PROGRAMI OLUġTURAN
ÖGELER
(10)
PROGRAMI OLUġTURAN ÖGELER
I.TEMEL ÖGELER
1.AMAÇLAR
2.ĠÇERĠK VE ETKĠNLĠKLER
3.DEĞERLENDĠRME
II.YARDIMCI ÖGELER
1.ĠLKELER
2.AÇIKLAMALAR
3.ARAÇ VE GEREÇLER
1.AMAÇLAR
Amaçlar saptanmadan programın diğer öğeleri çalıĢmaz. Çünkü;
Amaçlar, NEYĠ NĠÇĠN yaptığımızı, konuları niçin iĢlediğimizi bilmezsek, öğrencilere
kuru bilgiler vermekten öteye gidemeyiz. Oysa, sınıflarda iĢlenen her konunun yapılan her dersin belli amaçlara hizmet etmesi gerekir.BÖYLECE;
Amaçlar okulun rolünü belirler.
Okulun ve öğretmenlerin çalıĢmalarında zaman zaman kılavuza ihtiyaç duyulur.
Amaçlar bu rolü üstlenir.
Amaçlar okulda yapılacak çalıĢmalarda öğretmene yardımcı olurlar. Amaçlar öğrenciden yanadır öğrenciye dönüktür.
Amaçlar öğrencinin kendi kendini değerlendirmesine yardımcı olur. Amaçlar öğrencinin ulaĢabileceği sınırları belirler
Amaçların önemli görevlerinden biri de,değerlendirmeye temel olmalarıdır
Amaçlara ulaĢılmıĢsa bir baĢarı söz konusudur. UlaĢılmamıĢsa da bir baĢarısızlık
AMAÇLAR HANGĠ DÜZEYLERDE
HAZIRLANMAKTADIR ?
I. GENEL AMAÇLAR
1. EĞĠTĠMĠN GENEL AMAÇLARI
2. OKULUN GENEL AMAÇLARI
II. ÖZEL AMAÇLAR
I. GENEL AMAÇLAR
ÖZEL AMAÇLARA GÖRE DAHA
GENEL AMAÇLARI BELĠRTĠR
VE AMAÇLARIN
BELĠRLENMESĠNDE TOPLUMUN
BEKLENTĠ VE ĠHTĠYAÇLARI
II. ÖZEL AMAÇLAR
ÖĞRENCĠ ÖZELLĠKLERĠ ĠLE KONU
ALANI ÖZELLĠKLERĠNE GÖRE GENEL
AMAÇLAR DOĞRULTUSUNDA
SAPTANIR. ÖZEL AMAÇLAR,
ÖĞRENCĠNĠN HANGĠ KAPSAMI NE
DERECE YETERLĠLĠKTE ÖĞRENMESĠ
GEREKTĠĞĠNĠ VE ÖĞRENME
GERÇEKLEġTĠĞĠNDE HANGĠ
1. EĞĠTĠMĠN GENEL AMAÇLARI
Bütün eğitim etkinliklerine yön vermek için hazırlanır.
Türk Milli Eğitiminin amaçları buna örnektir.
Her düzeydeki okullarımızın Türk Milli Eğitiminin
amaçlarına uygun olarak çalıĢması zorunludur.
Türk Milli Eğitim gibi bir milli eğitim sisteminin
hedefleri, değiĢik seviyelerde ele alınabilir.Bir milli
eğitim sisteminin hedefi, en genel seviyede bu eğitim
sisteminin ürünü olarak yetiĢmesi istenen “ĠDEAL
ĠNSANIN” nitelikleri olabilir. Ya da eğitim sisteminin
topluma kazandırılması istenen NĠTELĠKLER
2. OKULUN GENEL AMAÇLARI
Okulun genel amaçları, eğitimin genel amaçlarına
uygun fakat o okulun fonksiyonunu dile getiren
amaçlardır. Örneğin; ĠLKÖĞRETĠM,
ORTAÖĞRETĠM, YÜKSEKÖĞRETĠM amaçları
gibi.
