12 Nisan 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
‹kiz Teleskoplar
Gezegen Av›nda
Dünyan›n en büyük gözlem araçlar› olan her biri 10 m ayna çapl› ikiz Keck teleskoplar›n›n ilk kez birlikte kullan›lmalar›yla, Günefl Sistemi d›fl›nda Dünya benzeri küçük gezegenleri de belirlemenin olanakl› hale gelece¤i bildiriliyor. 12 Mart tarihinde gerçeklefltirilen deneyde iki teleskoptan gelen görüntüler, atmosferin yol açt›¤› bozulmalar ileri teknolojideki ayg›tlarla süzüldükten sonra bir yeralt› tünelinde bilgisayar arac›l›¤›yla birlefltirildi.
NASA’n›n Günefl Sistemi d›fl›nda yaflama uygun gezegenler belirlemek için sürdürdü¤ü "Origins" (Kökler) projesinin yöneticisi Dr. Anne Kinney, iki teleskopun birlefltirilmesinin 85 metre ayna çapl› dev bir teleskop oluflturulmas› anlam›na geldi¤ine iflaret ederek, böylelikle çok daha kaliteli ve ayr›nt›l› görüntüler elde edilebilece¤ini söyledi.
fiimdiye kadar Günefl Sistemi d›fl›nda 50’nin üzerinde gezegen
saptanmas›na karfl›n, bunlar do¤rudan gözlemler yerine, gezegenlerin etraf›nda doland›klar› y›ld›z›n dönüfl h›z› üzerinde meydana getirdikleri çok küçük de¤iflimlerin izlenmesiyle belirlenebiliyorlard›. Ayr›ca bunlar, y›ld›zlar›na ola¤anüstü yak›nl›kta dönen, gazdan yap›l› dev gezegenler olduklar›ndan görece kolay belirlenebiliyorlar, y›ld›zlar›n uzaklar›nda dolanan gezegenlerle, yak›n yörüngelerdeki küçük kayaç gezegenleri saptayabilmek kolay olmuyordu. ‹ki dev teleskopun ayn› noktalara birlikte bakmalar›yla, çok daha sönük gezegenlerin de
saptanabilmesi olas›l›¤›, gökbilimcileri heyecanland›r›yor.
NASA Bas›n Aç›klamas›, 14 Mart 2001
Yafll› Y›ld›z›n Nabz›
Gökbilimciler, Günefl benzeri bir y›ld›z›n h›zlanm›fl kalp at›fllar›n› belirlediler. Ünlü gezegen avc›s› Paul Butler’›n da yer ald›¤› ekip, güney gökküre’de "Su Y›lan›" tak›my›ld›z›ndaki Beta Hydri’de sismik sal›n›mlar›n, Günefl’in birkaç milyar y›l sonraki durumuna ›fl›k tutaca¤›n›
belirtiyor. Araflt›rmac›lar, bu tür y›ld›zlar›n yap›lar›n› inceleyerek Günefl benzeri y›ld›zlar›n ortaya ç›k›fl›, yap›lar› ve sonlar›yla ilgili kuramlar› s›nama olana¤› buluyorlar. Sydney Üniversitesi’nden Tim Bedding baflkanl›¤›ndaki ekip, Beta Hydri’nin yüzeyindeki maddenin h›z›nda küçük sal›n›mlar belirlemifl. Bunun için geçti¤imiz y›l›n Haziran ay›nda 3.9 metrelik bir teleskopla befl gecede 1 200 ölçüm yap›lm›fl. 1979 y›l›nda Günefl’in yüzeyinde, periyodlar› yaklafl›k befl dakika süren çok küçük sal›n›mlar belirlenmesi üzerine araflt›rmac›lar, benzeri sal›n›mlar› öteki y›ld›zlarda da aramaya bafllad›lar. Bu sal›n›mlar›n süreleri ve y›ld›zlar›n yafl› aras›nda korelasyon kuran bilgisayar modelleri gelifltirildi. Y›ld›zlar yaflland›kça, sal›n›m periyodlar›n›n da uzamas› gerekiyor. Hesaplara göre 4.5 milyar yafl›ndaki Güneflimizden daha yafll› olan Beta Hydri’nin (7 milyar yafl›nda) sal›n›mlar›n›n 15-20 dakika kadar olmas› gerekiyor. Bedding ve arkadafllar›n›n gözlemleri de, sal›n›m süresinin 17 dakika oldu¤unu ve kuramla büyük uyum gösterdi¤ini ortaya koymufl. Butler, "Beta Hydri’deki bu sismik dalgalar› belirlemek, bir y›ld›z›n nabz›n› tutmak gibi; nab›z nas›l bir kimsenin kalbi konusunda bilgi veriyorsa, bu sal›n›mlar da bize y›ld›z›n kalbinin derinliklerindeki koflullar› anlat›yor" diyor. fiekillerde görülen çarp›lmalar, sürecin iyi anlafl›labilmesi için büyük ölçüde abart›lm›fl.
