5
Diyabetik hastalarda aspirin
Use of aspirin in diabetic patients
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Prof. Dr. Adnan Abac›, Gazi üniversitesi T›p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal› Beflevler, Ankara, Türkiye
Tel.: 0312 202 56 29 Faks: 0312 212 90 12 E-posta: abaci@gazi.edu.tr
Majör kardiyovasküler olaylar diyabetik hastalardaki mortalitenin yaklafl›k %80’inden sorumludur. Diyabetik hastalar›n hiperaktif trom-bositlere sahip oldu¤u gösterilmifltir. Buna göre, aspirinin antitrombosit etkisi üzerinden vasküler olaylar›n riskini de¤ifltirmesi beklenebilir. Fakat baz› veriler diyabetiklerde aspirinin kardiyovasküler olaylar› engellemedeki etkinli¤inin beklenenden daha az olabilece¤ini düflündürmektedir. Bu yaz›da diyabetiklerde aspirin kullan›m› kardiyovasküler sonlan›m noktalar›na göre derlenmifltir. (Anadolu Kardiyol Derg 2007; 7 Özel Say› 2; 5-8)
A
Annaahhttaarr kkeelliimmeelleerr:: Aspirin, diyabet, koroner arter hastal›¤›
Ö
ZETSedat Türko¤lu, Adnan Abac›
Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye
Major cardiovascular events cause about 80% of the total mortality in diabetic patients. It has been shown that diabetic patients have hyperactive platelets. It may be expected that aspirin, through its antiplatelet action, could change the risk for vascular events in people with diabetes. However, some data suggest that aspirin may be less effective than expected in preventing cardiovascular events in patients with diabetes. In this paper, we review the aspirin use in diabetics with respect to cardiovascular endpoints. (Anadolu Kardiyol Derg 2007; 7 Suppl 2; 5-8)
K
Keeyy wwoorrddss:: Aspirin, diabetes mellitus, coronary artery disease
A
BSTRACTGirifl
Diyabet uzun soluklu t›bbi tedavi gerektiren komplikasyonlarla seyretme e¤iliminde bulunan kronik bir hastal›kt›r. Diyabet s›kl›¤› esas olarak 65 yafl üzeri popülasyonun genel popülasyondaki ora-n›n artmas›na ba¤l› olarak artmaktad›r. Bir çal›flmada, tüm dünya-da 2000 y›l› diyabet s›kl›¤› %2.8, 2030 y›l›ndünya-daki s›kl›¤› ise %4.4 olarak tahmin edilmifltir. Bu tahminin, obezitenin artma trendinde oldu-¤undan gerçekleflecek rakamdan düflük olma ihtimali ak›lda tutul-mal›d›r. S›kl›¤› artan bu hastal›k ayn› zamanda klasik kardiyovaskü-ler risk faktörkardiyovaskü-leri aras›nda yerini alm›fl, hatta son zamanlarda k›la-vuzlarda koroner arter hastal›¤› eflde¤eri olarak kabul edilmifltir.