Örneğin ; Okul öncesi eğitimin amaçlarına ve temel
ilkelerine uygun olarak;
* Onları temel eğitime hazırlamak
1. DERSLERĠN ÖZEL AMAÇLARI
Derslerin özel amaçları da okulun genel
amaçlarına uygun olarak düzenlenen belli bir
alanın amaçlarıdır.
Örneğin; Matematiğin, Beden Eğitiminin,
Sosyal Bilgilerin amaçları gibi. Ancak bunlar
belli bir okul için düzenlenir.
Örneğin; Matematik dersinin amaçları, ya da
2. ÜNĠTENĠN ÖZEL AMAÇLARI
Ünitenin özel amaçları
derslerin özel amaçlarına
AMAÇLAR NASIL HAZIRLANMAKTADIR ?
Bugünkü programlarda yer alan amaçların hazırlanması sağlıklı yapılmamaktadır.
Öyleki AMAÇLAR, programların baĢ tarafında bulunması gerekli metinler olarak kalmakta ve görülmektedir. Bu hususu Ģu nedenlere dayalı olarak açıklamak
mümkündür;
1.Amaçların konulardan önce hazırlanması gerekirken zaman zaman konular
saptandıktan sonra amaçlar düzenlenmeye çalıĢılır.Böylece amaçla konu arasında kuvvetli bir bağ olmaz.
2.Öğretmenin uygulamasıyla ilgilidir.Amaçla konunun kopuk olduğunu fark eden
öğretmen amacın gerçeklemesine çalıĢacağına , konuları iĢlemeyi tercih etmektedir.
3.Amaç cümlelerine ulaĢabilirlik ilkesi pek dikkate alınmamaktadır.
4.Amaç cümleleri çok süslü cümleler halindedir.Biraz incelendiğinde fonksiyonel
olmadıkları kolayca anlaĢılır. Örneğin;”mükemmel bir insan olarak yetiĢirler” amacı buna bir örnektir.ulaĢılması çok güçtür.
5.Bazı amaç cümlelerinde ise birden çok amaç bulunur.Oysa amaçlar tek tek anlaĢılır
bir biçimde hazırlanmalıdır.
Bugün okullarda uygulanan programların amaçları MEB tarafından hazırlanır ve
emirle okullarda uygulanır.Ancak son zamanlarda ÜNĠVERSĠTELER etkili olmaktadırlar.
AMAÇLAR NASIL HAZIRLANMALIDIR ?
AMAÇLAR; TOPLUMSAL ÇEVRE, EĞĠTĠM FELSEFESĠ, EĞĠTĠM
EKONOMĠSĠ, EĞĠTĠM PSĠKOLOJĠSĠ, BĠREY VE KONU ALANLARI Dikkate
alınarak hazırlanmalıdır. Bir baĢka deyiĢle AMAÇLAR;
TOPLUM ĠHTĠYAÇLARINI
TOPLUMUN BĠREYE SAĞLADIĞI OLANAKLARI TOPLUMDAKĠ ÖNEMLĠ PROBLEMLERĠ
TOPLUMDAKĠ DEĞĠġME YÖNELĠMLERĠNĠ TOPLUMUN DEĞER YARGILARINI
TOPLUMDAKĠ Ġġ OLANAKLARINI YETĠġKĠNLERĠN PROBLEMLERĠNĠ
EĞĠTĠM PSĠKOLOJĠSĠNĠN BULGULARINA UYMALI EKONOMĠK OLARAK UYGULANABĠLĠR OLMALI AMAÇ CÜMLELERĠNĠN SONU SINIRLI OLMALI
AMAÇ CÜMLELERĠ ÇEġĠTLĠ YORUMLARA YOL AÇAN CÜMLELERDEN
SEÇĠLMEMELĠ ÖRNEĞĠN ; ÇEġĠTLĠ YORUMLARA YOL AÇANLAR; BĠLMEK, ANLAMAK, DEĞERLEMEK, ZEVK ALMAK v.b gibi
SINIRLI ANLAMI OLANLAR; ĠNANMAK, YAZMAK, NAKLETMEK,
AMAÇLAR KĠMLER TARAFINDAN
HAZIRLANMALIDIR ?
Ülkemizde merkeziyetçi bir sistem vardır. Buna göre programlar MEB
tarafından hazırlanır ve uygulanmak üzere okullara gönderilir.
