Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
32
Geçerlilik Sorgulama Yöntemleri
Geçerlilik
Kapsam
Geçerliliği Ölçüt Dayanaklı Geçerlilik
Yordama Geçerliliği Zamandaş Geçerlilik Yapı Geçerliliği
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
33
Kapsam Geçerliliği (Content Validity) (1)
Kapsam geçerliliği özellikle başarı testlerinde aranan bir geçerlilik sorgulamasıdır. Eğitimde öğretmen bir program dahilinde önceden belirlenen davranışları kazandırmayı amaçlar. Belirli bir zaman sonra davranışların ne kadarının kazanıldığını belirlemek isteyen öğretmen, geliştirdiği testte öğretime konu olan içeriğin testte ne ölçüde temsil edildiğini belirlemek durumundadır.
Kapsam Geçerliliği (2)
Bu anlamda kapsam geçerliliği bir testin ölçülmek istenen davranışları ne derece kapsadığıyla ilgilidir. Ne amaçla kullanılırsa kullanılsın test kapsamı açısından, ölçmeye konu olan davranışları yeterli ve dengeli bir biçimde temsil etmelidir.
Temsil edilmezse ne olur?
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
35
Kapsam Geçerliliği (3) Bir kapsam geçerliliği
sorgulamasında öncelikle ölçmeye konu olan kapsam dahilinde davranışların belirlenmesi gerekir.
Bu noktada en çok kullanılan yöntemlerden biri belirtke tablosu hazırlamaktır. Öğretmen satırda davranışları, sütunda hedefleri yazar; belirlediği madde sayısı doğrultusunda davranış ve hedefleri yeterli ve dengeli bir biçimde temsil eden alanları seçer.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
36
Kapsam Geçerliliği (4)
Kapsam geçerliliği sorgulanırken sıklıkla kullanılan diğer bir yöntem uzman görüşüne başvurulmasıdır. Alanda uzman kanılarına dayalı pek çok indeks geliştirilmiştir. Bu yöntemde belirtke tablosu ve hazırlanan maddeler uzmanlara verilir; kendilerinden maddelerin ilgili davranışları yoklayıp yoklamadığının ve testin davranış örneklemini yeterli ve dengeli bir biçimde örnekleyip örneklemediğinin değerlendirmesi istenir (genellikle derecelendirme ölçeği üzerinden).
Ölçüt Dayanaklı Geçerlilik (Criterion-Related Validity)
Ölçme aracından elde edilen puanların ölçüt bir puanla (testin tahmin etmeye çalıştığı ya da geçerliliği yüksek bir puan) karşılaştırılarak, geliştirilen ölçme aracının geçerliliğine ilişkin nitelendirme yapılır.
Ölçüt dayanaklı geçerlilik yordama geçerliliği ve zamandaş geçerliliğin şemsiye kavramıdır.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
38
Yordama Geçerliliği (Predictive Validity) (1)
Yordama nedir?
Her tahmin bir yordama mıdır?
Psikolojik ölçme araçlarının çoğunda bireylerin gelecekteki davranışlarının kestirilmesi söz konusudur. Yordama geçerliliği ölçme aracının bu kestirim işini ne ölçüde doğru ve isabetli yaptığı ile ilgili bir sorgulamadır.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
39
Yordama Geçerliliği (2)
Özellikle iki amaçla uygulanan ölçme araçlarının yordama geçerliliğinin yüksek olması istenir. Bunlar seçme ya da yönlendirme amaçlı kullanılan araçlardır.
Yordama Geçerliliği (3)
Yordama geçerliliğinde ölçme aracından elde edilen puanlar, ölçme aracının tahmin ettiği puanla (ölçüt puan) karşılaştırılır ve tahminin ne ölçüde doğru olduğu belirlenmeye çalışılır. Ölçüt puan testin tahmin etmeye çalıştığı özelliktir. Yordama geçerliliğinde ölçüt puan gelecekte belli olacağından beklemek gerekmektedir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
41
Yordama Geçerliliği (4)
Korelasyon (r) 1’e yakın Ölçüt gelecekte belli olacağından beklemek gerekmektedir.
Geçerlilik Katsayısı
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
42
Yordama Geçerliliği (5)
Korelasyon (r) 1’e yakın Ölçüt gelecekte belli olacağından beklemek gerekmektedir.
Yordama Geçerliliği (6)
Yönlendirme amaçlı kullanılan ölçme araçlarının da yordama geçerliliğinin yüksek olması istenir.
Yönlendirme amaçlı kullanılan ölçme araçları nelerdir?
