmaktadır. Beyanname ekinde verilecek mahsup listesinde, vergi farklarının çalışan itibariyle değil de aylar itibariyle topluca istenilmesi bu değerlendirmenin yapılmasını gerektirmektedir. Nitekim GİB e-beyanname sistemindeki muhtasar beyannamede de, 2.500 TL’nin tamamının mahsubuna olanak verildiği görülmektedir.
İkinci olarak, mahsup olanağının sadece ücretler üzerinden kesilen vergilerle mi sınırlı olacağı sorusu akla gelmektedir. Diğer bir anlatımla mükellefler, kesintiye konu diğer ödemelere (örneğin kira, serbest meslek ödemeleri gibi) ilişkin vergi kesintilerini de mahsuba konu edebilecekler midir? Görüşümüze göre, mahsup tutarı ücretlere ilişkin gelir vergileri ile sınırlı tutulmalıdır. Aksi yönde bir uygulamanın eleştiri konusu yapılması ihtimal dâhilindedir.
Örneğin, mahsuba hak kazanılan vergi farkının 3.000 TL, Temmuz ayına ilişkin muhtasar beyannamede vergi kesintilerinin; ücretler için 2.000 TL, kira ödemeleri için 1.500 TL olduğu bir durumda, mahsup edilebilecek tutar 2.000 TL’dir. 1.000 TL’lık kısım sonraki aylar beyannamelerinde mahsup edilmelidir. Buna karşın GİB e-beyanname sistemindeki muhtasar beyannamede de, 3.000 TL’nin tamamının, diğer bir ifadeyle kesintiye konu diğer ödemeler üzerinden kesilen vergilerden de (dahası yurt dışına yapılan ödemeler üzerinden kesilen vergilerden) mahsubuna, olanak verildiği görülmektedir.
Son olarak, mahsup sırası bakımından önceliğin vergi kesintisi farklarına mı yoksa Asgari Geçim İndirimine mi(AGİ) ait olacağı sorusu akla gelebilir. GİB e-beyanname sistemindeki muhtasar beyannamede, bu şekilde bir öncelik sıralamasına yer verilmediği, mahsup edilecek çeşitli vergilerin toplamının bir bütün olarak dikkate alındığı görülmektedir.
c) Vergi farklarının mahsup olanağının bulunmaması halinde, işverenlere ve/veya çalışanlara nakden iadesi yapılacaktır. Nakden iadenin işverenlere yapılması (işverenin faaliyetlerini sonlandırmış olması ya da mahsuba esas olabilecek tahakkuk eden gelir vergisinin bulunmaması gibi hallerde) esas olmakla birlikte, emeklilik, işten ayrılma, işyerinin kapanması, ölüm gibi hallerde, fazla kesilen vergi tutarlarının hak sahiplerine (çalışanlara) iadesi, vergi dairelerince yerine getirilecektir. Söz konusu hak sahipleri, işverenden alacakları ve kendilerinden yapılan tevkifat tutarlarını ayrıntılı olarak gösteren bir yazı ile en son çalıştıkları işverenin muhtasar beyanname
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
8 yönünden bağlı olduğu vergi dairesine başvuracak olup, gerekli düzeltme işlemleri ilgili vergi dairesince yerine getirilecektir.
d) Çalışanlardan fazla yapılan tevkifat tutarlarının tahakkuk etmesine rağmen işverenlerce henüz ödenmemiş olması halinde ise mahsup söz konusu olmayacak; Temmuz ayına ilişkin muhtasar beyanname ekinde verilecek olan, “GVK Geçici 78. Madde Kapsamındaki Liste”ye dayanılarak vergi dairelerince ilgili dönem tahakkuklarında gerekli düzeltme yapılacaktır.