Diyabet ve trombositler
Diyabetik olanlarda diyabetik olmayanlara göre koroner ate-roskleroz s›kl›¤› ve yayg›nl›¤›n›n daha fazla oldu¤u bilinmektedir. Ayr›ca aterosklerozda klinik olaylar› bafllatan trombüsün oluflu-munda en önemli hücre grubu olan trombositlerin aktivitesinin art-t›¤›na iliflkin çeflitli kan›tlar vard›r. Diyabetik hastalarda kan ak›m›-na yeni genç trombosit giriflinin fazla oldu¤u gösterilmifltir. Ayr›ca kana sal›nan trombositlerin fonksiyonel kapasiteleri artm›fl olan iri trombositlerden olufltu¤u, bu trombositlerin daha fazla trombok-san üretme kapasitesine sahip oldu¤u ve megakaryositlerde
sen-tez edilen glikoprotein (GP) Ib ve GPIIb/IIIa glikoprotein reseptör-lerinin artm›fl oldu¤u gösterilmifltir. Bir baflka çal›flmada ise diya-betiklerde trombositlerin volüm heterojenitesinin artt›¤›, fakat yu-kar›daki çal›flmadan farkl› olarak membranda GPIb reseptör eksp-resyonunun azald›¤› bulunmufltur. Diyabetiklerde retiküle trombo-sitlerin oran›n›n diyabetik olmayanlardan fazla oldu¤u, bununda di-yabette trombosit y›k›m ve yap›m›n›n fazlal›¤›na ba¤l› oldu¤u savu-nulmufltur. Bu çal›flma diyabetteki trombosit membran ak›c›l›¤›n›n da diyabetik olmayanlara oranla daha az oldu¤unu göstermifltir. Beklendi¤i gibi hücre zar› proteinlerinin enzimatik olmayan glikoli-zasyonu diyabetiklerde daha fazla bulunmufltur. Ayr›ca diyabette kanda dolaflan trombosit mikropartüküllerinin say›s› artm›flt›r. Bu art›fl birlikte ateroskleroz bulunan olgularda daha da belirgindir. Trombositlere özgü olan ve trombosit agregasyonu s›ras›nda alfa granüllerden sal›nan proteinlerden beta-tromboglobulin ve plate-let faktör 4’ün plazma düzeylerinin diyabetik olmayanlara göre da-ha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.
Diyabetik hastalarda kardiyovasküler
olaylar ve aspirin
Klasik olarak kardiyovasküler risk diyabetik olmayanlara na-zaran 2-4 kat artm›flt›r. Genel olarak diyabet, erkeklere nana-zaran kad›nlarda daha da önemli bir risk tafl›maktad›r. Örne¤in daha yeni yap›lan bir meta-analizde fatal koroner kalp hastal›¤›n›n d›nlardaki göreceli riskinin yaklafl›k olarak 1.5 oldu¤unu, yani ka-d›nlarda diyabetle iliflkili fatal koroner kalp hastal›¤›n›n diyabetik erkeklere göre %50 daha yüksek oldu¤unu ortaya koymufltur. Tip 2 Diyabetli hastalarda yedi y›l içinde miyokard infarktüsü (M‹) geçirme riski, daha evvel M‹ geçirmifl diyabetik olmayan hastalar kadard›r. Daha önemlisi M‹ geçiren hastalar›n 1 y›ll›k ölüm oran› diyabetik olmayanlara göre %31 daha fazlad›r.
Genel olarak diyabet koroner arter hastal›¤›n› art›rd›¤› gibi, serebrovasküler olaylar›n hem s›kl›¤›n›, hem de ölüm oran›n› ar-t›r›r. Tip 2 diyabetik hastalarda inmeye ba¤l› ölüm diyabetik ol-mayanlara nazaran erkeklerde 2.01, kad›nlarda ise 2.32 kat›na ç›km›flt›r. Benzer ölüm art›fl› 30 yafl›ndan önce insülin ba¤›ml› di-yabet tan›s› konanlarda da gösterilmifltir. Bu çal›flmada hastala-r›n en az %94’ü tip 1 diyabetlidir ve inmeye ba¤l› mortalite erkek-lerde 3.1 kad›nlarda 4.4 kat›na ç›km›flt›r.
Diyabet, sigara ile birlikte periferik arter hastal›¤› için en be-lirgin risk faktörüdür. Kritik ekstremite iskemisi olan hastalarda di¤er kardiyovasküler risk faktörlerinin aksine, y›ll›k ölüm oran›n-da art›fl ile iliflkilidir.
