49
UYGULAMA FAAL YET
ekil 3.12: Kristal osilatör uygulama devresi Malzeme listesi
1 adet bread board 1 adet 12V DC güç kayna 1 adet sinyal jeneratörü 1 adet osilaskop 1 adet 1MHz kristal 1 adet BF246
1 adet 1mH bobin (ya da 12V 3W trafonun sekonder uçlar ) 1 adet 100pF kondansatör
1 adet 1nF kondansatör 1 adet 100nF kondansatör 2 adet 10K direnç 1 adet 1M direnç
UYGULAMA FAAL YET
Osilatör devrelerini kurup ar zas n gideriniz.
lem Basamaklar Öneriler
ekil 3.12’deki osilatör devresinin devre emas n çiziniz.
emadaki ba lant lar iyi inceleyerek i leme ba lay n z.
Osilatör devresinin bask l devresini çiziniz.
Proteus program n kullanarak i lerinizi kolayla t rabilirsiniz.
Bask l devreyi ç kar n z. Ütü yöntemini kullanman z faydal olacakt r.
Plaketteki yollar kontrol ediniz.
Bask devre yollar nda kopukluk ya da k sa devre varm diye dikkatle kontrol ediniz.
Plaketin montaj n yap n z.
Devreyi kurarken transistörün bacak ba lantlar na dikkat ediniz. Devreye ba lanan elemanlar n emadaki
kar l klar na dikkat ederek ba larsan z çal mada kolayl k sa layacakt r.
Osilatör devresine enerji vermeden ölçüm yap n z.
Avometrede k rm z ucun “+” siyah ucun “-“ oldu unu unutmay n z.
Osilatör devresine enerji veriniz. Devreyi +12V’a ba larken yönlere dikkat ediniz.
Osilatör devresine enerji verildikten sonra polarma gerilimlerini ölçünüz.
Avometrede k rm z ucun “+” siyah ucun “-“ oldu unu unutmay n z.
Ç k taki sinyalleri osilaskop ile ölçünüz DC ölçümlerin DC, AC ölçümlerin AC kademede yap laca n unutmay n z.
51 KONTROL L STES
Bu faaliyet kapsam nda a a da listelenen davran lardan kazand n z beceriler için Evet, kazanamad klar n z için Hay r kutucuklar na ( X ) i areti koyarak ö rendiklerinizi kontrol ediniz.
De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r 1. Osilatör devresinin devre emas n çizebildiniz mi?
2. Osilatör devresinin bask l devresini çizebildiniz mi?
3. Bask l devreyi ç karabildiniz mi?
4. Plaketteki yollar kontrol edebildiniz mi?
5. Plaketin montaj n yapabildiniz mi?
6. Osilatör devresine enerji vermeden ölçüm yapabildiniz mi?
7. Osilatör devresine enerji verebildiniz mi?
8. Osilatör devresine enerji verildikten sonra polarma gerilimlerini ölçebildiniz mi?
9. Ç k taki sinyalleri osilaskop ile ölçebildiniz mi?
DE ERLEND RME
De erlendirme sonunda “Hay r” eklindeki cevaplar n z bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsan z ö renme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplar n z
“Evet” ise “Ölçme ve De erlendirme”ye geçiniz.
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
A a daki cümlelerin ba nda bo b rak lan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler do ru ise D, yanl ise Y yaz n z.
1. ( )Bir osilatörün ç k verebilmesi için giri sinyaline ihtiyaç yoktur.
2. ( )”Yükseltme, Geri Besleme, Frekans Tespit Edici” osilatör devresini olu turur.
3. ( )Faz kaymas LC osilatörlerde kullan l r.
4. ( )Tank devresi parelel LC devrelerinden olu ur.
5. ( )Frekans kararl l RC osilatör ile sa lan r.
6. ( )Kuvars dirençlerde kullan l r.
7. ( )8038 entegresi, ç k nda üç farkl dalga formunda sinyal üreten osilatör entegresidir.