4- İlk üç paragrafta, vergi farklarının terkin/mahsup ve iadesine ilişkin açıklamalarda, mükelleflerin Temmuz 2010 ayına ilişkin muhtasar beyannamelerini henüz vermemiş oldukları varsayımı esas alınmıştır ki, fiili durum çok büyük olasılıkla da böyledir. Ancak, Temmuz 2010 ayına ilişkin muhtasar beyannamelerini bu güne kadar vermiş olan mükelleflerin Tebliğin 3.2 ve 3.3. bölümünde açıklanan şekilde hareket etmeleri gerekmektedir. Buna göre özetle;
a) Temmuz ayına ilişkin Muhtasar beyannameyi vermiş ancak tahakkuk eden vergiyi henüz ödememiş olan mükellefler tarafından beyanname verme süresinin sonuna kadar düzeltme beyannamesi verilmesi halinde; vergi farklarına ilişkin süreç ilk üç paragrafta anlatıldığı şekilde işleyecektir.
b) Muhtasar beyannameyi vermiş ve tahakkuk eden vergiyi ödemiş olan mükelleflerin fazladan ödemiş oldukları vergi tutarları, sonraki dönemlerde verecekleri muhtasar beyannamelere göre ödenecek gelir vergisinden mahsup edilecektir. Bu nedenle tahakkuk eden vergileri ödemiş olan mükelleflerin Temmuz ayı beyanlarını düzeltmelerine gerek bulunmamaktadır.
5- 1.1.2010 – 1.8.2010 tarihleri arasındaki ücret ödemelerinden yeni tarifeye göre hesaplanması gerekenden daha düşük tutarda tevkifat yapılmış olması durumunda oluşan fark tutarlar, vergi sorumluları tarafından 1.8.2010 tarihinden sonra yapılacak ilk ücret ödemesinden kesilerek bu ödemenin ait olduğu döneme ilişkin muhtasar beyannamenin verilme ve ödeme süresi içinde topluca (muhtasar beyanname verme yükümlülüğü olmayanlar hariç) verilecek ayrı bir muhtasar beyanname ile beyan edilecek ve ödenecektir. Söz konusu beyanname e-beyanname vermek zorunda olanlarca elektronik ortamda verilecektir.
Bu düzeltme beyannamelerinde de mevcut muhtasar beyanname kullanılacak ve söz konusu beyanname için ayrıca damga vergisi hesaplanmayacaktır.
Süresinde düzeltilen söz konusu fark için gecikme faizi ve vergi cezası aranmayıp, eksik tahakkuk etmiş olan verginin bu süre içinde tamamlanmaması halinde ise bu tarihte vergi ziyaı doğmuş olacaktır.
Birden fazla ayda oluşan farklarda her bir ay için ayrı ayrı muhtasar beyanname verilmeyecek, tek bir beyanname ile kesilen vergiler beyan edilerek ödenecektir.
Normal koşullarda eski tarifeye göre kesilen verginin, yeni tarifeye göre kesilen vergiden daha az olmasının söz konusu olmaması gerekir. Ancak, Anayasa
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
9 Mahkemesi kararından sonra bazı işletmelerin % 35 oranının ücret gelirleri yönünden artık geçerli olmadığı düşüncesi ile 50.000 TL’nı aşan ücretleri de % 27 oranı üzerinden vergilendirmiş olmaları halinde, eksik vergi kesintisi gündeme gelebilecektir. Bu husus göz önüne alınarak kanun koyucu tarafından eksik vergi farklarının nasıl tamamlanabileceğinin de düzenlenmesine ihtiyaç duyulmuştur. Öte yandan görüşümüze göre, tarife değişiminden kaynaklanmayan eksik ücret stopaj vergilerinin bu hükme istinaden gecikme faizsiz ve vergi cezasız olarak ek beyanla tamamlanması mümkün görünmemektedir.
6- Ocak-Haziran aylarına ilişkin birikmiş stopaj gelir vergisi matrahları 50.000 TL ve üzerinde bulunan çalışanlardan fazla kesilen vergilerin pratik olarak şu şekilde saptanması mümkündür.