Gerek yukar›da aç›kland›¤› gibi diyabette trombositlerin hi-peraktif olmas›, gerekse aterosklerozun bu hastalarda çok s›k görülmesi sebebi ile diyabetik hastalarda aspirin kullan›m›n›n te-orik alt yap›s› mevcuttur. Ancak gerçek sebebi ne olursa olsun, gerek primer amaçl› gerek de sekonder koruma amaçl› verilen aspirinin diyabetik hastalardaki etkinli¤inin diyabetik olmayanla-ra oolmayanla-ranla daha az oldu¤u görülmektedir. Örne¤in “Primary Pre-vention Project” çal›flmas›nda 100 mg/gün dozunda primer ko-runma amaçl› verilen aspirin ile diyabetik hastalarda temel son-lan›m noktalar› (kardiyovasküler ölüm + inme + miyokard enfark-tüsü) ve total kardiyovasküler olaylarda istatistiksel anlaml›l›¤a ulaflmayan bir azalma, kardiyovasküler ölümlerde ise istatistik-sel anlaml›l›¤a ulaflmayan bir artma olmufltur. Tüm bu sonlan›m noktalar› diyabetik olmayan fakat bir veya daha fazla kardiyo-vasküler riski olan hastalarda anlaml› olarak azalm›flt›r.
“Early Treatment Diabetic Retinopathy Study (ETDRS)” ça-l›flmas›nda kardiyovasküler hastal›¤› olan ve olmayan 3711 diya-betik hasta izlenmifl ve plasebo ile 650 mg/gün dozundaki aspirin karfl›laflt›r›lm›flt›r. Temel sonlan›m noktas› olan tüm nedenlere ba¤l› ölümlerde ve ikincil sonlan›m noktas› olan ölümcül ve ölümcül olmayan M‹’da istatistiksel olarak anlaml› olmayan bir azalma saptanm›flt›r. Bu çal›flmada hem primer hem de sekon-der koruma yap›lan diyabetik hastalar›n al›nm›fl olmas› çal›flma sonuçlar›n› daha da anlaml› k›lmaktad›r.
HOT çal›flmas›nda (23) yaklafl›k 18 000’i aflk›n hasta çal›fl›l-m›fl olup, (%8’i diyabetik) bunlar 3 gruba ayr›larak üç farkl› hedef diyastolik kan bas›nc› (90 mmHg ve alt›, 85 mmHg ve alt›, 80 mmHg ve alt›) tutturulmaya çal›fl›lm›flt›r. Ayr›ca bu çal›flmada hastalar›n yar›s›na da aspirin verilmifltir. Aspirin majör kardiyo-vasküler olaylar› %15 azaltm›flt›r: M‹’da anlaml› bir azalma, kar-diyovasküler ölümlerde ve tüm ölümlerde anlaml› olmayan bir azalma saptanm›fl, inmede ise bir azalma saptanmam›flt›r. Bu çal›flmada benzer etkinin diyabetikler için de geçerli oldu¤u söy-lenmiflse de istatistikler ayr›nt›l› olarak verilmemifltir.
Antitrombosit ajanlar›n etkinli¤ini yüksek riskli hastalarda araflt›ran kapsaml› bir meta-analizde tüm hastalarda çal›flman›n sonlan›m noktas› olan ciddi vasküler olaylarda anlaml› azalma saptanm›flt›r. Bu meta-analizde 9 çal›flmadan toplam 4961 (3711’i ETDRS çal›flmas›ndan) diyabetik hasta de¤erlendirilmifl olup sonlan›m noktas›nda istatistiksel anlaml›l›¤a ulaflmayan %7’lik bir azalma kaydedilmifltir.
Akut koroner sendrom tan›s›ndan sonra sekonder koruma amaçl› verilen aspirin diyabetik olmayan hastalarda %48 ölüm oran› azalmas›na sebep olurken, diyabetik hastalarda anlaml› bir ölüm oran› azalmas› gerçekleflmemifltir.
Retrospektif bir çal›flmada aspirinin diyabetik hastalarda ve diyabetik olmayanlarda total ve kardiyovasküler mortaliteyi azaltt›¤› gösterilmifltir. Bu çal›flmada diyabetik hastalar›n morta-litesi daha yüksek oldu¤undan mutlak kazançlar›n›n daha fazla oldu¤u sonucu ç›kar›lm›flt›r.