Bireylerin seçtikleri alanlarda ve/veya mesleklerde mutlu ve başarılı olmalarında seçime esas olan test puanlarının tahmin işini iyi yapmaları beklenir. Aksi halde gerek bireysel bazda gerekse ülke düzeyinde arzu edilmeyen durumlar ortaya çıkabilir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
44
Yordama Geçerliliğinde Ölçüt Sorunu (1)
Yordama geçerliliğinde en zor ve önemli nokta ölçütün doğru bir biçimde belirlenmesidir. Örneğin ilk 6 aylık satışların, satış başarısını yansıttığını varsaydığımızda, bu satışlara ilişkin kayıtlar satış başarısını yansıtmazsa ölçüt doğru değil gibi değerlendirilecektir.
“Satış miktarı” başarıya karar vermede uygun bir ölçüt gibi görünse de, kontrol altında olmayan bazı durumlar da olabilir. Bazı satıcıların diğerlerinden daha istekli olmaları, bir bölgedeki kötü ya da iyi ürünler, bir bölge ve dönemdeki ekonomik darboğaz vb. durumlar da satış miktarında etkili olabilir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
45
Yordama Geçerliliğinde Ölçüt Sorunu (2)
Ölçütün belirlenmesinde şu noktalar dikkate alınmalıdır: Ölçüt
1.ölçme aracının yordamaya çalıştığı değişkenle doğrudan ilgili olmalı;
ölçme aracı hangi özelliği kestirmeyi amaçlıyorsa onun doğrudan bir temsili olmalıdır.
2.kararlı olmalı, günden güne değişmemelidir. Açıktır ki kendisi kararsız olan bir özellik hiçbir araçla yordanamaz.
Yordama Geçerliliğinde Ölçüt Sorunu (3)
Ölçüt
3.Bireylerin özelliğini gerçekten yansıtan nesnel ve güvenilir bir ölçü olmalıdır. Sözgelimi okulda alınan notlar bir ölçüt olarak alınmışsa öğrencilere verilen notlara başarının dışındaki etmenler etki etmemelidir.
4.elde edilmesi kolay ve ekonomik olmalıdır.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
47
Zamandaş Geçerlilik (Concurrent Validity) (1)
Bu geçerlilik türü alanyazında hali hazır geçerlilik, benzer ölçekler geçerliliği, uygunluk geçerliliği adı ile de anılmaktadır.
Zamandaş geçerlilik sorgulamalarında ölçüt puan eş zamanlı olarak elde edilebilir. Geliştirilen ölçme aracı ile ilişkili olabilecek nitelikleri ölçen ve geçerliliği yüksek bir aracın puanı ölçüt puan olarak ele alınabilir. Daha sonra geliştirilen ölçme aracı ve ölçüt araç aynı zamanda uygulanıp, iki araçtan elde edilen puanlar arasındaki ilişki incelenir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
48
Zamandaş Geçerlilik (2)
Korelasyon (r) 1’e yakın Daha önce geliştirilmiş ve geçerliliğinin yüksek olduğu bilinen araç
Geçerlilik Katsayısı
Zamandaş Geçerlilik (2)
Korelasyon (r) –1’e yakın Daha önce geliştirilmiş ve geçerliliğinin yüksek olduğu bilinen araç
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
50
Zamandaş Geçerlilikte Ölçüt Sorunu
Zamandaş geçerlilikte de en zor ve önemli nokta ölçütün doğru bir biçimde belirlenmesidir. Ölçütün belirlenmesinde şu noktalar dikkate alınmalıdır: Ölçüt(ün)
1.ölçme aracının ölçmeye yöneldiği özellikle doğrudan ilişkili olmalıdır.
Bu ilişki doğru orantılı ya da ters orantılı olabilir.
2.geçerliliği yüksek olmalıdır. Geçerliliği yüksek olmayan bir ölçüt puanla bakılacak korelasyonun düşük olması kaçınılmazdır.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
51
Yapı Geçerliliği (Construct Validity) (1)
Davranış bilimlerinde atılganlık, güvensizlik, içe dönüklük vb.
özelliklerin ölçülmesi amacıyla ölçme aracı geliştirmek için önce, söz konusu olan özellik ya da özellikleri belirlemek yani yapıyı tanımlamak, daha sonra tanımlanmış yapıdan sınanabilir denenceler çıkarmak ve çıkarılan denenceleri sınamak için deneysel ve istatistiksel çalışmalar yapmak gerekmektedir.
Yapı Geçerliliği (2)
Yapı nedir?
