Do¤al menopoz bafllang›ç yafl›n›n de¤erlendirilmesi
Ahmet M. fiENGÜL (*), Nigar YÜCETÜRK (*), Mehmet SARGIN (**)
ÖZET
Menopoz poliklini¤ine baflvuran do¤al menopoz olgular›nda menopoz bafllang›ç yafl ortalamas›n›, parite, sigara içimi ve sosyoekonomik durumun menopoz yafl ortalamas› üzerine et- kisinin olup olmad›¤›n› de¤erlendirmeyi amaçlad›k. fiiflli Etfal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi menopoz poliklini¤ine baflvu- ran toplam 542 postmenopozal hasta de¤erlendirmeye al›nd›.
Cerrahi menopozda oldu¤u tespit edilen 171 hasta çal›flma kapsam› d›fl›nda b›rak›ld›. Çal›flma grubunu oluflturan hasta- lar›n menopoz yafl›, paritesi, sigara kullan›m› ve sosyoekono- mik durumu prospektif olarak incelendi. Do¤al menopoz gru- bunu oluflturan hastalar›n yafl ortalamas› 47.4±2.9 olarak ta- yin edildi. Çal›flmaya al›nan olgular›n 32’si (% 8.6) nullipar, 339 (% 91.4) hasta multipar idi. Nullipar ve multiparlar›n menopoz bafllang›ç yafl ortalamalar› s›ras›yla 45.1±2.1, 47.6±3.0 olarak saptand›. ‹ki grup aras›ndaki fark istatistik- sel olarak anlaml› idi (p<0.05). Menopoz bafllang›ç yafl orta- lamas›n› düflüren etkenlerin bilinmesi menopoza girifl yafl or- talamalar›n› yükseltmeye çal›flman›n yan›nda, olgular›n erken dönemde tan› ve tedavisini sa¤layarak hastalar›n postmeno- pozal dönemdeki yaflam kalitesini art›raca¤›ndan, ülkemizde bu konuda daha fazla ve büyük serili çal›flmalar yap›lmas› ge- rekti¤ine inanmaktay›z.
Anahtar kelimeler:Menopoz, bafllang›ç yafl›, parite, sigara
SUMMARY
Determination of the onset age of menopause To determine the median age of natural menopause who have attended to fiiflli Etfal Hospital Menopause Outpatient Clinic and whether smoking, socioeconomic status and parity affec- ting that age. A total of women who have attended to fiiflli Et- fal Hospital Menopause Outpatient Clinic are investigated.
371 of patients who had had natural menopause defined as cessation of menstruation for at least 12 months at the end of reproductive years were evaluated. Data were collected using a structured questionnaire and face to face interviews and included smoking, parity and socioeconomic variables. The median age of the natural menopause in our patients is 47.4±2.9 years. This is significantly lower than the median age reported from the Western countries (50.3 years). 32 of our patients were nulliparous (8.6 %); 339 of those were mul- tiparous (% 91.4). The median age of menopause in nullipa- rous and multiparous was 45.1±2.1, 47.6±3.0 respectively (p<0.05). Smoking and socioeconomic status did not related to menopausel age (p>0.05). Nowing the factors that decre- ases the avarege menopausal age will help us to increase this age together with the proper and time the diagnosis all the cases will also increase life quality after manopausal age and in circumtances of our country this study showes that we will need to have many more studies with many more cases. The subject median age of the menopause was signiticanfly rela- ted to parity (p<0.05).