Türk Milli Eğitiminin amaçları tüm okul sistemini ilgilendirdiği için, 1739
sayılı Milli Eğitim temel kanunu ile Türk Milli Eğitiminin amaçları
TBMM tarafından kabul edilerek kanunlaĢmıĢtır.
Okulun genel amaçlarının hazırlanmasında ilgili okul kademelerinde çalıĢan
elemanları görev alır.
Derslerin amaçlarının hazırlanmasında ise, ilgili alanın uzmanlarınca kurulan
komisyon sorumlu olur.
Ġleri program anlayıĢında amaçlar; ÖĞRENCĠLERĠN,VELĠLERĠN,
YÖNETĠCĠLERĠN, ÖĞRETMENLERĠN VE KONU ALANI
UZMANLARININ fikirleri, görüĢleri alınarak hazırlanır. Ayrıca
AMAÇLAR NASIL TANIMLANMALIDIR ?
Son zamanlara kadar amaçlar ilgililerce saptanır
ve böylece bırakılırdı. Ancak günümüzde o
amaca ulaĢan öğrencinin göstereceği
DAVRANIġLARDA o amacın altında
sıralanmalıdır. Yani, “düzenlediğimiz amaca
ulaĢan biri ne yapar ?” sorusunun cevabı
DavranıĢ Yazılırken Uyulması Gereken
Ġlkeler ;
1.Yazılan her davranıĢ hangi hedefle ilgiliyse o hedefin niteliklerine uygun
olmak zorundadır.
2.DavranıĢ tümcelerinin sonuna, yazma, söyleme, eĢleĢtirme, seçip söyleme,
kesme, çizme, çıkarma, oturma v.s yazılmalıdır.
3. DavranıĢ ifadesi açık seçik ve anlaĢılır olmalıdır
4.DavranıĢlar biniĢik olmamalıdır.
5.DavranıĢ ifadeleri kapsamlı aynı zamanda sınırlı olmalıdır.
6.DavranıĢlar kolaydan zora basitten karmaĢığa doğru sıralanmalıdır.
7.Özellikle psiko motor davranıĢların iĢlem basamaklarına uymalıdır.
8.DavranıĢlar öğrenciye göre olmalıdır.
Hedef ve Hedef Belirleme
HEDEF; Varılmak istenen nokta olarak
tanımlanabilir.
Hedefler toplumsal gerçeği, insanı ve konu alanını
temele almalıdır.
Ancak bir hedef zamanla geçersiz hale gelebilir
dolayısıyla, “tüm hedefler değiĢmeye açıktır”
Her hedef kiĢinin BĠLGĠ, BECERĠ, ALIġKANLIK,
GÜÇ, ĠLGĠ,YETENEK, TUTUM gibi özelliklerinin
birine dayanabilir.
Bu nedenlerden dolayı çağdaĢ eğitimciler
öğrencileri;”BĠLĠġSEL,DUYUġSAL,DEVĠNĠġSEL
ALAN”olmak üzere ÜÇ gruba ayırarak
Üç Alanla Ġlgili Hedef Yazarken Dikkat Edilecek
Noktalar
1.Hedef cümlesinin sonunda “bilgisi,bilme becerisi,gücü,
yeteneği” gibi sözcüklerden biri bulunmalı
2.Hedefler öğrenci davranıĢına dönüĢtürülebilir olmalı
3.Hedefler öğrenme ürününü dile getirmelidir.
4.Konu baĢlıkları hedef olamaz.
5.Hedefler kapsamlı aynı zamanda sınırlı olmalıdır.
6.Hedeflerin hangi konu içeriği ile ilgili olduğu belirtilmelidir
7.Hedefler biniĢik olmamalı.
8.Hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa o alanın niteliklerine
uygun olmalıdır.
MUHTEVA (ĠÇERĠK) VE
ETKĠNLĠKLER
Günümüz programlarında önemli bir yer
tutar.
Genellikle programların bir kısmında
ĠÇERĠK ile AMAÇLAR arasında tam bir
bağ yoktur.