Yapı birbirleriyle ilgili olduğu düşünülen belli öğelerin ya da öğeler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu bir örüntüdür. Bu anlamda, bir testin yapısını geçerleme süreci, temelde testin maddelerine verilen yanıtlar arasındaki ilişkilerin analizine dayanır. Bir testin yapı geçerliliğini belirleme süreci bir ölçüde, bilimsel kuram geliştirme süreci ile aynıdır.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
53
Yapı Geçerliliği (3)
Yapı geçerliliği, bir testin dayandığı kuramsal temelleri ne derece iyi örneklediğiyle ilgilidir. İnsan davranışları ve özellikleri çoğunlukla soyut bir yapıya sahiptir. Zeka, sevgi, merak, sosyal uyum ve ruh sağlığı gibi soyut kavramları testlerle ölçebilmek için, önce bu kavramların içeriğinin bilinmesi gerekir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
54
Yapı Geçerliliği (4)
Bilimin bir kuramsal yanı vardır ve kuramsal yanda olgular, sözel ve işevuruk (operasyonel) olarak tanımlanır. Olgular ve aralarındaki ilişkiler ise ölçmeden yararlanarak ortaya konulabilir. Sözü edilen olgular hipotetiktir, yani varlıkları çoğu kez açık-seçik olarak kabul edilir ama ispatlanamaz ancak, gözlemlerle varlığı hissedilir. İşte bu hipotetik olgular yapılardır.
Yapı Geçerliliği (5)
Diğer yandan yapı geçerliliği bir araçla ölçülmek istenen yapının o araçla ortaya konma derecesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım, yapı geçerliliğinin bir tek katsayı ile ifade edilebileceği biçimde bir düşünceyi akla getirebilir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
56
Yapı Geçerliliği (6)
Yapının genel karakterinin ifade edildiği cümle içinde ve bu genel karakterlere bağlı olarak belli anlamları vardır. Bu anlamlar yapının özelliklerini ifade eder. Bir birey belli bir özelliği, bir durumda gösterirken, başka bir durumda göstermeyebilir. Bu bakımdan, bir testin ne ölçtüğü ile ilgili olarak bir tek açıklamadan kaçınmak gerekir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
57
Yapı Geçerliliği (7)
Birey ne tür davranışlar gösterdiği zaman hangi niteliklerin varlığına ya da yokluğuna karar verilebileceğine ilişkin ölçütler geliştirilmesi gerekmektedir. Yapı geçerliliği bir yandan testin ölçtüğü niteliklerin neler olduğunu araştırma, diğer yandan testi alan kişilerin elde ettikleri puanların ne anlama geldiğini açıklama çabalarıyla ilgilidir.
Yapı Geçerliliği (8)
Testin yapı geçerliliği konusunda karar verebilmek için kuramsal yaklaşıma ihtiyaç vardır. Bu kuramsal yaklaşım, testteki maddelerin, istenen ölçütlere uygunluğunun araştırılmasında yararlı olmaktadır.
Böylece, kuramsal model, testin kuramsal ölçütlerinin belirlenmesini sağlamakta ve maddeler, bu ölçütlere uygunluk yönünden incelenebilmektedir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
59
Yapı Geçerliliği (9)
Örneğin, bir araştırmacı, geleneksel aile biçimi ile çocuk yetiştirme alışkanlıkları arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla bir ölçek geliştirip, bu ölçeğin yapı geçerliliğini ortaya koymak istediğinde, geleneksel aile yapısı ve çocuk yetiştirme kavramlarının ne anlamlara geldiğini, testteki maddelerin bu anlamlara uygunluğunu araştırarak yapı geçerliliği konusunda karar verebilir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
60
Yapı Geçerliliği (10)
Yapı geçerliği süreci, bilimsel kavramlar ve bunların ölçümlerine benzer. Örneğin bir kütle ölçülmek istendiğinde kütlenin ne olduğu ile ilgili bir kuramsal yapı vardır. Siz de bu kuramsal yapıya uygun olarak ölçme işlemini gerçekleştirirsiniz. Kütlenin ne olduğu ile ilgili kuramsal yapı değiştiği zaman sizin ölçme aracınız da değişecektir.
Yapı Geçerliliği (11)
Yapı geçerliğine ilişkin bir karmaşa da başlangıç noktasının belirlenmesine ilişkin bilgidir. Zeka tanımlanmadan zeka nasıl ölçülebilir. Örneğin fen bilimciler uranyumu ölçmek için öncelikle uranyumu tanımlamışlar. U235 ve U238 arasındaki farkları ortaya koyduktan sonra U235 ve U238 arasındaki farkları ölçmeye yönelik testler geliştirmişlerdir.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
62
Yapı Geçerliliği (12)
Bir testte bir ya da daha çok yapı bulunabilir. Başka bir deyişle bir test, tek bir değişkeni ölçmeye yönelik olduğu gibi, birden çok değişkeni de ölçüyor olabilir. Testin ölçtüğü değişkenlerin sayısı ve bunların her birinin testin bütününden elde edilen toplam puanlara katkısı, testin ölçtüğü yapı ya da yapıları ortaya çıkarmada kullanılabilir. Çok faktör teorisi ve buna dayalı olarak geliştirilen faktör analizi yöntemleri testin yapısını ortaya çıkarmada kullanılan önemli birer araçtır.
Doç. Dr. Güçlü Şekercioğlu, Bir Ölçme Aracında Bulunması Gereken Psikometrik Nitelikler, Antalya (2020)