Key words: Menopause, onset age, parity, smoking
fiiflli Etfal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Aile Hekimli¤i, Uz. Dr.*; Kartal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Aile Hekimli¤i, Uz. Dr.**
Kardiyovasküler hastal›klar, gö¤üs ve endometrium kanserleri, osteoporoz, Alzheimer ve romatoid artrit gi- bi çeflitli kronik hastal›klar ile iliflkili oldu¤u için, me- nopoz yafl›n›n erken veya geç olmas›n› etkileyen faktör- ler önemlidir (1). Menopoz ve menarfl yafl›n›n bafllang›- c›, parite ve do¤um a¤›rl›¤›n›n büyük olmas› gibi fak- törlerin her biri gö¤üs kanserleri aç›s›ndan ba¤›ms›z risk faktörleri olarak rol oynarlar (2). Son y›llarda baz›
Avrupa ülkelerinde menarfl›n daha erken yafllara indi¤i rapor edilmektedir. Bu durum t›bbi bak›m ve yaflam standartlar›ndaki geliflme ile aç›klanabilir. Menarfl yafl›
beslenme ve egzersiz gibi çevresel faktörlerden etkilen-
mektedir (3). Menopoz yafl›nda menarfl yafl›ndaki de¤i- flikliklere benzer daha az bulgu vard›r (4). Çeflitli çal›fl- malarda, menarfl yafl› geç olan kad›nlar›n menopoz ya- fl›n›n daha erken oldu¤u bildirilmektedir (1). Frisch ve ark., menarfl yafl› ile menopoz yafl› aras›nda negatif bir korelasyon bulundu¤unu iddia etmektedirler (4). Meno- poza girifl yafl›n› çeflitli faktörlerin etkiledi¤i ileri sürül- mektedir (4). Nulliparite, sigara içimi ve düflük do¤um a¤›rl›¤›n›n erken menopoz yafl›yla, buna karfl›l›k parite, obezite, yüksek do¤um a¤›rl›¤›, daha iyi sosyoekono- mik durum ve oral kontraseptif (OKS) kullan›m›n›n ise daha geç menopoz yafl› ile iliflkili oldu¤u bildirilmekte-
KL‹N‹K ARAfiTIRMA Aile Hekimli¤i
Göztepe T›p Dergisi 20: 70-72, 2005
70
ISSN 1300-526X
lar› aç›s›ndan anlaml› fark saptanmad› (p>0.05) (Tablo 2). Olgular›m›z sosyoekonomik durum aç›s›ndan ince- lendi¤inde, menopoza girifl yafl ortalamalar› yönünden gruplar aras›nda anlaml› fark yoktu (p>0.05) (Tablo 3).
TARTIfiMA
Yafl ortalamas› 75 al›nd›¤›nda, kad›nlar›n yaflamlar›n›n yaklafl›k 1/3’ü postmenopozal dönemde geçmektedir.
Bu nedenle, menopoza girifl yafl›n›n tayini koruyucu ön- lemler aç›s›ndan de¤er kazanmaktad›r (7). Çeflitli ülke- ler, menopoz yafl›n›n tayini konusunda yo¤un çal›flma- lar yapmaktad›rlar. Bu çal›flmalar sonucunda, geliflmifl ülkelerde menopoz yafl ortalamalra› yaklafl›k 50 olarak dir (1). Menopoza giriflte bireysel farkl›l›klar önemli rol
oynar. Bu durum, üreme ça¤› bafllang›c›ndaki oosit sa- y›s› ve üreme ça¤› boyunca oositlerdeki azalma ve bo- zulman›n bireyler aras›nda farkl› olmas›ndan kaynakla- n›r. Böylece parite, laktasyon ya da OKS kullan›m›
overi koruyarak menopoz yafl›n› geciktirebilmektedir
(5). Çeflitli ülkelerde yap›lan de¤iflik çal›flmalarda meno- poz bafllang›ç yafl› ve etkileyen faktörler konusunda de-
¤iflik bulgular rapor edilmektedir. Ülkemizde de bu ko- nuda yap›lan s›n›rl› çal›flma bulunmaktad›r (6).
MATERYAL ve METOD
Menopoz bafllang›ç yafl› ve etkileyen faktörleri saptamak amac›yla fiiflli Etfal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi 3. Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i Menopoz poliklini¤inde takip edilen toplam 542 postmenopozal hasta de¤erlendirmeye al›n- d›. Cerrahi menopozda oldu¤u tespit edilen 171 hasta çal›flma kapsam› d›fl›nda b›rak›ld›. Menopoz poliklini¤ine baflvuran hastalardan ayr›nt›l› olarak anamnez al›nd›. Anamnezinde en az 12 ay süreyle amenoresi oldu¤u belirlenen 371 do¤al me- nopozlu hasta çal›flma grubunu oluflturdu. Çal›flma grubunu oluflturan olgular›n bilateral mammografi, vajinal smear, rutin biyokimyasal tetkikler ve hormon profilleri ayr›nt›l› olarak de¤erlendirildi. Olgular›m›z›n menopoz yafl› ile paritesi, siga- ra kullan›m› ve sosyoekonomik durumu (kötü, orta ve iyi ol- mak üzere) prospektif olarak incelendi.
‹statistiksel de¤erlendirme SPSS 9.0 istatistik program›nda student-t testi uygulanarak gerçeklefltirildi. P<0.05 anlaml›
olarak kabul edildi.
BULGULAR
Do¤al menopoz grubunu oluflturan hastalar›n yafl orta- lamas› 47.4±2.9 olarak belirlendi. Çal›flmaya al›nan ol- gular›n % 8.6’s› (32/371) nullipar, % 91.4’ü (339/371) multipar idi. Nullipar ve multiparlar›n menopoz bafllan- g›ç yafl ortalamalar› s›ras›yla 45.1±2.1, 47.6±3.0 olarak saptand›. Nullipar ve multipar olgular k›yasland›¤›nda demografik özellikler aç›s›ndan olgular aras›ndaki ista- tistiksel anlaml› fark bulunmazken (p>0.05) (Tablo 1), menopoz bafllang›ç yafl ortalamas›n›n nulliparlarda daha düflük olmas› istatistiksel olarak anlaml› idi (p<0.05).