(Ocak-Haziran Ayları Birikmiş Vergi Matrahı – 50.000 TL ) x ( % 35 - % 27 ) Örneğin, Ocak-Haziran aylarına ilişkin birikmiş stopaj gelir vergisi matrahı toplamı 67.000 TL olan bir çalışandan fazla kesilen vergiler aşağıda hesaplandığı üzere 1.360 TL olmaktadır.
(67.000 – 50.000) x % 8 = 1.360 TL
5. Yapılan Düzenlemenin Anayasa Mahkemesi İptal Karar Gerekçeleri İle Örtüşüp Örtüşmediği Sorunu İle Düzenlemenin Yeniden İptali İhtimaline Karşı Mükelleflerin Hareket Tarzına İlişkin Önerilerimiz
Gelir vergisi tarifesinin yüzde 35’lik dilimini ÜCRET GELİRLERİ YÖNÜNDEN iptal eden Anayasa Mahkemesi kararının iptal gerekçelerine Büromuzun 2010/05 sayılı Sirkülerinde ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Bu gerekçelerden en önemlisi “Yeni gelir vergisi tarifesi ile önceki tarife karşılaştırıldığında, yeni tarifenin ilk üç dilimine giren ücretlinin vergi tutarı önceki tarifeye göre daha düşük iken, %35 vergi oranlı dördüncü dilimine giren ücretlinin vergi tutarının öncekine göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Karşılaştırma, ücretliler ile ücret dışı gelir elde eden diğer yükümlüler arasında yapıldığında, bu dilimde ücretlilerin üzerindeki yükün diğer gelir vergisi yükümlülerine göre yükseldiği, yeni tarife ile ücretlilerin vergi yükü artırılırken diğer gelir vergisi yükümlülerinin yükünün azaldığı ortaya çıkmaktadır. Yeni tarifenin dördüncü dilimine giren ve aynı geliri elde eden yükümlülerin vergi yükü, ücret dışı gelir sahiplerinin lehine değişirken ücretlinin aleyhine değişmiş ve mali güce göre vergilendirme ilkesine aykırı olarak ağırlaştırılmıştır. Ücret geliri elde edenlerin mali gücü ile gelirin niteliği ve kişisel durum arasında bağlantı kurulmamıştır. Yasa koyucu vergi oranlarını belirlerken ücret geliri elde eden yükümlülerin ekonomik ve kişisel durumunu göz önüne alacak bir sistem getirmemiştir.” şeklinde ifade edilmiştir.
Gelir vergisi tarifesinde yapılan değişikliğin Anayasa Mahkemesinin iptal gerekçeleriyle ne derece örtüştüğü ayrı bir tartışma konusu olmaya açıktır. Bu tartışma nedeniyle konunun tekrar Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesi ve yeni düzenlemenin de iptal edilmesi ihtimal dâhilindedir. Her ne kadar böyle bir ihtimal bulunsa dahi, 6009 sayılı yasa yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Mükelleflerin yürürlükte bulunan bu yasaya uymaları gerekmektedir. Dolayısıyla mükelleflerin,
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
10 yaptıkları ücret ödemelerinden 2010 yılı sonuna kadar geçerli olacak yeni tarifeye göre kesinti yapmaları ve beyan etmeleri gerekmektedir.
Tabiidir ki, yeni vergi tarifesinin Anayasa’ya aykırı olduğunu düşünen mükelleflerin muhtasar beyannamelerini ihtirazi kayıtla verip, dava açmaları da mümkündür.
Ancak, Büromuz görüşüne göre bu yola başvurmak yerine, bu konuda açılacak davaların seyrine göre, VUK’nun 114 ve 126. Maddelerinde belirlenen düzeltme zamanaşımı içerisinde vergi dairesinden düzeltme talebinde bulunulmasında, red cevabı verilmesi ya da 60 günlük sürede cevap verilmemesi durumunda 2577 sayılı İYUK’nun 10. maddesi uyarınca dava yoluna başvurulması daha efektif bir hal tarzı olacaktır.