Periferik damar hastal›¤›nda verilen düflük doz aspirinin (100 mg/gün) etkinli¤ini araflt›ran bir çal›flmada, aspirin verilen 185 hastada 7 vasküler olay, aspirin verilmeyen 181 hastada 20 olay geliflmifltir. Yani aspirin alan grupta %64 risk azalmas› olmufltur. Bu çal›flmadaki hastalar›n %76 gibi çok yüksek bir oranda diya-betiklerden oluflmas› çal›flma sonuçlar›n›n diyabetik hastalara uygulanabilece¤ini göstermektedir.
Amerikan Diyabet Derne¤inin (ADA) 2005 önerilerinde ve 2007 ADA/AHA önerilerinde kardiyovasküler hastal›k riski artm›fl olan diyabetiklere (40 yafl üzerindekiler veya daha genç olup da ek olarak aile hikayesi, hipertansiyon, sigara içimi, dislipidemi, ve albüminuri gibi ek risk faktörlerinden bir veya daha fazlas› bu-lunanlar) 75-162 mg/gün dozunda aspirin verilmesi önerilmifltir. ESC/EASD 2007 diyabet k›lavuzunda primer korunmada aspirin-den hiç bahsedilmemifltir. Amerikan Diyabet Derne¤i 2003 y›l›n-da yay›mlad›¤› pozisyon yaz›s›ny›l›n-da ise diyabetik olup periferik ar-ter hastal›¤› olanlarda aspirinin önerildi¤i fakat CAPRIE çal›flma-s› sonuçlar›na göre klopidogrelin bu endikasyonda daha faydal› olabilece¤i bildirilmifltir.
Diyabetiklerde aspirin direnci
Günümüzde aspirin kullanan her hastada yeterli yan›t olma-d›¤›, baz› hastalarda aspirine karfl› direnç oldu¤u bilinmektedir. Aspirine karfl› direnç olanlarda kardiyovasküler olaylar daha s›k görülmektedir. Yukar›da de¤inildi¤i gibi diyabetiklerin trombosit-leri daha aktiftir. Bu durumda diyabetiklerde aspirin direncinin daha s›k olabilece¤i akla gelmektedir. Diyabetik hastalarda aspi-rin direnci s›kl›¤›n› araflt›ran ve oldukça yüksek say›da hasta içe-ren iki çal›flma vard›r. Fateh-Moghadam ve ark. (32) 172 diyabe-tik hasta üzerinde yapt›klar› çal›flmalar›nda, hastalar›n %21.5’in-de aspirine tam direnç, %16,9’unda k›smi direnç bulmufllard›r. Mehta ve ark.lar› (33) ise 203 diyabetik hastada %18.7 oran›nda direnç saptam›fllard›r. Bu çal›flmalarda kontrol grubu olmay›fl›, diyabetik hastalarda aspirin direncinin daha yüksek olup olmad›-¤› konusunda fikir vermemektedir. Kontrol grubunu da içeren ça-l›flmalardaki hasta say›s› ise daha düflüktür. Bu çal›flmalarda as-pirin direnci diyabetik olanlarda, olmayanlara göre daha yüksek bulunmufltur. Bunun yan›nda aspirin direncini araflt›ran
çal›flma-Anadolu Kardiyol Derg 2007: 7 Özel Say› 2; 5-8 Anatol J Cardiol 2007: 7 Suppl 2; 5-8 Türko¤lu ve ark.
