ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME DERS NOTLARI
Doç. Dr. Alper SİNAN Akdeniz Üniversitesi
Eğitim Fakültesi
ÖLÇME ARAÇLARININ SINIFLANDIRILMASI
Ölçme Değerlendirmede kullanılan testler bazı özelliklerine göre
farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalar aşağıda verildiği gibidir.
Puanlama Biçimine Göre Sınıflandırma
• Objektif Testler
Puanlama yapılırken puanlayıcının yorumuna açık olmayan, cevap
anahtarının kesin bir şekilde belli olduğu testlerdir. Çoktan seçmeli testler, Doğru yanlış
• Subjektif Testler
Puanlama yapılırken puanlayıcının yorumuna açık olan testlerdir. Yazılı Yoklama, Sözlü
Test Süresine Göre Sınıflandırma
• Hız Testleri
Süre kısıtlaması olan testlerdir. Hız önemli bir faktör olarak değerlendirilir.
• Güç Testleri
Süre Kısıtlaması olmayan, Soruların kolaydan başlayıp giderek zorlaştığı testlerdir.
• Yeterlilik Testleri
Hem süre kısıtlaması olan hem de soruların giderek zorlaştığı testlerdir, Hız ve Güç testlerinin karması şeklinde yorumlanabilir.
Ölçülen Davranışa Göre Sınıflandırma
• Maximum Yeterlilik
Kişinin bilişsel, duyuşsal veya devinişsel yetenek seviyesini ölçmek için yapılan testlerdir. Zeka ve Başarı Testleri.
• Kişilik Testleri
Bireylerin farklılıklarını, tepkilerini psikolojik özelliklerini ölçmek için kullanılan testlerdir. Uyum Ölçekleri, Tutum Ölçekleri, Kişilik Envanteri vb.
Uygulamaya Göre Sınıflandırma
• Bireysel Testler
Tek bir kişi için uygulanan tetslerdir.
• Grup Testleri
Bir kerede birden fazla bireye uygulanan testlerdir.
EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI
• Yazılı Yoklamalar
• Sözlü Sınavlar
• Doğru-Yanlış Testleri
• Çoktan Seçmeli Testler
• Performans Değerlendirme
• Ödev ve Projeler
YAZILI YOKLAMALAR
• Soruların (Maddelerin) yazılı olarak verildiği ve öğrencilerin de yazılı olarak cevaplarını verdikleri sınav türüdür.
• Soru (madde) sayısı genellikle azdır (10’dan küçük).
• Hazırlanması kısa, puanlanması uzun sürer.
• Özellikle yoruma açık sorularda kesin doğru, kesin yanlış ayrımı zor olduğundan, kağıdın okunması ve puanlanması zaman alır.
• Yansız ve objektif puanlama yapmak zordur.
• Yazılı anlatımın gücü ve kompozisyon yazma becerilerinin ölçülmesinde yaygın bir şekilde kullanılır.
• Yazılı sınavlarda şans başarısı yoktur.
YAZILI YOKLAMADA KULLANILAN SORU(MADDE) TİPLERİ
• Kısa Cevaplı Sorular (Maddeler): Cevapları kısa ve sınırlı olan sorulardır.
• Uzun Cevaplı Sorular (Maddeler): Cevaplamada sınır olmayan uzun ve üst düzey becerileri ölçen sorulardır.
• Zorunlu Cevaplı Sorular (Maddeler): Cevaplanması zorunlu olan sorulardır.
• Tercihli Sorular (Maddeler): Cevaplanması tercihe bağlı olan sorulardır.
YAZILI SINAV ÇEŞİTLERİ
• Klasik Yazılı Sınavlar: Bilginin yanında üst düzey davranışları da ölçebilmek için hazırlanan cevabı uzun olan sorular içeren sınavlardır.
• Tercihli Sınavlar: İçerisinde tercihli maddelerin bulunduğu sınavlardır.
• Kura Sınavları: Sınava giren öğrencilere kura çekerek soruların dağıtılması şeklinde uygulanan sınavlardır.
• Açık Kitap Sınavları: Öğrencilerin sınav sorularını cevaplarken kitap, sözlük vb. yardımcı kaynakları serbest bir şekilde kullanabildiği sınav türüdür.
YAZILI SINAV SORULARININ HAZIRLANMASI
• Soruların geneli için bir yönerge hazırlanmalıdır.
• Yönergeler açık ve anlaşılır olmalıdır.
• Her bir sorunun cevaplanması diğer sorulardan bağımsız olmalıdır.
• Cevabı genel ve uzun olan az sayıda soru yerine kısa ve cevabı sınırlandırılmış çok soru sorulmalıdır.
• Maddelerde ifade ve yazım hatası bulunmamalıdır.
• Maddelerin dağılımı zorluk ve kolaylık bakımından dengelenmeli
• Sorular öğrencilere yazılı olarak verilmelidir.
• Sorular sözlü olarak okunup öğrencilerin yazması istenmemelidir
YAZILI SINAVLARIN PUANLANMASI
• Puanlamanın sorudan soruya ve öğrenciden öğrenciye değişmesi ölçüm sonucuna hata karışmasına neden olur.
• Öğrencilerin isimleri kapatılarak yanlılık önlenir.
• Yazı güzelliği, anlatım gücü gibi değişkenlere puan verilmemelidir.
• Kağıtlar okunduktan sonra karıştırılarak yeniden bir okuma yapılmalıdır.