8. ( )Osilatör devrelerinde sinyal izleme önemli bir ar za bulma yöntemidir.
DE ERLEND RME
Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n z. Yanl cevap verdi iniz ya da cevap verirken tereddüt etti iniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dönerek tekrarlay n z.
Cevaplar n z n tümü do ru ise bir sonraki ö renme faaliyetine geçiniz.
ÖLÇME VE DE ERLEND RME
53
Ö RENME FAAL YET – 4
AMAÇ
Motor sürücü devrelerini hatas z olarak kurabilecek/ar zas n giderebileceksiniz.
ARA TIRMA
Piyasadaki motor çe itlerinin, motor çe itlerine göre kullan lan sürücü devrelerinin neler oldu unu ara t r n z.
4.MOTOR SÜRÜCÜ DEVRELER
Motor sürücü devreleri güç elektroni i devrelerinin en önemli uygulama alanlar ndan biridir. Amaç h z, pozisyon ya da moment kontrolü yapmakt r. Genel bir blok diyagram
ekil 4’te verilmi tir.
ekil 4.1: Motor sürücü devresi blok diyagram
Burada i lem motor sürücü tasar m n belirleyen en önemli faktördür. Örne in, robotikde servo kalitesinde sürücü istenirken bina havaland rma tesisinde kullan lan motor sürücüleri sadece h z ayar yapmak için tasarlan r.
Servo uygulamalar nda cevap h z , komutu takip etme hassasiyeti çok önemli faktörlerdir. Bununla beraber pek çok uygulamada hassasiyet ve cevap h z çok önemli faktörler de ildir.
Motor sürücü sistemleri motor ve onu kontrol eden güç elektroni i dönü türücüsünden olu ur. Motor; DC, asenkron ve senkron motor olabilir. Bunun d nda motor miline ba l bir h z ve/veya pozisyon sensörü ba lan r. Güç elektroni i devresi ise ana güç kat ve yard mc elektronik elamanlardan olu ur.
Ö RENME FAAL YET -4
AMAÇ
ARA TIRMA
4.1. PWM Kullan m Amaçlar
nverterin fonksiyonu, bir DC giri gerilimini simetrik, istenilen genlikte ve frekansta bir AC gerilime dönü türmektir.
DC giri gerilimi sabit ve ayarlanamaz ise de i ken bir ç k gerilimi inverter kazanc n de i tirerek elde edilebilir ki bu genelde inverterin darbe geni lik modülasyonu yani PWM kontrolüyle sa lan r.
PWM(Pulse-width modulation): Darbe geni lik modülasyonu, üretilecek olan darbelerin, geni liklerini kontrol ederek ç k ta üretilmek istenen analog elektriksel de erin veya sinyalin elde edilmesi tekni idir.
Endüstride özellikle asenkron motorlar n kontrolunda yo un olarak kullan lmakta olan PWM invertörler, DC gerilim kayna n kullanarak de i ken frekansl ve de i ken gerilimli AC üretir. Bu bölümde gerilim kaynakl türü incelenecek olan PWM invertörlerin en önemli avantaj ç k ta olu an AC gerilimin genlik ve frekans n n çok kolayl kla ayarlanabilmesidir ki bu sayede senkron ve asenkron motorlarda çok kolayl kla h z kontrolu yap labilmektedir.
4.2. Kullan m Yerleri
PWM elektrik ve elektronikte birçok alanda, farkl amaçlar için kullan lmaktad r.
PWM tekni i, telekomünikasyonda, motor sürücülerinde, güç devrelerinde, kodlama ve kod özme tekniklerinde, güç, voltaj düzenleyicilerde, ses üreteçlerinde veya yükselteçler gibi çe itli uygulama alanlar nda kullan lmaktad r.
4.3. Ç k Gerilimin Hesab
PWM en basit olarak bir do ru geriliminin (DC) testere di i bir dalgayla kar la t r lmas ile elde edilir.