Diyabet ve aspirin
larda, diyabet varl›¤› aspirin direnç yüksekli¤i ile iliflkili bulun-maktad›r. Sonuç olarak diyabetiklerde aspirin direncinin daha s›k görüldü¤ü söylenebilir. Bu durumda diyabetik hastalara daha yüksek dozda aspirin verilmesi ile aspirin direncinin afl›l›p afl›la-mayaca¤› akla gelmektedir. Bizim bu konuda yapt›¤›m›z bir çal›fl-ma, 100 mg aspirine yeterli yan›t alamad›¤›m›z diyabetik hastalar-da, aspirin dozunun 300 mg’a ç›kar›lmas› ile yan›t veren hasta sa-y›s›nda art›fl oldu¤unu gösterdi. Takahashi ve ark.lar› (37) da di-yabetik hastalarda aspirin dozunun art›r›lmas› ile aspirine karfl› olan direncin üstesinden gelinebilece¤ini göstermifltir. Ancak di-yabetik hastalarda aspirin dozunun art›r›lmas› ile klinik yarar›n art›p artmad›¤›n› de¤erlendiren bir çal›flma henüz yoktur.
Sonuç
Aspirinin diyabette etkinli¤inin daha az oldu¤u konusunda bir flüphe görülmüyor. Fakat diyabetik hastalarda kardiyovaskü-ler sonlan›m noktalar› daha s›k görüldü¤ünden, klinisyen için da-ha önemli olan mutlak yarar diyabet olmayan da-hastalara eflit ola-bilir. Diyabetik hastalarda daha yüksek doz aspirin kullan›lmas›-n›n daha yararl› olabilece¤i yönünde laboratuvar çal›flmalar› ol-makla birlikte, klinik çal›flma olmad›¤›ndan, bu konuda yorum yapmak flu an için mümkün de¤ildir. Sekonder koruma aç›s›ndan k›lavuzlar›n hepsinde aspirin kullan›m› önerilmektedir. K›lavuzlar aras›nda primer korumada ayr›l›k olmakla birlikte, ADA/AHA k›-lavuzlar›na uyulmas› daha do¤ru gibi görünmektedir. Ancak özellikle diyabetik hastalarda gerçeklefltirilecek büyük randomi-ze çal›flmalar›n flu andaki mevcut k›lavuz önerilerini de¤ifltirebi-lece¤i ak›lda tutulmal›d›r.
Kaynaklar
1. Wild S, Roglic G, Green A, Sicree R, King H. Global prevalence of di-abetes: estimates for the year 2000 and projections for 2030. Diabe-tes Care 2004; 27:1047-53.
2. Goraya TY, Leibson CL, Palumbo PJ, Weston SA, Killian JM, Pfeifer EA, et al. Coronary atherosclerosis in diabetes mellitus: a populati-on-based autopsy study. J Am Coll Cardiol 2002; 40:946-53. 3. DiMinno G, Silver MJ, Cerbone AM, Murphy S. Trial of repeated
low-dose aspirin in diabetic angiopathy. Blood 1986; 68: 886-91. 4. Tschoepe D, Roesen P, Schwippert B, Gries FA. Platelets in
diabe-tes: the role in the hemostatic regulation in atherosclerosis. Semin Thromb Hemost 1993; 19:122-8.
5. Watala C, Boncler M, Pietrucha T, Trojanowski Z. Possible mecha-nisms of the altered platelet volume distribution in type 2 diabetes: does increased platelet activation contribute to platelet size hetero-geneity? Platelets 1999; 10: 52-60.
6. Nomura S, Shouzu A, Omoto S, Nishikawa M, Fukuhara S. Signifi-cance of chemokines and activated platelets in patients with diabe-tes. Clin Exp Immunol 2000; 121: 437-43.
7. Tan KT, Tayebjee MH, Lim HS, Lip GY. Clinically apparent atherosc-lerotic disease in diabetes is associated with an increase in platelet microparticle levels. Diabet Med 2005; 22: 1657-62.
8. Borsey DQ, Prowse CV, Gray RS, Dawes J, James K, Elton RA, et al. Platelet and coagulation factors in proliferative diabetic retino-pathy. J Clin Pathol 1984; 37:659-64.
9. Watala C. Blood platelet reactivity and its pharmacological modula-tion in (people with) diabetes mellitus. Curr Pharm Des 2005; 11:2331-65.