• Öğrencilerin kağıtlarının önce “iyi,orta,zayıf” gibi sınıflara ayrılması sonra da bu sınıflardaki kağıtların kendi içinde puanlanması şeklinde uygulanır.
• Yazılı sınavların puanlanmasında iyi tanımlanmış bir “dereceli puanlama anahtarı”na (rubrik) ihtiyaç vardır.
SÖZLÜ SINAVLAR
• Sınav sorularının yazılı veya sözlü sorulduğu, öğrencilerin cevaplarını ise her zaman sözlü olarak verdikleri sınavlardır. Genel özellikleri bakımından yazılı yoklamalara benzer.
• Okuma-yazma becerilerine sahip olmayan ya da okuma-yazma gerektiren sınavların yapılabileceği kadar okuma-yazma becerilerinin gelişmemiş olduğu okul öncesi ve ilköğretimin ilk yıllarında sözlü sınav yapılabilir.
• Ana dilin ve yabancı dilin sözlü olarak ölçülmesi istendiğinde sözlü sınav yapılabilir.
SÖZLÜ SINAVLARIN ÖZELLİKLERİ
• Sözlü uygulamalarında öğrencilerin kılık-kıyafeti, ses tonu ve fiziksel hareketleri gibi ölçme dışı özelliklere puan verilmesi geçerliği düşürür.
• Sözlü sınavlarda aynı soruların sınıfta o soruları duymuş olan sorulması geçerliği düşürür.
• Sınav kaygısı yüksektir. Geçerliği düşürür.
• Kopya çekme olasılığı yok denecek kadar azdır.
• Uygulaması zaman alır.
• Şans başarısı olmadığından güvenirlik yüksektir ama puanlama subjektif olduğu için puanlayıcı güvenirliği düşüktür.
• Anahtarla puanlama yapılmalıdır.
KISA CEVAPLI SORULAR
Öğrencilerin bir kelime, bir sembol, bir sayı ya da kısa bir cümle ile cevap verebildikleri sorulardır.
İki tip soru kullanılır:
• Soru biçiminde olanlar
• Boşluk doldurmalı olanlar
Genellikle Bilgi, kavrama, uygulama basamağı davranışlarının ölçülmesinde kullanılırlar.
Avantajlar Dezavantajlar
DOĞRU-YANLIŞ TESTLERİ
• Doğru yanlış türündeki sorular için kullanılır. Her iki seçeneği seçme olasılığı
%50’dir.
• Eğitimin tüm basamaklarında uygulanabilir.
• Bilgi düzeyindeki öğrenmeleri test etmek için kullanılır.
• Bir sınavda çok sayıda doğru-yanlış maddesi sorulabildiği için sınavın geçerliğini yükseltir.
• Objektif puanlanabildiğinden, puanlama güvenirliği yüksektir.
• Hazırlanması ve puanlanması kolay olduğundan kullanışlıdır.
• Her maddede bir davranışı ölçecek biçimde bir tek fikir verilmelidir.
• Doğru-yanlış ifadeler ders kaynağından aynen alınmamalıdır.
• Her soru birbirinden bağımsız cevaplanabilmelidir.
Avantajlar Dezavantajlar
ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER
• Çoktan seçmeli testlerde, öğrenciye soru sorulur ve bu sorunun cevabını verilen seçenekler arasından seçmesi istenir.
• Bilgi, kavrama, uygulama, analiz ve değerlendirme basamağındaki davranışların ölçülmesinde geçerli ölçmeler yapılabilir.
• Bu bakımdan eğitimde kullanılan testler arasında bilişsel alanı en geniş ölçebilen testtir.
• Sınav süresinin çoğu sorunun okunarak cevabın bulunması ve işaretlenmesi için kullanılır.
• Yazı güzelliği ve kağıt düzeni vs. özelliklerin puanlamaya karışma ihtimali yoktur.
• Puanlama yanlılığı olmadığı için geçerliği yüksektir.
• Bir çoktan seçmeli testte çok soru sorulabileceği için duyarlılığı (dolayısıyla güvenirliği) yüksek ölçmeler yapılır ve
ÇOKTAN SEÇMELİ TEST SORULARI HAZIRLANIRKEN ÖNEMLİ HUSUSLAR
• Seçeneklerde kullanılan rakamlar seçenekler arasında büyükten küçüğe doğru veya küçükten büyüğe doğru sıralanmalıdır.
• Soruyu olumsuz yapan ifadenin ya da “en iyi”, “en çok” gibi ifadelerin altı çizilmeli ya da koyu yazılmalıdır.
• Seçeneklerde birbirinin tersi olan ifadeler kullanılmamalıdır.
• Testteki tüm soruların seçenek sayıları eşit olmalıdır.
• Çeldiriciler soruyu bilmeyenleri yanıltmalı, bilenleri aldatmamalıdır.
• Soru gereksiz ifadelerle şişirilmemelidir (kısa ve öz).
• Seçeneklerde tekrarlardan kaçınılmalıdır.
• Kolay olduğunu düşündüğünüz soruları testin ilk soruları olarak oluşturunuz.
• Doğru cevaplar seçeneklere yaklaşık olarak aynı sayıda dağıtılmalıdır.
• Aynı seçeneğin doğru olması durumu ardı ardına 3 defadan fazla olmamalıdır.
• Testin doğru cevap anahtarı kurallı bir sırada (Örneğin, AAABBBCCDDEE gibi) olmamalıdır.
• Sorularda kullanılan dil öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.