Buna göre amaçlar ihmal edilmiĢ, ancak
GeliĢtirilecek Olan Programlarda Ġçerik ve
Etkinlikler ġu Özelliklere Sahip Olmalıdır;
1.Ġçerik ve Etkinlikler amaca göre olmalıdır.
2.Ġçerik ve Etkinlikler ÖĞRENCĠYE GÖRE olmalıdır.
3.DüĢünülen öğrenme yaĢantılarının ekonomik olmasına dikkat
edilmelidir.
4.Tasarlanan yaĢantıların diğer yaĢantılarla tutarlı olması onlarla
çeliĢik olmaması gerekir.
5.Seçilen içerik hem toplumsal hem bireysel yarar sağlamalıdır.
6.Seçilen içeriğin ve uygulanacak etkinliğin öğrenme ve
öğretmeye uygun olması gerekir.
7.Seçilecek içerik bilgi dünyasında önemli bir yer
EĞĠTĠM DURUMU
Eğitme Durumu; öğrenciye ders ya da konu alanı için saptanan hedef
davranıĢların her bir öğrenciye NASIL VE NE YOLLA kazandırılacağının
belirlenmesidir.
Eğer okulu bir fabrikaya benzetirsek, eğitim durumu, öğrenciye istenilen
davranıĢların kazandırıldığı yani onun eğitildiği bir süreçtir.
Bu süreç, öğrenci açısından ÖĞRENME, öğretmen açısından ÖĞRETME
durumudur.
Bu basamakta;
BĠLMEYEN ÖĞRENCĠYĠ BĠLEN
YAPMAYAN ÖĞRENCĠYĠ YAPAN
SORUNLARINI ÇÖZEMEYEN ÖĞRENCĠYĠ ÇÖZEN
SEVMEYEN ÖĞRENCĠYĠ SEVEN DURUMUNA GETĠRMEK SÖZ
KONUSUDUR.
Öğrenmeyi Açıklayan Pek çok Kuram Vardır
Öğrenme Kuramlarını 4 Ana BaĢlıkta Toplamak
Mümkündür;
1.ġARTLANMA KURAMI
2.BĠLĠġSEL ALAN KURAMI
3.GÜDÜLEME, KĠġĠLĠK, TOPLUMSAL
PSĠKOLOJĠ AĞIRLIKLI KURAM
1.ġARTLANMA KURAMI
Öğrenmeyi UYARICI ile DAVRANIM arasında bir
bağ kurma olarak ele almaktadır.
Bu Kuramın Öğrenme Ġlkeleri ġöyledir;
1.Öğrenci yaparak öğrenir
2.Öğrenmede tekrarın önemi büyüktür
3.Doğru davranım pekiĢtirilmelidir
4.Güdüleme öğrenmeyi olumlu ve önemli derecede
etkiler.
BU KURAMI SAVUNANLAR ÖĞRENMEYĠ BĠR
2.BĠLĠġSEL ALAN KURAMI
Bu kurama göre, öğrenmede BĠLME, KAVRAMA, SEZME gibi
ZĠHĠNSEL etkinlikler daha baskındır.
Öğrenme hem zekanın hem güdülemenin hem de transferin ürünüdür.
Bu Kuramın Öğrenme Ġlkeleri ġunlardır ;
1.Öğrenmede öncelikle içeriğin ve sorunun doğru algılanması önemlidir
2.Kazandırılacak davranıĢlar ve onlarla ilgili içerik tutarlı bir biçimde
düzenlenirken öğrencinin GELĠġĠM düzeyi göz önüne alınmalıdır.
3.Anlayarak ve kavrayarak öğrenme ezbere dayalı öğrenmelerden daha
kalıcıdır.
4.Öğrenciye her eğitim durumunda dönüt düzeltme verilmelidir.
5.Öğrenci öğrenme yaĢantılarındaki iliĢkileri kendisi bulmalıdır.
6.Öğrenciye kazandırılacak davranıĢlar, onun hazır
bulunuĢluk düzeyine göre saptanmalıdır.
7.Öğrenme tek bir yaĢantı ile gerçekleĢmez.