10. Carr ME. Diabetes mellitus: a hypercoagulable state. J Diabetes Complications 2001; 15:44-54.
11. Haffner SM. Coronary heart disease in patients with diabetes. N Engl J Med 2000; 342:1040-2.
12. Huxley R, Barzi F, Woodward M. Excess risk of fatal coronary he-art disease associated with diabetes in men and women: meta-analysis of 37 prospective cohort studies. BMJ 2006; 332:73-8. 13. Haffner SM, Lehto S, Ronnemaa T, Pyorala K, Laakso M. Mortality
from coronary heart disease in subjects with type 2 diabetes and in nondiabetic subjects with and without prior myocardial infarcti-on. N Engl J Med 1998; 339:229-34.
14. Norhammar A, Lindback J, Ryden L, Wallentin L, Stenestrand U. Improved but still high short- and long-term mortality rates after myocardial infarction in patients with diabetes mellitus: a time-trend report from the Swedish Register of Information and Know-ledge about Swedish Heart Intensive Care Admission. Heart 2007; 93:1577-83.
15. Jorgensen H, Nakayama H, Raaschou HO, Olsen TS. Stroke in pa-tients with diabetes. The Copenhagen Stroke Study. Stroke 1994; 25:1977-84.
16. Mulnier HE, Seaman HE, Raleigh VS, Soedamah-Muthu SS, Colho-un HM, Lawrenson RA, et al. Risk of stroke in people with type 2 di-abetes in the UK: a study using the General Practice Research Da-tabase. Diabetologia 2006; 49:2859-65.
17. Laing SP, Swerdlow AJ, Carpenter LM, Slater SD, Burden AC, Botha JL, et al. Mortality from cerebrovascular disease in a co-hort of 23 000 patients with insulin-treated diabetes. Stroke 2003; 34: 418-21.
18. Criqui MH. Peripheral arterial disease-epidemiological aspects. Vasc Med 2001; 6:3-7.
19. Newman AB, Siscovick DS, Manolio TA, Polak J, Fried LP, Borha-ni NO, et al. Ankle-arm index as a marker of atherosclerosis in the Cardiovascular Health Study. Cardiovascular Heart Study (CHS) Collaborative Research Group. Circulation 1993; 88:837-45. 20. Bertele V, Roncaglioni MC, Pangrazzi J, Terzian E, Tognoni EG.
Cli-nical outcome and its predictors in 1560 patients with critical leg ischaemia. Chronic Critical Leg Ischaemia Group. Eur J Vasc En-dovasc Surg 1999; 18:401-10.
21. Sacco M, Pellegrini F, Roncaglioni MC, Avanzini F, Tognoni G, Ni-colucci A. Primary prevention of cardiovascular events with low-dose aspirin and vitamin E in type 2 diabetic patients: results of the Primary Prevention Project (PPP) trial. Diabetes Care 2003; 26:3264-72.
22. Aspirin effects on mortality and morbidity in patients with diabetes mellitus. Early Treatment Diabetic Retinopathy Study report 14. ETDRS Investigators. JAMA 1992; 268:1292-300.
23. Hansson L, Zanchetti A, Carruthers SG, Dahlof B, Elmfeldt D, Juli-us S, et al. Effects of intensive blood-pressure lowering and low-dose aspirin in patients with hypertension: principal results of the Hypertension Optimal Treatment (HOT) randomised trial. HOT Study Group. Lancet 1998; 351:1755-62.
24. Antithrombotic Trialists' Collaboration. Collaborative meta-analy-sis of randomised trials of antiplatelet therapy for prevention of de-ath, myocardial infarction, and stroke in high risk patients. BMJ 2002; 324:71-86.
25. Cubbon RM, Gale CP, Rajwani A, Abbas A, Morrell C, Das R, et al. Aspirin and mortality in patients with Diabetes Mellitus sustaining Acute Coronary Syndrome. Diabetes Care 2007 Oct 24 [Epub ahe-ad of print].