Nulliparlar›n boy ortalamalar› 159.0±5.3, multiparlar›n boy ortalamalar› ise 158.2±4.9 idi. A¤›rl›k ortalamalar›
nulliparlarda 65.3±15.2, multiparlarda 68.4±13.7 olarak belirlendi. Vücut kitle indexi (VK‹) nulliparlarda 25.91, multiparlarda 27.36 idi. ‹ki grup aras›nda boy, kilo ve VK‹ aç›s›ndan anlaml› fark yoktu (p>0.05) (Tablo 1).
Sigara içimi aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde, sigara içen ve içmeyen gruplarda menopoz bafllang›ç yafl ortalama-
De¤iflkenler Yafl Boy (cm) Kilo (kg) VK‹ (kg/m2) Parite
Sosyoekonomik durum (%) Düflük sosyoekonomik durum Orta sosyoekonomik durum Yüksek sosyoekonomik durum Sigara içimi (%)
0 sigara/gün Günde <10 sigara/gün Günde 10-20 sigara/gün Günde >20 sigara/gün
Tablo 1. Olgular›n sosyodemografik özellikleri.
Multipar (n=339) 47.6±3.0 * 158.6±4.4 67.2±13.1
27.2 3.4 *
54.8 (n=186) 30.6 (n=104) 14.5 (n=49)
77.3 (n=262) 12.4 (n=42) 5.3 (n=18) 5.0 (n=17) Nullipar (n=32)
45.1±2.1 158.0±5.1 64.2±14.1
25.6 0
50 (n=16) 34.4 (n=11)
15.6 (n=5)
68.75 (n=22) 18.75 (n=6) 6.25 (n=2) 6.25 (n=2)
*p<0.05
Sigara kullan›m›
Kullananlar Kullanmayanlar
Tablo 2. Sigara kullanan ve kullanmayan olgular›m›z›n menopoz yafl ortalamalar›.
Menopoz yafl›
46.0±2.0 48.1±2.1 p>0.05
Sosyoekonomik durum
‹yi Orta Kötü
Tablo 3. Sosyoekonomik duruma göre olgular›m›z›n menopoz yafl ortalamalar›.
Menopoz yafl›
46.8±2.1 47.2±2.3 48.0±2.3 p>0.05
A.M. fiengül ve ark., Do¤al menopoz bafllang›ç yafl›n›n de¤erlendirilmesi
71
tespit edilmifltir (8). Üçüncü dünya ülkelerinde ise 47-48 civarlar›nda oldu¤u rapor edilmektedir (9). Ülkemizde bu konuda yap›lan s›n›rl› say›daki çal›flmada menopoz yafl ortalamas› 47.8±4.0 olarak bulunmufltur (6). Bizim çal›flmam›zda da menopoz yafl ortalamas› 47.4±2.9 ola- rak tespit edilmifltir. Tespit etti¤imiz menopoz yafl orta- lamas› geliflmifl ülkelere nazaran düflüktür. Bunun nede- nini e¤itim, beslenme, spor ve genetik faktörlere ba¤la- yabiliriz.
Menopoz yafl›n› çeflitli faktörlerin etkiledi¤i bildiril- mektedir. Bu faktörlerin bafl›nda parite gelmektedir.
Yap›lan çal›flmalarda, üreme ça¤› boyunca ovulasyon eksikli¤inin (paritenin) overi koruyarak menopoz yafl›- n›n geciktirilebilece¤i bildirilmektedir. Meschia ve ark.
1998 y›l›nda yapt›klar› bir çal›flmada, nullipar olgularda menopoz yafl›n›n daha erken oldu¤unu tespit etmifllerdir
(10). Morabia ve ark. ‹sviçre’de (11), Carda ve ark. Ben- zer flekilde Türkiye’de (6)menopoza girifl yafl›n› belirle- meyi amaçlayan çal›flmalar›nda parite artt›kça menopoz yafl›n›n gecikti¤ini saptam›fllard›r. Bizim çal›flmam›zda nullipar olgular›n menopoz yafl ortalamas›n›n multipar olgulara göre daha düflük olmas› anlaml› bulunmufltur.
Buldu¤umuz sonuç literatür de¤erleri ile uyumluluk göstermektedir.