BU KURAMI SAVUNANLAR ÖĞRENMEYĠ BĠR ÜRÜN OLARAK
3.GÜDÜLEME KĠġĠLĠK TOPLUMSAL PSĠKOLOJĠ
AĞIRLIKLI KURAM
Bu kurama göre, öğrenme, kiĢinin yeteneklerine, kültürel
geliĢimine, içinde yaĢadığı toplumdaki kültüre, güdülenmiĢliğine
ilgisine, öğrenme ortamının havasına bağlıdır.
Bu Kuramın Öğrenme Ġlkeleri ġöyledir;
1.Hedef davranıĢlar öğrencinin yeteneğine göre olmalıdır.
2.Öğrencinin fiziksel ve kültürel geliĢimi bilinmelidir
3.Öğretme ortamında kullanılan cesaretlendirme ve destekleme
öğrencinin öğrenmesini kolaylaĢtırır.
4.Öğrenci ilgi duyduğu alanda daha baĢarılı olur.
5.Öğretme ortamının yapısı ve havası öğrenmeyi etkileyen
4.BĠLGĠ ĠġLEM SÜRECĠ KURAMI
Öğrenme bilgi iĢlem sürecine benzer bir biçimde ele alınmaktadır. Yani girdiler belli
bir zamanda istendik ürüne dönüĢtürülür.
Bilgi iĢle süreci: Girdiler-ĠĢlemler-Çıktılar ve Dönüt ten oluĢur
Bu yaklaĢımı benimseyen Gagne öğrenmenin öğrencinin iç ve dıĢ koĢullarının
etkileĢimi sonucu olduğunu söylemektedir.
Bu yaklaĢımı benimseyenlere göre, Öğrenme, insan zihninde 8 aĢamalı evreden
geçerek oluĢur.Bunlar;
1.güdüleme 2.farkına varma 3.kazanma 4.kodlama 5.hatırlama 6.genelleme
7.davranım 8.pekiĢtirmedir.
Gagne, öğretme ortamının düzenlenmesinde Ģu sıranın izlenmesini savunur;
1.Dikkati çekme
2.Öğrenciye kazandırılacak davranıĢlar dersin baĢında verilmeli 3.Ön öğrenmelerin hatırlatılması
4.Uyarıcı araç ve gereçlerin sunulması 5.Öğrenciye rehberlik etme
6.DavranıĢın gözlenmesi 7.Dönüt verme
Bilgi ĠĢlem Süreci Kuramının Öğrenme
Ġlkeleri ;
1.Öğretme ortamı öğrenci için
düzenlenmelidir
2.PlanlanmıĢ öğretme etkinlikleri bireyin
geliĢimine olumlu katkıda bulunur.
3.Bu etkinlikler bilimsel verilere
EĞĠTĠM DURUMU DÜZENLENĠRKEN
DĠKKAT EDĠLECEK NOKTALAR
1. HEDEFE GÖRELĠK
2. ÖĞRENCĠYE GÖRELĠK
3. EKONOMĠKLĠK
4. DĠĞER YAġANTILARA
DEĞERLENDĠRME
Bugüne kadarki uygulanan programlarda değerlendirme bir hayli ihmal
edilmiĢtir.Ancak programlar 15-20 yılda bir yenilenmesi gereği duyularak
değiĢtirilmiĢtir.
Programlarda bir çok aksaklık olabilir. En önemlisi SAPTANMIġ OLAN
AMAÇLARIN BĠR KISMI ULAġILABĠLĠRLĠK özelliğinden yoksun
olabilir. Bu amaçların hemen değiĢtirilmesi ve onların yerine ulaĢılabileceği
ümit edilen yenilerinin saptanması gerekir. Ya da amaçlar iyi olur da amaca
ulaĢtıracağı düĢünülen öğrenme yaĢantıları iyi düzenlenmemiĢ olabilir.
Bizi amaca ulaĢtırmayan içerik ve etkinliklerin programda yeri olmamalıdır.
Öyleyse, bir programın tam olarak değerlendirilebilmesi için amaçların daha
önce açıklanan niteliklere uygun olarak düzenlenmesi, tanımlarının yapılarak
davranıĢlarının saptanması ve bunlara uygun olarak tasarlanan öğrenme
yaĢantılarının ve öğrenme durumlarının bilinmesi gerekir.