26. Harpaz D, Gottlieb S, Graff E, Boyko V, Kishon Y, Behar S. Effects of aspirin treatment on survival in non-insulin-dependent diabetic patients with coronary artery disease. Israeli Bezafibrate Infarcti-on PreventiInfarcti-on Study Group. Am J Med 1998; 105: 494-9.
Anadolu Kardiyol Derg 2007: 7 Özel Say› 2; 5-8 Anatol J Cardiol 2007: 7 Suppl 2; 5-8
Türko¤lu ve ark.
27. Catalano M, Born G, Peto R. Prevention of serious vascular events by aspirin amongst patients with peripheral arterial disease: rando-mized, double-blind trial. J Intern Med 2007; 261: 276-84.
28. American Diabetes Association. Standards of medical care in di-abetes. Diabetes Care 2005; 28 Suppl 1: S4-S36.
29. Buse JB, Ginsberg HN, Bakris GL, Clark NG, Costa F, Eckel R, et al. Primary prevention of cardiovascular diseases in people with di-abetes mellitus: a scientific statement from the American Heart As-sociation and the American Diabetes AsAs-sociation. Circulation 2007; 115: 114-26.
30. Ryden L, Standl E, Bartnik M, Van den BG, Betteridge J, de Boer MJ, et al. Guidelines on diabetes, pre-diabetes, and cardiovascular dise-ases: executive summary. The Task Force on Diabetes and Cardi-ovascular Diseases of the European Society of Cardiology (ESC) and of the European Association for the Study of Diabetes (EASD). Eur Heart J 2007; 28:88-136.
31. A randomised, blinded, trial of clopidogrel versus aspirin in patients at risk of ischaemic events (CAPRIE). CAPRIE Steering Committee. Lancet 1996; 348:1329-39.
32. Fateh-Moghadam S, Plockinger U, Cabeza N, Htun P, Reuter T, Ersel S, et al. Prevalence of aspirin resistance in patients with type 2 di-abetes. Acta Diabetol 2005; 42:99-103.
33. Mehta SS, Silver RJ, Aaronson A, Abrahamson M, Goldfine AB. Comparison of aspirin resistance in type 1 versus type 2 diabetes mellitus. Am J Cardiol 2006; 97:567-70.
34. Watala C, Golanski J, Pluta J, Boncler M, Rozalski M, Luzak B, et al. Reduced sensitivity of platelets from type 2 diabetic patients to acetylsalicylic acid (aspirin)-its relation to metabolic control. Thromb Res 2004; 113: 101-13.
35. Angiolillo DJ, Fernandez-Ortiz A, Bernardo E, Ramirez C, Sabate M, Jimenez-Quevedo P, et al. Platelet function profiles in patients with type 2 diabetes and coronary artery disease on combined aspirin and clopidogrel treatment. Diabetes 2005; 54: 2430-5.
36. Abaci A, Caliskan M, Bayram F, Yilmaz Y, Cetin M, Unal A, et al. A new definition of aspirin non-responsiveness by platelet function analyzer-100 and its predictors. Platelets 2006; 17: 7-13.
37. Takahashi S, Ushida M, Komine R, Shimizu A, Uchida T, Ishihara H, et al. Increased basal platelet activity, plasma adiponectin levels, and diabetes mellitus are associated with poor platelet responsive-ness to in vitro effect of aspirin. Thromb Res 2007; 119: 517-24. 38. Abaci A, Yilmaz Y, Caliskan M, Bayram F, Cetin M, Unal A, et al.
Ef-fect of increasing doses of aspirin on platelet function as measured by PFA-100 in patients with diabetes. Thromb Res 2005; 116: 465-70.
Anadolu Kardiyol Derg 2007: 7 Özel Say› 2; 5-8 Anatol J Cardiol 2007: 7 Suppl 2; 5-8 Türko¤lu ve ark.
Diyabet ve aspirin