Sigara kullan›m›n›n, oosit hasar› ve östrojen y›k›m›n›
art›rarak erken menopoza neden oldu¤u bildirilmekte- dir. Meschia ve ark., sigara kullan›m› ile menopoz yafl›
aras›ndaki iliflkiyi araflt›ran çal›flmalar›nda, sigara kulla- n›m› artt›kça menopoza girifl yafl›n›n anlaml› olarak düfltü¤ünü tespit etmifllerdir (10). Buna karfl›n, Cooper ve ark., 1999 y›l›nda ABD’de yapt›klar› 863 olguluk çal›flmada, sigara kullan›m› ile menopoz yafl› aras›nda güçlü bir iliflki tespit edememifllerdir (12). Çal›flmam›z- da, sigara kullan›m›n›n menopoza girifl yafl›n› istatiksel olarak anlaml› flekilde daha erkene ald›¤› tespit edildi.
Bu konuda literatürdeki veriler çeflitlilik arz etmektedir.
Sosyoekonomik durum ve e¤itimin menopoz bafllang›ç yafl›na etkisi yönünde birçok çal›flma yap›lm›flt›r. Luoto ve ark. Finlandiya’da yapt›klar› çal›flmada (13), sosyo- ekonomik durum ile menopoz yafl› aras›ndaki iliflki ol- du¤unu tespit etmifllerdir. Ancak, baz› araflt›r›c›lar tersi- ne sosyoekonomik durum ile yafl aras›nda bir iliflki bu-
lamam›fllard›r (14). Bizim çal›flmam›zda da menopoz ya- fl› ile sosyoekonomik durum aras›nda anlaml› bir iliflki saptanamam›flt›r (p>0.05). Çal›flma grubumuzu olufltu- ran olgularda belirledi¤imiz menopoz yafl ortalamas›
Avrupa ülkelerinde belirlenen yafl ortalamalar›n›n alt›n- da bulunmufltur (50.3).
Menopoz bafllang›ç yafl ortalamalar›n› düflüren etkenle- rin bilinmesi, menopoza girifl yafl ortalamalar›n› yük- seltmeye çal›flman›n yan›nda, olgular›n erken dönemde tan› ve tedavisini sa¤layarak hastalar›n postmenopozal dönemdeki yaflam kalitesini art›raca¤›ndan, ülkemizde bu konuda daha fazla ve büyük serili çal›flmalar yap›l- mas› gerekti¤ine inanmaktay›z.
KAYNAKLAR
1. Sowers MR, La Pietra MT: Menopause:its epidemiology and potential association with chronic diseases. Epidemiol Rev 17(2):287- 302, 1995.
2. Kelsey JL, Horn-Ross PL: Breast cancer:magnitude of the prob- lem and descriptive epidemiology. Epidemiol Rev, 15 (1):7-16, 1993 3. Rao S, Joshi S, Kanade A: Height velocity, body fat and menarc- heal age of Indian girls, Indian Pediatr 35(7):619-28, 1998.
4. Flint M: Is there a secular trent in age of menopause? Maturitas 1(2):133-9, 1978.
5. Keefe DL, Niven-Fairchild T, Powell S, et al: Mitochondrial deoxyribonucleic acid deletions in oocytes and reproductive aging in women. Fertil steril 64(3):577-83, 1995.
6. Neslihan Carda S, Bilge SA, Ozturk TN ve ark: The menopausal age, related factors and climacteric symptoms in Turkish women, Maturitas 30(1):37-40, 1998.
7. Beser E, Aydemir V, Bozkaya H: Body masss index and age at natural menopause. Gynecol Obstet Invest 37(1):40-42, 1994.
8. Kono S, Sunagawa Y, Higa H, Sunagawa H: Age of menopause in Japanese women: trends and recent changes, Maturitas 12(1):43-9, 1990.
9. Rizk DE, Bener A, Ezimokhai M, et al: The age and symptoma- tology of natural menopause among United Arab Emirates women.
Maturitas 29(3):197-202, 1998.
10. Meschia M, Pansini F, Modena AB, de Aloysio D, et al: Deter- minants of age at menopause in Italy: results from a large cross-sec- tional study. ICARUS Study Group. Italian Climacteric Research Group Study. Maturitas 34(2):119-125,2000.
11. Morabia A, Costanza MC: International variability in ages at menarche, first livebirth,and menopause.World Health Organization Collaborative Study of Neoplasia and Steroid Contraceptives. Am J Epidemiol 148(12):1195-205, 1998.
12. Cooper GS, Sandler DP, Bohlig M: Active and passive smoking and the occurrence of natural menopause 10(6):771-773, 1999.
13. Luoto R, kaprio J, Uutela A: Age at natural menopause and and sociodemographic status in Finland. Am J Epidemiol 139(1):64-76, 1994.
14. Parazzini F, Negri E, La Vecchia C: Reproductive and general lifestyle determinants of age at menopause. Maturitas 15(2):141-149, 1992.
Göztepe T›p Dergisi 20: 70-72, 2005
72