6. E- Beyanname Sistemindeki Muhtasar Beyanname
Gelir Vergisi Kanunun 103.maddesi (Ücretlerden kesilen Gelir Vergisi oranlarında) değişiklik olması nedeni ile Muhtasar beyannamesinde değişiklik olmuştur.
Beyanname gönderecek tüm mükelleflerin güncel Beyanname Düzenleme Programı'nı Gerekli Programlar bölümünden indirip kurmaları gerekmektedir.
Büromuzca e-beyanname üzerinde oluşturulan çeşitli senaryolar sonrasında aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır;
a) Güncellenen muhtasar beyannamede “Ekler” kısmına yukarıda Ek: 1 olarak adlandırılan yer alan “GVK Geçici 78. Madde Kapsamındaki Liste” ilave edilmiştir. Bu liste aylar itibariyle doldurulduğunda mahsup edilecek vergi toplamı otomatik olarak “Vergiye Tabi İşlemler” kısmındaki “Mahsup Edilen Vergiler” başlığı altındaki
“GVK Geçici 78. Maddeye Göre Yapılan Mahsuplar” satırına aktarılmaktadır. Bu durum, vergi farklarının daha ödenmiş (mahsup ve iade konusu olacak) ve ödenmemiş (terkin konusu olacak) kısımlarının ayrıştırılmasına olanak vermemektedir. Bu eksikliğin bir an önce giderilmesi gerekmektedir.
b) Beyanname; fazla vergilerin, sadece ücret ödemelere ilişkin gelir vergilerinden değil, diğer ödemelere (kira, serbest meslek vb) ilişkin vergilerden de mahsubuna olanak vermektedir.
c) Mahsubu gereken vergilerin, tahakkuk eden gelir vergiler toplamından fazla olması halinde, fark tutarı “Vergi Bildirimi” kısmında “İade Edilecek Vergi” olarak gösterilmektedir. Örneğin mahsup edilecek verginin10.000 TL, tahakkuk eden verginin ise 7.500 TL olduğu bir örnekte 2.500 TL “İade Edilecek Vergi” olarak görünmektedir. Mükelleflerin bu vergiyi nakden iade olarak almak yerine, daha sonraki aylar beyannamelerinde mahsup etmeleri mümkün bulunmaktadır.
ÖZETLE; 6009 sayılı Kanununla yeniden düzenlenen vergi tarifesi, aylık geliri belirli bir düzeyin üzerinde bulunan, daha somut bir ifadeyle 2010 yılı itibariyle vergilendirilecek ücret gelirleri toplamı (birikmiş vergi matrahı) 50.000 TL ve üzerinde bulunan sınırlı sayıda mükellef kitlesini ilgilendirmektedir. 2010 yılı için toplamda en fazla 2.096 TL vergi iadesini gerektiren bir niteliğe sahiptir. Ocak- Haziran döneminde yapılan fazla ya da eksik vergilendirmelerinin düzeltme esas ve usulleri ile ve Temmuz ayı muhtasar beyanları yönünden yapılması gereken işlemler
www.onerymm.com.tr
oner@onerymm.com.tr
11 yasa hükümleri ve 274 sıra numaralı GVK Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar dâhilinde yukarıda açıklanmaya çalışılmıştır.
Son olarak, 6009 sayılı Kanunla gerek GVK’nda yapılan yatırım indirimine, geçici 67.
madde kapsamında bazı menkul kıymet gelirlerine uygulanacak stopaj oranı hakkındaki düzenlemelere ve diğer vergi düzenlemelerine daha sonraki sirkülerlerimizde yer verileceğini belirmekte yarar görmekteyiz.
6009 sayılı Kanunun tam metnine bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
274 sıra numaralı Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği metnine bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Saygılarımızla.
ÖNER BAĞIMSIZ DENETİM VE YMM A.Ş.
04.08.2010
